27. Główne problemy wpływu nawożenia na jakość produktów rolniczych®
W badaniach oddziaływania nawożenia na jakość plonu najczęściej stosuje się mierniki składu chemicznego plonu. Jest to uzasadnione nawozową chemizacją rolnictwa, która ma podstawowe znaczenie w kształtowaniu wielkości i jakości pozyskiwanych plonów. Podstawowe znaczenie w kształtowaniu plonów ma azot. Mniejsze dawki azotu powodują przyrost plonów bez wyraźnego zróżnicowania jego cech jakościowych. Jednak zbyt intensywne nawożenie azotem sprzyja pobieraniu kationów jedno- i dwuwartościowych, co może prowadzić do naruszenia równowagi jonowej w roślinach. Zarówno nadmierny wzrost zawartości kationów, jak i jej zmniejszenie jest niepożądane, gdyż obniża się wartość otrzymanego produktu.
W roślinach mogą się gromadzić nadmierne ilości azotanów i azotynów, które zagrażają zdrowiu ludzi i zwierząt. Powstają proste aminy, które w połączeniu z azotynami tworzą nitrozoaminy - substancje rakotwórcze. Też zbyt duże dawki potasu naruszają równowagę jonową w roślinach, głównie na skutek zmniejszenia zawartości sodu, magnezu i wapnia. Prowadzi to do nadmiernego gromadzenia się potasu, zwłaszcza w wegetatywnych częściach roślin. Dawki nawozów powyżej optymalnych ilości powodują spadek plonów, bardziej radykalny pod wpływem mikroelementów niż makroelementów. Nadmierne stężenie mikroelementów w środowisku glebowym ujawnia się w działaniu na jakość plonów podobnie jak metale ciężkie.
Stosowanie dużych dawek jednego ze składników może spowodować deficyt innego, na przykład intensywne nawożenie potasem powoduje deficyt magnezu. Takie oddziaływanie występuje też między wapniem a magnezem; wapniowanie gleby zmniejsza zawartość magnezu w roślinach. Stosowanie dużych dawek azotu prowadzi do zmniejszenia zawartości miedzi w roślinach. Duże dawki fosforu często wywołują u roślin objawy głodu cynku, a także deficyt miedzi, a więc pogarszają jakość roślin.
® Mariusz Szwejkowski gr I