1. Rozwój a nierówności. Jednym z najważniejszych zagrożeń współczesnego świata są problemy demograficzne. Obecnie w sprawie przyszłej polityki ludnościowej zarysowały się dwie koncepcje. Pierwsza z nich działa na rzecz ograniczenia przyrostu naturalnego, druga zaś, przeciwnie, wskazuje, że przyrost naturalny ludności nie powinien być ograniczany z wielu powodów, np. takich jak religia czy niebezpieczeństwo starzenia się ludności świata. W ostatnich latach wydłużyła się długości życia, jednocześnie zanotowano spadek liczby urodzeń, co powoduje, że wzrasta udział ludzi starych w ogólnej liczbie ludności świata. Dotyczy to zwłaszcza krajów wysoko uprzemysłowionych. Kolejnym problemem są różnice w wykształceniu. Kraje zachodnie wykształciły wzorce kulturowe, które, choć wybiórczo, zostały przejęte przez państwa Azji, Afryki i Ameryki Południowej. W wielu przypadkach są łączone z miejscowymi zwyczajami i stylem bycia. W niektórych krajach Azji Południowo-Wschodniej połączenie zachodniej koncepcji rozwoju z kultem pracy i dyscypliną miejscowych społeczeństw sprawiło, że kraje te były w stanie pokonać opóźnienia cywilizacyjne i uzyskały doskonałe efekty gospodarcze..Human Development Index. - Wskaźnik Rozwoju Społecznego– syntetyczny miernik opisujący efekty w zakresie społeczno-ekonomicznego rozwoju poszczególnych krajów. Stąd też czasem określa się go jako Wskaźnik Rozwoju społeczno-ekonomicznego. System ten wprowadzony został przez ONZ dla celów porównań międzynarodowych. Wskaźnik został opracowany w roku 1990 przez pakistańskiego ekonomistę Mahbuba ul Haqa. Od 1993 wykorzystuje go w swoich corocznych raportach oenzetowska agenda ds. rozwoju (UNDP). Pomimo popularności uważa się go za mniej miarodajny niż Wskaźnik Ubóstwa Społecznego. .
Human Development Index.. wskaźnik Rozwoju Społecznego (czasem tłumaczone jako Wskaźnik Rozwoju Ludzkiego) – syntetyczny miernik opisujący efekty w zakresie społeczno-ekonomicznego rozwoju poszczególnych krajów. Stąd też czasem określa się go jako Wskaźnik Rozwoju społeczno-ekonomicznego. System ten wprowadzony został przez ONZ dla celów porównań międzynarodowych. Wskaźnik został opracowany w roku 1990 przez pakistańskiego ekonomistę Mahbuba ul Haqa. Od 1993 wykorzystuje go w swoich corocznych raportach oenzetowska agenda ds. rozwoju (UNDP). Pomimo popularności uważa się go za mniej miarodajny niż Wskaźnik Ubóstwa Społecznego.
2.Czynniki rozwojowe wg Rodrika.-
– bodźce rynkowe mają kluczowe znaczenie dla rozwoju gospodarczego
– bodźce rynkowe muszą być osadzone na silnych instytucjach publicznych;
– gospodarka rynkowa może być powiązana z szerokim zakresem rozwiązań instytucjonalnych;
– im lepsze jest dopasowanie między reformami prorynkowymi a istniejącym już potencjałem instytucjonalnym (preexisting institutional capabilities), tym większe jest prawdopodobieństwo sukcesu.
3.Rozwój gospodarczy a nierówność. Krzywa Kuznetsa. Teoria Kuznetsa („krzywa Kuznetsa”, Simon Kuznets [1955]) – początkowo
wraz ze wzrostem produktu per capita rożnice zamożności rosną. Następniezachodzi efekt wyrownujący i nierowności maleją.
4 Wpływ nierówności na wzrost gospodarczy. - Problemy energetyczne i demograficzne, ekonomiczne skutki terroryzmu oraz AIDS – wszystko to sprawia, że coraz częściej postrzega się świat, jako całość. Głównie dlatego, zwiększa się zainteresowanie nierównościami ekonomicznymi, gdyż przestały być one jedynie lokalnymi problemami. Niektórzy ekonomiści wyznają teorię, że każde państwo stoi przed prostym wyborem: „albo rozwój, albo równość”. Również założenia Banku Światowego opierają się na twierdzeniu, że im słabiej rozwinięty kraj, tym wyższy poziom nierówności. Jednakże badania wykazują, że teza taka jest zbyt uproszczona i nie odnajduje potwierdzenia w praktyce. Istnieje bowiem szereg krajów Afryki, w których niemal całe społeczeństwa żyją w skrajnym ubóstwie a nierówności na dużą skalę nie występują – a przecież nie świadczy to o wysokim poziomie rozwoju gospodarczego tych krajów…
Teorię, nieco bardziej zbliżoną do rzeczywistości, stworzył amerykański ekonomista - Simon Kuznets. Stwierdził on, że zależność pomiędzy poziomem nierówności a wzrostem gospodarczym nie ma charakteru liniowego, a rozwój każdego kraju podzielony jest na trzy etapy. Przy małym poziomie rozwoju, nierówności nie są wielkie. Natomiast wraz z rozwojem gospodarczym, poziom nierówności systematycznie rośnie. Kuznetz tłumaczył to tym, że w początkowej fazie rozwoju tylko część branż może czerpać korzyści ze wzrostu gospodarczego. W kolejnym z etapów, kraj znajduje się już na wysokim poziomie rozwoju. Wówczas ów wzrost „rozlewa” się niejako na pozostałe działy gospodarki, które również zaczynają partycypować w korzyściach wynikających z rozwoju
5. Stadia wzrostu gospodarczego Rostowa a teoria modernizacji.
Teoria stadialna W. Rostowa - wyróżnia on w rozwoju społeczno - gospodarczym każdego kraju następujące stadia :
a) społeczeństwo tradycyjne
b) okres przygotowania do startu
c) start
d) dojrzałości gospodarczej
e) konsumpcji zbiorowej
f) poszukiwania jakości życia
Teoria modernizacji - Nawiązanie do ewolucjonizmu
Źródło zmian tkwi wewnątrz każdego społeczeństwa, rozwój jednoliniowy jako proces powszechny, którego wszystkie stadia musi przejść każde społeczeństwo:zmiany są nieodwracalne i nieuchronne.Zmiany mają charakter stopniowy, narastający, zachodzą w spokojny, pokojowy sposób;progresywizm - procesy modernizacji prowadzą do powszechnej poprawy jakości życia społ.
6.Błędy koordynacji. Big Push Rosenstein - Rodana.
– zakłada niepodzielność inwestycji, co oznacza konieczność równoczesnej realizacji projektów inwestycji w wielu gałęziach przykładowo budowa fabryki wyrobów gotowych zwiększa popyt na surowce, materiały i półprodukty, na maszyny i technologieprodukcyjne, na opakowania, usługi transportowe, handlowe ifinansowe.dzięki dużym inwestycjom dokonanym równolegle w wielu powiązanych ze sobą gałęziach przemysłu możliwe jest uzyskanie
sporych korzyści zewnętrznych (exernalities) z racji zwiększonego popytu ze strony innych gałęzi na towary wytwarzane przez daną gałąź. Umożliwia to pełniejsze wykorzystanie rozbudowanych mocy produkcyjnych i obniżkę kosztów przeciętnych.
Model Sandomierza.
7 Teoria kapitalizmu zależnego a więc gospodarki pracującej przede wszystkim na potrzeby eksportu do państw bogatszych, często powiązanej własnościowo z państwami centrum. Choć dla większości polskich „inteligentów” jest to kategoria trudna do ogarnięcia intelektem, na określenie sytuacji Polski na początku XXI wieku, bywa czasem używane określenie „semiperyferyjnego kapitalizmu zależnego”. Dla większości „dependystów” przykładem państwa, które wyrwało się z uścisku zależności gospodarczych – od Stanów Zjednoczonych – była Kuba. I tylko Helio Jaguaribe zauważał, że gospodarka kubańska z smiperyferii amerykańskiej stała się semiperyferią sowiecką. Idąc dalej, i tak uważał to za postęp, gdyż zacofany technologicznie Związek Sowiecki, nie był w stanie eksploatować Kuby w takim stopniu w jakim robiły to Stany Zjednoczone. Nic dziwnego, że z takimi poglądami Jaguaribe był zaciekle atakowany przez marksistów sowieckich i nigdy nie był tłumaczony, na którykolwiek z języków „bloku wschodniego”. Po – dość częstych w Ameryce Południowej – wojskowych zamachach stanu, „dependyści” najczęściej szukali schronienia w, znienawidzonych, Stanach Zjednoczonych. Co jednak ciekawe, część Chilijczyków, po dojściu do władzy gen. Pinocheta znalazła schronienie w...Polsce. W Polsce też znalazł schronienie (a nawet obywatelstwo!), Ladislau Dowbor, który przez wiele lat był wykładowcą Uniwersytetu Łódzkiego, a doktoryzował się w Szkole Głównej Planowania i Statystyki. Życie w Polsce zweryfikowało poglądy wielu Chilijczyków na temat marksizmu i samej zależności; zauważyli oni bowiem, że również we „wspólnocie państw socjalistycznych” istnieją procesy przypisywane rzeczywistości kapitalistycznej. Choć wydaje się, że teza Helio Jaguaribe, o niemożności eksploatacji sowieckiej ze względu na zacofanie technologiczne, akurat okazała się prawdziwa? Dowbor w swoim ciekawym życiorysie ma również etap doradztwa ekonomicznego dla prezydenta Ortegi w Nikaragui z opłakanymi, zresztą, skutkami. Obecnie jest on profesorem na Papieskim Uniwersytecie Katolickim Sao Paulo.
8 Protekcjonizm gospodarczy - polityka ochrony przemysłu krajowego przed konkurencją zagraniczną przez wysokie (protekcyjne) cła przywozowe i premie eksportowe; por. liberalizm. polityka ochrony produkcji i handlu krajowego przed konkurencją zagraniczną, głównie za pomocą ceł nakładanych na przywożone towary oraz koncesji i zakazów.
W stosunku do rynku krajowego głównym narzędziem tej polityki są cła przywozowe i cła eksportowe oraz subsydia. Ochrona produkcji krajowej może również dotyczyć rynków eksportowych, narzędziem ochrony są w tym przypadku premie eksportowe.
Niektóre kraje wykorzystują pozacelne formy protekcjonizmu, takie jak przepisy sanitarno-zdrowotne, przepisy o ochronie środowiska naturalnego w odniesieniu do towarów importowanych na ich terytorium.
Protekcjonizm może także dotyczyć ochrony waluty własnego kraju. Protekcjonizm walutowy (protectionism of the currency) polega na stosowaniu odpowiednich restrykcji, których celem jest sterowanie ruchem kursu rynkowego waluty w kierunku zgodnym z polityką gospodarczą rządu.
Protekcjonizm często prowadził do wojny celnej: pomiędzy Francją i Włochami (1887-1898), pomiędzy Francją i Szwajcarią (1893-1895) oraz pomiędzy Niemcami a Rosją (1893).
Cele: poprawa terms of trade (przy spełnieniu pewnych warunków co do popytu i podaży) - inna forma korzystnego wpływu protekcjonizmu na gospodarkę, dzieję się wtedy gdy eksporter zagraniczny po wprowadzeniu cła utrzymuje cenę na niezmienionym poziomie, bo spada cena importu netto (bez cła). Samo cło, tylko częściowo wliczone w cenę, również przyczynia się do poprawy terms of trade.
powstrzymanie napływu taniej siły roboczej: ochrona przemysłu (szczególnie branży pracochłonnych) przed niskim kosztem zagranicznej siły roboczej (to stanowisko nie bierze pod uwagę tego, że niższy koszt pracy w mniej rozwiniętych krajach wiąże się często z mniejszą produktywnością, co sprawia że koszty wytworzenia jakiegoś produktu nie różnią się zbytnio[potrzebne źródło])
pomoc w przywróceniu pełnego zatrudnienia - gdy w gospodarce występuje bezrobocie, w modelu keynesistowskim przy spadku skłonności do importu (co osiągnąć można dzięki protekcjonizmowi) wzrasta wskaźnik mnożnika - powoduje to wyższy poziom popytu zagregowanego i zatrudnienia przy niezmiennym poziomie wydatków autonomicznych)
Dlaczego słabi nie otwierają się?
9 Czy można rozwijać się jako gospodarka zamknięta? Gospodarka autarkiczna(zamknięta) - to taka, której rozwój dokonuje się na bazie tylko własnych środków i możliwości. Współpraca z zagranicą ogranicza się tu w zasadzie do tz. importu niezbędnego. Znaczenie handlu zagranicznego jest tu, więc w rozwoju gospodarczym marginalne./ Kuba, Korea/
10 Teoria kosztów komparatywnych i granice jej stosowalności. sformułowana przez D Ricardo, a rozwinięta przez J.S. Milla teoria wymiany międzynarodowej i międzynarodowego podziału pracy. Zgodnie z nią kraj może osiągać korzyści w wymianie handlowej nie tylko wtedy, gdy swoje towary wytwarza taniej niż inne kraje w ujęciu bezwzględnym, ale także wówczas, gdy wytwarza bezwzględnie drożej, ale różnice kosztów wytwarzania różnych towarów w porównaniu z innymi krajami (koszty relatywne, komparatywne) są zróżnicowane. Inne kraje mogą być zainteresowane importem towarów, które jakiś kraj wytwarza niewiele drożej od nich samych, gdyż dzięki temu oszczędzają pracę pozwalającą im wytworzyć i sprzedać za granicę więcej tych towarów, które same produkują taniej.Istotne znaczenie dla ustalenia korzyści z takiej wymiany ma kurs walutowy. stosunek wymienny między dwoma krajami kształtuje się w granicach określonych przez koszty komparatywne w zależności od wzajemnego popytu. Kraj o relatywnie wysokim popycie na towar importowany odnosi z wymiany mniejsze korzyści niż jego partner o stosunkowo mniejszym popycie na towar importowany (prawo wzajemnego popytu).
11 Teorie handlu a doświadczenie światowe. Nowe tendencje w rozwoju wymiany międzynarodowej a model Heckschera – Ohlina;
Handel wewnątrzgałęziowy
zróżnicowanie dóbr;
korzyści ze skali produkcji;
Różnice technologiczne
teoria luki technologicznej
teoria cyklu życia produktu;
dynamiczne korzyści skali;
wykorzystanie przewag przedsiębiorstw ponadnarodowych
12 Rola instytucji w rozwoju ekonomicznym. Prawa własności, ryzyka ekonomiczne, polityczne i prawne.
13 Wzrost ludnościowy i jego konsekwencje dla rozwoju. Dlaczego biedni mają dużo dzieci? Brakujące rynki ubezpieczeniowe.
14 Kapitał społeczny i czynniki kulturowe
15 Geografia – klimat i środowisko.
16 Izolacja geograficzna.
17 Zasoby naturalne i choroba holenderska.