Tadeusz Siwek
Turystyka w Czechach i na Słowacji
1 wykład
Ogólna charakterystyka obydwu krajów:
Geografia, historia, kultura
Studium porównawcze
W naukach humanistycznych zastępuje pomiary nauk ścisłych, ułatwia ocenę badanych zjawisk i umożliwia ich klasyfikację
Nauki humanistyczne: socjologia, psychologia, lingwistyka, literatura…
Turystyka może być badana przy pomocy nauk humanistycznych
Studium porównawcze w biznesie i w turystyce jest zbieżne ze studiami nauk humanistycznych w kwestii badań kulturowych podobieństw i różnic między krajami
Patrz: Gesteland, Michael: Kultura a zachowanie w biznesie, PWN, Warszawa, 2000
Metody porównawcze zróżnicowania kultur
Opisowe
Skale danych (statystycznych) lub szacunków
Analityczne: koeficjent korelacji, indeks Piaseckiego, cluster analysis
Dlaczego Czechy i Słowacja?
Najbliższe kraje słowiańskie, podobne języki, kultura, historia
Występują w nich jednak istotne różnice, o których warto wiedzieć i na które trzeba uważać w biznesie i w turystyce
Ogólne informacje
Czechy - Republika Czeska
78 tys. km˛
10,3 mil. mieszkańców, stolica Praga (1,2 mil)
Gł. miasta: Praga, Brno, Ostrawa, Pilzno
(Praha, Brno, Ostrava, Plzeň)
Słowacja 49 tys. km˛
5,4 mil. mieszkańców, stolica Bratysława (0,5 mil)
Gł. miasta: Bratysława, Koszyce, Nitra, Preszów
(Bratislava, Košice, Nitra, Prešov)
Godło i flaga
symbole Czech, Moraw i czeskiego Śląska
Godło i flaga Słowacji
Naturalne warunki rozwoju turystyki
w Republice Czeskiej
i na Słowacji
Naturalne warunki w Republice Czeskiej
Ukształtowanie powierzchni
Masyw Czeski - kotlina otoczona górami:
Karkonosze (Śnieżka 1602 m)
Rudawy (Klínovec 1243 m)
Szumawa (Plechý 1378 m, Gr. Arber 1457 m)
Las Czeski (Čerchov 1042 m)
Wyżyna Czeskomorawska (Javořice 837)
Jesioniki (Pradziad 1491 m)
Karpaty - kompleks łańcuchów górskich:
Białe Karpaty (Wielka Jaworzyna 970 m)
Jaworniki (Wielki Jawornik 1071 m)
Beskidy Morawskośląskie (Łysa Góra 1323 m)
Wody
Rzeki mniejsze, mało naturalnych jezior, dużo zalewów i stawów
3 dorzecza:
Łaba - Wełtawa (Labe - Vltava)
Morawa (Dunaj)
Odra (górny bieg) Liczne źródła wód mineralnych
Klimat
Umiarkowany, przejściowy między oceanicznym a kontynentalnym
Temperatury zimowe ok. 0˚C, latem 18˚C
Opady od 1200 mm w górach do 450 mm koło miasta Žatec (północno-zachodnie Czechy)
Najwięcej opadów latem (czerwiec - lipiec)
Flora i fauna
Fauna podobna do polskiej
wielkie ssaki (niedźwiedź, wilk) występują sporadycznie tylko w Karpatach, jak przywędrują ze Słowacji
Lasy wyłącznie w górach - najbardziej rozpowszechnione drzewo: świerk
Naturalne warunki na Słowacji
Ukształtowanie powierzchni
Karpaty - kompleks łańcuchów górskich:
Wysokie Tatry (Gerlach 2654 m)
Niskie Tatry (Dziumbier 2043 m)
Mała Fatra (1709 m)
Wielka Fatra (1592 m)
Rudawy Słowackie (1477 m)
Małe Karpaty (767 m)
Wihorlat (1076 m)
Wielkie niziny - na południu:
Zachodniosłowacka
Wschodniosłowacka
Wody
Oprócz Dunaju rzeki mniejsze, mało naturalnych jezior
2 dorzecza:
Dunaj - Cisa - Morze Czarne
Wisła (Dunajec) - Bałtyk
Główne rzeki:
Wag (Váh) Liczne źródła wód mineralnych
Hron
Nitra
Hornad
Poprad
Klimat
Umiarkowany, przejściowy między oceanicznym a kontynentalnym, w górach bardziej surowy
Temperatury zimowe ok. 1˚C, latem 20˚C
Opady od 1500 mm w Tatrach do 500 mm na Nizinie Naddunajskiej (Zachodniosłowackiej)
Najwięcej opadów latem (czerwiec - lipiec)
Flora i fauna
Fauna podobna do polskiej łącznie z niedźwiedziem i wilkiem w Karpatach
Lasy przeważnie w górach -
wyjątek Nizina Zahorska (lasy sosnowe na piaskach)
Najbardziej rozpowszechnione drzewo: buk
Zarys historii Republiki Czeskiej i Słowacji
Zarys historii czeskiej
VI wiek zasiedlenie przez Słowian
830 - 907 Państwo Wielkomorawskie
Chrześcijaństwo
845 Chrzest pierwszych czeskich książąt w Regensburgu
863 Misja św. Cyryla (Konstantego) i Metodego
935 Zamordowanie św. Wacława
973 Założenie biskupstwa w Pradze
Królestwo Czech
Rodzima dynastia Przemyślidów
995 Wymordowanie Sławników, konkurentów Przemyślidów
(św. Wojciech)
1251-1278 Przemysław Otokar II
1306 Zamordowanie Wacława III
koniec dynastii
Dynastia Luksemburgów 1310 - 1437
1346-1378 Karol IV - zwany „Ojcem Ojczyzny“
Uniwersytet Karola, Karlowe Wary, Karlsztejn
1415 Spalenie kaznodziei Jana Husa w Konstancji
nad Jeziorem Bodeńskim jako heretyka
1419-1434 Wojny Husyckie (I Defenestracja) przygotowanie gruntu pod Reformację
Jerzy z Podiebradu - jedyny czeski król elekcyjny 1458-1471
Dynastia Jagiellonów 1471 - 1526
Czechy, Morawy i Śląsk stają się przeważnie protestanckie
Dynastia Habsburgów 1526 - 1918
Wojna Trzydziestoletnia rozpoczęta przez powstanie protestanckich stanów czeskich
(II Defenestracja)
XVIII w. Upadek kulturowy
Czesi na krawędzi zaniku
XVIII-XIX w. Odrodzenie Narodowe
w ramach Austrii (Austro-Węgier)
Panslawizm Austroslawizm
I wojna światowa:
na emigracji Tomáš Garrigue Masaryk Edvard Beneš
Powstanie Czechosłowacji
28 października 1918 proklamacja niepodległości w Pradze
30 października 1918 deklaracja w Martinie (przyłączenie Słowaków)
1918 - 1938 I Republika
Układ Monachijski - układ zawarty przez hitlerowskie Niemcy i Włochy z Francją i Brytanią, zmuszającego Czechów do oddania 1/3 terytorium zasiedlonego przez Niemców
1938 - 1939 II Republika
(przejściowy twór istniejący tylko kilka miesięcy)
15 marca 1939 - 9 maja 1945 okupacja hitlerowska
Protektorat Czech i Moraw
Ruch oporu słaby - najbardziej spektakularne akcje:
zamach na niemieckiego protektora R. Heydricha (1942)
powstanie w Pradze (5 - 9 maja 1945) ok. 2 tys. ofiar
Eksterminacja czeskich Żydów (ok. 70 tys.) getto Terezín
Po II wojnie światowej
Wysiedlenie 3 mil. Niemców
Wzrost wpływów komunistów, 1948 przejęcie przez nich pełni władzy
Dawny panslawizm w powiązaniu ze wzrostem nastrojów lewicowych w całej Europie spowodował, że komunizm był wśród Czechów krótko po wojnie dosyć szeroko akceptowany
Przyzwolenie społeczne na zepchnięcie kościoła na margines życia społecznego
1968 Praska Wiosna
Próba zreformowania komunizmu (Alexander Dubček)
Po interwencji wojsk Związku Sowieckiego i pozostałych krajów komunistycznych nastąpiła tzw. normalizacja (likwidacja wszelkich przejawów opozycji)
Karta 77 - opozycja polityczna twardo prześladowana
Emigracja ok. 100 tys. Czechów do Europy Zachodniej, USA, Kanady, Australii itp.
Upadek komunizmu
1989 Aksamitna Rewolucja
Dysydent Václav Havel prezydentem Czechosłowacji
1992 rozwiązanie Czechosłowacji (31 grudnia)
1998 Republika Czeska wchodzi do NATO
2004 Republika Czeska członkiem Unii Europejskiej
Zarys historii Słowacji
VI wiek: zasiedlenie przez Słowian
830 - 907 Państwo Wielkomorawskie
Chrześcijaństwo
863 Misja św. Cyryla (Konstantego) i Metodego
Opanowanie kraju przez Węgrów (X wiek)
Ludność słowiańska Górnych Węgier przetrwała w niedostępnych górskich rejonach Karpat
Słowakom bardziej niż Czechom groził pod koniec XVIII wieku zanik
Odrodzenie Narodowe
XIX w. kodyfikowanie słowackiego języka literackiego
Anton Bernolák
Ludovít Štúr Nastroje antywęgierskie
I wojna światowa:
na emigracji działał Milan Rastislav Štefánik
1918 - 1938 I Republika Czechosłowacka (niezrealizowana autonomia)
1938 arbitraż wiedeński przyznał 1/3 część terytorium Słowacji zasiedloną przeważnie przez 700 tys. Węgrów Węgrom
Niepodległa Słowacja podczas II wojny światowej
14 marca 1939 deklaracja niepodległości inspirowana przez Niemcy
Prezydentem Słowacji katolicki ksiądz Józef Tiso (1939 - 1945)
Ruch oporu silniejszy niż w Czechach - najbardziej spektakularne akcja:
Słowackie Powstanie Narodowe 29.8.-27.10.1944
zbuntowane jednostki armii słowackiej i partyzanci
Eksterminacja Żydów (ok. 100 tys.)
Po II wojnie światowej
Wzrost wpływów komunistów, ale pozostała stosunkowo wysoka religijność społeczeństwa słowackiego
Praska Wiosna w roku 1968 na Słowacji
nie była tak radykalna choć Alexander Dubček był Słowakiem
Czechosłowacja przekształciła się w federację i to wielu Słowaków zadowoliło
Po interwencji wojsk Związku Sowieckiego i pozostałych krajów komunistycznych nastąpiła też jak w Czechach tzw. normalizacja (również łagodniejsza niż w czeskiej części federacji)
Upadek komunizmu
1989 Aksamitna Rewolucja
1992 rozwiązanie Czechosłowacji (31 grudnia)
2003 Słowacja wchodzi do NATO
2004 Słowacja członkiem Unii Europejskiej
Czesko-słowackie
kulturowe podobieństwa i różnice
Języki
Różne, ale bardzo podobne
Obydwa stosują znaki diakrytyczne zamiast par liter (š - sz, č - cz, oraz długie i krótkie samogłoski a - á, e - é, i - í)
Czesi mają ř - rz oraz ě - ie, Słowacy nie
Słowacy mają miękkie ľ oraz głoski ä - ae, ô - uo, Czesi nie
Spółgłoski r i l mają w obu językach zdolość tworzenia sylab: prst, vlk, krk
30 % wyrazów identycznych
(rak, ryba, strom, ruka, nos, oko, sekera)
60 % wyrazów bardzo podobnych
(maso - mäso, řeka - rieka, moře - more, kůň - kôň)
10 % wyrazów zupełnie innych
(kmín - rasca, čáp - bocian, kapsa - vrecko, záda - chrbát)
Usposobienie
Choć charakter narodowy w rzeczywistości nie istnieje i najczęściej jest wytworem stereotypu, można się pokusić o następujące uogólnienie:
Czesi są bardziej spokojni, zrównoważeni i racjonalni
Słowacy są bardziej spontaniczni i weseli
Wartości
Czesi cenią gospodarność i zaradność, nie mają pozytywnego stosunku do religii (60 % z nich deklaruje, że nie należy do żadnego kościoła)
Słowacy cenią pogodny stosunek do życia, są bardziej od Czechów religijni (75 % deklaruje przynależność do kościoła, 80 % z nich do kościoła katolickiego)