Proszę, mów tak, bym widział Twoje usta!
Strona główna > Metody  programy > Rewalidacja
Polski Związek Głuchych zanotował w 1996 roku następujące liczby: 5631 dzieci i młodzieży niesłyszącej i 8592 dzieci i młodzieży słabosłyszącej.
Można szacować, że obecnie w naszym kraju żyje około 6  6,5 tysiąca dzieci i młodzieży z uszkodzonym słuchem w stopniu znacznym i głębokim
(czyli dzieci i młodzieży nies łyszącej) natomiast liczba dzieci i młodzieży z umiarkowanym uszkodzeniem s łuchu (czyli dzieci i młodzieży
słabosłyszącej) jest kilkunastokrotnie większa i można ją oszacować na 70  90 tysięcy osób (B. Szczepankowski, 1999).
Jak wynika z zaprezentowanych doniesień, problem uszkodzenia słuchu dotyczy znacznej ilości dzieci i młodzieży  osób w wieku przedszkolnym
i szkolnym. Znaczna większość dzieci słabosłyszących, bo ponad 90%, kształci się w szkołach masowych.
Uczeń z wadą słuchu, który uczy się w szkole masowej ma swoistego rodzaju trudności związane z procesem kształcenia się. Większość trudności
wynika z faktu posiadania wady słuchu, ale także znaczna część jest efektem społecznego naznaczania osób niepełnosprawnych.
Trudności szkolne ucznia
Trudności szkolne ucznia z uszkodzonym słuchem uwarunkowane są dwoma czynnikami:
Uczeń z
le słyszy, a co za tym podąża, poziom opanowania języka odbiega od normy, czyli od poziomu przeciętnego ucznia słyszącego. W związku
z powyższym, uczeń z wadą słuchu ma trudności w opanowaniu podstawowych umiejętności szkolnych.
Mówienie
Uczeń gorzej mówi ponieważ nie kontroluje swojego głosu, jego artykulacja jest dużo gorsza, co wpływa na jakość przekazywanych treści słownych,
ubogi jest także zasób słownika biernego i czynnego.
Czytanie
Technikę czytania uczeń z wadą słuchu może opanować dość dobrze, szybko i wcześnie, niemniej jednak czytany tekst jest często przez niego
niezrozumiały. Ponad to, mogą wystąpić problemy z artykulacją (jak powyższe).
Pisanie
Ponieważ język pisany jest odzwierciedleniem języka mówionego i w tym zakresie mogą wystąpić problemy, podobne jak przy dysleksji. Uczeń z
le słyszy
i dodatkowo z
le artykułuje, przez co tekst zapisany może mieć błędy. Uczeń tak pisze, jak s łyszy lub odczyta z ust. Zasób leksykalny jest ubogi
i zrozumiałą trudnością jest oczywiście pisanie ze słuchu.
Z tymi trudnościami uczeń z wadą słuchu może sobie poradzić przy pomocy nauczyciela.
Będzie to jednak wymagało dodatkowych zabiegów natury organizacyjnej. Myślę, że i tak to się opłaca, zarówno nauczycielowi (mam nadzieję,
że będzie miał on poczucie robienia czegoś ważnego i pożytecznego), jak i samemu uczniowi z wadą słuchu (będzie mógł lepiej uczestniczyć w procesie
uczenia się). Pozostali uczniowie dostrzegą starania nauczycieli i sami powoli przestroją swoje zachowania wobec niesłyszącego kolegi czy koleżanki
z klasy.
Pomoc może nastąpić poprzez:
1. Uświadomienie sobie przez nauczycieli i uczniów słyszących z
ródła problemów ucznia z wadą słuchu (nie dotyczy to zresztą tylko uczniów z wadą
słuchu, ale wszystkich mających problemy).
2. Uświadomienie przez nauczycieli i uczniów słyszących konsekwencji utraty słuchu (bez względu na stopień utraty tego słuchu).
3. Uświadomienie przez nauczycieli i w ogóle osoby słyszące trudności w rozumieniu przekazywanych treści, które posiada osoba z wadą słuchu.
4. Właściwe przygotowanie szkoły i społeczności szkolnej (nauczycieli, uczniów i personel administracyjny) do przyjęcia w swoje grono uczniów
z wadą słuchu (a może także i innych niepełnosprawnych), na przykład przez:
przeprowadzenie kilku lekcji wychowawczych i wytłumaczenie uczniom słyszącym nurtujących problemów dotyczących osób z wadą słuchu,
zaproszenie na lekcje specjalistów, pracujących na co dzień z dziećmi i młodzieżą niesłyszącą;
organizowanie lekcji do południa, kiedy uczniowie są wypoczęci, mają jasne umysły, gotowe do pracy intelektualnej;
właściwe przygotowanie klasy, jako miejsca pracy uczniów;
właściwą modyfikację programów dydaktycznych;
właściwą realizację programów nauczania i przygotowanie nauczycieli do prowadzenia zajęć w nowych, specyficznych warunkach.
Właściwe przygotowanie klasy jako miejsca pracy uczniów osiągnąć można przez:
wytłumienie klasy poprzez położenie wykładziny i przygotowanie gazetek ściennych;
odpowiednie oświetlenie klasy i ustawienie ławek, tak by uczeń z wadą słuchu mógł jednocześnie widzieć swych kolegów i nauczyciela (na
przykład, mało licznej klasie ułożenie ławek w półkolu lub posadzenie ucznia z wadą słuchu w pierwszej ławce pod oknem);
zaopatrzenie klasopracowni w rzutniki pisma, duże tablice, schematyczne pomoce dydaktyczne, u łatwiające uczniom zrozumienie
przekazywanych treści.
Modyfikacja programów dydaktycznych
Właściwe przygotowanie klasy jako miejsca pracy uczniów osiągnąć można przez:
wytłumienie klasy poprzez położenie wykładziny i przygotowanie gazetek ściennych;
odpowiednie oświetlenie klasy i ustawienie ławek, tak by uczeń z wadą słuchu mógł jednocześnie widzieć swych kolegów i nauczyciela (na
przykład, mało licznej klasie ułożenie ławek w półkolu lub posadzenie ucznia z wadą słuchu w pierwszej ławce pod oknem);
zaopatrzenie klasopracowni w rzutniki pisma, duże tablice, schematyczne pomoce dydaktyczne, u łatwiające uczniom zrozumienie
przekazywanych treści.
Modyfikacja programów dydaktycznych
Właściwa modyfikacja programów obejmować powinna:
zmodyfikowanie programów nauczania do niezbędnych treści,
utworzenie programów autorskich do nauczania ucznia z wadą słuchu (tu niezbędną może okazać się pomoc surdopedagogów i logopedów).
Właściwa realizacja programów dydaktycznych i przygotowanie nauczycieli do prowadzenia lekcji w nowych, specyficznych warunkach.
Ważne jest, by nauczyciel:
rozumiał problem wady słuchu;
mówił w sposób naturalny, wyraz
ny, jednak bez przesadnej artykulacji i by nie chodził po klasie (a także nie zasłaniał ust rękoma lub książką)
i nie odwracał się tyłem do ucznia z wadą słuchu w momencie przekazu istotnych treści lekcji, aby uczeń widział usta mówiącego (stąd tytuł
artykułu);
zwracał się do uczniów po imieniu, także do ucznia z wadą słuchu ponieważ nie ma potrzeby podchodzenia i dotykania go, w celu nawiązania
kontaktu;
umiał włączyć aparat słuchowy i pamiętał, aby sprawdzić czy jest on włączony podczas lekcji;
o ile to możliwe, przygotowywał streszczenia treści lekcji lub schematyczne pomoce dydaktyczne;
Ważne jest, by uczniowie oceniani byli nie koniecznie za wiedzę i umiejętności, lecz także za chęci i motywację oraz wkład w pracę i naukę własną.
Zachęcam nauczycieli do dokładnego przeczytania i przeanalizowania Dziesięciu próśb dziecka z uszkodzonym słuchem. Tekst ten, autorstwa
Kazimiery Krakowiak, zosta ł opublikowany w Co s łychać? Poradnik dla rodziców dzieci z wadą słuchu (nr 2(5)/1993) i myślę, że jest dostępny
w oddziałach Polskiego Związku Głuchych.
Wszystkim zainteresowanym nauczycielom proponuję następujące pozycje:
1. U. Buryn, T. Hulboj, M. Kowalskiej, T. Podziemskiej  Mój uczeń nie słyszy, Warszawa 2001;
2. M. Góralówna, B. Hołyńska Rehabilitacja małych dzieci z wadą słuchu, Warszawa 1993;
3. J. Kobosko, J. Kosmalowa Dzieci z uszkodzonym słuchem z serii: One są wśród nas, Warszawa 1997;
4. R. J. Muller Słyszę  ale nie wszystko Warszawa 1997;
5. B. Szczepankowski  Niesłyszący  głusi  głuchoniemi, Warszawa 1999.
Ponadto, warto wiedzieć, że specjalistyczne poradnie rehabilitacji dzieci i młodzieży z wadą słuchu, funkcjonujące przy wojewódzkich oddziałach
Polskiego Związku Głuchych dysponują niezbędną literaturą i czasopismami, dotyczącymi problemów osób z wadą słuchu.
Małgorzata Zaborniak  Sobczak
Autorka jest asystentem w Zakładzie Pedagogiki Specjalnej Uniwersytetu Rzeszowskiego, a jednocześnie surdopedagogiem, logopedą, pracującym
z uczniami niesłyszącymi w oddziałach specjalnych SP nr2 w Rzeszowie.
Artykuł pojawił się w Biuletynie Podkarpackiego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli Oddział w Czudcu  Doskonalenie, doradztwo, dokształcanie nr 1
(4), styczeń 2002
Publikujemy go za zgodą autorki.
Strona główna > Metody  programy > Rewalidacja