Turystyka w Czechach i na Słowacji

2 wykład

Historia turystyki w Czechach i na Słowacji

Początki turystyki
na terenie dzisiejszej Republiki Czeskiej do r. 1918

Turystyka rozwijała się podobnie jak w innych krajach Europy środkowej

Pierwsze znaczniejsze zjawiska turystyczne:

• turystyka uzdrowiskowa (Karlovy Vary, Mariańskie Łaźnie, Franciszkowe Łaźnie)

• turystyka górska (Karkonosze, Szumawa, Jesioniki)

• rozbudowa dosyć gęstej sieci kolejowej (od roku 1839)

• turystykę jako pierwsi rozwijali czescy Niemcy

• wyjazdy zagraniczne początkowo występowały sporadycznie

Początki turystyki na terenie Słowacji do r. 1918
Słowacja jako gospodarczo i społecznie zacofana część Węgier włączyła się do turystyki później i w mniejszym zakresie, choć nieliczni zamożni Austriacy i Węgrzy zaczęli przyjeżdżać do Tatr i do Piešťan już w XIX wieku

Turystyka w Czechosłowacji 1918 - 1939

Nowe państwo znacznie poszerzyło austriackie prawa socjalne:

• płatne urlopy

• ubezpieczenia (Baťa)

Turystyka zaczęła nabierać masowego charakteru

Pojawił się automobilizm (Kopřivnice 1898)

Coraz powszechniejsza była turystyka zagraniczna

W Pradze zbudowano pierwsze cywilne lotnisko (Kbely, później zastąpione przez lotnisko Ruzyně)

Słowacja pomimo czeskich inwestycji była nadal pasywnym uczestnikiem w sektorze turystyki

Čedok
najstarsze czeskie biuro podróży powstało w roku 1920

Z oferty Čedoku z lat 20-30

• Najważniejszy był spokój i brak stressu

• Wycieczki były dłuższe, niż dziś

• Średnio trwały 18-20 dni

• Zwiedzanie jednego miasta trwało 1-3 dni

• Różnice w cenach między wycieczkami luksusowymi i standartowymi nie były duże

• Turystyka weekendowa - czeski tramping

• Kluby sportowe i turystyczne czeskie i niemieckie

• Turystyka górska i uzdrowiskowa przeważnie w rękach Niemców

• Pierwsze „chaty” w okolicach Pragi i innych miast (1930: 23 tys.)

Nieczeskie regiony Czechosłowacji

• Słowacja - cel turystyczny zamożniejszych Czechów (Tatry)

• Ruś Podkarpacka - dla Czechów romantyka krzewicieli cywilizacji lub kolonizatorów

Okres wojny 1939-1945

• Zahamowanie rozwoju turystyki, ale nie bez reszty

• Turystyka lokalna istniała dalej w Protektoracie Czech i Moraw (do r. 1945 zbudowano 17 tys. kolejnych chat)

• Na Słowacji na początku wojny nawet do pewnego stopnia kwitła

• Dopiero koniec wojny, powstanie na Słowacji i przejście frontu zahamowało tą ograniczoną formę turystyki

Uspołecznienie turystyki w Czechosłowacji po r. 1945

• Nacjonalizacja dużych przedsiębiorstw w r. 1945 usług turystycznych jeszcze przeważnie nie dotyczyła

• Po r. 1948 dotknęła wszystkich

• Ograniczenie naturalnych mechanizmów rynkowych (sztuczny kurs korony)

• Zamknięcie granic (żelazna kurtyna) - Czesi zaczynają budować „chaty“, bo to była jedna z niewielu legalnych form turystyki

Podział ról biur podróży:

• Čedok - biuro ogólnopaństwowe

• CKM - biuro młodzieżowe

• Balnea - biuro turystyki uzdrowiskowej

• Agroturist - biuro turystyki spółdzielczej

• Autoturist - biuro turystyki samochodowej

• Sport-turist - biuro turystyki sportowej

Próba wprowadzenia mechanizmów rynkowych
w roku 1968

Praska Wiosna - ruch, który miał swoje wymiary ekonomiczne:

• usamodzielnienie przedsiębiorstw (jak w Jugosławii)

• wprowadzenie elementów konkurencji

• uzależnienie dochodów od wyników gospodarczych

• miało to dotyczyć także biur podróży, hoteli, restauracji i in.

• do realizacji jednak nie doszło z powodu interwencji wojskowej

Powrót do centralnego sterowania gospodarką 1969-1989

Stagnacja turystyki niezorganizowanej, ograniczanie wyjazdów indywidualnych

Rozwój turystyki zorganizowanej:

• wczasy pracownicze, „pociągi przyjaźni“

• miasta partnerskie (tylko między krajami komunistycznymi)

• ośrodki rządowe dla bossów partyjnych

Podporządkowanie turystyki w Czechosłowacji ideologii

• Ideologiczne ukierunkowanie wyjazdów (najpierw Związek Sowiecki, potem pozostałe kraje komunistyczne a zupełnie na końcu kraje Europy zachodniej i świata)

• Zniechęcanie turystów z Zachodu (zaniżony kurs, obowiązkowa wymiana)

• Surowe traktowanie emigracji

• „Chaty“ zastępują „chałupy“ (na Słowacji fenomen ten się nie rozwinął)

• Pod koniec komunizmu Czesi mają 210 tys. „chat“ i 50 tys. „chałup“, tzn. ma je 12 % czeskich rodzin i są istotnym składnikiem stylu życia

Chaty i chałupy

Chaty są budynkami budowanymi w celach wypoczynkowych

Pierwotnie były skromne, z czasem rozrosły się do postaci „drugich” domów

Chałupy są zabudowaniami wiejskimi, przystosowanymi do wypoczynku

Zaczęto je w szerszym zakresie adaptować, kiedy działek pod nowe chaty już zabrakło

Upadek komunizmu i odbudowanie demokracji po r. 1989

Zapowiedź zmian pod koniec lat 80 - złagodzenie zakazów i nakazów m.in. w dziedzinie turystyki

• zgoda na ograniczony transfer pieniędzy (1987)

• zgoda na zakładanie prywatnych przedsiębiorstw turystycznych (1988) - jeszcze w okresie komunistycznym!

Po upadku komunizmu

• koniec regulacji rynku, łącznie z rynkiem turystycznym

• stopniowy powrót do normalności (1989)

• podział Czechosłowacji na Republikę Czeską i Słowację

Z czym obydwa kraje wchodzą
do nowoczesnego okresu
rozwoju swojej turystyki?

• Stolica

• Parki narodowe i krajobrazowe

• Zabytki UNESCO

Praga

Czeskie parki krajobrazowe

• Beskydy

• Blanský les

• Blaník

• Broumovsko

• Bílé Karpaty

• České středohoří

• Český ráj

• Jeseníky

• Jizerské hory

• Kokořínsko

• Křivoklátsko

• Litovelské Pomoraví

• Lužické hory

• Moravský kras

• Orlické hory

• Poodří

• Pálava

• Slavkovský les

• Třeboňsko

• Železné hory

• Žďárské vrchy

Czeskie parki narodowe

• Krkonoše (Karkonosze)

• Šumava (Szumawa)

• Podyjí (Dolina Dyji)

• České Švýcarsko (Czeska Szwajcaria)

Czeskie zabytki UNESCO

1. Hist. centrum Pragi 1992

2. Český Krumlov 1992

3. Telč: zespół urbanistyczny 1992

4. Zelená Hora: Kościół

Św. Jana Nepomucena 1994

5. Kutná Hora i Sedlec 1995

6. Lednice - Valtice 1996

7. Holašovice 1998

8. Kroměříž: zamek i ogrody 1998

9. Litomyšl: zamek 1999

10. Kol. św.Trójcy Olomouc 2000

11. Villa Tugendhat Brno 2001

12. Třebíč: dzielnica żydowska 2003

Bratysława - stolica Słowacji

Parki narodowe (9)

1. Malá Fatra - Mała Fatra
2. Muránska planina - Płaskowyż Murański
3. Niskie Tatry - Tatry Niskie
4. Pieniny

5. Poloniny - Połoniny
6. Slovenský kras - Kras Słowacki
7. Slovenský raj - Słowacki Raj
8. Tatry - Tatry (Wysokie)

9. Veľká Fatra - Wielka Fatra

Parki krajobrazowe (14)

1. Biele Karpaty - Białe Karpaty

2. Cerová vrchovina - Wyżyna Cerowa
3. Dunajský luhy - Łęgi Dunaju
4. Horná Orava - Górna Orawa
5. Kysúce - Kysuce
6. Latorica - Latoryca
7. Malé Karpaty - Karpaty Małe
8. Poľana - Polana
9. Ponitrie - Nadnitrze
10. Strážovské vrchy - Wyżyna Strażowska
11. Štiavnické vrchy - Wyżyna Szczcawnicka
12. Vihorlat - Wihorlat
13. Východné Karpaty - Karpaty Wschodnie
14. Záhorí - Zagórze

Zabytki UNESCO

1. Banská Štiavnica 1993

2. Spišský hrad 1993

3. Vlkolínec 1993

4. Jaskinia Domica/Agtellek 1995

5. Bardejov 2000

---