Ekonomika Przedsiębiorstw zagadnienia do egzaminu
Potrzeby ludzkie i ich rodzaje:
Potrzeba – stan napięcia, który człowiek odczuwa, wymagający rozładowania
- naturalne (elementarne)
- wyższego rzędu (wtórne)
- teraźniejsze
- realne
- jednostkowe
- przyszłe
- nierealne
- społeczne
Sposoby zaspokajania potrzeb:
- dobra: wolne, gospodarcze (wyroby, konsumpcyjne, produkcyjne)
- usługi (produkcyjne, konsumpcji indywidualnej, zbiorowej, ogólnospołecznej)
- rynek dóbr i usług
Czynniki wytwórcze:
Czynnik wytwórczy (inaczej: nakład, czynnik produkcji) - to dobro lub usługa wykorzystywana w procesie produkcji. Klasyczny podział czynników wytwórczych obejmuje kolejno ziemię, pracę i kapitał. Mogą to zatem być zarówno materiały, maszyny, surowce, placówka, praca i inne niezbędne czynniki. Czynniki wytwórcze to niezbędny do wytworzenia określonej wielkości produkcji wkład, który można dowolnie zmieniać w celu minimalizacji kosztów ich zatrudnienia i produkcji.
Struktury rynku:
Struktura rynku to określona konfiguracja sprzedawców i nabywców oraz odpowiadające jej prawa zachowań.
Rozróżniamy następujące struktury rynku:
Konkurencja doskonała
Konkurencja monopolistyczna
Oligopol
Monopol
7. Podstawowe kategorie rynku:
Dóbr i usług, pracy, finansowy, lokalny, regionalny, krajowy, zagraniczny, międzynarodowy, światowy, zbytu, skupu, hurtowy, detaliczny, producenta, konsumenta
11. Cena, popyt, podaż.
Cena – cokolwiek, z czego dany podmiot musi zrezygnować w zamain za jednostkę zakupionego, otrzymanego albo spożytego dobra lub usługi
Popyt – ilość towaru jaką nabywcy są skłonni kupić w określonym czasie za ustaloną cenę; zapotrzebowanie na dany towar przy danej cenie w określonym czasie i na określonym obszarze
Prawo popytu – głosi, że wraz ze wzrostem ceny danego dobra zapotrzebowanie na to dobro się zmniejszy, a wraz ze spadkiem ceny zapotrzebowanie to wzrośnie
Podaż – oznacza ilość towaru, którą dostawcy są skłonni dostarczyć na rynek w określonym czasie i po określonej cenie ; zależy od cen towarów oferowanych do sprzedaży, im bardziej wzrasta cena towaru tym większa jest jego oferta na rynku, gdyż sprzedający chcąc zarobić jak najwięcej, stara się zwiększyć dostawy
Prawo podaży – głosi, że przy niezmienności innych warunków rynkowych, podaż danego towaru się zwiększa, jeżeli wzrasta jego cena, natomiast obniżaniu się ceny towarzyszy spadek wielkości podaży
8. Mechanizm rynkowy:
Mechanizm rynkowy - proces obejmujący żywiołowe działania podmiotów na rynku, w wyniku którego dochodzi do ustalenia równowagi rynkowej, a więc samoczynnego dostosowania wielkości popytu (D) i podaży (S), poprzez odpowiednie ustalenie ceny równowagi (P). Mechanizm rynkowy jest grą popytu i podaży, która prowadzi do obiektywnej wyceny poszczególnych towarów i zrównoważenia rynku, czyli zrównania się oferowanej ilości towaru z ilością pożądaną. Jeżeli popyt na jakieś dobro przewyższa podaż, wówczas nabywcy są skłonni płacić za nie więcej. Gdy przejawiają tę skłonność na rynku, cena tego dobra rośnie. Wzrost ceny skłania natomiast producentów do zwiększenia jego produkcji, co doprowadzi w końcu do zrównania podaży z popytem. Jeżeli w sytuacji równowagi rynkowej wystąpią okoliczności, których skutkiem będzie ograniczenie popytu na dane dobro (np. zmiana gustów konsumentów), wówczas nie wszystkie produkowane towary znajdą nabywców. Skłoni to część producentów do zmniejszenia produkcji i obniżenia ceny, celem zachęcenia części konsumentów do zakupu większych ilości towarów. Efektem będzie ustalenie się równowagi rynkowej przy niższym poziome produkcji i niższej cenie.
9. Czynniki określające popyt i podaż:
a) popyt:
- cena
- wzrost ceny dóbr substytucyjnych: przy wzroście ceny np. masła rośnie popyt na margarynę,
- spadek ceny dóbr komplementarnych: spadek ceny np. benzyny oznacza wzrost popytu na samochody,
- zmiany mody i gustów konsumenta,
- wzrost liczby nabywców wynikający ze zmian w populacji,
- oczekiwania co do przyszłej ceny danego dobra: spodziewany wzrost ceny pociąga za sobą wzrost popytu.b) podaż:
- cena
- ceny czynników produkcji (np. wysokość płac, opłaty za energię, czynsz, ceny materiałów i urządzeń, procent od pożyczonego kapitału itp.)
- czas, jakim dysponują producenci, aby wytworzyć odpowiednią do potrzeb rynku wielkość (skalę) produkcji;
- postęp techniczny- poziom kosztów produkcji
- warunki finansowo-kredytowe
- warunki zaopatrzenia
- zdolności przewidywania cen przez wytwórców
- liczba przedsiębiorstw w gałęzi
- możliwości wytwórcze
- popyt konsumentów
- cel działań przedsiębiorstwa
- interwencyjna polityka państwa
- pozostałe czynniki - takie jak: pogoda (szczególnie w rolnictwie w produkcji roślinnej), import, eksport, polityka państwa itp.
10. Równowaga rynkowa – nadwyżki i niedobory:
Równowaga rynkowa jest jednym z fundamentalnych pojęć w ekonomii i w teorii ekonomii. Ogólnie, określa się tak sytuację, w której wszystkie siły rynkowe równoważą się a wartości zmiennych ekonomicznych pozostają niezmienne. W szczególności, najczęściej mianem równowagi rynkowej określa się stan rynku, w którym ilość dóbr nabywanych przez konsumentów równa jest ilości tych dóbr wytwarzanych przez producentów, czyli stan w którym wielkość popytu na danym rynku jest równa wielkości podaży. Czynnikiem równoważącym podaż i popyt jest zazwyczaj cena. Cena, przy której występuje równowaga rynkowa nazywana jest ceną równowagi rynkowej.
12. Rynek dóbr i usług:
Rynek dóbr i usług dzieli się na 2 rynki, dóbr i usług produkcyjnych, rynek dóbr i usług konsumpcyjnych.
Rynek dóbr i usług produkcyjnych to taki rynek, na którym mamy do czynienia z towarami nabywanymi przez przedsiębiorstw, które wykorzystują je w swej przedsiębiorczości.
Rynek dóbr i usług konsumpcyjnych to taki rynek, na którym w sposób bezpośredni zaspokajane są potrzeby nabywców.15. Podstawowe podmioty gospodarcze:
- rząd: zajmuje się wtórną redystrybucją dochodów
- gospodarstwa domowe: zajmują się konsumpcją
- firmy: zajmują się tworzeniem dochodów
Podmiot gospodarczy to podstawowa jednostka ekonomiczna podejmująca autonomiczne decyzje o zastosowaniu dóbr rzadkich, będących jej własnością. Główne podmioty gospodarcze to: konsument, nabywca, producent, sprzedawca (uogólnia się je jako gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa). Ich wspólną cechą jest podejmowanie wyborów dotyczących posiadanych dóbr. Przedsiębiorstwa dostarczają gospodarstwom domowym środków do zaspokajania ich potrzeb: dóbr i usług oraz wynagrodzenia za dostarczone czynniki produkcji. Czynniki produkcji przepływają od gospodarstw domowych do przedsiębiorstw. Zostają one wykorzystane do produkcji dóbr i usług, które przepływają do konsumentów. Za dostarczone przedsiębiorstwom czynniki produkcji otrzymujemy zapłatę w formie płac, zysków, odsetek, czynszów. Zarobione pieniądze przeznaczamy na zakup dóbr i usług dostarczanych przez przedsiębiorstwa.
16. Gospodarstwo domowe:
Gospodarstwo domowe dostarcza przedsiębiorstwom czynników produkcji: kapitału pieniężnego, pracy, a także ziemi. Ekonomiczny termin gospodarstwo domowe odpowiada mniej więcej pojęciu rodziny.
Gospodarstwo domowe - jeden z podmiotów gospodarczych, jedna osoba lub ich zespół, razem zamieszkujących i wspólnie się utrzymujących (w ogromnej większości połączonych więzami biologicznymi i stanowiących rodziny). Osoby samotne, utrzymujące się samodzielnie, to jednoosobowe gospodarstwa domowe.
18. Przedsiębiorstwo:
Przedsiębiorstwo (lub inaczej jednostka gospodarcza) - wyodrębniona prawnie, organizacyjnie i ekonomicznie jednostka, prowadząca działalność gospodarczą. Najczęściej definiowanym celem działalności przedsiębiorstwa jest osiąganie zysku lub zaspokajanie potrzeb konsumentów. W jego skład mogą wchodzić mniej lub bardziej odrębne jednostki gospodarcze, nazywane zakładami. Nieco inne znaczenie ma przedsiębiorstwo w języku prawnym. Przedsiębiorstwo posiada samodzielność ekonomiczną. Może również, lecz nie musi, posiadać osobowość prawną. Potocznie przedsiębiorstwo określa się również jako "firmę", jednak słowo to ma inne znaczenie prawne.
19. Koszty i zysk przedsiębiorstwa.
Koszty – celowe zużycie składników majątkowych wyrażonych wartościowo, odnoszące się do danego okresu rozliczeniowego (miesiąc, kwartał, półrocze, rok)
Zysk - w rachunkowości jest to dodatni wynik finansowy przedsiębiorstwa lub określonej inwestycji albo pożyczki. Jego przeciwieństwem jest strata. Zysk jest wartością ekstensywną i nie określa bezpośrednio efektywności gospodarowania lub inwestowania. Wartością określającą efektywność gospodarowania i inwestowania jest rentowność.
Rodzaje zysku:
- księgowy zysk przedsiębiorstwa - jest równy bezpośrednio wynikowi finansowemu obliczonemu z rachunku zysków i strat przedsiębiorstwa
- ekonomiczny zysk przedsiębiorstwa zwany czasami nadzwyczajnym, lub rzeczywistą wartością dodaną - jest równy zyskowi księgowemu pomniejszonemu o wartość odsetek kapitałowych, które można by uzyskać wypożyczając równowartość kosztów wg przeciętnego oprocentowania kredytów w tym samym okresie
- zysk normalny - średni przychód oczekiwany przez przedsiębiorcę od prowadzonej firmy, a także w formie pensji w innym przedsiębiorstwie
- zysk kapitałowy - to wzrost wartości samego kapitału, np. w wyniku wzrostu cen posiadanych papierów wartościowych na giełdzie, różnic kursowych walut lub cen nieruchomości, maszyn i materiałów.
25. Wzrost gospodarczy:
Wzrost gospodarczy – zwiększenie się rocznej produkcji dóbr i usług w kraju. Jeśli w kolejnym roku w całej gospodarce uda się sprzedać więcej towarów i usług niż w roku poprzednim – mamy do czynienia ze wzrostem gospodarczym. Kiedy jesteśmy w stanie więcej zarobić, źródłem wzrostu jest nasza praca. Ale jeśli w tym samym czasie, gdy wzrosły nasze zarobki, o tyle samo podniosły się ceny towarów, które kupujemy, mieliśmy do czynienia tylko ze wzrostem nominalnym. Nie możemy bowiem kupić więcej niż poprzednio. Dlatego cieszyć się można tylko z wzrostu realnego, czyli po uwzględnieniu inflacji. Wzrost gospodarczy odnosi się tylko do zmian ilościowych, przy założeniu, że podstawowe wielkości makroekonomiczne charakteryzują się długofalowym trendem.
26. Koniunktura gospodarcza:
Koniunktura gospodarcza to wszelkie zmiany aktywności gospodarczej przejawiające się w zmianach podstawowych wskaźników ekonomicznych. Wskaźniki te to wskaźniki agregatowe określające kondycję gospodarki, a więc np. PKB. PNB, inwestycja, konsumpcja, wskaźniki bezrobocia, inflacji. Koniunktura odzwierciedla cykliczny przebieg procesu gospodarowania i odnosi się zarówno do stanu jak i dynamiki zjawisk i procesów gospodarczych.
27. Bezrobocie:
Bezrobocie jest zjawiskiem społecznym polegającym na tym, że część ludzi zdolnych do pracy i deklarujących chęć jej podjęcia nie znajduje faktycznego zatrudnienia z różnych powodów. Pod pojęciem bezrobotnego można rozumieć osobę niezatrudnioną, nie prowadzącą działalności gospodarczej i nie wykonującą innej pracy zarobkowej, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia (w pełnym lub niepełnym wymiarze czasu pracy). Jest to szeroka definicja. Natomiast wąską stosują państwowe Urzędy Pracy (powiatowe lub wojewódzkie). I tak bezrobotnym w rozumieniu przepisów Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy jest osoba, która:
- ukończyła 18 rok życia (pełnoletnia),
- nie ukończyła 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn,
- aktualnie nie uczy się na żadnym szczeblu kształcenia lub nie jest skierowana na szkolenie przez PUP,
- jest zameldowana lub pozostaje w naszym kraju legalnie lub jej pobyt może zostać zalegalizowany (azyl polityczny, karta stałego lub czasowego pobytu, obywatele UE).
28. Inflacja:
Inflacja to wzrost podaży pieniądza, której skutkiem jest wzrost cen. W praktyce inflacja na rynku konsumpcyjnym jest inna niż inflacja na rynku zaopatrzeniowym i nieco inaczej wpływa na kondycję gospodarki. Przeciwieństwem inflacji jest deflacja. Korzystnym efektem niewielkiej inflacji może być ułatwienie renegocjacji realnej wartości niektórych cen oraz płac (zobacz też iluzja pieniądza). Inflacja często stosowana jest przez rządy państw do finansowania budżetu, dzięki wykorzystaniu zjawiska tzw. pułapki inflacyjnej. Rewolucja semantyczna zmieniła znaczenie słów inflacja oraz deflacja, które odnosiły się do podaży pieniądza. Dziś używa się ich do określenie wzrostu lub spadku cen towarów oraz płac. Owa zmiana znaczeniowa ma istotne następstwa, gdyż odgrywa dużą rolę w kształtowaniu się przychylnego nastawienia do inflacjonizmu.