Pytana do egzaminu z Ekonomii międzynarodowej
Teorie podażowo-popytowe handlu międzynarodowego
Argumenty Keynesa i Milla na rzecz interwencjonizmu państwowego
Wpływ liberalizacji na handel międzynarodowy
Koncepcja przewagi konkurencyjnej Portera
Przedstaw ponadgraniczne strategie działania korporacji transnarodowych
Do czego jest używany wskaźnik PPP (parytet siły nabywczej)?
Przedstaw wskaźnik rozwoju społecznego HDI.
Przedstaw czynniki zwiększające konkurencyjność kraju
Eklektyczna teoria bezpośrednich inwestycji zagranicznych
Rola bezpośrednich inwestycji zagranicznych w rozwoju gospodarczym kraju
Skutki odpływu kapitału dla eksportera netto
Ekonomiczne teorie migracji
Przedstaw skutki emigracji i imigracji
Formy międzynarodowego transferu technologii i myśli naukowo-technicznej
Równowaga rachunkowa a ekonomiczna bilansu płatniczego
Do czego służy diagram Swana?
Dlaczego występuje w Polski duży deficyt dochodów w bilansie płatniczym?
Czynniki wpływające w krótkim okresie na nierównowagę bilansu płatniczego
Symetryczne i niesymetryczne instrumenty pochodne
Dlaczego dochodzi do kryzysów walutowych w krajach wysoko rozwiniętych?
Co przyniosłoby wprowadzenie podatku Tobina?
Dlaczego doszło obecnie do kryzysu finansowego?
Różnica między kryzysami walutowymi pierwszej i trzeciej generacji.
Dlaczego finanse są najbardziej zglobalizowanym działem gospodarki?
Skutki globalizacji dla handlu międzynarodowego
Formy i modele integracji międzynarodowej
Teorie podażowo-popytowe handlu międzynarodowego
Wyróżniamy 3 teorie:
podobieństwa preferencji - teoria ta została rozwinięta z powodu, bo ekonomiści zauważyli, że handel rozwija się między krajami, które są podobnie rozwinięte, w których podobna jest struktura produkcji, podobna wyposażenie w czynniki produkcji. Wg teorii podażowych ten handel nie ma prawa być rozwijany a mimo to zachodzi wymiana. Wg tej teorii eksportowane są te towary, na które istnieje za granicą tzw. reprezentatywny popyt, czyli w tym przypadku produkcja eksportowa jest naturalnym rozszerzeniem produkcji na rynek wewnętrzny.
zróżnicowania produktów - ta teoria dopatruje się przyczyn handlu międzynarodowego w tym, iż szybko rośnie liczba produktów będących przedziałem wymiany czyli produkty różnicuje się ze względu na walory estetyczne (opakowanie), użytkowe, jakościowe, zdrowotne. Jeśli tak się różnicuje, to z jednego produktu może być wytworzone wiele zróżnicowanych innych np. czekolada.
handlu wewnątrz gałęziowego - teoria rozwinęła się wraz z procesem globalizacji. Zakłada duże zmiany w handlu międzynarodowym. W ostatnim okresie zmiany te spowodowane są procesami globalistycznymi. Zmiany polegają na tym, iż odeszło się od specjalizacji międzygałęziowej na rzecz specjalizacji wewnątrz gałęziowej. W wieku XX dominuje specjalizacji wewnątrz gałęziowa - pozioma. Jest to specjalizacja na poziomie produktów. II połowa XX i początek XXI wieku i procesy globalizacyjne sprawiły, iż obecnie dominuje specjalizacja wewnątrz gałęziowa - pionowa. Jest to specjalizacja na poziomie podzespołów i części zamiennych. Ta specjalizacja wygląda, iż obecnie produkty wytwarzana jest przez wiele firm zlokalizowanych w różnych krajach na świecie (występowanie kooperacji).
Korzyści specjalizacji: obniża koszty produkcji (różne kraje mają różne koszty produkcji).
Te wszystkie teorie zakładały brak ingerencji państwa w handel zagraniczny.
Argumenty Keynesa i Milla na rzecz interwencjonizmu państwowego
Równolegle z teoriami podażowo - popytowymi rozwijały się tez teorie zakładające, że czasami jest uzasadniona ingerencja państwa, np.: prawo wzajemnego popytu Milla, T. Keynesa, współczesne nawiązujące do teorii Keynesa.
Mill krytycznie odniósł się do Teorii Klasycznej stosunek wymienny między dwoma krajami kształtuje się w granicach określonych przez koszty komparatywne w zależności od stosunku wzajemnego popytu. Zbyt daleko idąca specjalizacja może uzależnić dany kraj od innych krajów. Specjalizacja tak, ale pod kontrolą państwa, aby nie doprowadzała do zbytniego uzależnienia od innych krajów.
Keynes był zwolennikiem polityki pełnego zatrudnienia. Wg Keynesa zatrudnienie można zwiększyć dzięki rozwojowi handlu zagranicznego ale przede wszystkim dzięki zwiększeniu eksportu. Dlaczego? Trzeba więcej produkować. Żeby produkować, trzeba więcej zatrudnić. Keynes odkrył mechanizm mnożnikowy. Zauważył, że te efekty zwiększonego eksportu są o wiele większe niż mu się wydawało.
Wpływ liberalizacji na handel międzynarodowy
Największa liberalizacja (najmniej barier) występuje obecnie w UE, ponieważ istnieje zasada swobodnego przepływu pracowników, jest to jedna z 4 reguł wspólnotowych (towarów, usług, kapitału, siły roboczej);
Nowym procesem jest rosnąca możliwość wykonywania pracy na duże odległości bez konieczności fizycznego przemieszczania się dzięki rozwojowi telekomunikacji, Internetu, intranetu (usługi oświatowe, informatyczne)
Coraz rzadziej zatrudnia się pracowników na czas nieokreślony, coraz częściej występuje system hollywoodzki - kontrakt do określonego projektu.
Koncepcja przewagi konkurencyjnej Portera
Obecnie przewagi komparatywne nie odzwierciedlają istoty konkurencyjności. Natomiast wg Portera przewaga konkurencyjna jest wynikiem walki konkurencyjnej, w której to walce głównym orężem są innowacje. Przy czym innowacje nie musza mieć wyłącznie charakteru technologicznego. Te innowacje mogą być związane z produktem, z procesem produkcji, z jakimś naszym innowacyjnym podejściem do rynku. Przy czym wg Portera, istotniejsza jest ciągłość efektów innowacyjnych a nie innowacje o charakterze rewolucyjnym.
Porter zadał pytanie: dlaczego pewne kraje są bardziej innowacyjne niż inne?
Odpowiedź leży w warunkach istniejących na poszczególnych rynkach, które można sprowadzić do 4 głównych elementów, które tworzą tzw. diament przewagi konkurencyjnej Portera.
O konkurencyjności decydują:
czynniki produkcji - wg Portera - znaczenie czynników produkcji ulega dużym zmianom. Były: ziemia - praca - kapitał. Ziemia - czynnik maleje, bo maleje znaczenie rolnictwa, w związku z tym czynnik ziemi też maleje. Siła robocza - zdecydowanie maleje, maszyny zastępują prace proste, procent pracowników wykwalifikowanych stale wysoki. Kapitał - nie zmienia się, podobną rolę odgrywa teraz jak i kiedyś. Doszedł nowy czynnik: technologia i myśl naukowo techniczna;
strategie i struktura firmy - Strategia (def.: wyraża cele długoterminowe przedsiębiorstwa odpowiadające generalnym kierunkom działania, a także przedstawia alokację zasobów, jakie są niezbędne do realizowania przyjętych celów:
Przedstaw ponadgraniczne strategie działania korporacji transnarodowych
Strategie ponad graniczne polegają na optymalnym lokowaniu poszczególnych funkcji, operacji i realizujących je jednostek, ich specjalizacji, integrowaniu kooperantów w taki sposób, aby następowało podnoszenie międzynarodowej przewagi konkurencyjnej oraz ogólnej efektywności działania konkurencyjnej kooperacji.
Ponad graniczne strategie działalności korporacji transnarodowych
Strategia wielonarodowa - presja na lokalne dostosowania, dostosowanie się do rynków lokalnych (wytwarzane produkty tylko na ten rynek), każda filia działa osobno, dopuszcza się wyższe koszty działalności, reklamy skierowane do konkretnego segmentu (np. Hej Sokoły);
Strategia globalna - presja na koszty - tzn. ograniczyć koszty, mała liczba produktów, produkty wytwarzane gdzie koszty pracy są niższe, reklama jedna skierowana do wielu segmentów, krajów (np. jogurty);
Strategia transnarodowa - strategia dominująca obecnie. Charakteryzuje się dużą presją na koszty i dostosowuje się do rynków lokalnych.
Do czego jest używany wskaźnik PPP (parytet siły nabywczej)?
Wskaźnik PPP - parytet siły nabywczej jest stopą konwersji waluty, która eliminuje różnicę w poziomach cen pomiędzy krajami.
Ten wskaźnik oblicza się przy wykorzystaniu koszyka dóbr i usług. Ten koszyk jest dość pokaźny, uwzględnia się 3.000 produktów, kilkadziesiąt usług.
Jakie działania, aby obliczyć ten parytet?
Kalkulację PPP prowadzimy w np. etapach:
zbieramy informacje na temat cen towarów i usług w różnych krajach,
dokonuje się standaryzacji danych poszczególnych cen produktów,
ustala się sumy parytetowe dla poszczególnych krajów,
ustala się realcje parytetowe (tzw. ppp.),
oblicza się kursy parytetowe.
Przedstaw wskaźnik rozwoju społecznego HDI.
HDI obrazuje poziom życia w poszczególnych krajach/regionach. Do obliczania tego wskaźnika wykorzystuje się wskaźniki cząstkowe:
oczekiwana długość życia przy narodzeniu
odsetek skolaryzacji na wszystkich poziomach edukacji obowiązkowej oraz odsetek dorosłych umiejących czytać
PKB, per capita, urealniony PPP
Na podstawie tych wskaźników cząstkowych można dokonać podziału wszystkich krajów na świecie:
kraje rozwinięte HDI > 0,8
kraje średniorozwinięte 0,5 < HDI < 0,8
kraje słabo rozwinięte HDI < 0,5
lub inny podział:
kraje rozwinięte HDI > 0,8
kraje rozwijające się HDI < 0,8
Przedstaw czynniki zwiększające konkurencyjność kraju
tzw. wewnętrzna siła gospodarowania - ten czynniki opisuje stopień aktywności gospodarczej danego kraju, a także atrakcyjność poszczególnych sektorów z punktu widzenia potencjalnego przedsiębiorcy;
umiędzynarodowienie, internacjonalizacja gospodarki czyli stopień jej otwartości na handel międzynarodowy, na inwestycje bezpośrednie;
działalność rządu, przy czym chodzi o to, że zakres działań rządu powinien sprzyjać rozwojowi konkurencyjności, natomiast nie powinien zastępować praw rynku;
odpowiedni rozwój sektora finansowego, który pozwala na rozwój inwestycji w danym kraju, na rozwój handlu, na optymalną alokacje zasobów;
infrastruktura z punktu widzenia zaspokojenia potrzeb biznesu (system transportowy, infrastruktura telekomunikacyjna);
zarządzanie - sposób tego zarządzania, efektywność tego zarządzania. Powinna występować orientacja jakościowa na produkty, ale również zorientowana orientacja jakościowa na klienta;
nauka i technologia -:
wydatki na badania i rozwój (Polska 0,6 PKB),
liczba inżynierów w gospodarce,
ochrona własności intelektualnej (patenty).
zasoby ludzkie -
struktura wiekowa,
kwalifikacje pracowników,
rozwój nauki dydaktycznej,
motywacja i stosunek do życia.
Eklektyczna teoria bezpośrednich inwestycji zagranicznych
Teoria eklektyczna Duninga - łączy ze sobą poprzednie teorie (przewag własnościowych, lokalizacji, internalizacji); znana jest również pod nazwą Paradygmat OLI; wg tej teorii bezpośrednie inwestycje zagraniczne wystąpią wówczas gdy spełnione zostaną jednocześnie 3 warunki:
firma musi posiadać pewne specyficzne przewagi własnościowe aby móc konkurować z firmami innej narodowości, podejmując działalność w innych krajach; źródła specyficznych przewag własnościowych Duning podzielił na 3 grupy:
przewagi wynikające z wyłącznej uprzywilejowanej pozycji firmy lub jej dostępu do szczególnych aktywów;
-przewagi łączą się z przewagami korporacji transnarodowych
-przewagi wynikające z działalności międzynarodowej
muszą wystąpić korzyści internalizacji czyli transfer za granicę posiadanych przez firmę przewag wewnątrz własnej organizacji jest bardziej opłacalny niż ich sprzedaż lub wydzierżawienie firmom zagranicznym;
3. przewagi lokalizacyjne - skłaniające do umiejscowienia produkcji w pewnych krajach, regionach gdzie z punku widzenia przedsiębiorstwa prowadzącego działalność jest najkorzystniej.
Wg niego, jeżeli posiadane przez firmę międzynarodową posiadane atuty dają jej przewagę konkurencyjną nad firmami lokalnymi, to wówczas najbardziej opłacalnym kierunkiem dalszego rozwoju będzie przejmowanie, wchłanianie tych firm lokalnych. Działania te doprowadzają do monopolizacji rynku. Państwa przeciwdziałają tym praktykom.
Rola bezpośrednich inwestycji zagranicznych w rozwoju gospodarczym kraju
-przewagi wynikające z wyłącznej uprzywilejowanej pozycji firmy lub jej dostępu do szczególnych aktywów;
-przewagi łączą się z przewagami korporacji transnarodowych
-przewagi wynikające z działalności międzynarodowej
Skutki odpływu kapitału dla eksportera netto
Skutki przepływu kapitału dla kraju eksportera netto:
wypływ kapitału w postaci bezpośrednich inwestycji zagranicznych powoduje że kraj traci część inwestycji
odpływ kapitału z kraju powoduje że zmniejsza się jego podaż na rynku krajowych, przyczynia się do wzrostu bankowych stóp procentowych
odpływ kap przyczynia się do wzrostu eksportu towarów i usług
dochodzi do deprecjacji kursu walutowego (spadku)
wzrost eksportu
z punktu widzenia bilansu płatniczego odpływ kapitału z kraju powoduje pogorszenie bilansu obrotów kapitałowych, poprawia się bilans obrotów bieżących (handlowych, obrotów usługami)
Ekonomiczne teorie migracji
klasyczna makroekonomiczna teoria migracji - rozwijała się w ramach teorii klasycznej w połowie XIX w. Ta teoria zakłada, że migrant dąży do maksymalizacji swoich dochodów, dlatego podejmuje decyzję o migracji.
Mankamenty - założenia tej teorii były nierealistyczne.
Założenia tej teorii:
- migrant posiada pełną wiedze i na jej podstawie podejmuje decyzję,
- pracownicy mają jednakowe kwalifikacje i potrzeby
- nie ma barier dla migracji.
neoklasyczna teoria migracji. Można ją rozpatrywać w ujęciu:
makro ekonomicznym - ta teoria zakłada, że migracja jest wynikiem różnic wielkości popytu i podaży pracy na różnych obszarach. Skutkuje to zróżnicowanymi płacami. Natomiast migracja skutkuje tym, iż kompensuje te różnice płac, które były pomiędzy różnymi krajami
mikro ekonomicznym - zakłada, że decyzje ludzi o podjęciu migracji wynikają z indywidualnej kalkulacji zysków i kosztów ewentualnego przemieszczania się. Celem migracji jest osiągnięcie maksymalnej produktywności pracy a przez zysk rozumie się różnicę produktywności w miejscu nowego i poprzedniego popytu.
Do zysków zalicza się możliwość uzyskania pracy, a w przypadku migracji nielegalnej szansę uniknięcia deportacji.
Koszty migracji - koszt podróży, koszty utrzymania podczas poszukiwania nowego miejsca pracy.
Inne niedogodności - stres związany z przebywaniem na obcym językowo, kulturowo obszarze, pewne koszty psychologiczne związane z zerwanymi więzami.
ekonomiczna teoria migracji (nowa) - wyrosła na gruncie teorii neoklasycznej. Wg tej teorii istotny jest racjonalizm wyboru. Jest taką podstawową decyzją o podjęciu migracji. Ale w przeciwieństwie do poprzedniej teorii podstawową jednostka poddaną rozważaniom nie jest pojedyncza osoba, lecz grupa osób, ludzi. Grupą tą jest gospodarstwo domowe. Wg tej teorii głównym celem jaki stawia przed sobą gospodarstwo domowe nie jest maksymalizacja zysków ale minimalizacja ryzyka. Najlepszy sposób minimalizacji ryzyka jest dyzerfikacja dochodów rodziny. Aby osiągnąć tą dyzerfiakcję członkowie rodziny mogą podejmować pracę i w różnych miejscach, w różnym oddaleniu od miejsca zamieszkania. Aby, w razie, gdy wystąpią jakieś problemy gospodarcze w danym rejonie, rodzina miała zapewnione źródło stałych dochodów.
teoria dualnego rynku pracy - wyjaśnia migracje międzynarodowe za pomocą zmiennych makro ekonomicznych ale dotyczących prawie wyłącznie kraje przyjmującego migrantów.
Teoria zakłada, że w krajach wysoko rozwiniętych występuje stały niedobór rąk do pracy, ponieważ istnieje tam cały szereg zajęć zarobkowych, których z przyczyn prestiżowych nie chcą podejmować obywatele tego kraju (zajęcia nisko płatne, nie wymagające żadnych kwalifikacji). Takim niezbędnym elementem tych rynków pracy są imigranci. W takim przypadku zatrudnienie imigrantów nie powoduje wzrostu stopy bezrobocia.
Ta teoria wyjaśnia dlaczego imigranci nie muszą stanowić konkurencji dla pracowników miejscowych.
teoria systemu światowego - założeniem tej teorii jest to, że migracja jest naturalną konsekwencją rozwoju kapitalizmu, oraz dokonujących się procesów globalizacji. W ramach tej teorii pogrupowano państwa o różnym poziomie rozwoju w takie ułożone koncentrycznie kręgi, na które składają się: w środku kręgosłup, drugi krąg - obszary semi peryferyjne oraz obszary peryferyjne. Ten rdzeń stanowią kraju najbardziej rozwinięte. Pozostałe to kraje coraz bardziej słabe. Migracja następuje z tych dalszych kręgów do rdzenia. Dzięki migracjom rdzeń może się jeszcze szybciej rozwijać, co jeszcze bardziej pogłębia dysproporcje rozwojowe między tymi kręgami.
Dlaczego zyskują kraje wysoko rozwinięte (rdzeń)? Wiąże się to z tym, że rozwój globalizacji, że do obszarów peryferyjnych napływają inwestycje z tego rdzenia. A te inwestycje zagraniczne generują zmiany w strukturze zatrudnienia. Najważniejsze zmiany wiążą się z tym, iż powstają gospodarstwa wielobranżowe w rolnictwie i drobni rolnicy nie są w stanie konkurować z tymi dużymi. Następny odpływ ludności z rolnictwa, a przemysł nie jest w stanie wchłonąć tych pracowników. Przenoszą się do wysoko rozwiniętych ale dostają pracę mniej płatną.
teorie socjologiczne - koncentrują się przede wszystkim na motywacjach decyzji migracyjnych:
teoria sieci migracyjnych - zakłada, że największy wpływ na podjęcie decyzji o migracji mają związki interpersonalne między byłymi a przyszłymi imigrantami. Emigranci są dla tych przyszłych migrantów bardzo ważnym źródłem informacji o korzyściach wynikających z migracjami. Byli migranci mogą udzielić pomocy finansowej, znaleźć pracę, pomóc się zaaklimatyzować, zmniejszają się koszty ekonomiczne i społeczne.
Wg tej teorii każda kolejna fala migrantów stanowi wsparcie dla następnej fali migracyjnej i w ten sposób pojawia się łańcuch wzajemnie powiązanych zdarzeń. W związku z tym procesem, który raz rozpoczęty sam napędza się i podtrzymuje. Ta teoria jest jedną z nielicznych teorii, która pozwala wytłumaczyć zróżnicowanie wielkości migracji do ośrodków o identycznej atrakcyjności.
teoria instytucjonalna - w założeniach zbliżona do poprzedniej. Zakłada, że po wystąpienie pierwszej migracji, każda następna jest generowana przez powiązania instytucjonalne. Dla zaspokojenia potrzeb przyszłych i obecnych imigrantów powstają różne firmy i organizacje, których celem jest ułatwienie migracji np. poprzez zmniejszenie ryzyka tej migracji, dostarczenie informacji czy pomoc w sytuacjach krytycznych. Powstają różne nieformalne struktury aby np. pomagać . Pomagają instytucje i organizacje.
Teoria skumulowanej przyczynowości - zakłada, że istnienie kolejnych fal migracyjnych wynika z istnienia poprzednich. Różni się, że przyczyny są skumulowane (nie pojedyncze). Przyczyny pojawiania się wtórnej migracji:
pogłębianie się różnic w poziomie życia pomiędzy reemigrantami a ludnością nie mobilną, a to sprawia, że ci którzy nie wyjeżdżali myślą żeby wyjechać.
Spadek podaży ziemi na obszarach wiejskich spowodowane zakupami ziem,
Wiąże się z chęcią podtrzymania podwyższonego standardu życia przez reemigrantów, co skłania ich do powtórnej reemigracji.
Powstawanie sieci imigracyjnych, które ułatwiają tym mniej przedsiębiorczym podjąć decyzję o migracji,
Wyjechać, aby wykonywać pracę, której inni nie chcą wykonywać.
teoria geograficzna - powstały na podłożu geograficznym i podkreślają one relacje człowieka w przestrzeni geograficznej i zarówno czynniki przyciągające jak: bariery migracji związane ze zróżnicowaniem przestrzennym środowiska geograficznego.
teoria grawitacji - opiera się na takich podstawowych założeniach fizyki społecznej, które zostały sformułowane w połowie XIX wieku. Fizyka społeczna traktuje ludność jako zbiór cząsteczek, których ruch można dokładnie przedstawić za pomocą podstawowych praw fizyki. Ludzie zachowują się podobnie, przyciągają się.
Przedstaw skutki emigracji i imigracji
z pkt widzenia kraju pochodzenia emigracji
pozytywne
zmniejszenie podaży na rynku podaży siły roboczej (zmniejszenie bezrobocia)
zmniejszenie podaży na rynku podaży siły roboczej prowadzi do zwiększenia płac
transfer części zarobków do kraju macierzystego, powoduje: poprawia się bilans płatniczy kraju, szybszy wzrost gospodarczy , podnosi się poziom życia rodzin emigrantów (pieniądze przeznaczają na inwestycje)
emigranci powracający zazwyczaj powracają z wyższymi kwalifikacjami
likwidacja negatywnych stereotypów dotyczących innych krajów,
upowszechnienie wiedzy, kultury
negatywne
wzrost płac - dla pracodawcy zmniejszenie siły nabywczej powoduje, iż trudniej znajduje pracowników wykwalifikowanych, a jak ich znajdzie to musi im więcej płacić.
zmniejszenie siły roboczej powoduje zmniejszenie mobilności terytorialnej pracowników, mniejszą gotowość do podejmowania pracy w trudnych warunkach
państwo traci młodych ludzi, którzy korzystali wcześniej ze świadczeń nieodpłatnych w kraju macierzystym
wyjazdy młodych ludzi mogą prowadzić do starzenia się społeczeństwa, powoduje zahamowanie rozwoju gospodarczego, powoduje zwiększenie obciążenia budżetu państwa związane ze świadczeniami socjalnymi, w skrajnych przypadkach mogą spowodować załamanie sytemu emerytalno rentowego.
uszczuplenie wysoko wykwalifikowanych pracowników, powoduje, że mniej jest mniej specjalistów w kraju - drenaż mózgów.
z pkt widzenia kraju przyjmującego emigrantów
pozytywne
zwiększenie się potencjału siły roboczej, co może przyczynić się do przyspieszenia wzrostu gospodarczego, większa podaż pracy może doprowadzić do wzrostu dyscypliny pracy,
brak obciążeń dla budżetu państwa, związanych z kształceniem ludzi młodych, z przygotowaniem ich do pracy,
dostęp do unikalnych kwalifikacji emigrantów.
wzbogacenie oferty rynkowej.
negatywne
spadek poziomu płac - drenaż mózgów,
wzrost bezrobocia (niekiedy)
państwo ponosi koszty asymilacji migrantów
wzrost napięć społecznych
wzrost przestępczości
wybuchające zamieszki na tle etnicznym
wzrost ksenofobii
Formy międzynarodowego transferu technologii i myśli naukowo-technicznej
Technologia i myśl naukowo techniczna - współcześnie najważniejszy czynnik produkcji bez, którego nie może dobrze rozwijać się gospodarka światowa.
Dzięki technologii i myśli naukowo technicznej tworzą się nowe metody, nowe dziedziny wytwarzania; można efektywniej wykorzystywać inne czynniki produkcji (kapitał, siła robocza).
Badania naukowe, rozwój - nie są prowadzone w żadnym kraju we wszystkich dziedzinach. Istnieje specjalizacja. Specjalizacja pociąga za sobą przepływ technologii i myśli naukowo technicznej w skali jako przepływ transferów w skali międzynarodowej.
Występują w dwóch postawach:
wiedza techniczno produkcyjna w formie informacji pisanej lub nie pisanej tzw. czysta postać technologii;
technologia i myśl naukowo techniczna może występować w formie dóbr rzeczowych (maszyn, urządzeń zaawansowanych technicznie i technologicznie, w których to urządzeniach zawarta jest uprzedmiotowiona postać technologii).
Transfer technologii i myśli naukowo technicznej skali międzynarodowej dokonuje się na:
zasadach handlowych:
zakup, sprzedaż licencji, patentów, przy czym wyróżniamy licencje patentowe, licencje know how (know how - wiedza, doświadczenie techniczne, technologiczne, produkcyjne) albo licencje mieszane (połączenie tych 2 licencji) - dominują mieszane.
Transfer zakup - sprzedaż maszyn urządzeń zaawansowanych technicznie i technologicznie (transport towarów, technologii myśli technicznej)
Transfer technologii i myśli naukowo technicznej następuje poprzez zagraniczne inwestycje bezpośrednie - grinfild.
zasadach nie handlowych - zaliczamy:
międzynarodowy ruch ludności - drenaż mózgów;
poprzez wyjazdy na stypendia, studia, konferencje międzynarodowe, praktyki;
w ramach różnego rodzaju pomocy (pomoc wojskowa - blok militarny)
szpiegostwa przemysłowe (efektywny sposób pozyskiwania technologii)
Równowaga rachunkowa a ekonomiczna bilansu płatniczego
Równowaga ekonomiczna występuje wówczas, kiedy jest zachowana równowaga transakcji autonomicznych, a nie występują transakcje wyrównawcze.
Transakcje autonomiczne - zalicza się wszystkie elementy bilansu obrotów bieżących + z bilansu obrotów kapitałowych przepływy kapitałów długoterminowych, zarówno w formie pożyczek, jak i pośrednich i bezpośrednich.
Transakcje wyrównawcze - wszystkie ruchy kapitałów krótkoterminowych, prowadzące do zmian krótkoterminowego zadłużenia kraju wobec Zagranicy, a także przepływ złota monetarnego i dewiz.
Rzeczywista - ma miejsce wówczas gdy należności z tytułu działalności gospodarczej są podejmowane bez ograniczeń i nietowarzyską im utrzymująca się przez dłuższy czas nadwyżka ani deficyt należności i zobowiązań,
Pozorna - ma miejsce wtedy, kiedy równowaga transakcji autonomicznych jest osiągana w skutek prowadzenia przez państwo restrykcyjnej polityki ekonomicznej. Najczęściej występuje nierównowaga w bilansie płatniczym.
Do czego służy diagram Swana?
Aby osiągnąć równowagę ogólną, jako narzędzie polityki gospodarczej, wykorzystuje się diagram Swana - diagram przedstawia, w jaki sposób osiągnąć równowagę zewnętrzną i wewnętrzną bilansu płatniczego poprzez dostosowawczą politykę państwa i mechanizm dostosowawczy. Polityka dostosowawcza polega na przywracaniu zachwianej równowagi za pomocą narzędzi stosowanych przez państwo, natomiast mechanizm dostosowawczy przywraca równowagę w sposób automatyczny w wyniku działania sił rynkowych.
W diagramie mamy IV pola nie równowagi.
Powinniśmy określić, w którym miejscu znajduje się gospodarka - dzięki temu wykresowi.
I - Nadwyżka płatnicza i bezrobocie - zwiększyć popyt
II - Nadwyżka płatnicza i inflacja - aprecjacja
III - Deficyt i inflacja - zmniejszyć popyt
IV - Deficyt i bezrobocie - deprecjacja
Dlaczego występuje w Polski duży deficyt dochodów w bilansie płatniczym?
Duży deficyt dochodów w BP spowodowany był zbyt wysokim kursem walutowym (mocna zł.), było to spowodowane napływem kapitału krótkoterminowego (zmniejszał się eksport). Szybki wzrost PKB powodował, że zwiększały się dochody, popyt, import.
Duży deficyt w saldzie dochodów wynikał z tego, ze po 2004 r. po wstąpieniu do UE do salda dochodów doszła pozycja refinansowana zyski, czyli zyski, które odnoszą inwestorzy zagraniczni i przeznaczają te zyski na inwestycje. W saldzie dochodów są one ze znakiem „-„, natomiast w bilansie obrotów finansowych ze znakiem „+”. Dodaje się refinansowane zyski.
Obecnie jest wysoki kurs złotówki, powód-szybki rozwój gospodarczy. Do kraju napływa chętnie kapitał krótkoterminowy-spekulacyjny, następuje aprecjacja złotówki w efekcie czego wzrasta import, maleje eksport i to powoduje pogorszenie się bilansu płatniczego.
Czynniki wpływające w krótkim okresie na nierównowagę bilansu płatniczego
czynniki krótkookresowe:
zmiany PKB - wzrost PKB powoduje pogorszenie BP, jeśli rośnie PKB to znaczy, że stajemy się bogatsi, możemy więcej wydawać, powoduje to zwiększenie importu i tym samym pogorszenie bilansu handlowego. Wzrost PKB powoduje spadek bilansu płatniczego, ponieważ wzrost PKB oznacza wzrost popytu głównie na dobra importowane
zmiany cenowego terms of trade - jest to stosunek zmian cen towarów eksportowanych do zmian cen towarów importowanych. Poprawa term of trade powoduje, że zwiększa się wartość eksportu a zmniejsza importu, co powoduje poprawę bilansu bieżącego i w efekcie bilansu finansowego. Od czego zależy zmiana terms of trade? - przede wszystkim od struktury eksportu i struktury importu. Jakie zmiany powoduja poprawę terms of trade? - powinniśmy eksportować produkty przetworzone, importować produkty nieprzetworzone. Gdy ceny Ex rosną szybciej, albo spadają wolniej niż ceny Im rośnie terms of trade i rośnie bilans płatniczy.
zmiany kursu walutowego - Deprecjacja powoduje poprawę BP. Kiedy następuje deprecjacja występują 2 efekty: efekt cenowy i ilościowy. Po deprecjacji ceny towarów eksportowych maleją, centy towarów importowych rosną. Efekt cenowy niekorzystny. Niższe ceny za granicą powodują, że możemy więcej wyeksportować, sprzedać. Towary importowane drożeją, dzięki temu więcej eksportujemy. Efekt ilościowy korzystny.
Który z efektów przeważy?
Zależy od
- twierdzenie Marshala Lernera.
Symetryczne i niesymetryczne instrumenty pochodne
Do instrumentów symetrycznych zaliczamy;
kontrakty terminowe - jest instrumentem finansowym, w którym dwie strony zobowiązują się do zawarcia transakcji w ustalonym okresie po ustalonej cenie; sprzedawca kontraktu zobowiązuje się dostarczyć określoną liczbę podmiotu kontraktu, a kupujący zobowiązuje się zapłacić za nią ustaloną cenę. W odróżnieniu od opcji i gwarantów kontrakt terminowy jest zobowiązaniem dwustronnym.
kontrakty terminowe II grupy:
for ward (są w obrocie poza giełdowym, negocjowane są między stronami kontraktu, warunki, kwoty, terminy, są poza gwarancją giełdy, zazwyczaj brak depozytu zabezpieczającego)
futures (są w obrocie giełdowym, obowiązuje standaryzacja, objęte są gwarancją giełdy, wymagany jest depozyt zabezpieczający,
swap - obecnie pierwszy z najszybciej rozwijających się segmentów rynku finansowego (ozn. Wymianę, przehandlowanie). Umowa między co najmniej dwoma stronami, która dotyczy wymiany przyszłych płatności wg zasad określonych w momencie zawierania umowy. Te płatności są związane najczęściej z instrumentami dłuższymi, walutami, wykorzystywane przez firmy, przez Banki do zarządzania ich aktywami i pasywami. Stwarzają one możliwość inwestycji, zaciągania pożyczek, które poza rynkiem swapu byłyby niedostępne, zbyt kosztowne.
Swap - instrument, który umożliwia przekształcenie jednego ryzyka w drugie.
Dzielimy wg kryteriów różnych:
podstawowy (procentowe i oparte na stopach procentowych)
towarowe ( ceny towarów)
oparte o indeksy giełdowe,
walutowo procentowe - polegają na wymianie pożyczek w dwóch różnych walutach oraz wymianie odsetek między stronami.
Instrumenty niesymetryczne - w przypadku, których występuje brak równości i brak obowiązków oraz różny profil ryzyka ponoszonego prze strony kontraktu.
Są to:
a) opcje - jest instrument finansowy mający postać kontraktu, w którym je posiadacz ma prawo do kupna lub prawo do sprzedaży instrumentu podstawowego po ustalonej cenie zwanej ceną wykonania w okresie do ustalonego terminu zwanego terminem wygaśnięcia lub też w terminie wygaśnięcie, prawo to gwarantuje 2 stronom kontraktu, czyli wystawiający opcję, którym jest instytucja finansowa.
Rodzaje opcji:
W zależności od tego na jaki instrument wystawiona jest akcja;
opcje walutowe: waluta + kurs walutowy
opcje akcyjne: akcja + cena kacji
opcje procentowe: obligacje, bon skarbowy, depozyt
opcje indeksowe: indeksy giełdowe
dotyczy tego, czy prawo odnosi się do kupna czy do sprzedaży
opcja kupna
opcja sprzedaży
w zależności, kiedy można żądać dokonywania transakcji:
opcja amerykańska - transakcja może być dokonana w dowolnym dniu do dnia wygaśnięcia,
opcja europejska - transakcja może być dokonana jedynie w dniu wygaśnięcia
Dlaczego dochodzi do kryzysów walutowych w krajach wysoko rozwiniętych?
Model II generacji:
Dochodzi tam do zaburzeń rynku walutowego, który jest wywołany spekulacyjnym atakiem krótkoterminowego kapitału zagranicznego. Spekulanci zakładają ich powodzenie ponieważ państwo atakowane nie będzie się bronić, chociaż mogłoby to zrobić. Jest to celowe działanie atakowanych krajów, które dokonują rachunku zysków i strat.
Podjęcie obrony oznacza:
pozbawienie się rezerw walutowych,
podniesienie stóp procentowych, co zahamuje inwestycje i spadek rozwoju gospodarczego
Nie podjęcie obrony natomiast skutkuje jedynie:
deprecjacją waluty krajowej (w kraju wysokorozwiniętym te deprecjacje są niewielkie, co poprawia bilans płatniczy kraju).
Co przyniosłoby wprowadzenie podatku Tobina?
Kryzysy walutowe związane są z przepływami kapitałów krótkoterminowych. Ekonomiści zastanawiali się, co zrobić, aby zmniejszyć kryzysy walutowe. Takim ekonomistą był Tobin. Zaproponował, aby opodatkować przepływy kapitałów spekulacyjnych.
Wprowadzenie podatku dałoby:
ograniczenie przepływów zmniejszyłoby ryzyko wybuchu kryzysu;
podatek byłby minimalny, ale osiągnięto by znaczne środki, które to środki można by było przeznaczyć dla krajów słabo rozwiniętych lub na rozwój gospodarki światowej.
Argumenty Tobina - to argumenty dla obecnych antyglobalistów.
Argumenty przeciwko temu podatkowi - nie ma możliwości rozdzielenia kapitału spekulacyjnego od nie spekulacyjnego, spowodowałoby to ograniczenia przepływu kapitałów tych drobnych, które stymulują gospodarkę światową.
Nie wprowadzono tego podatku, bo jest wielu przeciwników jego.
Dlaczego doszło obecnie do kryzysu finansowego?
Obecny kryzys:
w dużym stopniu polityka mikroekonomiczna w USA, brak systemu nadzoru bankowego, rynek kredytów hipotecznych,
liberalizacja przepływów kapitalistycznych przyczyniła się do tego, że rósł balon spekulacyjny, który w końcu pękł
Różnica między kryzysami walutowymi pierwszej i trzeciej generacji.
W Modelu I generacji (tzw. kanoniczny) główną przyczyną były błędy w polityce makroekonomicznej:
prowadzono zbyt ekspansywną politykę fiskalną, która doprowadzała do powiększania się deficytu budżetowego;
nie utrzymywano wystarczających rezerw walutowych;
utrzymywano stały kurs walutowy
duże zadłużenie zagraniczne.
W Modelu III generacji (tzw. eklektyczny) główne przyczyny wynikały ze słabości strukturalnych na szczeblu mikroekonomicznym, z pewnych błędów popełnionych z polityce mikroekonomicznej oraz z pewnych niepożądanych zjawisk związanych z niedoskonałością rynków finansowych:
pokusa nadużycia - polega na tym, że kredytobiorcy po uzyskaniu już kredytu zmieniali projekt na projekt bardziej zyskowny. Czynniki sprzyjające pokusie nadużycia:
formalne bądź nieformalne gwarancje rządu lub instytucji międzynarodowych. Banki mogły ryzykować, bo państwo dawało gwarancje,
oficjalne bądź nieoficjalne powiązania między politykami, instytucjami finansowymi i przedsiębiorcami (kwestie korupcyjne),
powszechne przekonanie , że władze państwowe nie dopuszczą do bankructw dużych banków, przedsiębiorstw w myśl „za duże, aby upaść”,
niedostateczne zewnętrzne lub wewnętrzne regulacje ostrożnościowe banków, niska jakość nadzoru bankowego.
negatywna selekcja - związany z wysokimi stopami procentowymi (w krajach Azji). W warunkach wysokich stóp procentowych o kredyty ubiegają się te przedsiębiorstwa, które planują realizację wysoce ryzykownych inwestycji,
efekt domina - efekt zarażania się kryzysem, oznacza to, że kryzys w jednym kraju może być przyczyną kryzysów w innym kraju. Przy czym te kryzysy mogą się przenosić różnymi kanałami m.in. za pośrednictwem powiązań handlowych, finansowych. Ten efekt odegrał duża role, ponieważ objął cała Azję kryzysem.
instynkt stadny - tzw. „owczy pęd” - polegał na tym, iż mniejsze przedsiębiorstwa (firmy kopiowały posunięcia większych przedsiębiorstw nawet wówczas, gdy własna wiedza sugerowała robienie czegoś przeciwnego. Większe firmy, bogate, mogły przeznaczać większe środki na pozyskiwanie informacji. Mniejsze firmy były przekonane, że duże firmy działają racjonalnie, bo posiadają więcej informacji. Naśladowano ich. A więksi wykorzystywali to żeby wywołać kryzys walutowy.
Dlaczego finanse są najbardziej zglobalizowanym działem gospodarki?
Skutki globalizacji dla handlu międzynarodowego
Formy i modele integracji międzynarodowej