�żANTONI MARCZYŃSKI
Niewolnice Long Island
Promotor
WARSZAWA 1989
/
r

Pułaski skrzywił się jak po occie i przystanął w miejscu. Szukał samotności za wszelką cenę, wybrał się w tym celu na plażę, kiedy cała wiofka była pogrążona w głębokim śnie, a tymczasem ktoś zamierzał mu zakłócić te chwile dumania i spieszył w jego stronę.
Położę się za którymś z koszy, przeczekam, aż przejdzie i znowu będę miał spokój �" pomyślał. Wybrał szybko odpowiednie miejsce i rzucił się na piasek w wąską szparę, jaką tworzyły dwa przewrócone kosze letników. Pomimo szumu fal, konających na płaskim brzegu, słyszał odgłos zbliżających się kroków, a niebawem dojrzał ciemną sylwetkę intruza. Był to szczupły jegomość, w kapeluszu o dużym rondzie i ceratowym płaszczu, który połyskiwał, ilekroć hasające na niebie baranki-obłoczki odsłoniły pucołowate oblicze miesiąca.
Ma astmę stwierdził przyczajony obserwator, słysząc głośny oddech tamtego. Jegomość w ceratowym płaszczu mijał właśnie jego kryjówkę. Uszedłszy jeszcze kilkadziesiąt kroków, przystanął i zaczął się podejrzliwie rozglądać na wszystkie strony, potem, upewniwszy się, że jest zupełnie sam na wybrzeżu, spróbował skrzesać ogień. Pierwsze zapałki zgasiły podmuchy figlarnego wietrzyku, lecz niebawem zapłonęła latarka, szybko przysłonięta połami płaszcza...
�" A ten czego tam zamierza szukać? �" mruknął zaciekawiony widz, wychylając ostrożnie głowę ponad kosze.
Tajemniczy wędrowiec stał właśnie na samym cyplu półwyspu. Raz jeszcze rozejrzał się dokoła, dając tym dowód wielkiej przezorności, wreszcie wydobył latarkę, podniósł ją wysoko nad głowę i zaczął nią
3
kołysać na obie strony. Latarka była z trzech stron, nie licząc dna ani wierzchu, zasłonięta tak, że czerwone światełko migotało tylko od strony morza.
�" Tam, do diabła!... To zaczyna być wcale interesujące �"syknął Pułaski, skoro chwilę później całkiem podobny sygnał zabłysnął w oddali, jak gdyby ze statku znajdującego się na pełnym morzu. Od razu zapomniał o rzekomej potrzebie samotności, znajdując duże zadowolenie w śledzeniu poczynań zagadkowego mężczyzny...
Warto zaczekać monologował w duchu... �" Któż by to mógł być, u licha? Przemytnicy? Phi... Mało prawdopodobne. Szpiedzy?... Hm., hm... Czas wyjaśni. Nie przypuszczam, aby się to miało skończyć na optycznym telegrafowaniu.
Wbrew tym przewidywaniom oba światełka zgasły, a �śtelegrafista" z brzegu wyciągnął się na piasku jak długi, ziewając nader donośnie...
Pułaski wyzyskał tę okoliczność znakomicie. Czołgając się lub wędrując na czworakach na przemian zbliżał się metr za metrem do śledzonego jegomościa. Ale bajecznych zasłon z przewróconych koszy zabrakło niebawem. O dalszym naśladowaniu Indian z powieści Karola Maya nie mogło być mowy, gdyż plaża była równa jak stół, a zdradliwe oko księżyca wyzierało raz po raz poprzez dziury ruchliwego welonu z obłoków. Przykucnął tedy za ostatnim koszem, czekając cierpliwie, co dalej nastąpi.
Nagle drgnął i nadstawił ucha. Kapryśny wietrzyk zmieniał ustawicznie kierunek swych powiewów i jedno wilgotne tchnienie od strony morza "przyniosło na swych lotnych skrzydłach echo jednostajnego odgłosu. Obaj mężczyźni leżący na plaży poznali natychmiast trajko-tanie spalinowego motoru, obaj podnieśli głowy jednocześnie.
- Nareszcie �" rzekł głośno jegomość w ceratowym płaszczu i zerwał się na nogi, otrzepując dłonie z wilgotnego piasku.
Dowiemy się przecież czegoś �" mruknął znacznie ciszej Pułaski.
Warczenie motoru umilkło raptownie, kiedy łódź zbliżyła się do brzegu na jakieś sto kroków, natomiast poprzez szum morza doleciały odgłosy jękliwego narzekania dulek*' oraz charakterystycznych chlup-nięć wiosłami...
*' Kotki w burcie.
4
Halo! �"zabrzmiał niski głos z łodzi.
Halo, tu jestem �"odparł właściciel ceratowego płaszcza... Podjedźcie bliżej. Nie mam ochoty przemoczyć trzewików.
Bas rzucił jakiś rozkaz wioślarzom. Pułaski zdumiał się, posłyszawszy oderwane wyrazy angielskie... Tamci dwaj rozmawiali ze sobą po polsku. Łopatki wioseł zanurzyły się znowu w wodę, dziób łodzi skierował się pod kątem prostym do linii brzegu i w chwilę później rozległ się specyficzny chrzęst szurgania dna czółna o piaszczyste dno bardzo płytkiej zatoczki. Bas zaklął siarczyście, gdy nagłe zderzenie omal go o nadprogramową kąpiel nie przyprawiło. Potem wyskoczył na brzeg, łypnął podejrzliwie oczami w stronę koszów, przywitał się ze szczupłym jegomościem i klepiąc go protekcjonalnie po barkach, rozpoczął z nim ożywioną rozmowę.
Pułaski zamienił się cały w słuch. Niestety tamci rozmawiali głosem tak przyciszonym, że pochwycił zaledwie kilka słów jak: jutro, szes-naścieT kuter, manewry, hydroplan, brat, policja.
Rozmowa trwała pół godziny. Potem łódź motorowa wyruszyła w północnym kierunku, unosząc ze sobą właściciela grubego głosu i pokaźnego brzucha, podczas gdy jegomość w ceratowym płaszczu zawrócił w stronę uśpionej wioski, sapiąc po drodze jak miech kowalski.
Pułaski wyprostował kości i otrząsnął ubranie z piasku. Nie był zdecydowany, jak postąpić. Zaalarmować policję? Nonsens! To nie byli przemytnicy, ani szpiedzy. Wprawdzie mówili coś o jakichś manewrach i hydroplanie, ale to jeszcze nie żaden dowód zbrodniczych zamiarów. Szpieg byłby przyniósł ze sobą jakieś papiery, dokumenty, mapki, czy coś w tym rodzaju, tymczasem jegomość w ceratowym płaszczu absolutnie żadnego pakunku ani teczki przybyszowi nie wręczył. Pogadali ze sobą i rozeszli się każdy w swoją stronę. Ale z drugiej strony taka schadzka nocna, porozumiewanie się umówionymi sygnałami świetlnymi itd., itd. wszystko to nie wróżyło nic dobrego. Uczciwy człowiek nie potrzebuje się ukrywać po nocy...
Pułaski rzucił wzrokiem za znikającą sylwetką astmatycznego jegomościa...
�" Ciebie teraz śledzić byłoby stratą czasu mruknął pod nosem. �" Zapamiętałem dobrze twoją antypatyczną fizys i poznam cię wśród tysięcy, a co dopiero wśród tych kilkuset letników. Dowiedzmy się raczej
5
czegoś bliższego o tamtych panach... Ten opasły jegomość także mi się nie podoba �" dodał, przypominając sobie rysy okrągłego oblicza tajemniczego pasażera motorówki, które dojrzał przelotnie w blasku księżyca...
Widok wyciągniętych na brzeg łodzi rybackich podszepnął mu śmiały plan śledzenia motorówki, która przecież nie mogła przyjechać z bardzo daleka, ani wyczekiwać godzinami na pełnym morzu na umówione sygnały, lecz musiała należeć do jakiegoś okrętu, zakotwiczonego opodal.
Powziąwszy zamiar przeniknięcia zagadki jak się da najgłębiej, nie tracił czasu i okiem znawcy wybrał spomiędzy kilkunastu łódek �" najlżejszą; nie bez dużego wysiłku zepchnął ją w morze, zdjął marynarkę, położył ją na tylnej ławeczce, pochwycił wiosła, a odbiwszy od brzegu silnym podrzutem ramion, popłynął w ślady cichnącego echa motoru tamtej łodzi.
VIII
Motorówka umilkła już dawno, lecz samotny żeglarz wiosłował dalej niezmordowanie, wiedząc, że dąży we właściwym kierunku. Albowiem obejrzawszy się wstecz przed chwilą, ujrzał błyski kilku światełek i usłyszał skrzypienie bloków, za pomocą których windowano najwidoczniej przybyłą łódź na pokład jakiegoś statku...
�" Że się też nie boją, aby ich inny okręt nie najechał �" szepnął widząc, jak światełka gasły jedno po drugim.
Z zadowoleniem stwierdził, iż nadciągająca od północy chmura zbliża się powoli, lecz stale ku srebrnej tarczy księżyca. Nie lękał się, iż zabłądzi w powrotnej drodze, gdyż najpewniejszym przewodnikiem miały mu być równomierne błyski latarni morskiej na Helu, które liczył teraz dla urozmaicenia sobie monotonnej pracy przy wiosłach...
Zanim owa chmura zakryła księżyc, dojrzał kontury parowca. Był zawołanym sportsmenem i nie czuł żadnego zmęczenia, pomimo że, jak na oko obliczał, statek stał na kotwicy w odległości jakichś sześciu kilometrów od cypla półwyspu helskiego...
�" Może się zresztą mylę �" rzekł, zerknąwszy na zegarek. �"Nie więcej jak pięć kilometrów, sądząc po czasie.
Przyszło mu na myśl, że załoga parowca, który unika portu i przez niezapalenie lampek na masztach naraża się w każdej chwili na katastrofalne zderzenie z innym statkiem, musi mieć poważne powody do obaw przed zetknięciem się z obcymi ludźmi, a dla ostrożności mogła postawić wartę na pokładzie, aby nikt z lądu nie zbliżył się niespodziewanie.
7
�" Opłynę ich półkolem. Od strony pełnego morza nie obawiają się chyba niczyjej wizyty.
Tak postanowiwszy, zatoczył wielki łuk i z zachowaniem wszelkiej ostrożności zbliżał się do tkwiącego nieruchomo parowca. Niekiedy przestawał wiosłować, nasłuchiwał, po czym znowu zanurzał wiosła, by przysunąć się o dalsze kilkanaście metrów...
�" Zgrabne cacko �" szepnął z uznaniem �" wygląda na prywatny jacht, ale coś mi na to za wielki. Będzie miał chyba z tysiąc ton. Zobaczymy, z kim mamy przyjemność.
Płynąc równolegle do kadłuba białego okrętu, podjechał do dziobu. Na śnieżnym tle widniały duże, złocone litery, tworzące imię parowca: �śAfrodyta".
Wokoło panowała absolutna cisza, jeśli nie liczyć jednostajnego chlupotania fal, obryzgujących ze złośliwym uporem podniesioną rufę. Na pokładzie były pustki. Na próżno wypatrywał jakiejś sylwetki, choćby dyżurnego oficera, chociażby majtka. Grobowe milczenie zalegało pokłady...
I nagle tę ciszę uciążliwą, przygniatającą przerwało westchnienie tak głośne, tak bolesne, że za jęk można by je było poczytać. W chwilę później zabrzmiał śpiew...
�" Rosjanka? �"mruknął Pułaski. �"Tak, niewątpliwie. Tylko rodowita Rosjanka może mieć taki akcent.
Zagadkowa syrena nie przeszła zapewne żadnej szkoły śpiewackiej, lecz materiał jej głosu był pierwszorzędny, a wykonanie popularnej piosenki tak artystyczne, tak oddające bezbrzeżną tęsknotę duszy rosyjskiej, że Pułaski zasłuchany, zadumany wciągnął wiosła, nie bacząc, iż mrówcza praca fal znosi go i lada chwila może rzucić wątłą łódeczkę o potężny bok statku.
Ale śpiew Rosjanki zbudził także inne echa, inne wywołał następstwa...
Gdzieś drzwi trzasnęły, pchnięte niecierpliwą ręką, zadudniły ciężkie kroki, zabrzmiały niewybredne przekleństwa. Śpiewająca kobieta nie słyszała widocznie tych oznak nadciągającej burzy, bo tęskna melodia wibrowała dalej w czystym powietrzu...
�" To w którymś z tych małych okienek �" szepnął samotny żeglarz, przesuwając się machinalnie w kierunku źródła głosu.
8
Piosenka osiągała swe fortissimo i urwała się najniespodziewaniej, jakby potworny lęk położył zimną pieczęć milczenia na ustach śpiewającej...
Chwila ciszy, którą przerwał złowrogi zgrzyt klucza w dużym zamku...
�" Znowu wyjesz? �"zahuczał niski głos męski, który Pułaski poznał od razu i ciągnął dalej nader wątpliwą ruszczyzną: �"Przedwczoraj dostałaś baty, dzisiaj inaczej z tobą pogadam... Hej, chłopy!... Związać mi tę bestię i na dno statku z nią...
�" Precz, zbiry �" zakrzyknęła rozpaczliwie napadnięta.
Pułaski nie wierzył uszom. W kabinie rozgrywała się jakaś straszliwa scena, której odgłosy dochodziły wyraźnie dzięki otwartemu okienku. Usłyszał jeszcze kilka przerażonych okrzyków, potem jakby łoskot upadającego ciała, zduszone brutalną łapą charczenie, a potem... świst i echa razów. Tak!... Nie mylił się. Ktoś okładał bykowcem, czy pasem rzemiennym bezbronnego człowieka, który po każdym ciosie wydawał bolesny jęk, zrazu głośny, potem coraz cichszy, coraz cichszy, aż zamilkł...
�" Sir, ona zemdlała �" obwieścił ktoś po angielsku.
�" Milcz, bydlę! �"odparł bas w tym samym języku. To ich stary wybieg, ale nie mnie wziąć na kawał... Zanieście ją do mojej kabiny... Już ja ją prędko ocucę... No dalej, marsz, psy przeklęte!...
Znowu rozległ się łoskot zatrzaśniętych drzwi i zapanowała grobowa cisza, jak przedtem...
Pułaski przetarł oczy, aby się upewnić, że nie śnił, że cała ta potworna scena, jaka się rozegrała tu, obok, za żelazną ścianą parowca nie była wytworem wyobraźni, przywidzeniem, lecz straszną rzeczywistością...
Chwilami robił sobie wyrzuty, że nie krzyknął, że powinien był interweniować, lecz głos rozsądku radził inaczej. Ludzie, którzy w dwudziestym stuleciu nie wahali się wziąć biednej Rosjanki, którzy odważyli się katować aż do utraty przytomności, musieli posiadać organizację pierwszorzędnych zbrodniarzy, a z taką organizacją nie można było rozpoczynać walki w tak nierównych warunkach...
�" Mam nić w ręku �"szeptał, zaciskając pięści na wspomnienie tragedii, której był mimowolnym świadkiem. �"Mężczyzna w ceratowym płaszczu wyśpiewa, kim są ci ludzie, kim jest przede wszystkim
9
ten gruby oprawca... Ooo, wszystko wyśpiewa, skoro go wezmę na spytki... Tej nocy jeszcze zrobię doniesienie... A statek nazywa się �śAfrodyta"... To druga nić, po której dojdziemy do kłębka... Miałem dobre przeczucie, że...
Urwał w pół zdania, gdyż wydawało mu się, że słyszy delikatny szept... Nie... To nie było złudzenie... Szept powtórzył się znowu... W piątym okienku, licząc od kabiny, w której rozegrała się ohydna scena, zamigotał jakiś jasny przedmiot...
�" Ręka?... Ludzka ręka?�"powtórzył...
Kiedy podpłynął łódką aż pod owe okienko, ujrzał przylepioną doń twarz bardzo młodej dziewczyny. Usta jej poruszały się z oszałamiającą szybkością, rzucając gorączkowym szeptem całe potoki słów, z których niestety nie zrozumiał ani jednego.
�" Po jakiemu ona mówi, u licha? �"zniecierpliwił się w końcu:
�" Do you speak english?...
Dziewczyna zaprzeczyła poziomym ruchem głowy, której mimo wysiłków nie mogła przecisnąć przez zbyt wąski otwór kolistego okienka. Ten sam gest przeczenia wykonała, kiedy zagadnął, czy rozumie po francusku, po polsku i po niemiecku. Za to oczy jej mówiły wymownie o przeżytych chwilach rozpaczy, smutku, trwogi śmiertelnej. W tych podłużnych, wyrazistych oczach malowało się tyle nieludzkiego przerażenia, że Pułaski powziął podejrzenie, iż ma przed sobą obłąkaną...
�" To jedna z ofiar bolszewickiej Rosji �" pomyślał współczująco: �" Prosi mnie o coś, to jasne. Trudno nie pojąć błagalnej modlitwy jej pięknych oczu, ale żebym choć jedno słowo mógł zrozumieć z tej paplaniny...
Wreszcie zrozumiał jedno...
�" Ryga? �" powtórzył w formie pytania...
Radosjiy uśmiech rozjaśnił bladą jak płótno twarz męczennicy. Przytaknęła głową, ruchem powiek, wyrazem twarzy i kilkakrotnie powtórzyła nazwę stolicy Łotwy.
Potem cofnęła głowę. Myślał, że rozmowa skończona, gdy w tym samym okienku pojawiły się dwie ręce z rozstawionymi palcami. Dłonie wykonywały pionowy ruch z góry na dół, raz, drugi raz, jedna dłoń znikła, druga zrobiła ten sam gest, ale z podwiniętym kciukiem...
10
Aha, dwadzieścia cztery �"domyślił się Pułaski �"Chce przez to powiedzieć, że ma 24 lata... Hm... Nie byłbym nigdy przypuścił... Wygląda co najwyżej na szesnaście... A może...
Urwał i nastawił ucha. Wydawało mu się, że gdzieś wysoko jak gdyby na pokładzie... Nie... To złudzenie... Ten tajemniczy okręt, tak milczący na pozór miał w sobie tyle niesamowitych niespodzianek, że najlżejszy szmer wydawał się groźny...
Kredowa twarz dziewczyny zajaśniała ponownie w okienku. Pułaski miał się sposobność przekonać o swej pomyłce...
�" Stanowczo nie ma więcej niż szesnaście... Więc liczba dwadzieścia cztery odnosi się do innego szczegółu...
W dziesiątym okienku zamajaczyła także biała plama, potem w ósmym, w czwartym, w trzecim... Same ręce... same chude, białe dłonie.
�" Mam �" rzekł Pułaski głośniej, niż ostrożność tego wymagała... Ich jest tutaj dwadzieścia czte... Jezus!... �" krzyknął i błyskawicznym ruchem targnął się wstecz z taką gwałtownością, że runął na dziób łódki. Jedna sekunda później, a potężny wór piasku złamałby mu kręgosłup. W sam czas zobaczył nad głową sześć muskularnych łap, przerzucających przez burtę jakąś ciężką masę, która spadła z kilkumetrowej wysokości na małe czółenko, wgniotła je impetem oraz wagą w ruchliwą toń morza i zatopiła w mgnieniu oka...
Ma dosyć �" warknął bas i zarechotał złowrogim śmiechem... �" Takich apostołów należy topić, he he he... Teraz uwaga chłopcy... Obejdziecie wszystkie zajęte kabiny, pozamykacie okienka i żelazne okiennice na kłódki. Chciałem tym srokom dać trochę słońca i świeżego powietrza, ale skoro nie potrafią ocenić mej dobroci, niech siedzą w ciemnościach... Tę z numerem 86 zamknąć koło kotłów, razem z Rosjanką. Odechce im się szybko, jednej śpiewu, drugiej konwersacji z niepowołanymi apostołami...
�" Sir �" wykrzyknął najniższy z oprawców... �" On się wyratował...
�" Co???... Gdzie, do diabła?!...
�" Tam,... tam,... ooo, płynie...
�" A, pies przeklęty!... Gdzie mój rewolwer... - Mały zbir podał szefowi usłużnie swoją broń. Grubas starał się mierzyć spokojnie, ale dłoń drżała od wewnętrznego wzburzenia...
Padł strzał...
11
Kula chlupnęła w wodę tuż obok czarnej czupryny płynącego...
�" Spudłowałem, psiakrew �" ryknął po polsku: �"Ale poprawię...
Pociągnął za cyngiel trzy razy. Trzy wystrzały zlały się w jeden huk,
który przeszedł bez echa wśród morskiej równiny. Lecz głowa znikła zaraz po drugim strzale i nie wynurzyła się więcej. Zresztą trudno było coś dojrzeć, gdyż księżyc skrył się całkowicie poza zasłoną przewalających się po niebie chmur...
Czterej mężczyźni wytężali wzrok długą chwilę, wreszcie grubas zaczął chełpliwie...:
�" Musiał dostać... Ja nie chybiam z reguły, jeśli na coś poluję...
Sir wtrącił z ukłonem najniższy...: Pozwolę sobie zauważyć,
że nie mamy absolutnej pewności, czy tamten zginął. Radziłbym wysłać łódź lub choćby puścić nasz reflektor...
�" Szkoda czasu i fatygi... Gdybym nawet chybił, lub gdyby on dał nurka przed strzałami, to i tak posiadamy absolutną pewność, że zginie...
�" Bo nie dopłynie do brzegu?
�" Oczywiście... Co ty myślisz, że pięć czy sześć kilometrów wpław w ubraniu, to drobnostka?...
�" Jednakże...
�" Jednakże to mogła być przebrana w spodnie Getruda Ederle lub inny rekordowiec... Nudzisz mnie, mój drogi... Chwalę przezorność, ale to już śmieszna przesada... Zresztą jeśli masz ochotę, spróbuj. Idź za nim, byle wpław... Łodzi spuszczać nie myślę... Zaraz odpływamy... Reflektory... Pyszny kawał!... Reflektory będzie zapalał! Żeby mi na kark ściągnąć polskie torpedowce... Nie, brńtku... Zawołaj do mnie kapitana... Za pół godziny musimy ruszyć w drogę...
�" Jak to sir?... Żadnego ładunku stąd nie bierzemy?
�" Ależ owszem, tylko staniemy sobie nieco dalej. Tu by nas za dnia wypatrzyli... A teraz, żegnam... Muszę się wyspać przed jutrzejszą robotą...
Niedbałym ruchem dłoni odpowiedział na uniżone ukłony i pogwizdując jakąś arię, poszedł w stronę swych apartamentów...
VIII
A Pułaski wyszedł rzeczywiście cało z opresji, jak przypuszczał podejrzliwy oprawca ze statku �śAfrodyta"...
Zaraz po pierwszym strzale dał nurka i nie wypływał na powierzchnię, jak długo mu na to wstrzymanie oddechu pozwoliło. Lękając się ostrzeliwania nurkował w dalszym ciągu, oddalając się skwapliwie od tajemniczego parowca, który należało okrążyć w przyzwoitej odległości...
Był doskonałym pływakiem, ale w innych warunkach. Co innego płynąć w kostiumie kąpielowym, po odpowiednim wypoczynku, a co innego w ubraniu, w trzewikach i po przeszło godzinnym wiosłowaniu, które teraz dopiero odczuwał w mięśniach ramion. Poza tym przeżyte wrażenia, a przede wszystkim wstrząs, jakiego doznał ujrzawszy spadający wprost na głowę ciężki wór z piaskiem zaważył na szali i z rozpaczą w sercu musiał stwierdzić, że ulegnie zmęczeniu, że nie dotrze do zbawczego brzegu...
�" Muszę dopłynąć, �"warknął z wielką zawziętością, okrążając łukiem �śAfrodytę". �" Muszę za wszelką cenę. Mniejsza o mnie... Tu chodzi o ratowanie dwudziestu czterech kobiet, uwięzionych na tym statku bandyckim... Muszę!
Na myśl o nieszczęsnych ofiarach zamkniętych w kabinach białego parowca, na wspomnienie odgłosów katowania Rosjanki, która niewinnym śpiewem chciała sobie umilić bezsenne noce niewoli, uczuł gwałtowny przypływ energii...
Ale ubranie, trzewiki, bielizna, każdy cal odzieży nasiąkł wodą,
13
każdy cal ważył kilogramy. Wydawało mu się, że ta odzież to ciężar idący w cetnary, może w tony. Wydawało mu się, że owe cetnary czy tony to ramiona rusałek, zdradzieckie pęti morskich syren, które muszą go pociągnąć w głębinę, a walka z nimi to śmieszne zapasy donkiszockie z wiatrakami...
Ramiona wiosłowały dłońmi coraz wolniej, nogi rozkraczały się żabim ruchem i odpychały coraz słabiej, lecz w miarę jak ubywało siły zmęczonym muskułom, mózg zaczynał pracować coraz lepiej...
Muszę się pozbyć ubrania �" była pierwsza jego trzeźwa myśl.
Najwięcej kłopotu było z trzewikami, za to z kamizelką oraz z koszulą poszło gładko. Potem przyszła kolej na sportowe spodnie, spięte czterema guzikami pod każdym kolanem. Przy tych ekwilibry-stycznych ewolucjach łyknął kilka haustów gorzko-słonej wody, ale dzieła dokonał. Zbyteczny balast poszedł na dno, a częściowo kołysał się na falach...
Odczuł natychmiast ogromną różnicę i ulgę...
�" Nie jest wcale tak źle, �" zauważył z humorem i zaczął dowcipkować półgłosem...: �"Zimny ten Bałtyk, bo zimny, ale jaki za to poczciwy... Żadnych rekinów, żadnych ośmiornic, ani tym podobnych przyjemności... Wylądujemy sobie gładko, a jutro pogadamy z grubasem... Bydlę!... Kobiety chłostać, do uczciwych ludzi strzelać, worki z piaskiem komuś na głowę rzucać... Czekaj, łotrze!... Ja ci pokażę... a pfuj.
Zachłysnął się i splunął z obrzydzeniem. Złośliwa fala przerwała mu ciekawie się zapowiadający monolog z pogróżkami, wpychając w otwarte usta pokaźny łyk przykrej wody.
W pewnym momencie obejrzał się poza siebie. Kontury �śAfrodyty" zatarły się w mrokach nocy. Księżyc wciąż jeszcze siedział za nieprzeźroczystym welonem, z grubych chmur utkanym. W południowej stronie błyskało światło w równych odstępach zapalające się i gasnące...
W porządku... Płynę we właściwym kierunku �" stwierdził z zadowoleniem.
Przez jakiś kwadrans posuwał się ku brzegowi, lecz siły zaczęły go ponownie opuszczać. Ręce wypowiadały posłuszeństwo wprawdzie nie otwarcie, ale podstępnie. Więc nie wysuwały się naprzód jak należało, nie zagarniały wody tak daleko, jak powinny były, palce tworzyły
14
szpary, a skutkiem tej cichej, jakby mimowolnej obstrukcji, broda zanurzała się coraz głębiej, że aż woda do ust podchodziła...
�" Byle ta najważniejsza maszyna nie zawiodła, wytrzymam przecież... Muszę... Muszę! �"podniecał się i zachęcał do wytrwania...
I nagle uczuł dziwny skurcz serca. Najlepsza maszyna świata dawała znać, że wytrzymałość jej trybów także ma swoje granice...
�" Źle... Muszę odpocząć i to dłuższą chwilę... Jakiś kwadrans...
Obrócił się na wznak, wyprężył sztywno cały korpus, zaczynając od
mięśni karku, kończąc na palcach nóg. W tej pozycji tak rozkosznej dla każdego pływaka przeleżał kilka minut, aż kiedy spostrzegł, że fale znoszą go nieco na zachód, zaczął poruszać dłońmi. Nad sobą w górze miał ciemny baldachim nieba, po którym błądziły chmury. I patrząc na nie, doznał uczucia panicznego lęku, że stracił orientację i płynie w złym kierunku; zamiast ku lądowi, wprost na pełne morze.
�" A latarnia morska �" przypomniał sobie i dla skontrolowania kierunku przewrócił się na bok...
Zdrętwiał...
Światełko morskiej latarni z Helu zgasło, znikło bez śladu.
Na próżno rozglądał się na wszystkie strony, nadaremnie podrywał się w górę jak najwyżej mógł, na próżno głowę zadzierał. Błogosławione światło jak w ziemię zapadło, a z nim jedyny drogowskaz. Był sam jeden wśród ciemnych odmętów, zdany już nie na wytrzymałość swych muskułów, lecz jedynie na łaskę fal, fal bezlitosnych, co aby go zmylić, pląsały we wszystkich kierunkach...
�" To niemożliwe... Jedna lampa mogłaby się zepsuć, ale nigdy sześć �" kalkulował, szczękając zębami do taktu. Pamiętał doskonale, że zegarowy mechanizm na szczycie wieży latarni helskiej posiada sześć lamp, które tańczą dokoła jednej osi na swej niezmordowanej karuzeli...: �" Czy niedowidzę? Czy nerwy odmawiają posłuszeństwa?...
Przestał płynąć, obawiając się, że zmyli kierunek i oddali się od brzegu. Przez ten czas umysł jego pracował z gorączkowym pośpiechem nad rozwiązaniem zagadki, dlaczego zgasły nagle wszystkie lampy latarni morskiej...
I znalazł w końcu...
�" Mgła krzyknął przejmującym głosem...
Położenie stało się wprost straszne. Mgła zapada nad Bałtykiem
15
czasem tak szybko, że pływacy zabawiający się przy trampolinie i ostrzeżeni głosem rogu strażnika nie zdążą dotrzeć do mielizny, kiedy biały opar spłynie na wodę, zakrywając wszystko przed oczyma, tylko głos rogu dudniący ponuro jest dla nich drogowskazem... A z drugiej strony taka przeklęta mgła potrafi się trzymać dwie doby bez przerwy i psuje humory letników oraz interesy właścicieli kutrów.
Więc dokonawszy smutnego odkrycia, stracił Pułaski wszelką nadzieję ocalenia. Zmęczył się już dawno, a trzymała go tylko siła woli, niezłomna chęć przyjścia z pomocą nieszczęsnym ofiarom, zamkniętym w kabinach �śAfrodyty". Teraz wola zwiotczała jak pręt wikliny, skruszała na pył; przyszło przygnębienie, zupełna depresja psychiczna. Rozprzęgły się precyzyjne spoidła pomiędzy nakazami rozumu, wysiłkami zamierającej woli, porywami serca, jako siedziby uczuć, a poczynaniami członków, ślepych narzędzi wykonawczych...
Nastał dziki chaos... Rozum doradzał odpoczywać na grzbiecie, póki mgła nie przejdzie lub losy innego ratunku nie ześlą; serce wołało głośno, że należy ratować za wszelką cenę biedne niewolnice brutala, ale nie poddawało żadnej mądrej rady; ręce i nogi zbuntowane przeciw dotychczasowym panom poszły w służbę instynktu samozachowawczego; siepały wodę rozpaczliwym wysiłkiem, ciągnąc zmęczony korpus w kierunku obranym na chybił trafił; usta wydawały raz po raz rozdzierające okrzyki o pomoc, o ratunek, okrzyki, których nikt nie mógł przecież dosłyszeć...
A wola?... Wola zdrętwiała do reszty, była sparaliżowana, porażona, jak człowiek uderzony piorunem. Można było powątpiewać bez żadnej przesady, czy pozostało w niej choćby jedno nie przepalone włókienko...
Było jednak...
Kiedy wyczerpane do ostateczności członki zwisały bezwładnie, kiedy znużone ciało zanurzyło się po raz pierwszy pod wodę, kiedy w odurzonej głowie zabiły dzwony na trwogę, wola szarpnęła się jak szlachetny rumak draśnięty do krwi niezasłużoną ostrogą i orientując się świetnie w ostatnim przebłysku świadomości poszła za radą rozumu. Postąpiła jak radził... Ciało winno odpocząć, nabrać sił do stanowczej rozprawy z żywiołem, gdy nadejdzie stosowna pora...
Pułaski przewrócił się na wznak ponownie, zmusił korpus do zachowania zupełnej sztywności i kołysząc się na falach niby bezwładny
kloc drzewa, odpoczywał... nabierał sił na zapas... Leżał tak bardzo długo, nie troszcząc się, w jakim kierunku znosi go ruch wody...
�" Odrobię to później �" pocieszał się głośno, niezbyt dowierzając tym przechwałkom...
�" Może by spróbować... Leżę już. chyba z godzinę, �" dodał w jakiś czas potem...
I znowu czekał go zawód. Żadnego światełka, w żadnej stronie. Nieprzebity całun mgły jakby przyrósł do ruchliwego łona morza...
Wtem!...
Gdzieś w oddali, za plecami samotnego pływaka rozległ się ryk ochrypły, ponury, zatrważający potęgą swego brzmienia... Po chwili zabrzmiał powtórnie, a niby echo odpowiedział mu ton całkiem podobny, lecz o kwintę wyższy, o całe piekło przeraźliwszy...
Ze trzydzieści sekund trwała cisza, potem znów targnęły powietrzem dwa potężne wstrząsy, ponury, ogłuszający ryk i drugi o pięć toliów wyższy. Od tego wstępu począwszy, powtarzały się już stale w półminu-towych odstępach...
Pułaski wzniósł oczy ku niebu w niemej podzięce. Zawrócił na miejscu i oszczędzając sił płynął powoli, jednostajnie w stronę niesamowitych odgłosów. Nie wiedział, jaka odległość dzieli go od brzegu, nie miał pewności, czy wyczerpany organizm przetrzyma tę mozolną przeprawę wpław na nieznany dystans, ale wiedział jedno, iż płynie nareszcie we właściwym kierunku i to przeświadczenie napełniało go wielką otuchą...
A motorowa syrena z czerwonego domku przy helskich łazienkach rozbrzmiewała wciąż w jednakowych odstępach czasu dwutonowym rykiem, wyręczając w pracy latarnię morską, której światła nie były w stanie przebić gęstych zawiesin mgły, nie mogły służyć za drogowskaz śpieszącym ku zatoce statkom czy rozbitkom zbłąkanym...
2 Niewolnice / l.ong Island
VIII
Komendant posterunku ziewnął od ucha do ucha. Od trzech tygodni nie zaszło na Helu nic godnego raportu do przełożonej władzy. A władza była bardzo wymagająca i zawsze znalazła okazję do �śurągania" podwładnym komendantom posterunku Policji Portowej. Utopił się jakiś letnik, popełniono kradzież, czy coś podobnego, �śwładza" marszczyła brwi jowiszowe i rżnęła kazanie zaczynające się od stereotypowych słów:
Znowu u pana. Oczywiście!... Gdzie indziej spokój, u pana znów nieporządek. �" Tu następowała dłuższa oracja naszpikowna złośliwymi aluzjami.
Nie wydarzyło się nic godnego uwagi, panował wzorowy porządek, �śwładza" marszczyła się również, lecz wstęp do kazania był inny, aczkolwiek także według utartego zwyczaju...:
U pana znowu nic. Oczywiście!... Gdzie indziej ręce mdleją od pracy, u was nic do roboty. Hm. Trzeba będzie kilku posterunkowych przenieść na inne posterunki, skoro u pana nic ma żadnego zajęcia...
Tu następowała nie mniej długa przemowa, również bogato nadziana zjadliwymi szpileczkami...
Komendant przeciągnął się, az w stawach zatrzeszczało, powstał z ławeczki i ociężałym krokiem ruszył w stronę plaży...
Już lepiej, żeby się coś przytrafiło mruknął po głębokim namyśle...: Bo inaczej zabierze mi ze dwóch chłopców i nie dam sobie rady... . Et, żeby tak jakiś przemytnik westchnął pobożnie...
Ale przemytnicy nie mieli także nic do roboty na Helu; prędzej gdzieś
19
w okolicy Orłowa, blisko granicy Wolnego Miasta Gdańska. Inne sprawy także były w porządku. Przez te trzy tygodnie, licząc od przyjazdu pierwszych letników, nikt się nie utopił; snadź mieszczuchy nauczyły się pływać, lub unikały miejsc niebezpiecznych... Nie popełniono też żadnej kradzieży; snadź miastowi złodzieje nie przyjechali jeszcze na gościnne występy, rozumując słusznie, że łatwiej okraść pozostawione i opróżnione mieszkania niż ich właścicieli na letnich wywczasach...
�" Jednym słowem nici, �"zreasumował komendant miejscowego posterunku, wytrzepując z pasją piasek, który się pchał do trzewików na wszystkie możliwe sposoby.
W jak najgorszym humorze dotarł do wysokiej wydmy, gdzie las się kończył. Ostatnie karłowate drzewka nie przesłaniały widoku na opustoszałą o tej porze plażę i nagle dojrzał jednego ze swych podwładnych, posterunkowego nazwiskiem Posłuszny. Posłuszny szedł bardzo szybko, a dojrzawszy zwierzchnika, przyśpieszył jeszcze kroku...
�" Coś zwietrzył �" szeptał komendant, który znał dobrze swoich �śPappenheimerów", ale wzruszył wzgardliwie ramionami, skoro wysłuchał meldunku...
Nagus pod lasem? powtórzył. Myślałem, że macie coś ważniejszego do powiedzenia... Mandat karny, ściągnąć jeden złoty za kąpiel bez kostiumu i po wszystkim...
�" Ale on jak nieprzytomny, panie komendancie. Tarmosiłem go z dziesięć minut i nic. Ani palcem nie kiwnął...
�" Może udaje, albo zawiany. Flaszki tam nie było w pobliżu?...
Ani flaszki, ani śladu ubrania. Nagi przecież ze wsi nie przyszedł...
�" A więc skradziono mu je �" wywnioskował naśladowca nieśmiertelnego Sherlocka Holmesa... Hm, kradzież... To już coś. On zaś leży nieprzytomny, powiadacie... Złodziej mógł go pobić... Hm, ciężkie uszkodzenie ciała...
�" Panie komendancie, melduję, żadnych urazów nie zauważyłem...
�" Muszę rzecz zbadać osobiście... Daleko stąd leży ten nagi gość?...
�" Będzie ze dwieście kroków.
Ruszyli więc razem, a przez drogę komendant dał wyraz swemu niezadowoleniu, że nie będzie o czym pisać w raporcie...
�" Jak to, nie będzie! �"zaprotestował posterunkowy: �"Tak ciepłego dnia nie mieliśmy dawno.
19
Myślicie o łódce, co? Głupstwo. Letnik jakiś musiał ją sobie pożyczyć...
�" Ładna pożyczka, panie komendancie; bez wiedzy właściciela. Młodszy Arendt obszedł cały Hel dokoła, wypytał wszystkich i na nic. Wsiąkła.
�" Znajdzie się na pewno. Łódka nie szpilka.
�" A zniknięcie inżyniera Pułaskiego? Gadałem dobry kwadrans z Hellmannową. Opowiedziała mi wszystko dokładnie. Ten inżynier kazał się zbudzić rano przed ósmą. Po kolacji wyszedł na spacer, jak zawsze wychodził. Wracał zwykle cichutko, żeby żadnego z letników nie zbudzić, więc Hellmannowie myśleli, że i tym razem wrócił, jak to inne razy bywało...
Aż dzisiaj, wchodzą, patrzą, łóżko nietknięte.
�" Tak, tak, słyszałem, ale nie przejmuję się tym zniknięciem. Poszedł do �śPolonii" na dancing, zawarł pewnie znajomość z jakąś letniczką i ten tego, uważacie? He he he... Nocował nie u siebie...
�" Tak i ja myślałem, panie komendancie, tylko że gdyby tak było, byłby na obiad wrócił do domu. Tymczasem o czwartej zachodziłem do Hellmannów i...
�" Nie wrócił jeszcze?
�" Nie...
Hm... A znaliście tego inżyniera?
A kto by tam wszystkich letników spamiętał... Możem go i kiedy widział, może z nim gadałem, ale czyja wiem, czy to był właśrńe inżynier Pułaski?... Czy się tylko nie utopił, nieboże... Mógł spaść ze starego pomostu... Tam barierki spróchniałe na nic.
�" To by przecież ciało rano znaleźli...
Przez chwilę szli obok siebie w milczeniu. Nagle komendant posterunku przystanął i chwycił podwładnego za guzik munduru...
Mam �" krzyknął głośno... Wszystko już rozumiem.
Wszystko? Niby co, panie komendancie?
Zniknięcie łódki, zniknięcie inżyniera Pułaskiego i tamten trzeci wypadek... Słuchajcie tylko... Ten Pułaski poszedł wieczorem na spacer, może nawet był na dancingu, może coś wypił także, dość, że idąc przez plażę koło cypla nabrał ochoty do przejażdżki łódką. Nie chciało mu się wracać do portu rybackiego, wynajmować czółno, płacić, kiedy na
20
miejscu miał je gratis. Wyjeżdżając na morze, miał z pewnością zamiar odwieźć co zabrał, na swoje miejsce... Ale pech chciał, że w mgle najechał na boję, albo czy ja wiem na co, przekopyrtnął się i wpadł do wody...
�" A czółno fale by odniosły na brzeg... Aha!...
Niekoniecznie. Mogło zatonąć, gdy nabrało wody przy przewróceniu się, mogły je fale zagnać na pełne morze...
�" Przypuśćmy... A pasażer, co?
Pojął, że utonie w ubraniu, więc zdjął je co prędzej i popłynął do brzegu, pojmujecie?...
�" No i gdzie się podział, skoro go do czwartej po południu w domu nie było?...
�" Oj, Posłuszny, Posłuszny westchnął zwierzchnik, kiwając melancholijnie głową i dziwiąc się niedomyślności swego podwładnego �" o nagusie jużeście zapomnieli?...
�" Więc to on?
Z pewnością. Musiał przebywać dłuższy czas w wodzie, może łyknął jej trochę, zmordował się porządnie i teraz śpi snem kamiennym...
Hm -chrząknął Posłuszny, posłusznie przyjmując hipotezę zwierzchnika... �"W takim razie wszystko byłoby w porządku... A oto i mój golas dodał, podbiegł do rosnących na skraju lasu karłowatych sosenek, odchylił je, i oczom komendanta ukazał się dobrze zbudowany mężczyzna, w adamowym stroju, leżący na wznak na ziemi, z rozkrzy-żowanymi rękami...
Energiczne wysiłki obydwu policjantów odniosły pożądany skutek. Nieznajomy zbudzony z twardego snu czy też omdlenia, podniósł ociężałe powieki i spojrzał półprzytomnie na przybyłych...
�" Nazywam... się... Pułas..ki �" rzekł cichym, zmęczonym głosem w odpowiedzi na kilkakrotne zapytanie...
Komendant rzucił na podwładnego triumfalne spojrzenie...
A co?!... Nie mówiłem?... �" Potem, zwracając się do odnalezionego inżyniera: - Wczoraj wieczorem zabrał pan łódkę należącą do młodszego Arendta, a pozostawioną na plaży koło cypla. Czy tak?
�" Tak.
Łódka przewróciła się, pan wpadłjfl. wody i...
Nie �"przerwał zapytany: �" Zatopio..no ..ją, ..strzela..no do ..mnie...
21
Dwaj policjanci zamienili się w najczulsze detektory; na rozbitka lunął grad krzyżowych pytań, lecz gwałtowna indagacja niewiele wyjaśniła. Inżynier Pułaski był ogromnie osłabiony, mówił z największym wysiłkiem, rzucając chaotycznie, oderwane zdania, między którymi trudno się było logicznego związku dopatrzyć...
Hm, hm.. Biały parowiec �śAfrodyta", uwięzione kobiety, Rosjanka, gruby mężczyzna, człowiek w ceratowym płaszczu, podejrzana schadzka koło cypla, motorówka. �" Komendant szeregował w myśli zasłyszane wyrazy i nagle doszedł do łatwo oczekiwanego wniosku...
On bredzi w gorączce. Siedząc kilka godzin w zimnej wodzie nabawił się zapalenia płuc... Tak... Gorący jest, aż parzy... Posłuszny �" dodał głośno... Sprowadźcie tu natychmiast dwóch ludzi z noszami i doktora. Ja przy nim pozostanę...
Po odejściu posterunkowego usiadł na ziemi obok inżyniera, z zamiarem kontynuowania badań w formie podchwytliwych pytań, w komponowaniu których był mistrzem. Ale usiłowania spełzły na niczym. Pułaski zaczął się nagle trząść jak w febrze, a luźne wyrazy, rzucane podniesionym głosem świadczyły najlepiej, że bredzi w gorączce. Nie namyślając się długo, zdjął komendant mundur i nakrył nim szczękającego zębami inżyniera, odkładając przesłuchanie na później, kiedy mu wróci przytomność, a stan zdrowia na dłuższą pogawędkę o białym parowcu, uwięzionych kobietach i tym podobnych mało prawdopodobnych historiach, pozwoli...
V
W niespełna trzy tygodnie po opisanych uprzednio wypadkach, inżynier Pułaski znalazł się w Nowym Jorku i nazajutrz po wylądowaniu na ziemi Nowego Świata poszedł w towarzystwie dwóch rodaków do dyrektora miejscowej policji. Najstarszy wiekiem z owej trójki przywitał się ze szpakowatym dygnitarzem jak ze starym znajomym, po czym dokonał prezentacji...
Przedstawiam panu mego brata Andrzeja, a to jest inżynier Pułaski, jego szkolny kolega, który przybył wczoraj z Polski i zamierza złożyć panu ważne zeznania...
�" A panowie w żałobie, hrabio Ordęga? Nic nie wiedziałem. Chyba ktoś z dalszej rodziny... rzekł poważny urzędnik, przenosząc wzrok z czarnych krawatów na opaski z krepy na ramieniu...
Jan Ordęga, bogaty kupiec nowojorski, osiadły w Stanach od lat kilkunastu znał się z dyrektorem policji od dawna. Usłyszawszy aluzję do świeżej żałoby, westchnął ciężko...
�" Po siostrze... Tak. Mr Grimshaw... Dwa tygodnie temu otrzymaliśmy z bratem hiobową wieść z ojczyzny, że nasza jedyna siostra zginęła tragicznie... jf
Proszę przyjąć słowa szczerego współczucia- rzekł Amerykanin, a Pułaski poruszył się niecierpliwie w krześle... .
�" Moim zdaniem raczej zaginęła niż zginęła �" wtrącił szybko...
�" Jan Ordęga zwiesił głowę posępnie...
�" Przyjaciel mojego brata opowiedział nam wczoraj pewne wyda-
23
rżenie, pokazał jakieś wycinki z gazet, ale cała ta historia wygląda tak nieprawdopodobnie, że lękam się żywić jakąkolwiek nadzieję, abym ujrzał jeszcze kiedyś moją biedną Marysię... Nie, nie. To wykluczone!... Otrzymaliśmy przecież telegram, a kilka dni potem przyszedł obszerny list od jednego z przyjaciół naszego ojca, który potwierdza w zupełności smutną wiadomość i dodaje, że ojciec ciężko zaniemógł na wieść o tragicznym wypadku jedynej córki... Szkoda się łudzić...
Nie zgadzam się z tobą - powiedział Andrzej Ordęga, który nie brał udziału w dotychczasowej rozmowie... �"Zresztą opowieść Kazia nie wydaje mi się bynajmniej fantastyczna... Weźmy choćby...
Może udzielimy głosu panu,... przepraszam,... zapomniałem, jak brzmi pańskie nazwisko przerwał dyrektor policji, zerknąwszy dyskretnie w stronę tykającego na przeciwległej ścianie zegara...
Pułaski powiedział inżynier dobitnie...
�" Pułaski?!... �" zainteresował się gospodarz... �" Czy jest pan może potomkiem sławnego generała, który wraz z Kościuszką...
�" Zbiegiem okoliczności noszę nawet to samo imię: Kazimierz... ale to wszystko, co mnie łączy z naszym narodowym bohaterem.
�" Nawet imię, no proszę... A teraz Mr Pułaski, zechce mi pan powtórzyć to wszystko, co pan wczoraj braciom Ordęga opowiedział.
Inżynier Pułaski odchrząknął i możliwie najtreściwiej przedstawił przebieg nocnego epizodu, którego był bohaterem w czasie tegorocznych wakacji na Helu...
Stary urzędnik kryminalny słuchał bardzo uważnie, lecz jego ołówek zanotował na bloczku tylko jedno słowo: �śAfrodyta"...
�" I cóż dalej?... �"spytał...
Przeniesiony do mieszkania, dzięki troskliwej opiece lekarskiej opuściłem łoże już po tygodniu. Wtedy dopiero dowiedziałem się o straszliwym wypadku, jaki miał miejsce dnia 15 lipca, a więc tego dnia, kiedy dotarłszy o świcie do dzikiej plaży po kilkugodzinnym błądzeniu po morzu, dowlokłem się do lasku helskiego i zapadłem w gorączkowy sen, który trwał aż do wieczora, aż do momentu, gdy mnie policja znalazła.
�" Jakiż to był wypadek?...
Pozwoli pan, że odczytam mu treść notatki pewnego dziennika polskiego z dnia 16 lipca...
24
�" Ależ ja ani słowa nie zrozumiem... Nie umiem po polsku...
�" Pomyślałem o tym �"odparł Pułaski z uśmiechem �" i zdecydowawszy się wczoraj na obecną wizytę przełożyłem wszystkie potrzebne notatki na język angielski...
�" To się nazywa człowiek z głową na karku! �" pochwalił Amerykanin. �" Zaoszczędził nam pan w ten sposób mnóstwo cennego czasu. Thank you... Ale, ale... Powiedział pan: zdecydowawszy się wczoraj... Więc dopiero wczoraj zbudziły się w panu jakieś podejrzenia? A ja sądziłem, że jest pan jakimś detektywem �" amatorem, który śledząc kogoś przybył do Stanów...
�" Nie... Nie jestem żadnym detektywem. Skończyłem Politechnikę w Warszawie razem z tu obecnym Andrzejem Ordęgą. Przyrzekliśmy sobie wzajemnie pomagać w życiu, a ponieważ on znalazł tu chleb dzięki bratu i miał dla mnie pewne widoki, napisał do mnie... Oto dlaczego przyjechałem tutaj... Ale co do podejrzeń, to żywiłem je począwszy od mego wypadku...
Jednak powiedział pan, że decyzja co do wezwania interwencji policji zapadła dopiero wczoraj...
Tak. Ponieważ, wczoraj spotkałem lu pewnego osobnika, który...
Nie uprzedzajmy faktów... Proszę przeczytać ową notatkę dziennikarską...
Inżynier Pułaski rozwinął arkusz papieru i powoli, wyraźnie odczytał treść wspomnianej notatki, w dokonanym przez siebie przekładzie angielskim...:
�śHel, dnia 16 lipca r. 19..
Od naszego korespondenta otrzymaliśmy garść bliższych szczegółów strasznej katastrofy, o której donieśliśmy wczoraj w dziale: �śOstatnie telegramy".
Dnia 15 h.m. około godziny czwartej po południu wypłynął z portu rybackiego kuter nr 33, należący do rybaka Władysława Nogajskiego, unosząc na pokładzie szesnaście uczennic szkoły i wytwórni filmowej �śVemis-Film". operatora oraz kierownika wytwórni, a zarazem znanego aktora filmowego p. Rogera Nicka.
Kuter wyruszył na pełne morze, a celem wycieczki miało być dokonanie zdjęć plenerowych do nowego obrazu polskiego pt. �śRusałki Bałtyku", według scenariusza p. Rogera Nicka.
Wśród śpiewów i wesołych okrzyków okrążył kuter cypel helski, dążąc w kierunku północno-zachodnim. Żadna z przyszłych gwiazd ekranu nie spodziewała się zapewne, że marzenia o sławie, bajecznej karierze w Hollywood i zawrotnych gażach zniweczy brutalna dłoń losu tak okrutnie, tak szybko...
25
Odjazdowi przypatrywali się z Iwiskiej plaży nieliczni letnicy, gdyż co żyło. wyjechało rano parowcami, kutrami, łodziami, czy koleją do Gdyni na zorganizowany przez L.O.P.P. pokaz wojny gazowej, w której wzięły udział cztery torpedowce Polskiej Marynarki Wojennej i wszystkie hydroplany.
Kiedy do godziny dwunastej w nocy kuter nr 33 do portu jeszcze nie zawinął, naczelny dyrektor �śVenus-Filmu" p. Eisenfeld (który tegoż wieczora przybył z Warszawy i od którego posiadamy część niniejszych informacji) zaniepokojony w najwyższym stopniu, zaalarmował władze portowe i policję. Wysłane natychmiast na morze dwie lodzie motorowe wróciły z niczym po kilkugodzinnych poszukiwaniach. Pocieszano się jednak, że kuter zabłądził z powodu gęstej mgły, jaka od kilku dni zapada nad Byltykiem, zwłaszcza nocną porą, i że uczestnicy wycieczki wylądowali w Jastarni lub innej miejscowości. Dopiero nazajutrz rano wyjaśniła się ponura zagadka...
Rybacy, którzy przed świtem wyruszyli na zwykły polów, znaleźli w odległości mniej więcej ośmiu kilometrów od cypla półwyspu ciało mężczyzny przywiązane do dwóch długich desek. Były to zwłoki Wł. Nogajskiego, właściciela zaginionego kutra. Oględziny lekarskie wykazały głęboką ranę zadaną jakoby tępym narzędziem w okolicy lewej skroni. Należy przypuszczać, że w czasie katastrofy Nagajski upadając skaleczył się o jakiś przedmiot, znalazł jednak tyle siły, aby oderwać z tonącego kutra dwie deski i przywiązać się do nich sznurem, co go przecież nie ocaliło niestety. Wersję tę potwierdza orzeczenie lekarzy, że śmierć nastąpiła przez utopienie się.
O losach pozostałych pasażerów nie ma dotychczas żadnej wiadomości. Ciał żadnych nie znaleziono mimo usilnych poszukiwań. Nazwiska szesnastu uczennic �śVenus-Filmu", jak również operatora podamy w jutrzejszym numerze...
Pozostaje jeszcze omówić przypuszczalne przyczyny bezprzykładnej katastrofy, która kosztowała życie 19 ludzi.
Burzy żadnej nie było. W ogóle od dwóch tygodni dopisuje nadzwyczajna pogoda, morze jest dość spokojne, tak że nie może być o tym mowy, aby kuter zatopiły fale. Jak stwierdzono, w ciągu krytycznej nocy dął łagodny wiatr od północnego-zachodu, a nad ranem zapanowała cisza morska...
Nie jest natomiast wykluczone, że straszny wypadek spowodowała własna nieostrożność uczestników wycieczki, np. nagle pochylenie się kutra, skutkiem przejścia wszystkich pasażerów na jedną stronę, w czasie dokonywania zdjęć.
Najwięcej zwolenników posiada jednakże inna wersja, mianowicie, że przyczyną katastrofy było zderzenie z jakimś dużym okrętem, o co nietrudno w czasie tak gęstej mgły. Przeciwko tym przypuszczeniom przemawia jednak okoliczność, że każdy statek, który by spowodował nieszczęście, dołożyłby wszelkich starań, aby uratować możliwie największą liczbę rozbitków, a w każdym razie nie zwlekałby przez całą dobę z wysłaniem telegraficznego raportu...
Pułaski odłożył przeczytany arkusz i rzekł: �" Notatka na tym się oczywiście nie kończy, ale dalsze informacje
26
nie mają dla nas znaczenia. Jak się pan zapewnie domyśla, w gronie owych uczennic �śVenus-Filmu" znajdowała się także znana krakowska piękność, panna Mary Ordęga, siostra mego przyjaciela. Nie chcę tu oczywiście cytować wszystkich notatek dziennikarskich, jakie się jeszcze potem pojawiły. Powiem krótko: ciała szesnastu topielic i dwóch topielców przepadły bez śladu. Nie znaleziono ich aż do mojego wyjazdu z Polski, czemu się zresztą nie dziwię, ponieważ, moim zdaniem osoby te nie utonęły bynajmniej... Bo, niech pan sam powie, czy w tym artykule nie ma szczegółów, które muszą od razu uderzyć myślącego człowieka...
Nie uważam �"bąknął Jan Ordęga, lecz dyrektor policji skinął głową potakująco...
�" Owszem, są, �" rzekł. Przede wszystkim któż puszcza się na pełne morze robić zdjęcia do filmu w okresie niebezpiecznych i uniemożliwiających wszelką pracę dla ekranu, mgieł... A potem ten Mr Roger Nick, to jakiś uniwersalny talent... Phi, kierownik wytwórni, autor scenariusza i aktor w jednej osobie... Czy nie mógłby mi pan o nim coś bliższego powiedzieć? Jakie grywał role, jak wygląda itd.
Doskonale, świetnie wybuchnął gość, zacierając dłonie. Ten pan Nick miał grać rolę amanta, ale jego fizjonomia nadawałaby się chyba do roli czarnego charakteru, skończonego degenerata. To jest właśnie ów człowiek w ceratowym płaszczu, o którym opowiadałem na wstępie. Nawiasem dodam, bo pan nie zna oczywiście stosunków lokalnych, że o takim aktorze czy autorze nikt nigdy w Polsce nie słyszał, że, co ciekawsze, żadne pismo poświęcone filmowi nie umieściło nigdy podobizny tego indywiduum. Już z tego widać, że za wszelką cenę pragnie uniknąć popularności i nie chce, aby się jego twarz wbiła w pamięć ludziom...
Jedno pytanie odmiennej treści... Czy pan już ma jakąś posadę?...
Owszem. W najbliższym czasie wyjeżdżamy z Andrzejem do Chin. Dziś rano podpisaliśmy kontrakt z Mr Jeffersonem.
�" Szkoda westchnął urzędnik: Pan jest urodzonym detektywem... Zrobiłbym z pana człowieka... Ale nie odchodźmy od tematu. �" Pułaski uśmiechnął się lekko...
�" Notatka, którą przeczytałem �" ciągnął dalej nabiera specjalnego znaczenia w związku z opowiadaniem o mej nocnej przygodzie. Przypominam, że podsłuchując, o czym rozmawiają owi podejrzani
27
jegomoście, pochwyciłem następujące słowa: jutro, szesnaście, kuter, manewry, hydroplan, brat, policja...
�" Weil. Rozumiem pana doskonale. Wszystko znalazło swój odpowiednik w wydarzeniach dnia następnego, prócz słowa brat... Kogóż mieli na myśli?
I to także przeniknąłem. W dniu, w którym opuściłem łoże, otrzymałem list od Andrzeja Ordęgi, zaadresowany oczywiście do Krakowa, gdzie stale mieszkam. List ten odesłała mi matka na Hel. Dla załatwienia formalności paszportowych, pożegnania rodziców itd. musiałem powrócić do Krakowa... Otóż po drodze zatrzymałem się w Warszawie i odszukałem przede wszystkim siedzibę �śVenus-Filmu". Uczyniłem to nie tyle z ciekawości, ile w nadziei, że znajdę coś, co albo obali, albo wzmocni moje podejrzenia.
�" Czyż nie mówiłem, że z pana detektyw-amator, lepszy od niejednego zawodowca?...
Pochlebia mi pan niezasłużenie. Spis abonentów telefonicznych zdradził mi adres wytwórni. Mieści się ona, a raczej mieściła się, na czwartym piętrze w oficynach odrapanego domu na Nalewkach.
To nazwa ulicy?
�" Dzielnicy zamieszkałej głównie przez ludność żydowską. Ulicy nie wymieniam bo po co obciążać pamięć zbytecznym już dzisiaj szczegółem. Cała wytwórnia składała się z dwóch pokoików, umeblowanych więcej niż skromnie. Dwóch wyrostków o zakazanych fizjonomiach pakowało do wielkiego kufra jakieś papiery i fotografie. Uwijali się z takim pośpiechem, że nie zauważyli mego wtargnięcia. A ja tymczasem gapiłem się jak sroka w kość, na olbrzymią fotografię, wiszącą w eleganckiej oprawie nad biurkiem �śpana dyrektora"... Podobizna owa przedstawiała jegomościa w wieku lat może trzydziestu i kilku i przypomniała mi od razu kogoś, kogo już raz, niedawno temu przelotnie widziałem. Wreszcie przypomniałem sobie... Twarz była dużo szczuplejsza, jakby młodsza, ale rysy identycznie te same, co u owego brutalnego grubasa z �śAfrodyty"... Zdaje się, że wydałem stłumiony okrzyk zdziwienia, bo dwaj chłopcy zerwali się na równe nogi. Młodszy wyraźnie przestraszony, lecz starszy nadrabiał miną... �"Czego pan chce? �"zainterpelował mnie ostro. Odpowiedziałem, że jestem współpracownikiem jednego z pism krakowskich i zamierzam zrobić wywiad
28
z dyrektorem wytwórni... �"Ojciec wyszedł wyrwał się młodszy i zamilkł zgromiony wzrokiem starszego, który dodał pospiesznie: �" Pan dyrektor Eisenfeld wyszedł na miasto. To szkoda �" westchnąłem całkiem szczerze... Wyprowadzacie się, jak widzę. �" Starszy wyrostek bąknął coś pod nosem o przeprowadzce do nowego, większego lokalu... - A kiedy mógłbym się zobaczyć z waszym stryjem? - - spytałem znienacka... - Stryj jest w Ameryce. Nie przyjeżdża tutaj odparł ten naiwniejszy, ale w tej chwili wyleciał za drzwi, wypchnięty brutalnie przęz energicznego towarzysza... Proszę przyjść jutro. Ja nie mogę panu udzielić żadnych informacji. Poszedłem więc do hotelu...
Nazajutrz zastał pan gniazdko próżne- dorzucił dyrektor policji domyślnie...
Niestety tak. Ani u stróża, ani u właściciela kamienicy nie zdołałem się niczego dowiedzieć o nowym lokalu wytwórni �śVe-nus-Film" ani o osobie pana Eisenfelda... W każdym razie dam sobie uciąć rękę, że Eisenfeld jest godnym braciszkiem brutala z parowca �śAfrodyta", że obaj są hersztami szajki handlarzy żywym towarem, przy czym właściciel wytwórni jest dostawcą towaru, a właściciel parowca, ów amerykański stryjaszek dwóch wyrostków, odbiorcą...
�" Zupełnie słusznie. Już od początku domyślałem się bliskiego związku pomiędzy wytwórnią filmową a białym okrętem, na którym uwięziono białe niewolnice... Mają tę samą nazwę...
Jak to? �"zdziwił się Jan Ordęga, nietęgi snadź w mitologii...
Andrzej objaśnił bratu w krótkich słowach...
�" Grecka bogini miłości Afrodyta nazywała się u Rzymian Venus...
Dyrektor policji spojrzał znów żałośnie w stronę zegara...
�" Domyślam się reszty. Przybywszy do Nowego Jorku miał pan ~ niezwykłe szczęście spotkać zaraz na wstępie starszego Eisenfelda... Czy tak?
Znacznie lepiej, proszę pana, bo idąc z Andrzejem przez Broadway, ujrzałem w eleganckim samochodzie wszechstronnego geniusza sztuki filmowej, pana Rogera Nicka, który miał rzekomo zatonąć w nocy z piętnastego na szesnastego lipca w Bałtyku.
Ołówek dyrektora policji podkreślił dwukrotnie ten wiersz notatki, w którym figurowało nazwisko człowieka w ceratowym płaszczu.
Postaramy się odszukać tego pana- mruknął, a w jego stalo-
29
wych źrenicach zamigotały błyski zaciętości i energii - Czy to już wszystko, co pan chciał mi powiedzieć? �"spytał po chwili...
Prawie wszystko... Na zakończenie chciałbym panu pokazać wycinek z tego samego pisma, ale daty nieco wcześniejszej. Jest to sucha wzmianka o wypadku, jaki się wydarzył w Rydze. Przeczytałem ją w swoim czasie i przeszedłem nad nią do porządku dziennego, jak nie zaprzątamy sobie głowy nowym trzęsieniem ziemi w Japonii, wybuchami Krakatoa, utarczkami z Rifami w Maroku i tym podobnymi zdarzeniami, jakie miały miejsce z daleka od naszych stron rodzinnych... Aż dopiero po wypadku uczennic �śVenus Filmu" przypomniałem sobie, że coś podobnego już się gdzieś, kiedyś wydarzyło, szukałem cierpliwie i znalazłem... Oto przekład angielski:
�śRygu. dnia 6 lipca 19..
Onegdaj po południu około godziny szóstej wypłynął z przystani rybackiej duży kuter, na pokładzie którego znajdowały się prócz załogi, złożonej z dwóch osób, dwadzieścia cztery harcerki, w wieku od 12 do 17, oraz nauczyciel gimnastyki. Nazajutrz znaleziono nu brzegu zwłoki syna właściciela kutra, wyrzucone przez fale. Wszczęte natychmiast poszukiwaniu nie duły żadnych wyników. Natomiast znaleziono kolo ratunkowe, które, sądząc z trochę zatartych liter, należało niewątpliwie do zaginionego kutra. O losach pozostałych uczestników tragicznej wycieczki nie ma dotychczas żadnych wiadomości. Władze rozpoczęły energiczne śledztwo, ponieważ, jak się okazuje, nauczyciel gimnastyki urządził ową wycieczkę zupełnie samowolnie, bez pozwolenia swoich przełożonych. Przyczyny katastrofy są niezrozumiałe, gdyż od tygodnia panuje wspaniała pogoda, a kapryśna często Zatoka Ryska dawno już nie hy-łc .taka spokojna, jak obecnie..."
Dyrektor polfeji zagryzł wargi...
I tam także �" syknął �" Dobrze!... Jedna nić więcej. Ten nauczyciel gimnastyki odegrał tam taką samą rolę, jak Roger w pańskiej ojczyźnie. Tylko na jakiej podstawie przypuszcza pan, że w obu wypadkach działała ta sama szajka...
Czy przypomina pan sobie ten szczegół mojego opowiadania, kiedy rozpocząłem rozmowę z bladą dziewczynką...
Ach, prawda.. Powiedziała panu, że pochodzi z Rygi i że jest ich,... tam do licha, rzeczywiście!... Dwadzieścia cztery!... To się zgadza... Tyle właśnie skautek łotewskich zginęło w dniu 6 lipca.
- Tak jest... Pomiędzy obydwoma wypadkami upłynęło dziewięć dni, które �śAfrodyta" zużyła na drogę, a zapewne także na załadowanie innych transportów żywego towaru z Litwy i z Prus Wschodnich...
30
�" To już wszystko?
| �" Wszystko.
�" Dziękuję panu. Gdyby więcej ludzi posiadało tyle odwagi, łatwości decydowania się i zaufania do policji co pan, zbrodnia stałaby się wkrótce przeżytkiem na naszym globie.. Kiedy panowie odjeżdżają do Chin?
�" Prawdopodobnie nie przed upływem tygodnia. Dokładną datę oznaczy nasz obecny chlebodawca, Mr Jefferson.
�" Porządny człowiek... Znam go dobrze... Poproszę jeszcze o obecny adres pana, gdyż jest bardzo prawdopodobne, że za wezwiemy go w tych dniach...
Dla obejrzenia albumów przestępców, zapewne?
�" Raz jeszcze oświadczam, że minął się pan z powołaniem... A szkoda, wielka szkoda �" rzekł stary urzędnik z uśmiechem, a pożegnawszy gości, polecił przywołać dwóch najzdolniejszych detektywów, z którymi odbył dłuższą konferencję w swym gabinecie...

;,; \ vi
Tęgi mężczyzna uścisnął kordialnie dłoń przybyłego:
�" Aaa, powitać, powitać miłego gościa!... Kiedy Jim doniósł mi .clefonicznie z klubu, że przybywa nas pan odwiedzić, powiedziałem od razu: ten poczciwy Tinsel pamięta o nas. To chłop z kościami... Nie powiedziałem tak, Harry? Poświadcz...
Pytanie było zwrócone do kościstego wspólnika, który siedział w drugim fotelu, a przywitawszy się jakby od niechcenia z gościem, obserwował go uważnie przez wąskie szparki przymrużonych oczu.
�" Owszem, mówiłeś �"wycedził łaskawie, zagadnięty przez wymownego wspólnika.
�" No widzi pan, Mr Tinsel... Ja nigdy nie kłamię...
�" Dlaczego mnie pan tak nazywa? Tu w tym �śprzybytku" nazywam się zawsze Sword...
�" Prawda... Zapomniałem... Choć z drugiej strony tutaj jesteśmy najzupełniej bezpieczni...
�" Chyba, że tak, Mr Ironfield.;.
Grubas aż podskoczył w fotelu...
�" Tssss!... Co jest? Ja się nazywam dla pana Turner. Czyś pan zapomniał? Mister Turner, nie inaczej... Ściany mogą mieć uszy.
�" A przed chwilą zapewniał pan, że jesteśmy najzupełniej bezpiecz-"I �" odpalił gość ze złośliwym uśmiechem, podciągając dla pewności przyprawione bokobrody.
Hu, hu, hu, hu, z pana także kawalarz, prawda Harry? No, dajmy f u spokój... Pozwoli pan cygarko?
32
�" Chętnie... Dziękuję.
�" Niechże pan siada, drogi mister Tin... tego.. Sword.. Pogoda śliczna, prawda?
Gość żachnął się gniewnie:
Nie sądzi pan chyba, że przyjechałem do was, aby gawędzić o pogodzie...
No, oczywiście, oczywiście... Chciałem tylko jakoś zagaić dzisiejszą konferencję... Poza tym tak się cieszę pańskim widokiem, naprawdę, ogromnie się ucieszyłem...
Grubas składał się jak scyzoryk; słodkie, uprzejme słowa płynęły wartkim potokiem z jego warg mięsistych, lecz gość machnął ręką, przeciął szorstko tę gadaninę i zaczął obcesowo:
�" Jak się powiodła podróż, ile sztuk pan przywiózł, jakie, skąd i tak 4alej... To chciałbym wiedzieć przede wszystkim...
- Uj, jak się pan spieszy... W ogóle ma pan nos nadzwyczajny... Jim, który nic nie wiedział o moim powrocie, zapewniał pana w najlepszej wierze, że okręt jeszcze nie przyjechał... A pan wsiadł na niego od rązu i....
�" 1 oświadczyłem mu, żeby okłamywał członków klubu, ale nie mnie, gdyż jestem o wszytkim jak najdokładniej poinformowany...
Ironfield false Turner nie mógł zuważyć, że na słowie: wszystko, spoczywa specjalny akcent...
�" Ha �" odpowiedział dyplomatycznie �"Skoro jest pan rzeczywiście o wszystkim tak dokładnie poinformowany, to lepiej dla mnie. Nie potrzebuję sobie strzępić języka na opowiadania, że ostatnia podróż wypadła gorzej niż kiepsko. Nie wiem, czy pokryjemy koszty...
�" Taaak? rzekł tamten przeciągle; w jego głosie brzmiała wyraźna nuta niedowierzania i ironii �" To fatalne, rzeczywiście. Ileż sztuk dostarczyła na przykład Polska, ten nieoceniony rezerwuar naszego towaru?
�" Polska? �" Powtórzenie pytania miało służyć na czas do szybkiego namysłu Szkoda mówić. Towarzystwo opieki nad podróżującymi kobietami, czy jak się ta przeklęta instytucja nazywa, złapało dwa największe transporty. Policja węszyła aż przykro wspominać...
�" Proszę nie zagadywać. Pytałem ile sztuk...
�"- Coś siedem wszytkiego brzmiała mocno niepewna odpowiedź.
3 Niewolnice z Long Island
33
�" A Łotwa?
Uch, jeszcze gorzej... Pięć, o ile pomnę...
Gość cisnął cygaro w kąt gabinetu, zerwał się i w najwyższej pasji huknął pięścią w blat biurka...
To łgarstwo! �"ryknął... - To ordynarne oszustwo!... Nie, moi panowie... Tą drogą nie dojdziemy do porozumienia. Jak spółka, to spółka uczciwa... Jeśli kto, to ja narażam się z was najwięcej. Gdyby nie moja współpraca, waszą budę zamknięto by dawno i was także. Nie raz, nie dziesięć razy was przestrzegałem przed grożącym niebezpieczeństwem... A oto wdzięczność...
�" Tssss! Czemu pan zaraz krzyczy? Możemy się pogodzić przecież... No, siadaj pan, drogi Mr Tin., przepraszam bardzo, Mr Sword i pogadajmy na zimno uspakajał grubas, trochę przestraszony nagłym wybuchem gościa. Ależ z pana niebezpieczny choleryk...
Sword usiadł w swoim fotelu.
Choleryk, nie choleryk, �" mruczał, uspakajając się zwolna
�" Chcecie ze mną pracować, to dzielcie się zyskami. Nie chcecie...
Kto mówi, że nie chcemy?! �"przerwał Ironfield skwapliwie.
�" Więc dowiem się nareszcie, ile sztuk wywieźliście z Polski?
Grubas westchnął żałośnie, wyciągnął przed siebie palce, do serdelków podobne i zaczął liczyć zgnębionym głosem:
�" Jako bony na wyjazd, zgłosiły się tym razem tylko cztery, jako sekretarki dla podróżujących po świecie kupców zagranicznych... także cztery..., trzy poślubiły naszych ludzi; to najgorszy proceder; żadnego z tych ludzi nie będzie można wysłać do Polski w ciągu najbliższych lat. Jeden z nich ożenił się już po raz siódmy... Sam pan przyzna, Mr Sword...
To mamy dopiero jedenaście przerwał tamten szorstko, nie pozwalając się zagadywać.
Jedenaście... Słusznie... Dziewcząt ze wsi, ze sfer robotniczych, w ogóle gorszego towaru, który trzeba odwieźć na południe, wziąłem na statek zaledwie 25 sztuk... to jest 35, chciałem powiedzieć, Mr Sword,
�" poprawił się szybko, nie mogąc znieść przenikliwego wzroku agenta.
�" To już wszystko?
Tak.. Aha, byłbym zapomniał... Drogą na Hamburg dostarczono mi jeszcze siedem, ale jakie?.. Och, szkoda gadać! Szkoda było to karmić w ogóle... To już naprawdę wszystko.
34
�" Taaak? A towaru pierwszej klasy nic? Ładnie się pański braciszek sprawuje. Więc twierdzi pan, Mr Turner, że to wszystko, co zdołaliście wywieźć z Polski tym razem?
Czyżbym czegoś zapomniał? �"mruknął grubas na wszelki wypadek, zerkając niepewnie na indagującego.
�" Oczywiście. Zapomniał pan o tych szesnastu, które �śutonęły" wraz z Kinczelem koło Helu dnia 15 lipca. Kinczel występował tym razem w roli aktora filmowego pod pseudonimem Rogera Nicka...
W miarę jak mówił, oczy Ironfielda rozszerzały się gwałtownie, a tłusta twarz przybrała wygląd tak komicznego zdumienia, że gość parsknął śmiechem.
�" Spójrz pan na wspólnika �" rzekł do Harrego, który z niezmąconym spokojem przysłuchiwał się rozmowie. Potem dodał, zwracając się do osłupiałego grubasa:
�" Aby dalej dopomóc pańskiej słabej pamięci w odniesieniu do Łotwy, wspomnę jeszcze o owej �śkatastrofie" z wycieczką harcerek. Wypadek ten miał miejsce w Rydze, dnia 6 lipca i �śzginęły" wówczas dwadzieścia cztery skautki. Nie zdołałem na razie stwierdzić, który z naszych ludzi odegrał tak dobrze rolę samowolnego nauczyciela gimnastyki. Czy te dwie informacje panu wystarczą, czy może...
�" Wystarczą, do stu tysięcy rogatych diabłów, zaklął Ironfield, który w międzyczasie zdołał nieco ochłonąć ze zdumienia. �" Wystarczą, Mr Sword, ale skąd pan posiada te wiadomości? To pachnie zdradą któregoś z wtajemniczonych. W interesie wspólnego naszego bezpieczeństwa proszę o wyjawienie mi, kto jest autorem...
�" W każdym razie człowiek doskonale poinformowany.
Tego nie wątpię, lecz...
�" Dalej, jest to człowiek zasługujący na wiarę.
Ale kto, u licha!...
�" Niech się pan nie zrywa, aby pana moja odpowiedź z nóg nie zbiła.
�" Nu?
Ironfield schwycił się dłonią za serce, od wypadku: niespokojne spojrzenia oczu wpił w źrenice agenta, pragnąc jak najprędzej przeniknąć tajemnicę... A tamten bawił się najwidoczniej strachem grubasa i zwlekał umyślnie z odpowiedzią... Wreszcie rzekł krótko:
35
�" To wszystko, co teraz powiedziałem, słyszałem dzisiaj z ust mojego szefa...
�" Co???! Od dyrektora policji?! Och, niedobrze mi. umieram... Harry, powiedz, że ja nie umieram...
Flegmatyczny wspólnik poruszył się wreszcie. Zapanował doskonale nad kamienną maską swej rasowej twarzy, lecz błyski zielonkawych oczu zdradziły wewnętrzne wzburzenie...
�" Powiada pan zatem �"wycedził przez zaciśnięte zęby �"że sam Mr Grimshaw udzielił panu tych informacji?
�" Tak powiadam i tak było rzeczywiście. Ja nie kłamię, jak pański wspólnik. Grimshaw zainteresował się niezmiernie statkiem �śAfrodyta", czego dowodem niech choćby to będzie, iż zlecił dwom najzdolniejszym agentom wyśledzić miejsce pobytu parowca...
�" Jednym z tych agentów jest pan, jak się łatwo domyśleć, �" rzucił Harry �" a drugi?
Gość połknął komplement z łaskawym uśmiechem...
�" Tak... Jednym ja jestem, na wasze szczęście, a drugim jest Prawn...
�" Ten pies! Ten wściekły buldog�"jęczał Ironfield, zaciskając pięści w bezsilnej wściekłości.
Ten sam, kochany panie... Ten sam, przez którego zapoznał się pan niegdyś z kratkami, co prawda pod innym nazwiskiem �" dociął mu z satysfakcją, potem podniósł głos, wpadając szybko w deklamatorski patos... �" I w takich warunkach, kiedy lada drobiazg, nieostrożność może was doszczętnie zrujnować, pan chce zrywać ze mną przyjacielskie stosunki przez usiłowane oszustwo... O, Mr Ironfield! Jaka krótkowzroczność!... Dla głupich kilkuset dolarów, które mi pan chce wyrwać z kieszeni... Wstyd!..
�" Niech się pan nie przejmuje, �" uspokajał Harry, a powstawszy sprężyście z fotela, poklepał agenta przyjaźnie �"On miewa zawsze idiotyczne pomysły, ale my dojdziemy do porozumienia. Ile panu dzisiaj potrzeba?.. Proszę się nie krępować...
Zanim się dokładnie rozliczymy i zanim otrzymam umówione pogłówne od każdej świeżo przywiezionej sztuki, chciałbym wziąć małą zaliczkę...
�" Z pięćset? �"Ironfield rzucił to słowo nieśmiałym szeptem i umilkł od razu, zgromiony spojrzeniami tamtych obydwóch.
36
Powiedzmy dwa tysiące pięćset. Będę miał duże wydatki...
�" Weil �" warknął Harry i wyszedł do sąsiedniego pokoju, gdzie była ukryta podręczna kasa klubu �śDaleki Wschód".
Ironfield objął głowę dłońmi i jęczał głucho, żałośnie, opłakując owe dwa i pól tysiąca, które rozrzutny wspólnik z lekkim sercem, bez targowania się nawet, zamierzał wypłacić.
Zainkasowawszy �śuczciwie zarobione" dolary, przystąpił Mr Sword, recte Tinsel do opowiadania. Przedstawił przebieg dzisiejszej wizyty trzech Polaków w dyrekcji policji, o której dowiedział się od samego Mr Grimshawa.
Ironfield nie wytrzymał do końca.
�" Moja wina �"wyseplenił, krztusząc się śliną �"Moja wina, Harry. To jest ten sam łajdak, który w nocy podpłynął do naszego statku, tam, przy Helu... Zrzuciłem mu na łeb wór piasku, zatopiłem jego czółno i wyszedł cało. Strzelałem doń cztery razy, do brzegu było może sześć kilometrów, powinien był się utopić sto razy, tysiąc razy, lecz znowu wyszedł cało. Mało tego. Jeszcze tu przyjechał, żeby nam bruździć. I pomyśleć, że ja go miałem na celu, że namawiano mnie, abym się przekonał czy dostał kulę w łeb przeklęty, czy tylko dał nurka. Nie posłuchałem, idiota! Harry, powiedz, że jestem idiota.
�" Owszem, dość często �" brzmiała spokojna odpowiedź.
Grubas potakiwał głową w milczeniu.
Nagle, jakby olśniony nowym pomysłem zerwał się na równe nogi i wrzasnął co siły:
�" Mam!.. Przeniknąłem zagadkę. Tego by zwykły człowiek nie uczynił... Nie, moi drodzy. To był, to jest detektyw.
Gość zaprzeczył ruchem głowy.
�" O ile mi wiadomo, to jest on z zawodu inżynierem. Dostał posadę i w tych dniach wyjeżdża do Chin.
�" Gadajcie głupiemu nie mnie. To detektyw, kuty na cztery łapy. Mówi, że wyjeżdża do Chin, żeby wszystkich w błąd wprowadzić. Oooo, że pana nabije w butelkę, za to ręczę!..
�" Owszem, niech spróbuje �"odparł, zadraśnięty w swej ambicji, nie dostrzegając, ża małe oczka grubasa mrugają filuternie w stronę wspólnika.
�" Jak się nazywa siostra owych dwóch przeklętych braciszków?
37
Czekajcie. Mam zapisane. Aha. Miss Mary, do licha ze słowiańskimi nazwiskami. Mary Or..dę..ga.
�" Ordęga? �"zdziwił się Harry. �" Czyżby siostra Johna? Znam go bardzo dobrze, och, jak dobrze nawet!... Ha. ha. Ciekawy zbieg okoliczności. Hm, hm.
Agent spojrzał na zegarek i wyraził zdziwienie, że już tak późno.
�" Tę Mary trzeba odesłać jak najdalej. Tu zostać nie powinna absolutnie. Jej bracia wręczą mojemu staremu fotografię, podadzą szczegółowy opis i tak dalej, wszystko to przemawia za moim wnioskiem. W tej branży nie można być nigdy dość ostrożnym.
�" Słusznie. Izaak, pokaż no albumy swych ostatnich zdobyczy... Zobaczymy, która to...
Ironfield ruszył ociężałym krokiem w stronę dużej szafy, skąd przyniósł album pokaźnych rozmiarów. Każda fotografia zajmowała jedną stronicę, a pod spodem wypisane były generalia, mające specjalne znaczenie dla przedsiębiorstwa tego rodzaju, jakie prowadzili dwaj godni siebie wspólnicy.
Były to wszystko podobizny dziewcząt pięknych, nierzadko rasowych, o rysach godnych dłuta klasycznego rzeźbiarza. Było tam sporo nazwisk duńskich, niemieckich, szwedzkich, litewskich, łotewskich, fińskich, lec/ najwięcej słowiańskich, zwłaszcza polskich. Były tam twarzyczki wesołe, roześmiane, rozkoszne; te zdjęcia robiono zapewne jeszcze wówczas. gd\ pr/\szłe ofiar\ straszliwej szajki roih złote sin o świetnej przyszłości, wobec której dotychczasowe życie w ojczyźnie wydawało się szare, bezbarwne. Były inne, niby uśmiechnięte, ale oko uważnego widza odgadłoby bez trudu, że ten uśmiech wymusił lęk, obawa przed batem, znęcaniem się, torturą; bo w zaciśniętych kurczowo ustach, w rozszerzonych nienaturalnie oczach czaił się potworny strach, zgroza, rozpacz i tęsknota za dawnym życiem, które nagle wydało się cudnym, idealnym... poniewczasie; te zdjęcia robiono z pewnością w kabinach statku �śAfrodyta", kiedy biedne niewolnice zrozumiały, w jaką wpadły zasadzkę...
Po długim wertowaniu agent policji nowojorskiej wskazał napis umieszczony nad fotografią.
Dużym rondowym pismem były tam wykaligrafowane dwa słowa: MARY ORDĘGA.
38
Środkową część karty zajmowała wielka, gabinetowa fotografia, a pod nią znajdował się kwestionariusz w języku angielskim, zawierający bliższe szczegóły, dotyczące odnośnej pensjonariuszki zakładu Izaaka Ironfielda & Co.
1. Miasto rodzinne: Kraków.
2. Kraj: Polska.
3. Obywatelstwo: polskie.
4. Narodowość: Polka.
5. Stan: panna.
6. Stosunki rodzinne: matka nie żyje od 6 lat; ojciec urzędnik prywatny, zamieszkały stale w Krakowie, dwaj bracia wyemigrowali do USA.
7. Wiek: lat dwadzieścia jeden.
8. Wzrost: 168 cm.
9. Waga: 56 kg.
10. Barwa włosów: popielate, odcień jaśniejszy.
11. Specjalne znaki: żadne.
12. Dłonie: utrzymane bardzo starannie, rasowe.
13. Dotychczasowy zawód: studentka Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.
14. Data opuszczenia ojczyzny: dnia 15 lipca r. 19...
15. Wyjechała w charakterze: uczennicy szkoły filmowej V.F.
16. Włada językami: polski, niemiecki, francuski.
17. Cel podróży: ?
Przy ostatnim pytaniu widniał na razie wielce wymowny pytajnik. Znaczyło to, że panowie Harry Fox i Izaak Ironfield nie powzięli jeszcze decyzji, czy pensjonariuszka zostanie przydzielona do klasy pierwszej, czyli partii dziewcząt najpiękniejszych, pozostawionych w pałacu klubu, zwanego wśród wtajemniczonych klubem �śDalekiego Wschodu", czy też odjedzie wraz z większością uprowadzonych do Południowej Ameryki, której kraje stanowią główny rynek zbytu dla towaru tej kategorii.
Trzej mężczyźni przenieśli wzrok niemal jednocześnie z kwestionariusza na podobiznę ofiary.
�" Więc to ona? �"wykrzyknął Ironfield bardzo zdziwiony. �"Dobre ziółko!.. Narobiła mi kłopotu w podróży.
39
Jak to? Nic nie mówiłeś.
�" Pamięć cię zawodzi. Czyż nie wspomniałem zaraz na wstępie, że jedna z nich usiłowała popełnić samobójstwo? To właśnie ona. Poznaję ją po tej minie obrażonej monarchini. �" Proszę opuścić pokój powiedziała z gestem takiej wyniosłości, że zgłupiałem. Ja zgłupiałem, czy słyszycie?
�" Ale, że też przy waszej opiece mogła targnąć się na swoje życie, no, no �" zdziwił się agent.
�" Miała przy sobie flakonik z trucizną, którego nie zauważono przy osobistej rewizji. Bylibyśmy stracili najładniejszą pensjonariuszkę. Na szczęście jej towarzyszka podniosła taki lament, że przybiegliśmy natychmiast do kabiny i uratowaliśmy tę kozę. Leży teraz bardzo osłabiona po wypompowaniu żołądka.
�" Jest na statku?
�" Nie, tutaj. Tu ją kazałem przewieźć, bo tu jej miejsce. Klienci �śDalekiego Wschodu" są bardzo wybredni. Nie cierpią kobiet ze szpiczastymi łokciami, czerwonymi rękami i paluchami jak marchew pastewna. Jeśli któraś, to przede wszystkim ta niedoszła samobójczyni należy do pierwszej klasy. Prawda Harry? Spójrz na te oczy, te bajeczne łuki brwi, wąski nosek, co? Kąsek.
Wszyscy trzej pochylili się nad fotografią uprowadzonej Polki, wyrażając głośno i zgodnie swe zachwyty. Ironfield czkał, aż się rozległo w gabinecie.
Przyznaj się Harry, że ci wpadła w oko. hę? rzucił znienacka i trącił towarzysza łokciem.
Jest bardzo ładna, więcej nawet: jest bardzo rasowa i klasycznie piękna, ale mnie teraz nie głupstwa w głowie. Jutro wyjeżdżam.
Dokąd?
Dokąd? Nie wiem jeszcze, jak wypadnie �"odparł wymijająco, a Tinsel pomyślał w duchu Nikomu bestia nie ufa.
�" Co każesz z nią zrobić? Zostawić, prawda?
�" Hm, wobec tego, co zaszło, trzeba by ją gdzieś dalej spławić. Może byś ją zabrał na południe.
�" Człowieku! oburzył się Ironfield. �"Taką piękność dla tej hołoty argentyńskiej? I znowu ją przewozić na statek? Nie, nie, nie! Posłuchaj dobrej rady. Niech tu pozostanie, niech przyjdzie do siebie
40
i wydobrzeje. Nasz poczciwy Mr Sword odwróci tymczasem uwagę tego parszywca Prawna w inną stronę, burza przycichnie, jak przycichła tyle razy, wrócą spokojne czasy, a potem Mary Ordęga będzie główną atrakcją klubu.
Harry przystał po krótkim namyśle.
�" Dobrze. Niech więc tu zostanie, ale trzeba ją odłączyć od innych. Prócz tego zapowiesz Jimowi, że od jutra klub będzie zamknięty aż do odwołania. Trzeba przeczekać burzę... Nie, nie, mój kochany�" dodał energicznie, widząc, iż wspólnik już otwiera usta, aby zaprotestować przeciw zarządzeniu. Nie zgadzam się z tobą w tym względzie. Wolę nie zarobić tych kilku tysięcy, niż stracić wszystko i znaleźć się, brrr... pod kluczem. Musimy zachować teraz jak największą ostrożność.
�" Bardzo słusznie�" pochwalił Tinsel, zabierając się do odejścia. �" Tak będzie najlepiej. Mr Ironf.. przepraszam, Turner odpłynie na �śUlrodycie" do Argentyny, pan także gdzieś wyjeżdża, to najlepiej budę zamknąć. Na Jimie nie można zbytnio polegać. Zanadto jest łasy na dolary. Chciwość zaślepia go, zabija w nim przezorność, tak konieczną w waszej branży. Tak... A kiedy wy odjedziecie, ja postaram się wystrychnąć na dudka Prawna oraz tego polskiego detektywa... A teraz,... do widzenia. Nie zapomnijcie też wydać Jimowi instrukcji, aby na wypadek dłuższej nieobecności wypłacił mi na żądanie jakąś większą zaliczkę.
�" Znowu zaliczkę!
Wydawszy ten okrzyk bólu i rozpaczy, wybiegł Ironfield do sąsiedniego pokoju, zapominając nawet pożegnać się z agentem.
VIII
Murzyn w liberii, pochwycony za kołnierz, pchnięty silnymi rękami w piersi zatoczył się, upadł na podłogę i grupa rozbawionych młodzieńców wdarła się siłą do kancelarii zarządu klubu. Mały, chudy człowieczek, przerażony gwałtowną inwazją tak licznego grona rozochoconych klientów, zerwał się z fotela i stanął w wyczekującej, acz mocno niepewnej pozycji.
�" Co to ma znaczyć, gentlemeni? �"spytał, nadrabiając miną.
�" Czekajcie, ja mu odpowiem! �"krzyknął najstarszy wiekiem, wysuwając się na czoło przybyłych.
Młodzi ludzie podzielili się od razu na dwa obozy.
�" Słusznie. Jack mu dobrze wygarnie.
�" Nie, nie �" oponowali drudzy. �"; Niech Robert z nim pogada.
�" Jack jest wymowniejszy.
�" Ale Robert ma grubszy portfel i dzięki temu jest w lepszych stosunkach z chytrym Jimem.
�" Tak, cieszy się jego specjalnymi względami.
Robert Wolfson zmieszał się trochę.
�" Zrzekam się głosu i odstępuję pierwszeństwo Jackowi.
Manager klubu zdołał w międzyczasie ochłonąć ze zdziwienia
i przestrachu.
Czy dowiem się wreszcie, jaki jest powód zaszczytnej, acz nieoczekiwanej wizyty panów?�"rzekł ironicznie.
Ja ci tu zaraz powiem �" huknął Jack. Przede wszystkim ja będę zadawał pytania, a nie kto inny. Zrozumiano?
Słucham.
42
�" Czy jesteśmy członkami klubu �śPrzyjaciół Wschodu", czy nie?
�" Oczywiście �" odparł Jim, sprawdziwszy szybko wzrokiem, czy wśród przybyłych nie ma jakiejś obcej twarzy.
�" Czy płacimy regularnie horrendalnie wysoką wkładkę miesięczną w wysokości pięciuset dolarów?
�" O ilę pomnę, nikt z obecnych tu panów nie zalegał dotychczas.
�" A widzisz, filucie! Sam to przyznajesz. Czy wobec tego nie mamy prawa wstępu do pałacu �śDaleki Wschód"?
�" Ależ owszem, owszem. Mają panowie prawo, tylko chwilowo...
Nie ma żadnych �śtylko", żadnych �śchwilowo", �" ryknął Jack
i palnął pięścią w biurko.
�" Skoro mnie pan nie dopuszcza do głosu, to gentlemeni nie będą mogli dowiedzieć się, dlaczego wycieczek do pałacu �śDaleki Wschód" trzeba będzie na jakiś czas zaniechać.
�" Jack, pozwól mu się wygadać �" wtrącił młody Wolfson.
�" Tak, tak. Robert ma słuszność.
�" Ha, skoro chcecie słuchać jego krętactw, to owszem. Nie będę oponował �" rzekł Jack i zwrócił się do chudego zarządcy klubu. �" Gadaj więc, ale krótko, treściwie.
Jim odkaszlnął, a potem zaczął:
Niejednokrotnie narzekali panowie, że pensjonariuszki �śDalekiego Wschodu" znudziły im się, przejadły jak chleb powszedni.
�" Porównanie kiepskie.
�" Jim, nie sil się na koncepty.
�" Dajcież mu mówić.
�" Wobec tego �" ciągnął dalej menager �"zarząd klubu, dla którego każde życzenie szanownych panów członków jest rozkazem, przewiózł wszystkie dotychczasowe pensjonariuszki na statek i odesłał je do południowych krain Nowego Świata.
�" Phi, do południowych krain. Jak on to poetycznie wyraził.
�" Jużeście je odesłali? Jim, bujaj kogo innego nie mnie. Zapomniałeś, stary oszuście, że wczoraj byłem w pałacu. Wszystkie damulki były na posterunku.
�" Odesłano je dzisiaj rano �" wybrnął Jim.
Wszystkie? To szkoda. Rudowłosa Mag była nadzwyczajnym kompanem.
43
�" Tak, tak, Mag mogliście byli pozostawić.
�" Dobrze, Mag pozostanie.
Krewki Jack tylko na to czekał.
�" Słyszycie, koledzy? Stary oszust sam się zdemaskował.Wszystkie odesłali, a teraz mówi: Mag zostanie.
�" Bardzo przepraszam, �" zastrzegł się tamten skwapliwie �" mówiąc: odesłali je, miałem na myśli, na statek. Ponieważ statek nie podniósł jeszcze kotwicy, ponieważ, jak już raz nadmieniłem, każde życzenie naszych klientów jest dla zarządu klubu rozkazem, przeto notuję sobie, że Mag ma pozostać nadal. Tę notatkę prześlę natychmiast gdzie należy i Mag pozostanie.
�" W takim razie zanotuj także małą Cissy.
�" Dobrze, Mr. Wolfson.
�" I Dolly.
�" Susan również była niczego.
�" A Maud?
�" Albo Molly?
Jim notował skrzętnie, potakując za każdym razem głową. Nagle Jack parsknął śmiechem.
�" Dalej chłopcy z tą litanią, a zacny zarząd klubu oszczędzi sobie kłopotu z odsyłaniem starych pensjonariuszek do �śpołudniowych krain", �" zawołał �" Słuchaj no Jim, przerwaliśmy ci zajmującą historię o powodach zamknięcia gościnnych podwoi �śDalekiego Wschodu". Mów dalej.
�" A więc słuchajcie, panowie. Ale proszę przede wszystkim zająć miejsca.
Wezwanie to odnosiło się w pierwszym rzędzie do Jacka, gdyż większość młodzieńców porozsiadała się gdzie popadło, nie czekając na zaproszenie.
�" Wychodząc z założenia, że warunkiem powodzenia klubu jest urozmaicenie klientom godzin spędzonych poza domem �" ciągnął menażer�"zarząd �śDalekiego Wschodu" postanowił sprowadzić świeży towar, nie oglądając się na znaczne koszty i ryzyko takiego transportu.
Panowie! �" rzekł, podnosząc głos �" Mam zaszczyt oświadczyć wam, że partia złożona z kilkudziesięciu nowych pensjonariuszek jest
44
)
w drodze do Stanów i niebawem gościnne podwoje �śDalekiego Wschodu" otworzą się znów przed wami.
�" Hip, hurra! �"krzyknął ktoś, a za nim cała garstka, z wyjątkiem Jacka powtórzyła z zapałem:
Hip. hip, hurra. Urządzimy uroczyste powitanie nowych przyjaciółek.
�" Tak, panowie. Powitanie będzie bardzo uroczyste. Mam już w głowie kilka pomysłów, i to jakich!
�" Ale zanim te pomysły zrealizujesz, stary lisie �" przerwał nieufny Jack, �" powiedz nam, kiedy nastąpi ponowne otwarcie wrót �śDalekiego Wschodu".
�" Boja wiem, proszę pana. Przeprowadzamy obecnie remont kilku sal, kilkanaście seperatek się odświeży i tak dalej i tak dalej.
�" I tak dalej... Co razem potrwa najwyżej?
�" Trudno mi określić, doprawdy.
�" A mniej więcej?
�" Może dwa tygodnie, albo więcej.
�" Co? �"wrzasnął Jack �" Dwa tygodnie?
�" Nic na to nie poradzę, sir. Z polecenia zarządu.
�" Co mnie obchodzi twój głupi zarząd! Zapłaciłem składkę za miesiąc z góry i mam prawo żądać dotrzymania warunków umowy.
Jim rozłożył ręce bezradnie.
�" Przykro mi niezmiernie, sir, lecz jestem zupełnie bezsilny. Vis major.
�" Niech sobie będzie nawet vice �" generał. Nie, mój Jimie. Takim postępowaniem nie pozyskacie sobie nowych przyjaciół, a stracicie dawnych. Nie myślcie, że posiadacie monopol w tej branży...
�" Jack ma rację.
�" Słusznie. Nie jesteście jedyni w Nowym Jorku, którzy...
�"- Tssss, panowie �" przerwał Jim, kładąc palec na ustach.
Dlaczego: cicho? Czy kto podsłuchuje?
Po co krzyczeć.
Powtarzam raz jeszcze: nie posiadacie monopolu; to ci mówię ja, Jack. Nie dalej, jak trzy dni temu byliśmy w pewnym lokalu, gdzie można dostać koniak, szampan, kokainę i inne przyjemności, jakie wy swoim członkom ofiarujecie, z tą różnicą, że ceny są o 25 proc. niższe.
45
�" Chyba jakaś obskurna buda, sir.
�" Niewiele obskurniejsza od waszej �" odciął się tamten.
�" Znam to, znam. �" Menażer dobrze nadstawiał ucha, lecz nie dał po sobie poznać, że zasłyszana wiadomość bardzo go zainteresowała i kiwał głową melancholijnie. �" Że też panowie, stanowiący kwiat złotej młodzieży Nowego Jorku nie boją się odwiedzać takiej spelunki. Fałszowany szampan, koniak na olejku eterycznym, o kokainie wolę już nie mówić, a damulki od dojenia krów...
Jack zaprotestował gorąco, Jim ciągnął go za język w dalszym ciągu, a złota młodzież bawiła się doskonale sprzeczką, dopingując odpowiednimi wykrzyknikami obie strony.
�" Możemy się przekonać �" powiedział Jack zacietrzewiony do ostateczności. �"Ty Jim pójdziesz ze mną i zobaczysz na własne oczy.
�" Niestety, sir. Stąd nie wolno mi odejść ani na krok. Straciłbym posadę.
�" Jack! My z tobą pójdziemy�" zaofiarowało się kilku.
�" Ja także.
�" Ija.
�" I my. Cóż mamy robić? Przeglądać czasopisma?
�" Przyszliśmy się zabawić, obojętne, gdzie, byle dobrze.
Jack powstał sprężyście i ująwszy się pod boki podszedł do menagera:
�" Słuchaj, lisie. To wszystko, co nam przedtem opowiadałeś, to wierutne kłamstwo.
�" Sir, przysięgam.
Wierutne kłamstwo �" powtórzył z naciskiem. �"Macie jakieś inne powody, aby nas dzisiaj nie zawozić do pałacu. Jakie powody, nie wiem. Może wam policja łazi po piętach, może jakaś wycieczka z prowincji zwiedza przybytek niecnoty. Nie wchodzę w to, lecz zapytuję kategorycznie: chcesz spełnić nasze życzenie czy nie?
�" Proszę odpowiedzieć krótko: tak albo: nie �" przerwał ostro delegat złotej młodzieży.
Jim miał już na języku odpowiedź przeczącą, kiedy nagle genialna myśl zaświtała mu w głowie.
�" Panowie. Dla was zrobię wszystko, ale decyzja należy nie do mnie. Pozwólcie, że zapytam mych szefów.
46
No, zmiękłeś wreszcie.
�" Za wynik mej interwencji nie ręczę.
�" Ale ja ręczę, oszuście przeklęty.
Panowie będą łaskawi zaczekać w salonach klubowych małe pół godzinki. Przez ten czas porozumiem się z moimi chlebodawcami, po czym ich odpowiedź zakomunikuję panom.
�" Pół godziny możemy zaczekać, prawda Jack? Zawsze co Cissy to Cissy. Damulki z tamtej spelunki nie umyły się do naszych, prawdę rzekłszy.
�" A co?! �"wtrącił Jim triumfująco: - Mr Wolfson sam przyznaje, że jest gruba różnica.
�" Jack przerwał energicznie:
�" Nie jestem ciekawy twych studiów porównawczych. Czekamy w głównym salonie, a ty, przyjacielu, pogadaj tymczasem z tym godnym szefem. W ciągu trzydziestu minut musimy otrzymać odpowiedź. Zrozumiano? To rzekłszy podsunął swój zegarek menażerowi pod sam nos, poklepał go protekcjonalnie po plecach i wyszedł ostatni z kancelarii klubu �śPrzyjaciół Wschodu", zatrzaskując drzwi za sobą z hałasem.
Jim odetchnął z ulgą, lecz nie tracił czasu ani minuty. Porwawszy kapelusz wybiegł tylnymi schodami z gmachu. Wskoczył do czekającego nań zawsze auta, sam usiadł przy kierownicy i popędził w stronę city olbrzymiej metropolii.
Dziesięć minut później był już w prywatnym mieszkaniu Mr Sworda, który pod nazwiskiem Tinsel pełnił obowiązki agenta policji i uchodził ogólnie za najzdolniejszego detektywa Nowego Jorku. Tinsel, postrach przemytników alkoholu, pogromca kilku międzynarodowych szajek handlarzy żywym towarem, nawiasem mówiąc stanowiących silną konkurencję dla przedsiębiorstwa Izaaka Ironfielda i Harrego Foxa, Tinsel, prawa ręka dyrektora policji, był właśnie w domu, kiedy zziajany Jim wpadł do niego z gwałtownością monsunu.
�" Mam 5 minut czasu �" zawołał od progu, łapiąc oddech. Tylko 5 minut. Czy mogę mówić swobodnie?
�" U mnie �" zawsze.
�" Jest robota dla pana, Mr Tinsel. Zdobędzie pan nowe laury i premię, jak się to łatwo domyśleć.
47
Hm. Chodzi zapewne o zdemaskowanie bandy, rywalizującej z wami, co?
�" Podziwiam pańską przenikliwość, ale w konkretnym wypadku chodzi nie tyle o bandę, ile o zamknięcie pewnej spelunki, gdzie sprzedają koniak, szampan, kokainę, gdzie są damulki trzymane wbrew woli, gdzie znajduje się palarnia opium i tak dalej, i tak dalej.
�" Ślicznie. W jakiej dzielnicy?
�" Ale dostanę 60 proc. premii, jaką pan otrzyma?
�" Sześćdziesiąt procent? Cżłowieku! Najwyżej dwadzieścia.
Jim podniósł się z krzesła i chwycił za kapelusz.
�" Niech będzie trzydzieści.
�" Opuszczam na pięćdziesiąt. Niech padnę trupem, jeśli zejdę poniżej.
Czterdzieści.
�" Wykluczone.
A niechże cię. Daję czterdzieści pięć, ale ja sobie to na tobie odbiję, przyjacielu.
�" Więc zgoda.
�" No widzicie, Jim. A teraz proszę o adres tej spelunki.
Adresu nie znam, ale dam panu przewodnika; właściwie mówiąc
kilkunastu przewodników.
�" Nie rozumiem.
Niech pan słucha. Szef polecił zamknąć �śDaleki Wschód" na czas nieograniczony.
No, aż do odwołania.
�" Wiem o tym. To był mój pomysł.
�" Między nami mówiąc, pomysł głupi. Otóż odmówiłem przed chwilą paczce naszych dobrych klientów na ich żądanie, aby ...
Aha! Rozumiem wszystko. Obrazili się i powiedzieli ci na odchodnym, że pójdą do konkurencji. No tak. Tylko gdzie ich mam teraz szukać, tych moich przewodników?
�" Są w gmachu �śPrzyjaciół Wschodu", uważa pan? Zatrzymałem ich pod pozorem, że jeszcze raz spróbuję interweniować u szefów.
�" Ha, ha, ha, ha stary, szczwany lisie. Takżeś ich podszedł. Ci głupcy myślą, że on się wstawia za nimi. a on tymczasem, ha, ha, ha, szyje buty konkurencji. Ano pozbędziecie się znowu jednego rywala.
48
Jim wyszczerzył zepsute zęby w szerokim uśmiechu.
Myślę, że leży to w naszym wspólnym interesie, Mr Tinsel. Więcej nawet. To leży podwójnie w pańskim interesie.
Mianowicie?
Utrącając konkurencję naszego przedsiębiorstwa zwiększy pan, jako nasz cichy wspólnik, swoją dywidendę, a po drugie, jako as tajnej policji zdobędzie pan nowe laury i premię.
Szybkoś to pan wykalkulowal -odparł gospodarz z uśmiechem.
Będzie to zatem wykrycie trzeciej szajki handlarzy żywym towarem w ciągu niedługiego czasu. He, he, he, he. Nic dziwnego, że Mr Grimshaw darzy mnie takim zaufaniem. Mój rywal Prawn pęknie z zazdrości.
Jim wyciągnął rękę na pożegnanie.
Milo się nam gwarzy, a czas ucieka. Wiem. że reszta zadania na pańskiej głowie. Chciałbym tylko zrobić jedno małe zastrzeżenie.
�
�
Słucham.
�" Niech pan zrewiduje tę budę dopiero rano, kiedy ostatni z naszych gości opuści jej mury. Nie możemy kompromitować naszych klientów.
' �" Iw tym ma pan słuszność. A teraz good bye.
�" Do widzenia, Mr Tinsel. Cieszę się już na lekturę jutrzejszych dzienników, donoszących o nowym, wspaniałym wyczynie najgenialniejszego detektywa Stanów.
Upłynęło wyznaczone pół godziny. Złota młodzież zebrana w głównym salonie klubu �śPrzyjaciół Wschodu" zabawiała się najświeższymi plotkami high-lifu nowojorskiego, kiedy drzwi otwarły się z rozmachem i stanął w nich Jim zdyszany, zaczerwieniony jak burak, spocony.
�" Stwierdzam dwuminutowe opóźnienie zauważył Jack, spoglądając na zegarek Wybaczam ci tę zwlokę, wnioskując z twej miny, że pomyślną wiadomość przynosisz.
O tym drobnym szczególe zapomniał chytry menażer zupełnie. Szybko przyoblekł zadowoloną, roześmianą twarz w maskę przygnębienia, smutku, współczucia.
Niestety wyjąkał, zwieszając głowę na piersi.
Co? ryknął Jack, zrywając się z kanapy Ci panowie ośmielają się bagatelizować nasze życzenia!? Nasze słuszne żądania?
4 Niewolnice / l.oniz Island 49
Jim rozłożył ręce na znak, że jest mu niewymownie przykro, ale jest zupełnie bezsilny wobec zarządzeń chlebodawców...
Robiłem co mogłem panowie... Nie szczędziłem języka...
Robert Wolfson położył mu dłoń na ramieniu:
Wierzymy ci Jim i nie mamy pretensji do ciebie, ale ze strony zarządu jest to zwykła szykana...
Co szykana?... Skandal! Łotrostwo! Świństwo! �"stopniował Jack - Tego płazem nie puszczę... Ze mną, panowie. Ja was zaprowadzę do innego lokalu, gdzie takich gości jak my, nie częstują odmową... Żegnaj, łgarzu przeklęty... Nic zobaczysz mnie tutaj więcej!...
- Ani mnie!...
Ani nas! odgrażali się inni...
Menażer spoglądał za odchodzącymi z ironicznym uśmieszkiem: Zobaczę was wszystkich mruknął Jutro tamta spelunka przestanie istnieć i powrócicie, smarkacze... Na pewno powrócicie... Będziecie jeszcze ładnie prosić Jima, żeby was kiedy zawiózł do pałacu �śDalekiego Wschodu"... hi, hi. hi, hi....
Złota młodzież wysypała się hurmem z gmachu klubu, zajęła pięć samochodów i pod przewodem perorującego głośno Jacka ruszyła w drogę, nie przypuszczając, że w szarym aucie, sunącym z tyłu, w przyzwoitej odległości jedzie Mr Tinsel, najzdolniejszy detektyw Nowego Jorku i cichy wspólnik przedsiębiorstwa Ironfielda & Co, w jednej osobie...
VIII
Robert Wolfson zatrzymał taksówkę w alei. odprawił ją i chyłkiem wślizgnął się do parku, okalającego ze wszystkich stron pałac ojca.
^�óPomimo zmęczenia po całonocnej birbantce wolał przejść te kilkaset metrów, niż zajechać pod sam dom autem i zwrócić uwagę na swój przyjazd. W tym samym celu skręci) natychmiast w boczną aleję, której strzyżone szpalery stanowiły doskonały parawan, nieprzenikniony dla spojrzeń oczu patrzących z okien pałacu... A była tam para oczu siwych, jakby wypłowiałych, których spojrzeń lękał się młody hulaka panicznie. Oczy te należały do apodyktycznego Mr Hughesa Wolfsona...
Pech chciał widocznie, że korzystając z przepięknej pogody stary milioner przedłużył swą zwykłą przechadzkę po ogrodzie i na skrzyżowaniu ocienionej alei z poprzecznie biegnącą ścieżką nastąpiło nieoczekiwane z żadnej strony spotkanie ojca z synem...
Dzień... dzień dobry �" wyjąkał przestraszony synalek.
�" Tobie chyba �śdobrej nocy" życzyć należy �" krzyknął król miedzi, który trochę niedosłyszał i z tej przyczyny mówił nadmiernie głośno �" Aaa, ślicznie!... Ja kończę mój zwykły spacer i zabieram się do pracy, a ty dopiero wracasz z birbantki... Nic dziwnego, że w godzinach rannych jesteś gościem w biurze...
Papa przesadza faktycznie bąknął nieśmiało...
Przesadza, powiadasz?... Tak, przesadzam istotnie w zasilaniu twego konta czekowego... Ale od dzisiaj koniec... Żebym nie zapomniał powiedzieć sekretarce dodał, wyjmując elegancki notes z kieszeni.
Taaak... Ro-bert �" kon-to �" cze-ko-we zmniej-szyć - ty-god-
51
-nio-we -a-pa-na-że... mruczał w odstępach, w miarę, jak pisał w notesie Apanaże! powtórzył ironicznie... .
To była najczulsza struna. Robert rozumiał doskonale swą zupełną zależność od ojca i posłyszawszy hiobową nowinę zwiesił głowę posępnie...
Mr Hughes Wolfson byl bacznym obserwatorem. Widząc, jakie wrażenie jego czyn wywołał, postanowił sobie użyć na zgnębionym synalku... .
�" Jak to wygląda �" mówił, dotykając palcem policzka jedynaka Jak zmokła kura... Jak cytryna wyciśnięta... Nie odwracaj głowy, wstrętny lamparcie...
W przelotnym spojrzeniu dojrzał Robert dwóch ogrodniczków, którzy przystanęli w pewnej odległości i pochylili się nad klombem róż herbacianych, udając wielkie zajęcie się swą robotą; nie ulegało jednak wątpliwości, że skwapliwie podsłuchują, aby mieć temat do nowych plotek...
Może przerwiemy tę rozmowę �" zaczął odważnie -Robimy z siebie widowisko dla służby, papo...
Mr Hughes Wolfson rzucił wzrokiem w stronę ogrodników...
Możemy dokończyć tę rozmowę gdzie indziej, ale przerywać jej nie myślę odparł i zrobił wstecz zwrot na pięcie Proszę za mną.
W hallu powitał ich ukłonem sędziwy kamerdyner, który Roberta niegdyś na rękach piastował. Odebrał teraz od �śukochanego panicza" cylinder, rękawiczki i elegancką zarzutkę; domyślając się bez trudu tematu rannej �śkonferencji", szepnął ulubieńcowi w przelocie z poufałością starego sługi:
Staremu szczęka lata... Będzie kazanie nie lada ale niech się pan nie przejmuje, Mr Robert...
Wolfson senior przechadzał się przez chwilę po swym wspaniałym gabinecie z rękami założonymi na plecach. Nagle przystanął tuż przed synem, który nie bez lęku czekał ojcowskiego kazania...
Kiedy zamierzacie oznaczyć datę waszych zaślubin... Dowiem się wreszcie?...
Betty bawi z ciotką na Florydzie, papo...
Wiem, gdzie twoja narzeczona przebywa... Nie o to pytałem...
�" Właściwie nie rozmawialiśmy jeszcze na ten temat...
52
To źle. Zanim się spać położysz, napiszesz do niej list z prośbą, aby: po pierwsze, oznaczyła termin ślubu, po drugie, aby wybrała termin możliwie najbliższy... Napiszesz wyraźnie, że ja,... rozumiesz?... że ja sobie życzę, abyście się pobrali najdalej za miesiąc...
Już za miesiąc? jęknął syn i nagle wybuchnął z determinacją �" Więc nie dość, że mi papa narzucił tę. a nie inną kandydatkę na żonę, jeszcze...
Cóż możesz zarzucić swej przyszłej? Majątek jej przedstawia wartość co najmniej czterech milionów...
Ach, majątek odważył się przerwać...
Ja sądziłem, że dla takiego hulaki, jak ty. to sprawa zasadnicza... Nie przerywaj, kiedy mówię... Miss Traveler jest poza tym dziewczyną naprawdę piękną...
Jest bardzo piękna, papo, ale ja jej wcale nie kocham, a przecież miłość...
Miłość? wtrącił ojciec robiąc minę zdziwioną: Tego frazesu czy słowa nie ma i nigdy nie było w moim słowniku...
- Niestety, papo... Inaczej nie zmuszałbyś swego jedynaka do ożenku w tak młodym wieku...
�" Właśnie dlatego, że cię kkk... że jestem do ciebie bardzo przywiązany poprawił się szybko dlatego, że pragnę abyś się wreszcie ustatkował i został porządnym człowiekiem, żądam, abyś się ożenił jak najprędzej. To jedyny ratunek dla ciebie... Iktty jest także trochę narwana, trochę ekscentryczna, mówiąc przyzwoicie, ale to poza tym bardzo energiczna dziewczyna i potrafi cię wziąć w karby z moją pomocą.
- Ładna perspektywa - bąknął Robert, korzystając z pauzy, jaką spowodowało wejście kamerdynera z tacą pełną korespondencji. Stary sługa chciał być jak zawsze wiernym sprzymierzeńcem i jak najprędzej odwrócić uwagę energicznego chlebodawcy w inną stronę...
�" To do ciebie �" rzeki milioner wręczając synowi list w wytwornej i pachnącej kopercie Z Miami... od Betty zapewne...
�" Nie orzekł Robert patrząc na pismo... �" To od Mrs Crawford, ciotki Betty... - Szybko rozdarł kopertę, przebiegł wzrokiem gęste rządki pisma i podszedł do ojca Już po moim małżeństwie, papo rzekł ze źle ukrywaną radością...
53
Co? Jak to?!... Pokaż!
Kamerdyner mrugnął porozumiewawczo na ulubieńca i wyszedł z gabinetu... A Mr Hughes Wolfson czytał półgłosem:
Drogi Panie Robercie!
Nie wiem doprawiły, jak zacząć mój lisi. którego treść będzie dla pana okrutnym ciosem...
Ooo, bynajmniej wtrącił Robert i zamilkł zmiażdżony jednym spojrzeniem siwych, wypłowiałych oczu rodzica...
Slala się rzecz dla mnie niezrozumiała, wprosi straszna, której nie byłabym się nigdy spodziewała po mej siostrzenicy, cltoć kaprysy Betty nie były dla mnie nowością.
Powiem krótko: wasze małżeńst wo. które było celem moich marzeń, nie dojdzie do skutku... Nie z winy Pana. \lr Robercie. Pan tu nie ponosi żadnej winy. chyba tę tylko, że nie posłuchał Pan mej dobrej rady i nie przybył na Florydę, pozostawiając Swą narzeczoną na pastwę umizgów rozmaitych donżuairów. którzy przewrócili w główce mej złotej dziewczynie...
Mr Hughes Wolfson potrząsnął listem z pasją:
Nic nie rozumiem z tej babskiej pisaniny, a nie mam cierpliwości czytać tych bredni do końca... Dlaczego zerwanie? Jaki znów donżuan u licha...
Tam jest załącznik...
Jaki załącznik?
List mojej �śkochającej" narzeczonej do Mrs Crawford...
Aha... Jest rzeczywiście w kopercie... Przeczytajmy, co pisze ta postrzelona dziewczyna...
Palm licach. 5 sierpnia /Kochana Cioteczko!
Uzupełniając treść mej wczorajszej depeszy donoszę Ci. że iv dniu dzisiejszym opuszczam Stany. Znalazłam wreszcie człowieka, o jakim zawsze marzyłam: z nim właśnie udaję się \r podróż dookoła globu...
Wybacz, że opuściłam Cię bez pożegnania. Droga Ciociu, ale bałam się. iż będziesz mnie odwodzić od powziętego zamiaru...
Z Robertem wszystko zerwane, oczywiście. Nie robię sobie wyrzutów z tego powodu, gdyż nie kochaliśmy się zupełnie, ani ja jego. ani on mnie. Mój ekscentryczny krok nie powinien go więc zmartwić. W każdym razie pomów z nim lub napisz...
Całuję Cię serdecznie Twoja niepoprawna siostrzenica.
Bel ty, która znalazła wreszcie swoje wielkie szczęście.
Robert Wolfson wsadził obie ręce do kieszeni... - A co, papo... Jestem znowu wolny - rzeki z szelmowskim uśmiechem...
54
Stary milioner nie ochłonął jeszcze z pierwszego wrażenia, jakie na nim zrobiła nieoczekiwana wiadomość:
Hm, hm, hm chrząknął zafrasowany Zawsze twierdziłem, że jest narwana, ale żeby była zdolna do takich czynów...
Niezły materiał na żonę, prawda?... I pomyśleć, że papa chciał mnie ubrać...
Dość tego Wolfson senior odzyskał od razu swą zwykłą energię... Odzyskał ją nie tyle pod wpływem drwin synalka, któremu nagle przybyło odwagi, ile na skutek zadraśnięcia jego miłości własnej. Myśl, że jakaś dziewczyna ośmieliła się dać kosza jego dziecku, jedynakowi króla miedzi... odczuł jako osobistą zniewagę...
Masz rację... To nie był materiał na żonę. Wziąłem pod uwagę jej wszystkie możliwe wady, zapomniałem o najważniejszej: ona jest zatrważająco głupia... Żeby odrzucić taką partię!... Nie!... Wierzyć się wprost nie chce!
�" Musiała znaleźć lepszą partię, �" żgnął młody.
Mr Wolfson senior żachnął się srodze...:
�" Lepszą partię? Zwariowałeś chyba. Prócz Forda i Rockefellera nią ma lepszych partii w Stanach, a ponieważ tamci są żonaci, pozostaje tylko Wolfson... Rozumiesz?
�" Jednakże Betty Traveler musiała być innego zdania, skoro...
�" Nie, mój kochany. Inna musiała być przyczyna jej nie wytłumaczonego na pozór kroku.
Mianowicie?
Mianowicie, to że przekonała się, jakim trutniem, lampartem, jak bezwartościowym człowiekiem jest jej narzeczony...
Dziękuję uprzejmie wycedził obrażony nie na żarty �" Mógłby mi papa oszczędzić tych komplementów... Stwierdzam tylko jedno: po zerwaniu z Betty jestem znowu wolny jak ptak i nieprędko pozwolę się ojcu...
�" Czego mi nie pozwolisz?! zasyczał Hughes, przeszywając buntującego się syna wzrokiem ostrym, nie uznającym protestów...
Robert spuścił z tonu...
Nie chcę po raz drugi przeżyć takiego zawodu zaczął.
A, mówiłeś że cię to bynajmniej nie obeszło.
Ale jak ja wyglądam wobec ludzi, wobec kolegów, przyjaciół?
Nie, papo!... Jeśli już muszę się niebawem ożenić, to chcę sam sobie znaleźć żonę, bez niczyjej pomocy...
Owszem. Nie mam nic przeciwko temu, byłeś dokonał wyboru w ciągu miesiąca...
W ciągu miesiąca?!... Ależ papo...
Nic ma żadnych: �śależ"... Daję ci miesiąc czasu. Jeśli do tego terminu nie przedstawisz mi swej nowej narzeczonej, oczywiście musi to być dziewczyna z twojej sfery, wówczas ja ci wybiorę żonę... Ja, Hughes Wolfson... W przeciwnym razie...
Robert wolał nie słuchać reszty...
Ha, niech będzie... Mam w każdym razie miesiąc czasu, powiedział z ciężkim westchnieniem, kalkulując chytrze w duchu, że wybór przyszłej żony nie jest wcale równoznaczny z terminem ślubu i okres kawalerskiej swobody może jeszcze potrwać czas dłuższy...
Po wyjściu syna stary Wolfson nie mógł się dłuższy czas uspokoić. Nieoczekiwany krok ekscentrycznej panny, która wzgardziła jego jedynakiem zabił mu klina do głowy.
Nie mówię, żebym ja się o nią starał... Zawsze pięćdziesiątka na karku, wdowiec, człowiek trochę stetryczały i tak dalej monologował półgłosem, mierząc gabinet krokami tam i z powrotem Ale Robert? Chłopak dwudziestoczteroletni, zdrowy, przystojny, elegancki, wyrobiony. hm, hm... i niegłupi ostatecznie... Tak... Lubi się zabawić, to prawda... Ale czyż dzisiejsze panny nie wolą takich, od domatorów, którzy nie uznają sportów, ani dansingów?... A poza tym wszystkim partia... Najlepsza partia w Stanach!... Jedyny dziedzic mego majątku...
Przystanął olśniony nową myślą...
Coś się w tym kryje... Kim jest ów rywal Roberta?... Przeczytajmy list Mrs Crawford...
Ale długi list ciotki Miss Betty Traveler nie wyjaśnił staremu Wolfsonowi zagadki. Nie było najmniejszej wzmianki o szczęśliwym rywalu Roberta...
Więc tajemnica �"mruknął i w nagłym przypływie swej niespożytej energii huknął pięścią w stolik:
�" Ja ją wyjaśnię, jakem Wolfson...
Zdecydowanym krokiem ruszył w stronę aparatu telefonicznego, otworzył grubą księgę: �śSpis abonentów" i zaczął szukać jakiegoś nazwiska pod literą P.
VIII
Agent policji nowojorskiej James Prawn był w humorze jak najgorszym. Sprawa tajemniczego statku �śAfrodyta" i nie mniej tajemniczej szajki handlarzy żywym towarem nie postąpiła ani o krok naprzód. Rejestr okrętów nie znał parowca o tej nazwie. Nie zawijał on również nigdy do portu Nowy Jork. Tak więc pierwsza nić rwała się od razu w samych początkach...
'Nie lepiej poszło z drugą. Drugą nić stanowić miał osobnik, występujący w Polsce ostatnio w roli aktora filmowego pod przybranym nazwiskiem Rogera Nicka, którego inżynier Kazimierz Pułaski rozpoznał w albumie przestępców. Miał on tam �śhipotekę" mocno zaszarganą. Nazywał się w rzeczywistości Michał Kinczel, był Rusinem, obywatelem polskim i w roku 1922, po odsiedzeniu dwuletniej kary w więzieniu, został wysiedlony ze Stanów.
To ciemne indywiduum spotkał inżynier Pułaski dziwnym zbiegiem okoliczności zaraz po przybyciu do Nowego Jorku, a więc Michał Kinczel powrócił do Stanów, z fałszywym paszportem oczywiście...
�" Lub w ogóle bez paszportu �"dokończył Prawn głośno swą myśl, raz jeszcze przebiegł w pamięci wszystkie okoliczności, jakie towarzyszyły pierwszym krokom podjętym dla wyśledzenia obecnej siedziby rzekomego aktora filmowego...
Szukać go w hotelach, pensjonatach, zajazdach pod jego prawdziwym nazwiskiem, było oczywistą stratą czasu. Wówczas agent Tinsel. któremu nigdy nie brakło konceptów poddał myśl taką: Z fotografii Kinczela, znajdującej się w albumie przestępców zrobić kilka odbitek.
57
rozdać je młodszym agentom i polecić im, aby zręcznie wybadali wszystkich portierów hotelowych, czy który z nich nie wynajmował w ostatnich dniach pokoju szczupłemu mężczyźnie, którego fizjonomia przypominałaby przedstawioną podobiznę.
Prawn wzruszył wówczas ramionami...
Owszem, kolego �" rzekł �" Możemy spróbować, ale bardzo wątpię, aby taki szczwany lis zajeżdżał do hotelu...
Dlaczego? Skoro nie przypuszcza, że go śledzimy? �" odparł Tinsel -Więc przystaje pan na mój projekt?
Prawn skinął potakująco głową, choć nie miał żadnych złudzeń, że akcja zakończy się fiaskiem...
A jednak...
Obydwa asy policji Nowego Jorku, agent Tinsel i Prawn znajdowali się właśnie w gabinecie swego szefa, kiedy zadźwięczał telefon...
Mówi Błock... Mam... Znalazłem. Mieszka od trzech dni w hotelu �śVictoria"... Portier poznał fotografię na pierwszy rzut oka. Dzwonię z najbliższej cukierni... Proszę o dalsze rozkazy.
Czy ptaszek w gniazdku? �" spytał Mr Grimshaw, który trzymał słuchawkę...
Nie. Wpadł do hotelu o trzeciej po południu i zaraz potem wyszedł.
Może się wyprowadził?
Nie, zapowiedział, że przyjdzie około siódmej... Zresztą zostawił podobno swoje rzeczy ...
Doskonale... Proszę być w pobliżu bramy hotelowej. Na wypadek. gdyby tamten wrócił wcześniej i chciał wyjść z rzeczami, przy-aresztować... Zresztą panowie Tinsel i Prawn przybędą do �śVictorii" za chwilę i pokierują dalszą akcją.
Hotel �śVictoria" leżał w dzielnicy zamieszkałej głównie przez włoskich wychodźców. Portier przeraził się na widok auta policyjnego i na widok wkraczających do hallu agentów. Prawn skierował się w jego stronę, lecz nagle przystanął...
Może kolega zechce go przesłuchać �" zwrócił się do rywala. Panu przecież zawdzięczamy uchwycenie tej nitki.
Ooo, przepraszam... Ze starszeństwa panu kierownictwo akcji przysługuje �"odrzekł Tinsel z kurtuazją...
58
Ha, skoro pan rezygnuje...
Przesłuchanie portiera nie dodało nic nowego do informacji zdobytych już przez młodszego wywiadowcę, Błocka. Osobnik znany policji pod nazwiskiem Michał Kinczel zamieszkał w �śVictorii" jako Tom Creek; wychodził do miasta zazwyczaj w porze lunchu, a wracał późno w nocy. Tego dnia wpadł do hotelu wyjątkowo w godzinach popołudniowych, coś około trzeciej i polecił na siódmą przygotować rachunek...
Aha... Zamierza zmienić klimat -syknął Tinsel �" Przybyliśmy więc w sam czas.
�" A może wcale już nie wróci do hotelu?...
Nie, nie zaprotestował portier Walizę zostawił w pokoju. Wychodząc, miał przy sobie tylko skórzaną teczkę. Zresztą to porządny gość.._
�" Tak, bardzo porządny gość �" przytaknął Prawn ironicznie
Proszę o klucz od jego pokoju...
W pokoju wyglądało już jak po wyprowadzce. Szafa szeroko otwarta, wypróżniona, trochę papierów na podłodze, wszystkie szuflady powyciągane, poduszka odrzucona na kołdrę; jedynie duża, tandetnej roboty walizka, leżąca na stoliku ratowała reputację gościa... Portier nie omieszkał tego podkreślić...
O widzi pan?... Rzeczy zostawił, więc wróci...
Otworzyć kuferek rozkazał Prawn.
Polecenie wykonano szybko i dwaj młodzi agenci z trudem wstrzymali wybuch śmiechu. Na dnie kufra spoczywała para bardzo podartych pantofli, do których przyszpilona była duża kartka papieru z napisem: Mister James Prawn...
Ten drobny upominek pozwala sobie ofiarować Panu w dowód szczerego uznania M. K.
Do mnie?! krzyknął Prawn bardziej zdumiony niż rozzłoszczony dowcipem przestępcy.
Tinsel uśmiechnął się ironicznie...
Tak jest... To do pana, szanowny kolego... Nie ulega najmniejszej wątpliwości, że do pana...
Teraz dopiero zauważył porozumiewawcze spojrzenia wszystkich kolegów...
59
Chciano mnie ośmieszyć- mruknął i dodał zwracając się do portiera �" Oto ma pan swojego �śporządnego" gościa. Wyprowadził się. zapominając uregulować rachunek...
- A co ja teraz pocznę?...
Zapłaci pan za niego, jak przypuszczam... Zresztą to mnie mało obchodzi... Idziemy, panowie. Nie sądzicie chyba, że ten łajdak zamierza tu jeszcze powrócić...
Zapewne -dorzucił Tinsel- Ale jakim sposobem przewidział on naszą wizytę...
�" Moją wizytę, kolego... Przede wszystkim moją. Ten bezczelny list do mnie przecież wyłącznie zaadresowano. Mnie tylko chciano ośmieszyć.
W ten sposób urwała się druga i ostatnia nić. Michał Kinczel, występujący w Polsce pod pseudonimem Rogera Nicka, a w Nowym Jorku pod nazwiskiem Toma Creeka znikł, a wiedząc, że jest ścigany, zaszył się z pewnością lepiej tym razem... Tak. Że jest śledzony wiedział, wiedział nawet, komu powierzono śledztwo. Wiedział o tym już o godzinie trzeciej, kiedy wpadł do hotelu, wyniósł część rzeczy w teczce, resztę pod zarzutką i napisał ów list złośliwy...
Hm -chrząknął Prawn rozpamiętując po raz dziesiąty zapewne to drobne zajście Była najwyżej dwunasta, kiedy Tinsel wyłuszczył mi swój projekt. Skoro zatem tamtego ostrzeżono tak szybko, to znaczy, że w gmachu policji mamy szpiega, będącego w ścisłym kontakcie z ową szajką... Idźmy dalej... Zwężamy grono osób, na które można by rzucić podejrzenie. O rozesłaniu naszych ludzi po hotelach wiedzieli tylko: Grimshaw, Tinsel, ja, Błock oraz trzech młodszych wywiadowców, których użyto do tej roboty... Siebie mogę chyba wykluczyć z koła podejrzanych. No i szefa... Ha, ha, ha, ha... Dobry kawał!... Stary Grimshaw jako wspólnik szajki handlarzy żywym towarem!... Z kolei idzie Tinsel... Tinsel..
Wzrok dumającego agenta padł przypadkowo na rozłożoną na biurku gazetę. Rzucał się w oczy tytuł ostatniej sensacji Nowego Jorku, tytuł, wydrukowany calowymi czcionkami:
Znowu wykrycie domu rozpusty w Nowym Jorku.
A zaraz poniżej...:
60
Najgenialniejszy detektyw Stanów Mr Jack Tinsel. dokona! iv dniu wczorajszym... etc. etc...
Agent Prawn nachmurzył się jeszcze bardziej...:
Znowu on!... �śNajgenialniejszy detektyw Stanów", powtórzył z goryczą Ja bym powiedział: �śfenomenalny szczęściarz" i nic więcej. Tak... Ten człowiek w czepku się urodził. Czego się nie tknie, idzie mu jak po maśle, a mnie, do stu tysięcy diabłów, psuje jakiś łotr każdą robotę, jak z tym Kinczelem przeklętym... Ale żebym miał zginąć w tej walce z nieznanym wrogiem, zdemaskuję go w końcu... Zde-mas-ku-ję!... �" wyskandował, waląc kułakiem w stertę papierów przy każdej sylabie... Bogu ducha winna teczka zsunęła się przy tym bombardowaniu ciężką łapą i wyjrzał z niej koniuszek wytwornego papieru listowego. Barwa tego papieru zwróciła myśli zirytowanego detektywa w inną stronę...
Schodzę na psy żachnął się, rozkładając ów list przed sobą Zszedłem na psy zupełnie, skoro mogłem przystać na propozycję ^-Wolfsona. To w sam raz robota dla prywatnego detektywa, nie dla mnie.
Tu podparł brodę oburącz i przebiegł w pamięci treść krótkiej rozmowy, jaką prowadził dzisiaj przed południem z królem miedzi. Stary Wolfson opowiedział mu o zerwaniu narzeczeństwa syna z panną Travaler i poprosił agenta o jak najszybsze zasięgnięcie informacji, jakie były istotne przyczyny tego zerwania i kim jest rywal Roberta, o którym w liście Betty była ogólnikowa wzmianka...
Bo cała ta historia wydaje mi się podejrzana - zakończył...
Dlaczego pan, Mr Wolfson, nie zwrócił się się w tej sprawie do któregoś z prywatnych biur detektywistycznych?
Ponieważ zależy mi bardzo na absolutnej dyskrecji. Poza tym pana, Mr Prawn, znam od dawna i tylko do pana mam nieograniczone zaufanie �" brzmiała pochlebna odpowiedź �" rzecz jasną, iż koszty podróży na Florydę, w ogóle wszelkie związane z tym wydatki ja ponoszę, natomiast oznaczenie wysokości samego honorarium pozostawiam panu...
Hh, hm. Podróż tam i z powrotem, krótki pobyt, bo ja wiem, zajmie mi to chyba z sześć dni razem.
�" Mamy właśnie dwa święta.
Ale nie sześć. Będę więc musiał wziąć urlop czterodniowy.
Mr Wolfson wyjął książeczkę czekową z kieszeni i spytał, jaką kwotę
61
ma wypisać. Ten moment zaważył na szali decydująco. Prawnowi stanęła nagle przed oczyma blada jak opłatek twarzyczka córki, którą lekarz radził wysłać na Florydę na całą jesień i zimę; pensja ani drobne oszczędności nie pokryłyby takiego wydatku; skoro więc łaskawe losy podsuwały taką sposobność, należało z niej skorzystać dla ratowania wątłego zdrowia ukochanego dziecka...
Zrobione, Mr Wolfson �" rzekł po krótkim namyśle - Myślę, że za tydzień będę mógł panu udzielić wyczerpujących informacji w poruczonej mi sprawie.
Takim sposobem agent Prawn wszedł w posiadanie dwóch prywatnych listów, jednego Mrs Crowford do Mr Roberta Wolfsona, oraz drugiego, pisanego przez ekscentryczną Miss Traveler do stroskanej ciotki i siedząc w swej pracowni po dniu pracowicie spędzonym wpatrywał się w pismo Betty, rozważając w myśli wszelkie możliwe powody, które mogły skłonić kapryśną pannę do odrzucenia takiej partii jak młody Wolfson...
Całuję Cię serdecznie Twoja niepoprawna siostrzenica Betty. która znalazła wreszcie swoje wielkie szczęście
przeczytał półgłosem...
Nagłe schwycił list, podniósł go na wysokość oczu i popatrzył nań pod światło dłuższą chwilę:
To dziwne �" wymamrotał�"Pisze, że znalazła swoje wielkie szczęście, a tu widzę najwyraźniej ślady łez i odcisk ostrych paznokietków lewej ręki... Hm... Zobaczmy pod lupę... Odstępy bardzo wąskie, jak gdyby dłoń była kurczowo zaciśnięta... A to, co znowu?! Ten ślad dowodzi...
Nie dokończył, gdyż w tym momencie weszła do pokoju jego małżonka...
Jakiś pan do ciebie �" rzekła, podchodząc do biurka Prosi usilnie, abyś go zaraz przyjął...
Nie mógł się pofatygować do biura? �"odparł niezadowolony z dość spóźnionej wizyty.
Próbowałam go nakłonić, ale nalega bardzo...
Hm... .Nawet w domu nie ma człowiek spokoju... A jak tam z rze-
62,
czarni naszej pociechy? Pojutrze wyjeżdżamy na południe. Żeby wszystko było gotowe, darling.
Będzie... Na pewno będzie... Więc przyjmiesz tego dżentelmena?...
Przyjmę oczywiście, a ty wracaj do małej. Ja sam wyjdę do niego...
Mrs Prawn znikła cicho, bezszelestnie za portierą, osłaniającą drzwi do sąsiedniego pokoju. Agent złożył tymczasem rozrzucone papiery do teczki, wstał, wyprostował swą atletyczną sylwetkę, aż kości zatrzeszczały w stawach i wyszedł do przedpokoju do gościa...
Chwilę później siedzieli już razem przy tym samym biurku, lecz naprzeciw siebie. Przybyły zapalił małą fajeczkę i zaczął w te słowa...

<
XVI
�" Nazywam się Sampson Sharkey. Jestem kierownikiem dużych zakładów przemysłowych w Chicago, skąd przyjechałem przed trzema godzinami. Ażeby pan, Mr Prawn, mógł dobrze zrozumieć cel mojej dzisiejszej wizyty, muszę się cofnąć kilka lat wstecz, mianowicie do czasu, kiedy mój najserdeczniejszy przyjaciel a zarazem chlebodawca legi na łożu boleści, powalony nieuleczalną chorobą... Widzi pan, ja należę do tych ludzi, którzy nie wierzą, że rak może być zwalczony przez dzisiejszą medycynę...
Mój przyjaciel był tego samego zdania; nie pozwoli! się operować po raz trzeci, a czując zbliżający się koniec, wezwał mnie celem uporządkowania swych interesów. To do rzeczy nie należy, ale jest inny szczegół zasadniczej wagi. Mój przyjaciel mianował mnie opiekunem swej jedynaczki, która po jego śmierci miała zostać zupełną sierotą, gdyż matkę straciła już w dzieciństwie...
Zapewniam pana, że nie zawiodłem zaufania mego druha. W ciągu tych sześciu lat majątek powierzony mej administracji powiększył się niemal dwukrotnie, co wykazują inwentarze i coroczne bilanse...
Lecz najlepszym sprawdzianem mej bezwzględnej uczciwości jest fakt, że moja pupilka po dojściu do pełnoletności zaakceptowała wszelkie moje zarządzenia i pozostawiła mnie na dotychczasowym stanowisku, dając mi zupełnie wolną ręką w zawiadywaniu jej interesami...
Tak minęły dwa lata. Stosunki pomiędzy mną a młodą chlebodaw-czynią nie uległy najmniejszej zmianie. Co miesiąc wpłacałem dziesięć tysięcy dolarów na jej konto czekowe w �śNational Bank" a resztę
64
zysków obracałem na inwestycje lub kapitał obrotowy i zakłady garbarskie rozwijają się świetnie...
�" Przepraszam �" przerwał agent �" ile pan wpłacał miesięcznie na konto swej ekspupilki?...
�" Dziesięć tysięcy...
�" Dziesięć tysięcy miesięcznie! �"westchnął Prawn mimowolnie
�" ładna sumka...
�" Ładna, �" przytaknął gość i dodał z odcieniem radosnej dumy �" nie chwaląc się, moja to zasługa wyłącznie. Kiedy po śmierci przyjaciela obejmowałem kierownictwo przedsiębiorstwa, dusiliśmy się z powodu braku gotówki, a cały obiekt przedstawiał wartość dwóch milionów... Obecnie zaś, nie przesadzając bynajmniej, można go cenić na przeszło trzy i pół.
�" No dobrze, ale odbiegliśmy od właściwego tematu rozmowy...
�" Słusznie... Otóż nic nie zapowiadało ciosu, jaki spadł na mnie rfa*gle w ubiegłym tygodniu. Było to w sobotę. Jak zwykle, wysłałem zaufanego urzędnika do banku celem podjęcia kwoty potrzebnej na wypłatę dla robotników i dziwiłem się trochę, że tym razem nie powraca tak długo. Nagle zadźwięczał telefon. Już wtedy tknęło mnie jakieś złe pfceczucie. Telefonował dyrektor owego banku. Wyraził swe zdziwienie, jak mogłem wystawić czek bez pokrycia i nie omieszkał zaznaczyć , że tylko przez wzgląd na naszą starą znajomość chce to uważać za pomyłkę i nie zamierza wyciągnąć odpowiednich konsekwencji... �"Jak to bez pokrycia?! �" krzyknąłem... �" Mamy u was na rachunku około 350 000.
�" Obraził się lub nie miał czasu �" Mieliście, ale już nie macie �" odpowiedział i zawiesił słuchawkę...
Sprawdziłem w naszej buchalterii, że nasze �śsaldo credit" we wspomnianym banku wynosi dokładnie 356 750 dolarów. Zabrałem głównego buchaltera, księgę �śsaldo conti" i popędziłem autem do banku...
I proszę sobie wyobrazić moje zdumienie, moje przerażenie, kiedy mi tam oświadczono, że tejże soboty, ale dwie godziny wcześniej, podjął całą sumę jakiś Matthew Brown z polecenia mej chlebodawczyni. Pokazano mi jej przekaz, zaopatrzony podpisem...
�" Stwierdził pan autentyczność podpisu? �"spytał Prawn, zapalając nowego papierosa...
5 Niewolnice / l.onję Island
65
�" Tak, proszę pana. Podpis był autentyczny ponad wszelką wątpliwość, a co ważniejsze, było tam podane umówione hasło naszej firmy... �"Jak ona mogła tak postąpić �"powtarzałem w kółko, biedząc się w myśli, skąd wytrząsnę na poczekaniu pieniądze potrzebne na wypłatę.
�" Może jest coś na jej prywatnym rachunku? �"spytałem... Dyrektor spojrzał na mnie podejrzliwie... �" A czy jest pan upoważniony do dysponowania kwotami zapisanymi na �śconto separato" panny, panny X?
Wówczas wylegitymowałem się generalnym pełnomocnictwem mej dawnej pupilki. �"Zresztą �" dodałem chodzi mi tu niejako o kilkudniową pożyczkę z tego rachunku, ureguluję ją być może już w poniedziałek, gdyż. oczekuję pewnych wpływów. Ah, Mr Prawn!... Człowiek tak przenikliwy jak pan, domyśla się z pewnością, że tamto drugie konto było już także splądrowane do ostatniego dolara przez owego Browna. Podjął z tego rachunku 125000 z ułamkiem. Ale mimo swej przenikliwości nie domyślił się pan zapewne, jaka niespodzianka spotkała mnie, gdy wróciłem do biura zakładów garbarskich.
Otrzymałem list od niej, w którym cofa mi wszelkie udzielone pełnomocnictwa, zwalnia mnie natychmiast z zajmowanego stanowiska i donosi, że jej plenipotentem jest obecnie mister Matthew Brown, który przybędzie w tych dniach celem objęcia swych funkcji...
Oh, Mr Prawn... Mr Prawn... Za moją gorliwą pracę, uczciwość, taka krzywda!...
�" Słuchałem pana uważnie �" rzekł agent �" i dochodzę do wniosku, że panna... jakże ona się nazywa?
�" Powiedzmy panna X �" rzucił gość pośpiesznie.
�" Niech będzie: Miss X �" przystał Prawn z lekkim uśmiechem. �" Otóż Miss X straciła zaufanie do pana z jakiegoś powodu. Może doszły ją jakieś plotki, może między wami miała miejsce jakaś ostra scysja.
�" Nigdy! �" zaprotestował tamtem podniesionym głosem �" Zastępowałem jej ojca, uważałem ją za córkę i nigdy żadna chmurka nie pojawiła się na horyzoncie tego przyjaznego stosunku. To mnie boli właśnie najwięcej. Mniejsza o posadę. Chwała Bogu nie umrę z głodu i z moją reputacją znajdę zawsze podobne stanowisko w Chicago.
66,
�" Więc?
�" Jedno jest tylko wyjście, jeden klucz do rozwiązania zagadki rzekł gość, zniżając głos nagle �" Czy się pan nie domyśla?
�" Hm. Że ów Matthew Brown oczarował dziewczynę do tego stopnia, iż zapomniała o obowiązkach wdzięczności wobec pana. Tak?
�" Tak i ja myślałem, dopóki nie dostąpiłem wątpliwego zaszczytu poznania osobiście tego jegomościa. Nie, Mr Prawn. Takie indywiduum nie było w stanie zawrócić w głowie mej pupilce, jakkolwiek uważałem ją zawsze za osobę bardzo nieobliczalną. Tym człowiekiem, który ją oplótł siecią intryg, który ją chce wyzyskać i ograbić, jest ktoś inny, a Matthew Brown będzie zapewne jego narzędziem, pomocnikiem, lub może nawet wspólnikiem.
�" Jej narzeczony, o ile miała go w ogóle. Czy tak?
�" Nie, Mr Prawn. Z narzeczonym zerwała bez najmniejszego powodu i to przede wszystkim dowodzi, że dała się opętać tamtemu łoTrówi. Bo proszę pana, drugiej takiej partii jak...
�" Jak... �" powtórzył agent, mrużąc oczy, aby nie zdradzić żywych błysków, jakie nagle zamigotały w jego źrenicach.
�" Powiedzmy mister Y.
�" Dlaczego nie wymienia pan nazwiska? Czy nie ma pan do mnie zaufania? Jeśli tak, to po co ta cała rozmowa. Jeżeli natomiast życzy sobie pan, abym zajął się tą sprawą, to przede wszystkim musimy zagrać w otwarte karty.
Gość miał minę wyraźnie zaaferowaną.
�" To rzecz bardzo delikatna �" bąknął niepewnie: Musiałbym wymienić nazwiska, które... które... jąkał się, potem zaczął z wielkim rozpędem �" Skoro pan jednak uważa, że to konieczne, skoro mi pan zapewni utrzymanie ścisłej dyskrecji...
Prawn spojrzał na zegarek.
�" Czas ucieka �" zauważył.
�" Dobrze. Powiem. O które nazwisko panu chodzi?
�" O wszystkie, łaskawco. Przede wszystkim jak brzmi nazwisko pańskiej pupilki.
�" Miss Traveler �" szepnął gość, rozglądając się na wszystkie strony, jak gdyby się lękał, że nazwisko to usłyszą jeszcze inne osoby prócz detektywa.
67,
Więc Miss Betty Travelcr�" mruknął, bębniąc palcami po biurku.
Mr Sampson Sharkey podskoczył na krześle.
�" Pan ją zna? �"krzyknął, zapominając o niedawnej ostrożności. �" Tak oczywiście. Powiedział pan sam jej imię. Jak to dobrze, Mr Prawn. Jak to mi ułatwia zadanie, że zna pan moją Betty.
�" Nazwisko jej narzeczonego znam również �" ciągnął detektyw.
Jest nim, a raczej był nim Mr Robert Wolfson.
Radość gościa zaczęła wkraczać w stadium żywiołowego entuzjazmu.
�" Doskonale, doskonale, �" powtarzał z zachwytem...
�" Ale chodzi mi teraz o osobę jego rywala. Co to za jeden?
�" Wiem o nim niewiele, niestety. Kiedy Betty przebywała jeszcze w Chicago, przybył tam niejaki Mr Henry Vortwheel. Jest to jegomość w wieku, czyja wiem, ze trzydzieści pięć lat będzie sobie liczył, choć na pierwszy rzut oka wygląda młodziej.
�" Może mi go pan opisać?
�" Spróbuję. Jest chudy, wysoki, małomówny. Twarz ma pociągłą, piękną i rasową. Powiedziałem, że jest małomówny. Prawda, ale jak się odezwie, to prawdziwa satysfakcja słuchać. Cudowny głos. Powiedziałbym uwodzicielski... Grywali z Betty w tenisa, potem ona oprowadzała go po garbarni. Oglądał urządzenia maszyny, zapasy fabrykatów z wielkim zaciekawieniem, wypytywał się o wszystko, co dotyczy naszych interesów, ale czynił to z takim niezaprzeczonym wdziękiem, dziękował za każdą informację z taką uprzejmością, że nie mogłem się gniewać na tę ciekawość i wścibstwo, bądź co bądź podpadające u gościa, który przybył rozegrać z panną Betty kilka partii tenisa. To już niestety wszystko, co o nim mogę powiedzieć. Chyba...
�" Chyba, że co?
�" Drobiazg właściwie.
Czasem drobiazg rozwiązuje najcięższe zagadki.
�" Nad lewym okiem ma małą bliznę, jakby szramę po lekkim cięciu.
Ależ Mr Sharkey, to bardzo ważny szczegół! Po tej szramie będę go mógł poznać. Ludzi wysokich, chudych, przystojnych u nas, w Stanach nie brak, ale tak naznaczonych, można by na palcach policzyć.
68,
Tylko, że blizna jest mało widoczna. Zauważyłem ją całkiem przypadkowo, kiedy się nachylił nad księgami buchalteryjnymi.
�" No dobrze. Pozostaje mi jeszcze zapytać, co pan uczynił otrzymawszy hiobiowy list z wypowiedzeniem posady. Dlaczego przybył pan właśnie do Nowego Jorku, dlaczego przyszedł pan właśnie do mnie, mając na miejscu, to jest w Chicago, wielu bardzo zdolnych detektywów.
Mr Sampson Sharkey nabił starannie fajeczkę, zapalił ją i podjął przerwany wątek opowiadania:
�" Przeczytawszy list Betty czułem się w pierwszej chwili jak po uderzeniu pałką w głowę. Byłem po prostu ogłuszony. Nie wierzyłem oczom... Ale trzeba się było w końcu oswoić z niezaprzeczonym faktem. Zostałem pozbawiony stanowiska, które tyle lat piastowałem, zostałem wyrzucony jak złodziej... To prawda, lecz przede wszystkim trzeba było pomyśleć o robotnikach. Pan Matthew Brown, mój następca zapomniał o tym najwidoczniej, gdyż nie przybył do fabryki tego dnia całkiem; zadowolił się zainkasowaniem wszelkiej gotówki z obu rachunków w banku.
Dzięki moim stosunkom udało się zebrać potrzebną kwotę i prócz naczelnego buchaltera nikt z personelu nie domyślał się, co zaszło. Łudziłem się jeszcze nadzieją, że powiedzie mi się zmienić decyzję Miss Betty Traveler i nie chciałem przedwcześnie osłabiać swego autorytetu w firmie...
Tego samego dnia wieczorem wyjechałem na Florydę...
Przybywszy do Miami, udałem się przede wszystkim do mieszkania Mrs Crawford, ciotki Betty. Zastałem zacną staruszkę pogrążoną w rozpaczy i łzach... Betty znikła tak nagle, że lękam się, czy nie zaszedł jaki nieszczęśliwy wypadek, �" mówiła, szlochając. �"Lękam się tym więcej, że wyjechała na wycieczkę sportowym autem, które zawsze sama prowadzi... Ach, panie!... Jak ona pędzi, ta kochana wariatka narzekała...
Mrs Crawford była już zdecydowana zwrócić się do policji, kiedy nadeszła depesza...
�" Nie wie pan przypadkowo, skąd? �"wtrącił Prawn...
�" Owszem, wiem. Z Palm Beach. Dzień później nadszedł list z tej samej miejscowości. Betty donosiła ciotce, że wybiera się w podróż dookoła świata z człowiekiem, któ...
�" Znam ten list, Mr Sharkey �" przerwał znów agent, zerkając mimowolnie w stronę teczki...
Gość otworzył usta ze zdziwienia i przez chwilę nie mógł głosu wydobyć...
�" Zrozumiałem, że nie mam po co siedzieć dłużej w drogim Miami, że ostatnia deska ratunku wyślizgnęła mi się z dłoni. Żegnając Mrs Crawford ośmieliłem się jako stary jej znajomy zapytać, czy nie domyśla się osoby uwodziciela... Tak, Mr Prawn... Tak się wyraziłem. Zaprzeczyła. Oświadczyła, iż cały zastęp złotej młodzieży kręcił się koło uroczej Betty, ale nie może na nikogo rzucać podejrzenia... �"Ona była tak zmienna. Dziś z tym flirtowała, jutro z innym �" powiedziała dosłownie... Wtedy ja: �"Czy nie mógłby być nim mister Hanry Vortwheel?
�" A ona co na to? �" spytał Prawn zaciekawiony...
�" Zaprzeczyła jeszcze bardziej stanowczo. Zaledwie Betty wyjechała na ową wycieczkę automobilową, zajechał samochodem Mr Vortwheel z rakietami. Dowiedziawszy się, iż Miss Traveler udała się na jakąś wycieczkę, okazał wielkie zdziwienie, a nawet zawód, według Mrs Crawford... �"Mieliśmy rozegrać kilka partii tenisa �"oświadczył i w bardzo złym humorze odjechał. Obraził się podobno, gdyż przez trzy dni nie dał znaku życia, choć przedtem zachodził co dnia...
�" Ale po trzech dniach przyszedł znowu.
Nie... Zatelefonował tylko, prosząc o przywołanie do aparatu Miss Traveler.
�" Hm, hm, hm... Albo człowiek zupełnie niewinny, albo spryciarz pierwszej klasy... Hm, hm... Zjawił się zaledwie odjechała... No i co dalej... Opuścił pan Florydę, powrócił pan do Chicago, prawda?
�" Tak jest. Mój następca już. urzędował, wylegitymowawszy się urzędnikom odpowiednim upoważnieniem. Wypłacił mi należne pobory, ja wydałem mu wszelkie dokumenty i tak dalej. Pogodziłem się już zupełnie ze swym losem, pożegnałem dawnych kolegów i udałem się do domu, ślubując w duchu, że noga moja więcej tam nie stanie, że nie pójdę tam, choćby się paliło...
�" I wybuchł pożar może?
�" Znacznie gorzej. Pożar, to głupstwo. Wszystkie budynki i ruchomości były ubezpieczone, ale dowiedziałem się o czymś znacznie gorszym. Oto nowy plenipotent Miss Traveler rozpoczął z pewną firmą
70,
konkurencyjną pertraktacje o sprzedaż całego obiektu, żądając śmiesznie niskiej ceny dwa i pół miliona... Słyszy pan? Dwa i pół miliona za przedsiębiorstwo warte co najmniej milion więcej!... Ścierpłem na tę wiadomość. Zapomniałem od razu, że zaprzysiągłem sobie nie interesować się więcej sprawami Miss Traveler... Ale łatwo to powiedzieć. Przecież ja zastępowałem tej dziewczynie ojca, znałem jej interesy na wylot i nie mogłem dopuścić do zawarcia takiej transakcji...
�" I jak pan postąpił?
�" Zacząłem od tego, że zatelefonowałem do owej firmy konkurencyjnej, przestrzegając jej dyrektorów przed zawarciem tego kontraktu... �" Mr Brown nie posiada upoważnienia �" mówiłem... �"Jego pełnomocnictwo jest sfałszowane. Panowie możecie się narazić na olbrzymie straty... To oszust! �" wołałem w zacietrzewieniu... �"Tam do diabła�"-odparł mój rozmówca... �"Coś w tym jest. Dlaczego on żądał y^ypłaty całej sumy gotówką... �"Dodałem czym prędzej. �"Przecież sama cena musiała panów uderzyć. Wiecie najlepiej, że obiekt przedstawia wartość czterech milionów... �"Zapanowała chwila ciszy. Dyrektorzy naradzali się szeptem. Wreszcie inny głos zapytał... �" Kto mówi właściwie?�"... Podałem zmyślone nazwisko i obiecałem im dostarczyć niezbitych dowodów za kilka dni... Prawn potarł czoło dłonią...
�" Rozumiem... Uzyskał pan zwłokę, aby złożyć te dowody... Hm, hm... ! ja mam ich panu dostarczyć. Ale dlaczego właśnie ja?
�" Zaraz wyjaśnię. Przyszło mi nagle na myśl, że może ex-narze-czony Betty będzie znał jej obecny adres... Powinna była przecież do niego coś napisać... W tej myśli przybyłem do Nowego Jorku i udałem się do Wolfsonów...
�" Aha... Mr Hughes Wolfson skierował pana do mnie.
�" Tak jest...
�" Doskonale... Pozostaje mi jeszcze zapytać pana o rysopis Browna... Może się dowiem czegoś ciekawego...
�" Niestety, Mr Prawn... Nie potrafię panu o nim powiedzieć nawet tyle, co o tamtym ptaszku. Byłem tak zbity z nóg postępkiem Betty, że nie miałem najmniejszej ochoty do studiowania jego fizjonomii. Twarz dosyć pospolita, wulgarna... wzrostu średniego, szczupły, zdaje się suchotnik. Poza tym człowiek niezbyt inteligentny... Aha, jeszcze jedno... cudzoziemiec...
71,
�" Taaak?
Tak. Wymowa zdradza obcy akcent... no a pisze wprost fatalnie... Pozwoli pan, że dla przykładu pokażę mu asygnatę do kasy fabrycznej, pisaną własnoręcznie przez Browna...
�" Proszę bardzo...
Ujrzawszy wyjętą z portfelu gościa kartkę agent drgnął, jak człowiek zbudzony ze snu dźwiękiem terczącego budzika i zaczął trzeć czoło oburącz z taką pasją, że na matowej skórze wystąpiły czerwone pręgi...
�" Ja gdzieś podobne pismo widziałem �" mruczał pod nosem, maltretując czoło w dalszym ciągu... �" Niedawno chyba widziałem.
�" Niech pan spojrzy�"zapalał się gość: �" czy pan, albo ja, albo ktokolwiek z elementarnym wykształceniem choćby, zrobiłby tyle błędów w pięciu wierszach pisma?... Wykluczone...
Mniejsza o błędy... Mnie pismo teraz zaciekawia... Gdzie ja u ciężkiego licha widziałem takie same: e, albo: a... Zaraz, zaraz, pomyślmy spokojnie...
Nagle skoczył, jak podrzucony potężną sprężyną... Otworzył gwałtownie boczną szufladę, szukał w niej przez chwilę, wreszcie wydobył dużą, sztywną kartę, spojrzał na nią, zerknął kilka razy na wręczoną sobie asygnatę i klasnął w dłonie...
Mamy ptaszka! huknął na całe gardło... �" Spójrz pan tylko... To jest fotograficzna odbitka bezczelnego listu, jaki ten opryszek ośmielił się do mnie napisać... Oryginał znajduje się w archiwum policyjnym, ale zdjąłem go na pamiątkę i okazuje się, że dobrze zrobiłem... Niech pan porówna oba pisma...
Gość czytał półgłosem:
�śMister James Prawu.
Ten drobny upominek pozwala..."
Tu nie o treść chodzi �" przerwał Prawn... Pisma ma pan porównać...
Ach, pisma... Wie pan co?... Mam wrażenie, że pochodzą z tej samej ręki...
�" Pan ma wrażenie, a ja mam pewność, Mr Sharkey... Niech pan przyjrzy się uważnie temu: e... Co?... Identyczne... A rządki zbiegające się ku prawej stronie kartki... Tak... Teraz pora na ostatni dowód. Proszę się na chwilę odwrócić.
72,
Gość zdziwił się trochę, lecz posłusznie wypełni! rozkaz. Tymczasem agent wyjął z środkowej szuflady całą kolekcję fotografii i włożył pomiędzy nie odbitkę zrobioną w swoim czasie z tej fotografii albumu
przestępców, obok której figurował dopisek.....Michał Kinczel, patrz
numer 157859"...
�" Teraz proszę odwrócić głowę z powrotem, przejrzeć uważnie te odbitki; może znajdzie pan jakąś twarz znajomą.
Próba dała wynik pomyślny. Mr Sampson Sharkey przeglądający uważnie fotografie rozmaitych przestępców wydał nagle okrzyk radosnego zdziwienia...
To on, Mr Prawn... Wygląda tu trochę młodziej, jest pełniejszy na twarzy, ale to on, z pewnością.
Doskonale. Jutrzejszy dzień zamierzał pan spędzić w Nowym Jorku, prawda?
Tak. Jestem całkowicie do pańskiej dyspozycji.
�" Przyjdzie pan zatem do mego biura; być może, iż mój szef, Mr Grimshaw zechce panu zadać kilka pytań... A po południu może pan wracać do Chicago i na moją odpowiedzialność objąć z powrotem kierownictwo przedsiębiorstwa Miss Traveler...
' �" Naprawdę?... Jakże mam panu dziękować, Mr Prawn �" zawołał, zrywając się z miejsca. Nie wiedział, czy uścisnąć dłoń agenta, czy wyjąć książeczkę czekową i w ten sposób wyrazić swą głęboką wdzięczność. Nagle przypomniał sobie coś, bo twarz mu znowu spochmurniała...
�" A co na to powie nowy plenipotent Betty?
�" Pana Matthew Browna nie zastanie pan już w biurze, Mr Sharkey...
�" Nie zastanę go? �"zdziwił się przyjemnie �"To znaczy...
�" To znaczy, że kiedy pan przybędzie do Chicago, ten ptaszek będzie już za kratkami...
Darling, przyszedł Mr Tinsel �" zabrzmiał prawie równocześnie głos Mrs Prawn. Jakby na potwierdzenie tych słów tuż za plecami kobiety pojawiła się sylwetka �śnajgenialniejszego detektywa Stanów'". Nastała chwila milczenia, ciszy, która zaciążyła wszystkim, a którą przerwał wreszcie głos przybyłego...
Dowiedziałem się przed chwilą, że kolega prosił o urlop kilkudniowy.
73,
Agent Prawn nie odrzekł nic. Jego wysokie czoło sfałdowała poprzeczna zmarszczka niezadowolenia, jego wzrok karcił wymownie małżonkę, że w takiej właśnie chwili wprowadziła do pracowni tego rywala, zamiast pozostawić go w przedpokoju i powiedzieć najpierw, że przyszedł Mr Tinsel z jakimś interesem...
Może koledze przeszkadzam? �" spytał Tinsel, przenosząc wzrok z milczącego gospodarza na zdziwionego tą sceną gościa...
Prawn zrozumiał, że trzeba wreszcie coś powiedzieć...
�" Bynajmniej �" wycedził przez zaciśnięte zęby... �"Nasza konferencja skończona... Pan �" tu zwrócił się do Mr Sharkeya,�" Pan nie ma już mi nic do powiedzenia, prawda?
�" Właściwie... to znaczy... owszem...
Gospodarz zmarszczył się groźnie...
�" Dziś' nie mam czasu na dalszą pogawędkę, drogi panie. Jutro czekam go w swym biurze... No, do widzenia.
- Do widzenia �" powtórzył Mr Sharkey i złożywszy pełen szacunku ukłon przed zakłopotaną małżonką agenta, wyszedł do przedpokoju...
- Wracaj, darling, do siebie... Nie jesteś mi zupełnie potrzebna�" syknął Prawn, nie patrząc wcale na żonę...
Chwilę później dwaj rywale pozostali sam na sam. Tinsel ruszył z wyciągniętą na powitanie ręką w stronę kolegi, który drżącymi od zniecierpliwienia rękami nakrywał właśnie gazetą rozłożone na biurku fotografie, usiłując nadać tej czynności pozory odruchowego robienia porządku. Ale duży dziennik nie zdołał zasłonić jeszcze większej przestrzeni i jedna odbitka, leżąca nieco dalej pozostała niezakryta. Spojrzenia obu detektywów przylgnęły do niej na moment, odbiły się potem jak piłki i skrzyżowały ze sobą...
�" Ach, ten Kinczel �" mruknął Tinsel z odcieniem subtelnej ironii... �" nie może go jakoś kolega strawić...
�" Może go strawię w końcu �" odciął Prawn ze złowrogim błyskiem w oczach; potem rzucił niemal szorstko �" Czym mogę służyć koledze?
Tinsel zagłębił się w fotelu, nie czekając zaproszenia...
�" Przyszedłem właściwie bez specjalnego interesu. Myślałem, że sobie pogawędzimy o sprawach zawodowych... Ale skoro kolega jest bardzo zajęty...
�" Obecnie już nie... �"odparł, siląc się na uprzejmość i rozpoczęła się długa pogawędka, rozmowa jedyna w swoim rodzaju, w której dwaj współzawodnicy starali się wybadać wzajemnie, poznać atuty przeciwnika, przeniknąć jego zamiary na najbliższą przyszłość i uśpić czujność. Mówiący kłamał, jakby z nut czytał, zdając sobie równocześnie sprawę z tego, że drugi wie doskonale, iż jest okłamywany, choć ruchem głowy i zgodliwym uśmiechem skwapliwie potakuje wywodom kolegi. Dyplomatyczna rozmówka przeciągnęła się aż do północy. Potem agent Tinsel opuścił mieszkanie Prawnów. Odczekawszy dla ostrożności kilka minut na dole w sieni, ucharakteryzował się naprędce nie do poznania i popędził w stronę najbliższej poczty, układając sobie po drodze treść depeszy, jaką postanowił wysłać jeszcze tej nocy...
XVI
Minąwszy granicę koncesji francuskiej i �śInternationalsettlementu" szedł inżynier Andrzej Ordęga powoli ruchliwą ulicą interesów �śBund", rozglądając się ciekawie na wszystkie strony. To, co widział, nie zawiodło jego oczekiwań, chociaż znajdował się właśnie w centrum ośrodka, zamieszkanego przez białych...
Szanghaj, najcenniejsza perła Chin �" szeptał, starając się już. w pierwszym dniu ogarnąć wzrokiem wszystko, co było tak różne od rzeczy widzianych w Europie, czy w czasie krótkiego pobytu w Stanach Zjednoczonych. Wabiły go olbrzymie wystawowe okna magazynów, może wspanialszych niż te, jakie widział w Nowym Jorku, wabiły jeszcze silniej specyficznym urokiem egzotyzmu bazary wschodnie, pełne przedmiotów zupełnie niepotrzebnych, lecz których nie można nie kupić choćby na pamiątkę...
Na to będzie czasu aż za dużo �" bronił się, czując, że potężne magnesy ciągną go do wnętrza mijanych po drodze sklepów chińskich.
Aby się zabezpieczyć przed kosztowną pokusą, zaczął obserwować ruch uliczny. Podziwiał wytrzymałość półnagich kulisów, ciągnących niezmordowanie oryginalne riksze, nakryte płóciennym daszkiem przed żarem słońca, lub dla odmiany wspaniałe rolls-roycey, lincolny, cadillaki w takiej liczbie, w jakiej można by je spotkać chyba na Florydzie w czasie sezonu...
Ale chodniki dostarczały nierównie więcej tematu do obserwacji dla obcego niż jezdnia. Wszechpotężni przedstawiciele rasy białej posiadają luksusowe auta, ekwipaże, a w najgorszym razie posługują się rykszami;
76
tubylcy chodzą pieszo, prócz mandarynów i zamożnych kupców chińskich. Więc Andrzej miał na co patrzeć i śledząc z zaciekawieniem mijające się tłumy, owe zbiorowisko naj różnorodniej szych typów, nie spostrzegł się nawet, kiedy stanął przed otwartą bramą olbrzymiego parku...
Spojrzał na zegarek...
�" Siódma, według tutejszego czasu �" mruknął do siebie... �"mieliśmy się spotkać z Kaziem w restauracji po ósmej. Mam zatem przeszło godzinę czasu do obiadu, co należy wykorzystać.
Doszedłszy do takiego wniosku ruszył cienistą aleją w głąb wspaniałego �śpublic garden". Przyglądając się w dalszym ciągu każdemu spotkanemu tubylcowi, nie zapomniał o bajecznych okazach flory, zdumiewał się na widok niesłychanego bogactwa kwiatów, wśród których piwonie prym wiodły...
�" Tak, tak, �" monologował półgłosem �" Chińczycy są najlepszy-Ttti ogrodnikami na świecie... obok Holendrów.
Po półgodzinnej łazędze uczuł zmęczenie; jął się rozglądać za wolną ławeczką. Znalazł ją wreszcie i usiadł, zarzucając rozkrzyżowane ręce na oparcie, a nogi wyciągając daleko przed siebie. Uśmiechnął się na myśl, że w ten sposób siadają zazwyczaj Anglicy, którzy nawet w czasie odpoczynku po spacerze uwidaczniają w takiej może przypadkowej pozie, iż są panami świata...
Zmierzch zapadł szybko. Gdzieś od odległej, żółtej Jangcy-Kiang przyniosło słabe tchnienie wiatru orzeźwiający chłód, prawdziwy balsam dla płuc, które cały dzień wdychały suche, gorące powietrze. Wydłużyły się cienie palm rozłożystych, co wachlarze swych wielkich liści rozpinały, niby szmaragdowy baldachim nad klombami i ścieżkami ogrodu. A wysoko w górze turkusowa szata niebieskiej półkuli ciemniała powoli i poczynając od wschodu, przybierała barwę szafiru...
Park wyludniał się szybko i zmieniał klientelę. Ucichły już dawno radosne śmiechy dzieci, ich szczebiot niewinny oraz gderliwe utyskiwania brzydkich, lecz poczciwych nianiek, �śahm" z ęhińska zwanych. Znikły czułe parki młodzieży i grupki obcych turystów... Natomiast coraz częściej, coraz głośniej rozbrzmiewały śmiechy kobiet lżejszego autoramentu, ich głosy zachrypłe, piski, kwiki, lub na przemian rubaszne okrzyki podchmielonych mężczyzn, różnych majtków, kuli-
77,
sów, włóczęgów, apaszów, wszelkiej hołoty, jakiej nie brak w żadnym mieście portowym...
Andrzej Ordęga skrzywił się z niesmakiem, graniczącym ze wstrętem, na widok sceny, którą widział z daleka. Przed chwilą sprawdził czas na zegarku i stwierdził, że mógłby tu jeszcze ze dwadzieścia minut pozostać. Było mu tu dobrze, bardzo dobrze, wypoczywał po blisko trzygodzinnej włóczędze i z radosnym zadowoleniem człowieka, który rozumie piękno przyrody, śledził grę kolorów oraz codzienny epizod odwiecznej wojny światła z cieniem zapadającego wieczoru. Ale częste zaczepki trzeciorzędnych kurtyzan obrzydziły mu szybko zamiar dalszego pobytu w �śpublic garden" i właśnie wstawał z ławki, kiedy zdarzył się wypadek nieoczekiwany...
Środkiem wysypanego tłuczoną cegłą deptaku szła bardzo młoda, szczupła kobieta, a za nią, w niewielkiej odległości, dwóch marynarzy. Zataczając się z lekka, ścigali uchodzącą pośpiesznie niewiastę, psykając na nią i wykrzykując łamaną angielszczyzną niedźwiedzie komplementy.
Parkowa drożyna rozszczepiała się w tym miejscu na dwie części, które okrążały półkolami średniej wielkości gazon z klombami, a zbiegłszy się z powrotem, tworzyły znowu jedną drogę. Mniejszy wzrostem majtek szepnął coś towarzyszowi i w kilkunastu skokach przesadził trawnik, depcząc piękne kwiaty. Dzięki temu manewrowi skrócił sobie drogę znacznie i zastąpił drogę uchodzącej kobiecie...
Przystanęła w miejscu. Zawahała się na widok napastnika, który ujął się pod boki i z wyzywającą miną czekał w środku deptaka. Obejrzała się wstecz błyskawicznie, lecz jej niespokojne spojrzenie spotkało mętny wzrok drugiego prześladowcy, draba atletycznej budowy. Obie drogi, naprzód i w tył, były obsadzone, przecięte. Nagle spostrzegła trzeciego mężczyznę, który wstał z ławki i z pewnym zaciekawieniem śledził przebieg zajścia. Szybkim, właściwym tylko kobiecie spojrzeniem obrzuciła jego garnitur od trzewików, aż do kapelusza, jego twarz, sylwetkę, uznała go w duszy za dżentelmena, który nie odmówi pomocy kobiecie, w niebezpieczeństwie i pewnym krokiem podeszła do ławki...
�" Niech mi pan poda rękę i przywita się ze mną jak ze znajomą, błagam pana, �" rzuciła szeptem po angielsku... �" Inaczej ci ludzie mnie napadną.
78,
Ordęga spełnił jej prośbę machinalnie, wskazał wzrokiem ławkę, a kiedy usiadła, zajął miejsce tuż obok...
�" Przygoda �" pomyślał nie bez zadowolenia, gdyż należał do tych ludzi, którzy uważają przygodę za pożądany czynnik w życiu, ujętym w szablonowe aż do matematycznej ścisłości prawidła... Spojrzał śmiało w stronę dwóch majtków. Byli jakby zaskoczeni nieprzewidzianym obrotem rzeczy, gdyż stali w miejscu... Nagle zbudziło się w nim podejrzenie, że cały ten epizod jest z góry ukartowany komedią, że kobieta jest w porozumieniu z tamtymi, a prośba o opiekę niezłym żarcikiem, mającym na celu zawarcie bliższej znajomości z mężczyzną, który poprzednie oferty innych kobiet ze wzgardą odrzucił...
�" Siedziałam koło wodotrysku �" zaczęła znów szeptem nieznajoma... �" Zadumałam się do tego stopnia, że nie zauważyłam zupełnie chwili zapadania zmroku... Bardzo pana przepraszam za mimowolną zaczepkę. Odejdę zaraz, skoro oni się oddalą...
Teraz dopiero przyjrzał się jej dokładniej. Ocenił jej wiek na 23 do 25 lat, choć na pierwszy rzut oka wyglądała na trzydziestkę. Cera twarzy była trochę przywiędła, jak u ludzi, którym nocny tryb życia nie pozwala na częste widywanie słońca w godzinach przedpołudniowych. Wspaniałe, podłużne oczy były podkrążone, wargi blade, może pod wpływem chwilowego przestrachu, ale poza tym kobieta ta należała do rzędu kobiet bardzo pięknych i rasowych zarazem. Rasowe były jej ręce, wąskie w kostce, o palcach bardzo długich i cienkich, rasy dowodziły rysy szlachetne, harmonizujące doskonale z rysunkiem czoła, noska, podbródka, z owalem twarzy. Wreszcie smukła, wysoka sylwetka i nóżki naprawdę śliczne dopełniały pełnej wdzięku całości.
Ukończywszy pobieżny przegląd urody swej przygodnej towarzyszki, przypomniał sobie Ordęga podejrzenia, jakie go opanowały przed chwilą i pochyliwszy się nieco, zajrzał z bliska w jej oczy...
�" Nie �" rzekł sobie w duchu... �" Jej spojrzenie jest czyste jak łza. Ona nie może być w zmowie z tamtymi.
Wpatrując się tak nie bez szczerego zachwytu, dostrzegł nagle w jej źrenicach błysk panicznego lęku i błagalną modlitwę o ratunek. Jej wargi pobladły jeszcze bardziej, poruszyły się ruchem ledwie dostrzegalnym, zaszeptały cichuteńko:
�" On się zbliża.
79,
Odwrócił głowę i odruchowo sięgnął prawą ręką do tylnej kieszeni spodni, gdzie z przyzwyczajenia nosił rewolwer, jak każdy człowiek, który śmiało kroczy naprzeciw nieznanego i chętnie szuka przygody. O krok od ławki stał olbrzymi marynarz, kołysząc się z nogi na nogę. Przekrzywiona z pijacką fantazją płaska czapka ledwie się trzymała na wielkim, skudlonym łbie, a spod rozpiętej, niechlujnej bluzy wyzierały potworne figury, wytatuowane na włochatych piersiach...
�" Nnnna -mruknął i mrużąc jedno oko znacząco, kiwał palcem na przerażoną kobietę, której twarzyczka stała się teraz blada jak opłatek. Długie, wąskie palce obu jej dłoni wpiły się konwulsyjnie w ramię przypadkowego opiekuna...
Andrzej wydobył browning ruchem bardzo flegmatycznym; odciągnął bezpiecznik i nie powstając z ławki, ani wyciągając ręki, wycelował z kolan do napastnika...
Odejść - warknął cicho lecz groźnie. �"Liczę do trzech, potem strzelę w łeb!...
Majtek parsknął wzgardliwym śmiechem, ale wzrok przeciwnika, lub raczej czarny wylot lufki zrobił na nim duże wrażenie. Odwrócił się na pięcie i zataczając się podszedł do kolegi, który wciąż jeszcze stał na dawnym miejscu. Naradzali się jakiś czas szeptem, wreszcie usiedli na sąsiedniej ławce, czekając widocznie na odpowiednią chwilę ruszenia do ataku...
Andrzej zrozumiał natychmiast, że pozostając tutaj nadal naraża zarówno piękną nieznajomą jak i siebie na straszne niebezpieczeństwo. Mrok zapadał szybko, a pod osłoną ciemności mogli tamci wykonać skuteczny napad, mogli zdobyć licznych sprzymierzeńców w każdej chwili...
Musimy stąd odejść jak najprędzej �" rzucił szeptem, nie spuszczając z oka przeciwników... �"Niech się pani uspokoi, proszę. Odprowadzę panią do domu...
Jaki pan dobry �" odparła i obdarzyła go czarującym, pełnym wdzięczności spojrzeniem.
Podnieśli się z ławki równocześnie...
Niech się pani wesprze na moim lewym ramieniu. Prawą rękę chcę mieć wolną, na wszelki wypadek �" rzekł, podając jej ramię. Przeszli obok chichoczących złowrogo marynarzy, odprowadzani ich wzrokiem
80,
aż do pobliskiego zakrętu ścieżki. Olbrzym wykonał w pewnym momencie taki ruch, jak gdyby chciał zerwać się do ataku, lecz rozważniejszy towarzysz przytrzymał go za rękaw...
�" Cicho siedź, durny- warknął głośno po rosyjsku �" życie ci niemiłe?
Życie? Naplewat!... Udała mi się ta Angliczka, a ten swołocz, ten... �" tu gwałtownie posypały się pod adresem Ordęgi epitety tak soczyste, jakie może oddać tylko język rosyjski.
Iwan, wiesz co? Ja znam tę twoją Angliczankę. Zaprowadzę cię kiedyś tam, gdzie ona służy. Tam i jego pewnie spotkamy...
Dalszych słów Andrzej nie dosłyszał niestety. Niewiele sobie robił z przekleństw i pogróżek rzucanych przez muskularnego draba, ale przygodną towarzyszkę należało ostrzec.
�" Rozumiała pani, co ci dwaj mówili? �"zagadnął, skoro minęli zakręt i znaleźli się w szerokiej, bardziej ludnej alei...
�" Ani słowa �" odparła... �"To jakiś obcy język.
�" Rosyjski... Niech się pani ma na baczności. Ów niższy wie podobno, gdzie pani... gdzie pani ma posadę �" zająknął się, lecz wybrnął. Nie mógł strawić słowa �śsłużyć". Tak piękna istota i służyć!
�" Tak powiedział?
�" Tak... I obiecał kompanowi, że go tam zaprowadzi... Więc...
Urwał i szybko pożałował swych słów. Nieznajoma była bliska
omdlenia. Drżała febrycznie na całym ciele, pobladła jeszcze silniej, jakby ostatnia kropelka krwi z twarzy uciekała, a w jej oczach zaperliły się łzy i spływały po policzkach...
Nie mógł zrozumieć przyczyn tak silnego poruszenia czy przestrachu. �" Albo nadmierna wrażliwość, albo ta biedaczka znajduje się w takich warunkach, że ma rzeczywiście powody do lękania się pogróżek pierwszego lepszego apasza �" myślał bo przecież mogłaby się zwrócić do policji. O ile słyszałem, stosunki bezpieczeństwa w europejskich dzielnicach nie pozostawiają nic do życzenia.
Nie wiedział też, czy wypada narzucać się z dalszą opieką, czy poprzestać na odprowadzeniu drżącej kobiety do jej mieszkania. Los sam tę kwestię rozstrzygnął...
Kiedy minęli wreszcie bramę parku i utonęli w gwarnej rzece ludzkiej, ktoś pochwycił Andrzeja za rękaw. Obejrzał się zdziwiony
'> Niewolnice / Long Island
81
i spostrzegł swego szefa. Mr Jefferson sądził, że młody inżynier idzie samotnie, gdyż skutkiem ciżby nie prowadził już pod ramię przygodnej znajomej, lecz przeciskali się każde z osobna. Toteż stary dżentelmen zafrasował się mocno, stwierdziwszy swą omyłkę...
�" Oooh, excuse me! �"rzekł, uchylając kapelusza. �"Nie wiedziałem, że pan jest w towarzystwie.
Tak... Odprowadzam panią.
Nie... To niepotrzebne �" przerwała szybko i wyciągnęła dłoń na pożegnanie... �"Teraz już mogę iść sama bezpiecznie... Raz jeszcze serdecznie panu dziękuję... za wszystko...
Zanim zdołał coś odrzec, uścisnęła mu rękę i znikła za narożną kamienicą...
�" Przeszkodziłem panu... Jest mi niewymownie przykro, ale doprawdy...
�" Nic nie szkodzi �" wtrącił Ordęga obłudnie, klnąc w duchu niefortunne spotkanie z chlebodawcą, który zaczął od razu rozsnuwać swoje wielkie plany na najbliższą przyszłość. Brzęczały mu nieznośnie w uszach chińskie nazwy, nad którymi pastwił się widocznie nosowy głos jankesa; zresztą nie orientował się jeszcze dostatecznie w geografii tego wielkiego kraju; wiedział, że Jangcy-Kiang to rzeka, a Wu-sung jej lewa odnoga, lecz kiedy rozgadany Mr Jefferson zajechał aż nad jezioro Tung-Ting, a potem wzdłuż Heng-Kiangu zaczął odwiedzać Czang-Cza, Siang-Tan i dziesiątki innych miejscowości, kiedy jął obliczać, ile przynieść może zaprowadzenie stałej komunikacji parostatkami... Andrzej spojrzał ostentacyjnie na zegarek i wyraził głośno swe zdziwienie, że już tak późno...
Późno? Nie chodzi pan chyba spać o tej porze...
To prawda, Mr Jefferson, ale o tej porze zwykłem być po obiedzie, tymczasem dzisiaj...
�" Jeszcze pan nie jadł obiadu? Przecież to już noc zapadła...
Miałem małą przygodę rzeki zrezygnowany widząc, że nie
pozbędzie się nudziarza tak łatwo... �" Idę teraz do restauracji, gdzie czeka mnie inżynier Pułaski... O ile to pana interesuje, mogę opowiedzieć po drodze.
Weil. Ja robię sobie godzinny spacer wieczorem. Wszystko mi jedno dokąd pójdę, więc odprowadzę pana chętnie...
82,
Wysłuchawszy z uwagą opowiadania, stary jankes potrząsnął głową na znak niezadowolenia...
�" Nie radzę panu �" zaczął mentorskim tonem... �"nie radzę wplątywać się w żadne zatargi z marynarzami, ani w ogóle z nikim. Mówi się dużo o sprawności tutejszej policji, ale Szanghaj to nie Nowy Jork, czy inne nasze miasto... Hm, hm, hm... Cóż. to panu szkodziło, że majtek jakąś tam dziewczynę zaczepił...
�" Jak to, Mr Jefferson?! Dżentelmen powinien zawsze stanąć w obronie kobiety...
�" Powinien stanąć w obronie... Yes... Pięknie powiedziane. Ale dziewczyna, która późnym wieczorem włóczy się po public garden w Szanghaju jest zwyczajną...
O. przepraszam zaprotestował gorąco �" Ona mogła nie wiedzieć, że tutejszy park publiczny jest siedzibą takich szumowin...
�" Powiedział pan przecież, że to nie była turystka, ale kobieta stale tu zamieszkała...
�" Tak. Podobno ma tutaj jakąś posadę...
�" Ale swemu zbawcy nie powiedziała jaką... Oczywiście, oczywiście... Nie, mój młody przyjacielu... Przykro, mi, że muszę pana oblać zimną wodą, lecz kto mieszka w Szanghaju choćby kilka dni, nie może nie wiedzieć, jaka publiczność odwiedza park wieczorną porą.
�" Jesteśmy na miejscu �" rzekł Andrzej po chwili milczenia. Czuł podświadomie, że mimo wszelkich pozorów, Jefferson nie ma racji w konkretnym wypadku, ale nie miał ochoty przekonywać go i przedłużać w nieskończoność dysputy, zwłaszcza że od lunchu nic nie miał w ustach. Pożegnał więc wymownego chlebodawcę i wszedł do restauracji, szukając wzrokiem Pułaskiego.
i
XVI
W pięć dni po epizodzie, jaki miał miejsce w parku szanghajskim, siedzieli dwaj przyjaciele w tej samej restauracji, gawędząc na temat czekającej ich podróży w głąb Chin, gdzie mieli objąć techniczne kierownictwo robót, wchodzących w zakres działania przedsiębiorstwa Mr Jeffersona i jego wspólników...
�" Ostatni wieczór spędzamy razem �" zauważył Andrzej Ordęga z odcieniem melancholii w głosie... �"Zazdrościłem ci, Kaziu, że pierwszy wyjeżdżasz na swoją placówkę, gdyż nienawidzę pracy biurowej...
�" Ducret mówił mi dzisiaj, że ty także wyjedziesz w najbliższym czasie �" wtrącił inżynier Pułaski... �"Najwyżej z tydzień jeszcze poślę-czysz w biurze.
�" Nie pozwoliłeś mi skończyć zdania. Chciałem powiedzieć, że chociaż nie cierpię pracy przy biurku i radbym objąć jak najprędzej kierownictwo budowy naszych magazynów choćby w najbardziej zakazanej okolicy Chin, to z drugiej strony jakaś dziwna nić sympatii połączyła mnie z Szanghajem. Wbrew swoim planom, marzeniom, zamiarom, chciałbym tu jeszcze czas jakiś pozostać...
Pułaski uśmiechnął się domyślnie...
�" Czy genezy tego nowego uczucia nie należałoby szukać w pewnym zdarzeniu, o jakim mi opowiadałeś?...
Andrzej zarumienił się lekko...
�" Masz na myśli ową Amerykankę, której przyszedłem z pomocą* w public-garden...
84
�" Amerykankę? Mówiłeś przedtem o Angielce...
- Nie, nie... Na pewno Amerykanka. Wymowa to zdradziła, że moja piękna nieznajoma jest Amerykanką.
- Niechże więc będzie �" przystał tamten zgodliwie. �" Czy spotkałeś ją kiedyś od tego czasu?
�" Niestety, nigdy tu westchnął Andrzej tak żałośnie, że przyjaciel pokręcił głową ze zdziwieniem.
�" No, no... To znacznie gorzej z tobą, niż myślałem. Czerwienisz się i wzdychasz jak zakochany student, lub dla odmiany siedzisz tak osowiały, że żal patrzeć... Czy wiesz, kogo mi szalenie przypominasz w momentach takiego zadumania?
No? �" rzucił niechętnie, oczekując humorystycznego porównania, lub kawalerskiego kawału...
�" Swego brata. Bo właściwie nie jesteście do siebie podobni. Ty masz rysy raczej siostry, co powinno być dla ciebie prawdziwym komplementem... . Ale kiedy się zamyślisz, zapatrzysz nieruchomo w jeden punkt, przypominasz mi w oczach Janka do tego stopnia, że...
�" Tak przerwał szybko, pragnąc odwrócić uwagę przyjaciela od nieznajomej, która mu tak głęboko w serce zapadła... To już w dzieciństwie zauważono.
�" Ale w usposobieniach zachodzi między wami olbrzymia różnica. Janek jest nieufny, zamknięty w sobie, powiedziałbym nawet zgryźliwy...
Dawniej był inny. Zmienił się w Stanach nie do poznania. Miał podobno ciężkie przejścia...
�" Poróżnił się z ojcem... Wspominałeś mi niegdyś...
�" Ważniejsza była przyczyna. Z ojcem miał stale jakieś tarcia, aż po maturze doszło do gwałtowniejszej scysji i Janek zniknął z Krakowa. Dopiero w rok później dostałem od niego list z Nowego Jorku. Pisał mi, że musi pracować bardzo ciężko, ale jest pełen najlepszych nadziei na przyszłość. Potem korespondencja wzajemna urwała się na całe lata. Wreszcie na wiosnę tego roku dowiedziałem się od kolegi, który pracował w polskim konsulacie w Nowym Jorku i został przeniesiony do centrali ministerstwa spraw zagranicznych, że Janek zdobył wcale ładny majątek. Wówczas napisałem do niego, donosząc o ukończeniu studiów na politechnice i zapytałem go, czy nie znalazłby dla mnie odpowiedniej posady. Resztę znasz...
85,
�" Tak... Nie powiedziałeś mi tylko, co spowodowało tak radykalną zmianę w usposobieniu twego brata...
�" Jego niefortunne małżeństwo...
�" Co ty mówisz?! Janek się ożenił? Kiedy? Nic o tym nie wiedziałem.
�" Nic dziwnego... Ja również nie wiedziałem... Nie pisywaliśmy przecież do siebie całe lata, jak ci już wspominałem. Nie byłbym się może w ogóle o tym dowiedział, gdyby nie prosty wypadek. W kilka dni po przybyciu do Nowego Jorku znalazłem w prywatnej bibliotece Janka kartkę, która się zaplątała pomiędzy książkami. Było to zaproszenie na bal przemysłowców, zaadresowane do: �śPana i Pani Ordęgów"... Przy obiedzie powiedziałem bratu o niezwykłym odkryciu, lecz przeraziłem się, widząc skutki mych słów. Janek zbladł jak ściana, drżącymi rękami podarł owe zaproszenia na drobne kawałeczki i opadł na fotel, dysząc ciężko... �"Skąd to masz? �"wyjąkał po chwili przykrego milczenia, a kiedy zaspokoiłem jego ciekawość zaczął urywanym głosem... �" Los widocznie tak chciał, abyś się i ty o tym dowiedział... Dowiedz się więc, że ja, twój brat, byłem żonaty, lecz moja pani małżonka uprzykrzyła sobie szybko to pożycie, bo w niespełna pół roku od daty naszego ślubu opuściła mnie najniespodziewaniej w świecie, a w tydzień później przysłała mi list, wyjaśniający pobudki swego czynu... Och, ten list był nie mniejszym ciosem. Tyle wyrafinowanego okrucieństwa, tyle zjadliwej ironii za moją wyrozumiałość!... - ... Zapytałem go, czy nie wie, gdzie przebywa obecnie moja ex-bratowa... Wtedy byłem świadkiem drugiej metamorfozy. Smutek i przygnębienie Janka znikły bez śladu, ich miejsce zajął gniew, z wściekłością niemal graniczący... �"Nie wiem, gdzie przebywa i wiedzieć nie chcę. Wykreśliłem tę panią raz na zawsze z mego życia, jak zniszczyłem wszelkie ślady jej pobytu w tym mieszkaniu. Nie znajdziesz tu jej fotografii, jej listu, ani żadnego drobiazgu, który do niej niegdyś należał. Wtajemniczyłem cię w swoją tragedię, lecz niech ona nie będzie już nigdy przedmiotem naszej rozmowy... �"Chwilę później pożegnał mnie, oświadczając, że ma jeszcze coś do roboty...
�" Zagadkowa historia- -wtrącił Pułaski...
Tak... Nazajutrz rano zastałem Janka w jego bibliotece. Zmieszał się trochę na mój widok... �" Nie mogę znaleźć pewnej książki �" bąknął
86,
jakby na usprawiedliwienie, lecz ja byłem innego zdania. Oto szukał biedak całą noc niezmordowanie, czy wśród tysięcy książek nie napotka znowu jakiegoś śladu, jakiegoś wspomnienia bolesnego zawodu.
�" I znalazł?
�" Nie mam pojęcia. Jeśli jednak znalazł, to zniszczył z pewnością, jak owe zaproszenia na bal.
�" A później nie zgadaliście się już nigdy na temat jego małżeństwa?
�" Nigdy. Zastosowałem się do jego życzenia i w licznych rozmowach nie potrącałem nigdy tej struny. Zresztą niebawem nadeszła wiadomość o tragicznej śmierci Marysi...
�
�" Czy i ty zaczynasz wierzyć, że twoja siostra rzeczywiście utonęła w czasie przejażdżki po Bałtyku?
Widzisz, Kaziu, początkowo uczepiłem się rozpaczliwie twej hipotezy, ale dziś...
�" Zwątpiłeś?
�" Zwątpiłem i kto wie czy nie lepiej, iż zwątpiłem...
�" Nie rozumiem cię, Andrzeju...
�" A przecież to takie proste... Jeśli nie utonęła, jeśli żyje jeszcze, to spotkał ją los gorszy od śmierci. Szajka, która w dzisiejszych czasach ośmiela się porywać dziewczęta, potrafi je we własnym interesie tak ukryć, aby do końca życia pozostały niewolnicami...
Nie zgadzam się z tobą. Nie chwaląc się, dostarczyłem policji wskazówek, które muszą dopomóc do zdemaskowania właścicieli jachtu �śAfrodyta", a tym samym do oswobodzenia białych niewolnic. Tysiąctonowy parowiec to nie szpilka, mój drogi. Lada dzień go nakryją w jakimś porcie... Lada dzień otrzymasz od Janka wiadomość, że �śAfrodytę" odszukano, że jej biedne pasażerki odzyskały wolność...
�" A jeśli znajdują się już w Ameryce, lub Brazylii?...
�" I tam je policja odnajdzie...
�" Ale to już będzie za późno�"jęknął Andrzej głucho i posępnie zwiesił głowę na piersi...
Za późno?... Nie, Andrzeju!... 1 w tym wypadku nie zgadzam się z tobą. Masz na myśli: złamane życie, piętno hańby i tym podobne frazesy... Nie, nie, po stokroć nie! Taka nieszczęśliwa dziewczyna będzie dla mnie zawsze tylko męczennicą, godną najserdeczniejszego współczucia...
87,
Ale świat ją potępi i obrzuci błotem, które do niej przyschnie na całe życie.
�" O ile z pojęciem świata identyfikujesz zbiorowisko plotkarek, wiedźm, kretynów, to zgoda... Bo moim zdaniem, jeśli kto ma prawo rzucać gromy potępienia, to tylko taka biedaczka, która nie dzięki swej lekkomyślności, lecz ulegając przemocy, stała się ofiarą bestii w ludzkim ciele... Ona jedna ma prawo potępić świat, społeczeństwa, że w dwudziestym stuleciu nie potrafiły wytępić owych bestii... Ona może iść dalej przez życie z dumnie podniesionym czołem...
�" Zabrnąłeś w kręty labirynt frazesów, mój Kaziu. Niestety rzeczywistość nie jest bynajmniej tak różowa, jak ty to przedstawiasz... Bo powiedz sam, jaka przyszłość czeka taką niewolnicę, wyzwoloną po jakimś czasie z jej smutnego więzienia...
�" Kto się z nią ożeni, chciałeś rzec, prawda �" dorzucił Pułaski z ironią...
Tak... Kto się z nią ożeni? powtórzył Andrzej raczej machinalnie, gdyż nazbyt był przygnębiony, aby zwrócić uwagę na intonację głosu przyjaciela...
�" Tum cię czekał właśnie. Półgłówek, hołdujący błazeńskim przesądom nie ożeni się z nią zapewne i uszczęśliwi ją dzięki temu, gdyż pożycie z takim typem nie byłoby długotrwałe. Ale człowiek porządny...
A ty na przykład, poślubiłbyś taką? �" wtrącił Ordęga, budząc się ze smutnej zadumy...
- Tak jest i jestem pewien, że ty, Jędrusiu, postąpiłbyś tak samo... No przyznaj...
Ba... Nie zastanawiałem się nad taką kombinacją jeszcze nigdy.
�" Na pewno, mój drogi!... Na pewno nie zawahałbyś się iść ręka w rękę przez życie z taką istotą, o ile byś ją spotkał i o ile byś się w niej zakochał...
�" Zakochał �" powtórzył Ordęga jak echo i z niewytłumaczonych powodów myśli jego pożeglowały ku wspomnieniu pięknej nieznajomej, której tak w porę przyszedł z pomocą przed pięcioma dniami...
Patrz no... Nie jest to Ducret? �" rzekł nagle Pułaski, wskazując niskiego bruneta, który wkraczał właśnie do sali...
Przybyły dostrzegł też dwóch młodszych kolegów i szedł szybko w stronę ich stolika...
88,
�" Jakże miłe spotkanie �" zawołał, ściskając serdecznie dłonie Polaków... Nie nazywam się Gaspard Ducret, jeśli to nie jest uroczysty, pożegnalny obiad... Ale w takim razie miny nazbyt żałobne i butelek za mało na stole... Hej, garson!... Proszę kartę win...
Wraz z przybyciem wesoło trajkoczącego Francuza nastrój poprawił się o całe niebo, a przy winie języki rozwiązały się tak Pułaskiemu, jak Ordędze. Lecz Ducret nie wypuścił z rąk berła najlepszego humoru. Sypał dwuznacznikami jak z rękawa, opowiadał pieprzne anegdoty, kawały dostępne dla męskiego ucha, lub komponował na poczekaniu błyskotliwe paradoksy, których tematem była zawsze kobieta...
�" Proponuję, aby dzisiejszy wieczór godnie zakończyć �" rzekł, mrugając filuternie, kiedy wybiła północ i Pułaski przywołał płatniczego... �" Znam Szanghaj jak własną kieszeń... Zajmę się więc wyborem odpowiedniego lokalu i zaręczam panom, że zabawimy się nie gorzej niż w Paryżu...
Tułaski pokiwał głową melancholijnie...
�" Nie będę mógł niestety wziąć udziału w zabawie, a szczerze żałuję...
�" Nieee? Czemuż to?
�" Wyjeżdżam jutro o czwartej rano...
�" Raczej dzisiaj �" wtrącił Andrzej z uśmiechem, pokazując zegarek. Dochodziło kwadrans na pierwszą.
Ducret palnął się dłonią w czoło...
�" Prawda, prawda... Zapomniałem zupełnie, że pan dzisiaj wyjeżdża z Szanghaju... Ale to właśnie najpewniejszy sposób, aby nie zaspać... O trzeciej zabierze się pana do domu...
�" Muszę jeszcze rzeczy spakować i prawdę powiedziawszy chciałbym się zdrzemnąć choć na dwie godzinki...
�" Ha, nie mogę nalegać... Lecz pan tu zwracał się do Ordęgi...
�" nie odmówi mi swego towarzystwa, co?
�" Oczywiście, że nie. Muszę wykorzystać te kilka dni, jakie mi pozostały w Szanghaju... Chcę zbadać gruntownie �ś,życie tubylców"
�" zauważył Andrzej z humorem...
�" Racja... �śPan jest słuszny", jak mówią nasi angielscy sprzymierzeńcy... A więc wyruszamy...
Odprowadzili Pułaskiego do najbliższego postoju taksówek, a sami
89,
puścili się pieszo w kierunku nocnego lokalu, który nosił nazwę �śNiebieskiego Okrętu"...
W tej sympatycznej spelunce spotka pan najwytworniejszą publiczność obok szumowin z dzielnicy portowej �" objaśniał Francuz po drodze, a kiedy Andrzej wyraził swe zdziwienie, że tak mieszane towarzystwo może przebywać w tym samym lokalu i poprosił o bliższe informacje, wesoły przewodnik zrobił minę wielce tejemniczą... �"Nie chcę uprzedzać faktów... Moje opowiadanie zepsuło by panu efekt pierwszego wrażenia... Cierpliwości, młody przyjacielu. To już naprawdę niedaleko stąd...
Zmienili więc temat rozmowy i przyśpieszyli kroku, wiedzeni jeden ciekawością, drugi szczerą ochotą do szerokiej zabawy...
XIII
Kwadrans później znaleźli się w garderobie �śNiebieskiego Okrętu", gdzie pozostawili laski i kapelusze, po czym przeszli do niewielkiego hallu...
�" Jak dotychczas, nie widzę nic ciekawego �" mruknął Andrzej, nie ukrywając pewnego rozczarowania...
�" Poczekaj, niedowiarku... Za chwilę usta otworzysz na znak podziwu i głosu nie będziesz mógł z krtani wydobyć.
Gaspard Ducret był w wyśmienitym humorze. Poklepał wystrojonego cudacznie szwajcara, który stał przed olbrzymią portierą, i zagadnął go z miną starego klienta lokalu...
�" Flora jest?... Wolna?...
�" Tak jest, proszę pana.
�" Dobrze... Gości macie dużo, sądząc z gwaru, jaki stamtąd dochodzi, co?
�" Dzięki Bogu, pełno, proszę pana.
�" Ale dla nas stolik się znajdzie?
�" Musi się znaleźć dla stałych gości.
�" Dobra nasza. En avant, młody przyjacielu, a patrz pan pod nogi, abyś do wody nie wleciał...
Puścił Andrzeja przodem, aby móc obserwować, jakie na nim zrobi wrażenie oryginalne wnętrze dansingu... A Ordęga prześlizgnąwszy się wśród fałd olbrzymiej portiery, stanął jak wryty... Podczas krótkiego Pobytu w Nowym Jorku zwiedził kilka głośniejszych kabaretów i dansingów tamtejszych i doznał uczucia pewnego zawrotu głowy na widok
91
niesłychanego zbytku, jaki się tam rzucał w oczy na każdym kroku, lecz coś podobnego widział po raz pierwszy w życiu...
Była to sala bajecznych wprost rozmiarów, wysoka na dobre cztery piętra; wypełniał ją niemal w całości duży okręt, którego kadłub pomalowano na kolor jasnoniebieski. Zaledwie pięciometrowa przestrzeń dzieliła burty dziwnego statku od bocznych ścian sali, zakrytych dekoracjami, które przedstawiały urwiste, poszarpane skały rzekomego wybrzeża. Owa wolna przestrzeń była wypełniona wodą, głęboką na półtora metra, a zabarwioną dzięki refleksom lampek rozmieszczonych w sztucznych pieczarach i grotach podmorskich, na kolor zielonkawy, do barwy wody morskiej łudząco podobny. Na dnie tego rzekomego morza porozmieszczano tu i ówdzie jakieś wodorosty, krzewy koralowe, muszle, muszelki, rozgwiazdy, a w spokojnych nurtach widać było roje małych rybek pląsających zwinnie dokoła niebieskiego okrętu.
Ducret i Ordęga wstąpili na wąski, kołyszący się trochę mostek, przerzucony wysoko nad wodą i łączący środkowy pokład z małą galeryjką, której drugi koniec przysłaniała portiera, oddzielająca ją od hallu. Francuz objaśnił towarzysza półgłosem...
�" Niech pan spojrzy przede wszystkim na dolny pokład. Tam rezyduje publiczność trzeciej klasy, czyli hołota wszelkiego autoramentu...
Andrzej przystanął w miejscu. Z tej wysokości widział dół jak na dłoni. Najniższy, a zarazem najobszerniejszy pokład okrętu wznosił się zaledwie na metr ponad zwierciadło wody. Przy gęsto rozstawionych stolikach siedzieli marynarze wszelkich narodowości, robotnicy portowi, kulisi, prostytutki, przewodnicy, właściciele sampanów, kutrów, rybacy i liczne indywidua o podejrzanych fizjonomiach oraz nie mniej podejrzanych źródłach dochodów...
Pokład środkowy był znacznie krótszy i trochę węższy od najniższego, aby publiczność drugiej klasy mogła z góry wygodnie obserwować zabawiający się proletariat. Tu znajdowała się estrada orkiestry, złożonej z kilkudziesięciu muzykantów, tu przy eleganckich stolikach zasiadali zamożniejsi kupcy chińscy i biali wraz ze swymi przyjaciółkami, turyści, aktorzy miejscowych teatrów, oficerowie eskadr wojennych w cywilnych ubraniach, oficerowie okrętów pasażerskich, handlowych statków i oddziałów wojskowych, stacjonowanych w Szanghaju, roz-
92,
maici bancclerks, różni urzędnicy prywatni, zajęci w licznych przedsiębiorstwach handlowych angielskich, francuskich i amerykańskich, adwokaci, lekarze, w ogóle towarzystwo tej kategorii... tu wreszcie zajęli miejsca przy bocznym stoliku dwaj nowi goście, inżynier Ordęga i prawa ręka jego chlebodawcy, Gaspard Ducret...
�" A tam, kto się zabawia? �"spytał Andrzej patrząc w górę.
�" Tam siedzi śmietanka �" brzmiała odpowiedź �" spotkałbyś wśród górnego towarzystwa, jak ich tu nazywają, poważnych dygnitarzy, chińskich bogaczy, białych milionerów, słynne gwiazdy filmowe, które w czasie urlopów robią aż tutaj z Kaliforni �śmaleńkie" wycieczki, wielkich ludzi od polityki, sztabowych oficerów i tym podobnych luminarzy; górny pokład ma tę dobrą stronę, że stamtąd widzi się wszystkich gości z obu niższych pokładów, a nie jest się nawzajem przez nikogo widzianym. Z tej przyczyny zachodzą tam także kobiety z najlepszego towarzystwa i różni sympatyczni staruszkowie, jak nasz szef na przykład...
�" Co?! Mr Jefferson jest również gościem �śNiebieskiego Okrętu"?
�" Bywalcem... Stałym bywalcem... Kto wie, czy i dzisiaj się tam nie uplasował...
�" I czy nie patrzy ze zgorszeniem na swych urzędników, którzy tak niecnotliwie noce spędzają...
�" Za to ręczę, że bez zgorszenia. Nasz staruszek jest przemiłym kompanem zabaw w zamkniętym kółeczku, ale w lokalach publicznych dostaje napadów histerycznej pruderii, jak gdyby był Anglikiem, a nie Amerykaninem z krwi i kości... Toteż uczęszcza zawsze na najwyższy pokład, choć w głębi serca tęskni za lepszą zabawą...
�" Więc dlaczego nie zaprowadził mnie pan na górę?
�" Tak... Przede wszystkim dlatego, że tu się można zabawić, a tam panuje dziwna sztywność, po drugie moglibyśmy nakryć in flagranti zacnego Jeffersona, a po trzecie tam są ceny dwa razy wyższe...
i,,, �" Ale zwiedzić będzie można cały lokal?
�" Nie bardzo, młody przyjacielu... Obowiązuje tutaj regulamin podobny, jak na prawdziwych okrętach. Publiczność trzeciej klasy może się poruszać tylko na najniższym pokładzie, ci z pierwszej wszędzie, a my tylko u siebie i niżej... Jest to zresztą bardzo mądre zarządzenie, bo ładnie byśmy wyglądali, gdyby ta hołota zaczęła nas odwiedzać...
93,
�" Jednakże widzę wszędzie schodki, nie spostrzegam natomiast .żadnych barierek, ani przegród �" upierał się Andrzej.
�" A nie widzi pan tych dryblasów, stojących parami przy każdych schodkach? Przebrani są za marynarzy, podobnie jak cała służba, ale jedynym ich obowiązkiem jest baczyć pilnie, by nikt nie pogwałcił zasad kastowości. Nie przepuszczą żadnego kulisa na górę, może pan być spokojny.
Ducrct pozbył się szybko kelnera i zamówiwszy dwa koktajle w dalszym ciągu objaśniał swego towarzysza:
�" Siłę atrakcyjną tego lokalu stanowią ci z dołu... Tak, panie... Ci z dołu. Znudzone snoby, chorujący na spleen turyści mają dość wszędzie wytwornych dansingów, restauracji, kabaretów. Tu przychodzą po to, aby z góry obserwować bezpiecznie jak się to bractwo bawi, pije, tańczy, szaleje i od czasu do czasu żga nożami.
�" Aż tak?
�" Widziałem sam z pięć razy. To właśnie największy wabik i zaczynam mieć uzasadnione obawy, czy owe bijatyki nie są niekiedy umyślnie aranżowane przez zarząd lokalu ku rozrywce dostojnych gości z wyższych pokładów. Ale niekiedy żgają się serio i krew płynie, co szanownym widzom daje maksimum rozkosznej emocji...
�" A jak się kończą takie scenki?
�" Bardzo wesoło, choć zawsze jednakowo.
�" Mianowicie?
�" Na dany znak wypada kilkunastu lokai i rzuca całą paczkę zacietrzewionych zapaśników do wody. Jak pan widzi, burty są tam bardzo niskie. Zimna kąpiel działa znakomicie na wzburzone nerwy.
�" Nie może któryś utonąć?
�" Wykluczone. Woda ma najwyżej półtora metra głębokości, a z drugiej strony ściany są bajecznie gładkie. Toteż trzyma się amatorów sportu bokserskiego, czy nożownictwa w kąpieli tak długo, dopóki zupełnie nie ochłoną, a dostojni goście nie naśmieją się do syta. Wówczas służba spuszcza drabinkę sznurową i niedawni przeciwnicy drapią się po szczeblach w przepięknej zgodzie...
�" Chciałbym to zobaczyć �" rzekł Andrzej rozweselony opowiadaniem.
�" Zobaczy pan z pewnością. Tak, mon ami... Wszystko tu jest
94,
doskonale obmyślone, przewidziane i zastosowane. Weźmy choćby wejścia. Hołotka dostaje się tutaj przez podziemny ganek, którego ujście znajduje się obok baru trzeciej klasy w tych tam kajutach. Tacy jak my, wchodzą przez hall i mostkiem, a dla pseudocnotliwych staruszków z górnego pokładu jest osobny mostek, zasłonięty płóciennymi ściankami, w których są wycięte otwory... Stamtąd sobie kukają swobodnie, niewidzialni dla innych.
Orkiestra wypoczywająca od dłuższego czasu, zagrała, przerywając w ten sposób wykład wymownego Francuza.
�" Zatańczymy -rzekł, zrywając się z krzesła szybko. Andrzej rozglądał się dookoła.
|�ży. �" No dobrze, ale z kim? �"spytał...
�" Pewnie, że nie ze sobą �" parsknął Ducret... �"Zaprowadzę kolegę w takie miejsce, gdzie będzie w czym wybierać.
Kilkunastu mężczyzn siedzących bez damskiego towarzystwa spieszyło w tym samym kierunku. Tak doszli do drzwi dużej kajuty, w której mieścił się bar. Przy bocznych ścianach stało kilka stolików, a w głębi bardzo wysoka lada bufetu, spoza której wyzierał z fantazją na bakier przekrzywiony biały czepiec barmana.
Oto ma pan całą kolekcję bajecznych danserek - rzekł Francuz�" wyglądają jak stado drzemiących flamingów i bocianów.
Porównanie nie było pozbawione pewnej trafności, gdyż barówki siedziały tyłem do wejścia, z głową wspartą na rękach, leżących na blacie lady, a skulone ich sylwetki, zawieszone wysoko nad podłogą na długiej, okrągłej nóżce taboretu mogły człowiekowi posiadającemu lotną wyobraźnię przypomnieć na pierwszy rzut oka grupę tych pięknych ptaków. Wszystkie miały na sobie wieczorowe suknie, głęboko wydekoltowane, wszystkie były uszminkowane odpowiednio i ze smętną tęsknotą czekały, aż któryś z gości zaprosi tę czy ową do swego stolika...
Gaspar Ducret był tu widocznie osobnikiem dobrze znanym, ^dyż zaledwie podszedł do bufetu, cztery barówki sfrunęły szybko z swych taboretów i otoczyły go wieńcem, witając się z nim zarówno kordialnie, jak krzykliwie...
Andrzej, pozostał na uboczu. Widział, jak wesoły kompan opędzał się czterem niewiastom, jak wreszcie wybrał jedną i skierował się z nią w stronę pokładu, dając mu po drodze znaki, aby szedł w jego ślady...
95,
Dobrze, zaraz pójdę �" rzucił, lecz stał nadal w miejscu niezdecydowany, którą z tych damulek poprosić do tańca. Zauważyły go już i odwróciwszy głowy ruchem rutynowanej kokieterii, rzucały mu spojrzenia zalotne, ośmielające. Jedna tylko nie raczyła się obejrzeć poza siebie. Siedziała nadal tyłem do Andrzeja nieprzystępna, czy też pogrążona w głębokiej zadumie. Długą, wąską ręką, której łokieć spoczywał na ladzie, podparła swą kształtną główkę, ocienioną aureolą złocistych włosów i odgrodziwszy się w ten sposób od chichoczących tuż obok koleżanek, zdawała .się nie słyszeć nikogo, nie wiedzieć o Bożym świecie...
Ta nonszalancja spodobała się Ordędze...
Właśnie ciebie poproszę�" mruknął i zdecydowanie postąpił kilka kroków naprzód. Okiem znawcy ocenił szybko alabastrową biel pleców odwróconej kobiety, smukłość sylwetki, krągłość ramion, a przede wszystkim niezaprzeczoną rasę pięknych rąk... �"Kogóż mi ona przypomina �" biedził się w myśli, nie znajdując na poczekaniu odpowiedzi na to pytanie. Wykonał poprawny ukłon, lecz zadumana barówka nie dostrzegła tego; dopiero szturchnięta łokciem najbliższej koleżanki drgnęła, jak człowiek ze snu wyrwany niespodziewanie, obejrzała się wstecz, zobaczyła czekającego mężczyznę i nagle wydała cichy okrzyk radosnego zdumienia...
XIV
Zdziwienie Ordęgi było również wielkie, ale znacznie mniej przyjemne. Dotknęło go niemile nieoczekiwane odkrycie, że ta kobieta jest zwyczajną bar-girl, że należy do kategorii istot, które o wszystko raczej można posądzić, tylko nie o �ścnotliwość", jak to w myśli zdefiniował...
�" Jakże się cieszę z powtórnego spotkania wyjąkał wreszcie, poznawszy od pierwszego wejrzenia nieznajomą, którą pięć dni temu obronił w parku przed brutalną napaścią dwóch podpitych majtków.
Przez dłuższą chwilę trwało milczenie. Patrzeli na siebie, nie wiedząc, od czego rozpocząć rozmowę. Inne barówki, dotknięte niespodziewanym wyborem elegancko ubranego gościa, zazdrosne i nieżyczliwe, zaczęły chichotać coraz głośniej, zerkając niedwuznacznie w stronę zmieszanej i milczącej pary...
�" Czy chciał pan zatańczyć? �"spytała złotowłosa...
�" Tak, pani... �"bąknął, rozglądając się dość bezradnie.
�" Zatem przejdziemy na pokład. Będę panu przewodniczką.
Idąc z tyłu, miał sposobność podziwiać niewymuszony wdzięk jej
ruchów, uwydatniający się zarówno w lekkim chodzie, jak i w zręczności, z jaką przeciskała się przez zwarty tłum mężczyzn śpieszących do baru, czy wśród nazbyt gęsto rozstawionych stolików i krzeseł...
Na kwadratowej platformie dla amatorów tańca panował ścisk nie mniejszy niż wszędzie, ale pod wpływem hałaśliwej, lecz porywającej muzyki, pod wpływem bliskości ciała swej uroczej partnerki, nie odczuwał Andrzej tego i z przyjemnością dał się porwać nerwowi zabawy...
7 Niewolnice / Long Island
97
�" Cóż mnie to obchodzi, że ona jest barówką �"myślał już po chwili... - Jest piękna, zachwycająca i tańczy bosko...
Ale rozumując w ten sposób, nie był szczery wobec siebie. Czuł doskonale, że owinął go jakiś dziwny, niewysłowiony czar i czuł, że nie jest mu to bynajmniej obojętne, kim jest piękna nieznajoma...
A chwilami wydawało mu się, że śni. Niebieskie płótno, rozpięte pod stropem sali wyglądało jak niebo, później dookoła była woda, w której odbijały się światła przelicznych lamp i kołysały się, jak gdyby w takt upojnej melodii tanga; sam lokal miał kształt parowca, dopełniały zaś miary złudzenia jego tekturowe kominy, drewniane maszty, pokłady, schodki, łodzie ratunkowe, służba, kelnerzy za marynarzy poprzebierani i tła ścian, wyobrażające urwisty brzeg morski. Więc Andrzej poddał się chętnie złudzeniu, iż płynie transoceanicznym okrętem w dal, ku nieznanym krainom, gdzie panuje niepodzielnie miłość, a udziałem wszystkich mieszkańców jest radość i szczęście. Oto znalazł już swoją Beatrycze, ma ją przy sobie, obejmuje jej wiotką kibić, patrzy z bliska w jej oczy podłużne, tęskne, przepiękne, czuje ciepły jej oddech na swojej twarzy. Widział jak przez mgłę obce twarze, lampy, chińskie wachlarze, jedwabne parasole, rozpięte nad stolikami lampiony, znów błękitny baldachim pod pułapem, znów wodę na zielono reflektorami lampek zabarwioną, a gdy przymknął na moment powieki, stanęły mu jak żywe w pamięci obrazy niedawnych podróży przez dwa oceany i dwa kontynenty... Świeże wspomnienia splotły się przedziwnie z przeżywanymi wrażeniami w jedną cudowną mozaikę i trwał sen z bajki długo... aż...
Szelma z pana! Ledwie przyszedł, od razu znalazł naszą Iris...�" zabrzmiał mu za plecami głos kolegi.
Odwrócił głowę. Gaspard Ducret tańczył tuż obok ze swoją partnerką i mrugnął nań z łobuzerskim uśmiechem. Chciał coś odpowiedzieć, lecz inne pary rozdzieliły ich w tej chwili. Więc zwrócił się do swej danserki...
�" Pani na imię: Iris? �" spytał.
�" Tak proszę pana.
�" Iris! Bardzo ładne imię... Iris... Iris, �" powtórzył kilkakrotnie i nachmurzył się nagle. �śNasza Iris" powiedział Ducret. �śNasza"!... Ten niewinny zaimek mógł za jednym zamachem zniweczyć czar, jaki delikatną, pajęczą siatką osnuł duszę Andrzeja...
98,
A Iris patrzyła na swego towarzysza dyskretnie, lecz badawczo i radosne jej zdziwienie rosło z każdą sekundą. Pierwszy raz zdarzyło się jej spotkać w tym lokalu mężczyznę, który w przeciągu wspólnie spędzonego kwadransu nie powiedział żadnego dwuznacznika, żadnego niebezinteresownego komplementu, ani nie pozwolił sobie na żaden gest słownej choćby zaczepki.
�" Czy pozwoli pani do naszego stolika?�"spytał uprzejmie kiedy muzyka grać przestała.
Skinęła głow ą potakująco i przyjęła jego ramię. Ducret wraz ze swą partnerką zapodział się gdzieś, siedzieli więc sami, a że nie wypadało być nadal tak małomównym, jak w czasie tańca, poruszył Andrzej jeden temat, drugi, trzeci i rozgadał się niebawem w najlepsze. Opowiadając o swej podróży potrącił mimochodem o Nowy Jork.
�" Nowy Jork �" westchnęła Iris i na jej twarzyczkę padł cień smutku czy tęsknoty.
�" Chciałaby pani kiedyś zobaczyć to miasto? �"zagadnął.
�" Och, jakże bym chciała!... Tam się urodziłam, wychowałam... tam byłam... szczęśliwa.
�" Więc pani stamtąd pochodzi? �"zdziwił się. �"Jakież bogi przywiodły panią...
�" Ale pan nie jest Anglikiem - przerwała szybko, chcąc widocznie uniknąć jego indagacji. Mówi pan wprawdzie zupełnie poprawnie po angielsku, lecz akcent zdradza...
�" Jestem Polakiem �" wtrącił krótko, odwzajemniając się za to, że nie pozwoliła mu także skończyć zdania.
Polakiem �" powtórzyła jak echo, po czym szybko odwróciła głowę; udawała, że patrzy z wielkim zainteresowaniem na dolny pokład, lecz ten gest nie zdołał Andrzeja w błąd wprowadzić. Zauważył oznaki wzruszenia, malujące się dobitnie na jej wyrazistej twarzy, zauważył coś więcej, co go zdziwiło niezmiernie: oto w kącikach podłużnych, pięknych oczu zamigotały dwa najczystszej wody brylanty, dwie łzy.
Jazz-band nie odpoczywał długo. Jękliwe saksofony rozpoczęły chromatyczną gamą, zagraną we wściekłym tempie, ognistego charlestona; na to hasło powstało od stolików kilkanaście par i ruszyło w stronę platformy dla tańczących; to samo czynili goście trzeciej klasy, którzy na najniższym pokładzie posiadali również swą estradę do tańca.
99,
Ordęga pochylił się ku towarzyszce:
�" Zostaniemy... Prawda? Pani jest zmęczona �" rzeki.
Podziękowała mu spojrzeniem. Czy kiedyś jakiś mężczyzna pomyślał o tym, że biedna bar-girl także może mieć smutne chwile, kiedy taniec staje się dla niej nie tylko nudną pracą zawodową, ale czymś wstrętnym, znienawidzonym, co rozstraja nerwy i przygnębia bezgranicznie? Nie. Najbardziej niemuzykalny dorobkiewicz, największy specjalista od rozdeptywania damskich pantofelków uważa, że jego zaproszenie wyróżnia nieszczęsną ofiarę i zaszczyt jej niemały przynosi, tańczyć z nim właśnie, znakomitym danserem... we własnej opinii. A ten sentymentalny Słowianin, który już raz ją wybawił z przykrej sytuacji, potrafił się wczuć w jej obecny nastrój psychiczny i nie wykorzystał przywilejów gościa dansingu, które pozwalają w zamian za kilka zafundowanych koktajli zamęczać barówkę choćby do rana... �" Pierwszy człowiek z ludzkim sercem �" pomyślała Iris, darząc niezwykłego towarzysza wdzięcznymi spojrzeniami.
W tym momencie nadszedł Gaspard Ducret ze swą danserką.
�" Mademoiselle Flora de... de, hem, hem, �" przedstawił ją Andrzejowi i po koleżeńsku uścisnął dłoń Iris. �"Nie tańczycie? �"spytał.
�" Jak pan widzi... Wolimy gawędzić, a i wam się taniec sprzykrzył,
co?
�" O, bynajmniej! �"zaprotestował Francuz. �" Potrafię tańczyć 25 godzin na dobę... W innym celu tu przybyłem, ale o tym pogadamy gdzie indziej... Panie wybaczą... Floro, proszę cię, czuj się jak u siebie w domu �" dodał ironicznie, widząc jak ta wychyla duszkiem wino, szklankę za szklanką.
�" Czuię się tak właśnie �" odparła niemiłym, jakby zardzewiałym głosem. �" Postawisz mi chyba kolacyjkę? Nic od południa nie jadłam...
�" Znać to... Chudniesz przeraźliwie. Od czasu, jak cię ostatni raz widziałem, przybrałaś chyba z 10 kilo... Ale owszem, owszem. Zamów sobie, co chcesz... A ty, Iris?
�" Dziękuję... Jadłyśmy już przedtem �" odparła szczerze, niewiele sobie robiąc z �śoptycznego telegrafu" i znaczących chrząknięć bardziej sprytnej koleżanki...
Ducret parsknął śmiechem...
�" Słyszysz, Flora? Wsypali cię znowu... - a zwróciwszy się do
100,
Ordęgi, dodał. �"Takie one są wszystkie. Naciągnąć gościa, ile się da. Zamówią najdroższe potrawy, jakie są w karcie, a nawet ich nie tkną; oczy na wierzch im wyjdą, a będą żądały nowej butelki szampana, byle swój procent zarobić, a w końcu opowiedzą panu rozczulającą bajeczkę o umierającej siostrzyczce, która nigdy czekoladek nie jadła. Nie potrzebuję oczywiście dodawać, że pudło, za które się płaci potrójną cenę, powróci natychmiast na swoje miejsce, natomiast gotówką podzieli się barówka uczciwie z kasjerką. Takie one są wszystkie oprócz jednej Iris. Ta jeszcze nigdy nikogo nie nabrała...
Bo głupia, głupia, głupia po trzykroć! �" wybuchnęła Flora i z miną obrażonej królowej zwróciła się do Ducreta �" A panu uprzejmie dziękuję za wspaniały gest. Nie potrzebuję pańskiej kolacji, ani niczego w ogóle... tu, dzięki umiejętnej modulacji głosu, ostatni wyraz przeszedł w płacz bez łez...
�" Nie roztkliwiaj się aniele. Na otarcie zapłakanych ocząt propo-nuję dwie butelki szampana...
�" Dwie butelki?
�" Tak się rzekło.
�" - Ale ja markę wybiorę?
'�" Oczywiście, że ty. Wiem, że wybierzesz najdroższe, przepraszam bardzo, chciałem powiedzieć: najlepsze... No, do widzenia, moje panie. Za chwilę do was powrócimy- rzekł Francuz i ująwszy Ordęgę pod ramię, zaczął się przepychać w kierunku baru.
�" Jaki jest cel naszej wędrówki? �"zagadnął Andrzej po chwili, niezadowolony, że zmuszono go do opuszczenia Iris.
Ducret przymrużył lewe oko. jak czynił zawsze, ilekroć przyszedł mu jakiś wesoły koncept do głowy.
Drogi kolego... zaczął Nie przyszliśmy tu chyba po to, aby dać się naciągnąć harówkom, potańczyć i wrócić do domu. Takie zakończenie wieczoru byłoby na wskroś banalne... Moim zdaniem epilog dzisiejszej zabawy winien być bardziej kawalerski. Czy nie zgadza się pan ze mną?
�" Hm... To znaczy, że znowu musimy zmienić lokal.
�" A po co? Czy nie wspomniałem panu, że �śNiebieski Okręt" posiada zaciszne separatki, w których można się czuć zupełnie swobodnie? Tak, tak, mój przyjacielu. Są separatki, jest palarnia opium, są...
101,
�" Palarnia opium?... Można to zobaczyć?
�" Naturalnie... Zaraz pana zaprowadzę.
Ducret podszedł do barmana i poszeptał z nim chwilę. W czasie tej krótkiej rozmowy przenikliwe spojrzenia mistrzów w robieniu koktajli lustrowały Ordęgę od stóp do głów, a biały czepiec kiwał się ruchem pionowym na znak potakiwania...
�" Panowie pozwolą �" rzekł wreszcie i podniósłszy kraj szkarłatnej portiery wpuścił obydwu gości do niewielkiego pokoju, położonego za bufetem.
Francuz ujął Andrzeja pod ramię.
Tu jestem jak w domu powiedział z uśmiechem. Szybko podszedł do przeciwległej ściany, której główną ozdobę stanowił obraz dużych rozmiarów. Obraz ten za naciśnięciem małego guziczka uniósł się powoli w górę, odsłaniając oszklone drzwi, poza którymi czekała klatka windy.
�" Zjeżdżamy do Hadesu �" zażartował Ducret, zatrzaskując drzwi za sobą, potem dodał objaśniająco �" Palarnia i separatki znajdują się w podziemiach.
Kiedy w niespełna pół godziny później powrócili do salki, sąsiadującej z barem, oczy Andrzeja błyszczały dziwnie. Ciężka, odurzająca woń, snująca się po całym labiryncie podziemi �śNiebieskiego Okrętu", świeże wspomnienia scen, na jakie patrzył przez maleńkie okienka, zamaskowane w drzwiach separatek, wszystko to sprawiało, że popadł w stan niezwykłego podniecenia, a na myśl, iż może za krótką chwilę odbędzie tę samą drogę do �śHadesu" w towarzystwie Iris, czuł zawrót głowy, graniczący z zupełnym oszołomieniem. Nie był świętoszkiem nigdy, lecz również nigdy nie widział takiego rozpasania i silna dawka wrażeń, niemal zwyczajnych dla ludzi Wschodu, oddziałała na niego podobnie, jak normalny zastrzyk morfiny dla człowieka, który nigdy jeszcze morfiny, ani innych narkotyków nie używał.
-�" Zapłacimy zaraz i przeniesiemy się na dół �"mówił z jakimś febrycznym pośpiechem, ściskając raz po raz dłoń towarzysza.
Ducret obserwował go spod oka i uśmiech subtelnej ironii zadrgał na jego ustach...
�" Coś się koledze bardzo spieszy �" zauważył �" owszem, możemy się przenieść, ale jest jeszcze jedna trudność...
102,
�" Jaka, u licha? Przecież separatki zamówiliśmy. Jedna jest wolna, drugą opróżnią w ciągu pięciu minut, towarzyszki już wybraliśmy...
�" Ja, tak,... pan nie.
�" A Iris?... Czy pan zapomniał?
�" Niestety, przyjacielu... tego się zrobić nie da. Chwalę pański gust. Iris jest rzeczywiście najpiękniejszą, jest jedyną rasową sylwetką wśród tych wulgarnych typów, ale jej pan za żadne pieniądze nie skusi, aby zeszła do podziemi... Tak, mój młody przyjacielu. Byli przed panem tacy, co próbowali szczęścia różnymi sposobami, mnie nie wyłączając, w ich liczbie. I nic. Zatańczyć zatańczy, na żądanie przysiądzie się do stolika, lecz nic ponadto. Pewnego razu omal nie wyleciała z posady, gdyż jakiś podpity gość na nią naskarżył. Może pan zresztą próbować szczęścia, ale to naprawdę strata cennego czasu...
A więc,- konkludował �" niech się pan ładnie pożegna, wybierze inną barówkę i jazda do Hadesu.
Andrzej słuchał z uwagą. Opowiadanie kolegi zrobiło na nim ogromne wrażenie. Więc przecież Iris nie jest taka, jak olbrzymia większość jej koleżanek. Chciało mu się śmiać, krzyczeć z radości, a chwilowy nastrój zmysłowego podniecenia prysł, pierzchnął momentalnie.
Gaspard odchylił krawędź portiery i znaleźli się w barze. Na wysokich taboretach siedziały jeszcze cztery barówki, których nikt nie wybrał, nikt do stolika swego nie zaprosił.
Francuz poklepał towarzysza po ramieniu.
�" Pozostały najbrzydsze, �"rzekł współczująco �" ale nie ma pan innego wyboru.
�" Owszem, mam �" odparł Andrzej �"pozostanę z Iris na górze. Rezygnuję z wycieczki do Hadesu i niech mnie pan nie usiłuje przekonać, że popełniam głupstwo.
Lękając się złośliwych docinków kolegi, ruszył szybko w stronę otwartych drzwi baru, przeszedł na pokład, przecisnął się przez tłum gości, śpieszących ku platformie, przeznaczonej do tańca i stanął nagle jak wryty; wyraz przykrego rozczarowania odmalował się dobitnie na jego twarzy... Przy ich stoliku, pod złocistym parasolem, siedziała tylko towarzyszka Ducreta, żarłoczna panna Flora, natomiast Iris tam nie było...
XVI
Gdzie Iris zagadnął Gaspard, licząc wzrokiem nie bez pewnego przerażenia liczne puste butelki na stole... Ileś z tego rzeczywiście wypiła, a ile kelner próżnych dostawił? �"wyraził swoją myśl głośno.
Gdzie Iris? powtórzył Andrzej.
Poszła zatańczyć z jednym gościem odparła zapytana, niewiele sobie z tego robiąc, że ma pełne usta. Ty, Gaspard musisz go znać. Taki gruby piekarz. Nazywa się, czekaj... aha, Greyfelt.
Ach, ten wzbogacony rzeźnik...
�" Ten sam.
Nie widzę jej nigdzie dorzucił Andrzej, który nie siadając do stolika, śledził uważnie twarze wszystkich tańczących par.
Zeszli na dolny pokład, �" wyjaśniła Flora, a Ducret dodał ironicznie:
To zupełnie zrozumiałe. Swój do swego ciągnie. Rzeźnik Greyfelt czuje się lepiej wśród swoich niedawnych przyjaciół, niż wśród porządnego towarzystwa.
�" Oczywiście, jeśli już ma dobrze w głowie, bo tak, to nosa zadziera jak mało kto.
�" No dobrze �" rzekł Andrzej, przysłuchując się tej rozmowie z oznakami zniecierpliwienia. Nie rozumiem tylko, dlaczego przyjęła zaproszenie owego dorobkiewicza, skoro była w naszym towarzystwie. O ile mi wiado..
Właśnie, wasza wina - przerwała Flora, ujmując się za koleżanką Poleźliście gdzieś, nie było was widać pół godziny, a tu
104
tymczasem przychodzili goście jeden za drugim, prosząc do tańca. Odmawiałyśmy z początku, ale Greyfelt wziął się na sposób, poszedł do zarządcy, a ten kazał przez kelnera.
Boże!... To ten łotr! krzyknął w tej chwili Ordęga prawie głośno i pochyliwszy się przez burtę, patrzył na dół, gdzie zabawiało się hałaśliwe towarzystwo trzeciej klasy. Już przed chwilą dojrzał wśród stłoczonej masy tańczących na estradzie najniższego pokładu smukłą sylwetkę Iris, przyciśniętą, niemal przylepioną do czerwonego jak piwonia grubasa, który objął ciasno swą danserkę i z gracją słonia dreptał w miejscu, nie mogąc się naprzód poruszać z powodu nadmiernego ścisku. Wreszcie powiodło mu się to. Fala tańczących par porwała go ze sobą i uniosła na przeciwległą krawędź platformy.
Wtedy właśnie wydał Andrzej okrzyk zgrozy. Zobaczył nagle olbrzymiego majtka, który zerwał się od stolika, odepchnął swoje krzesło z łoskotem, podszedł do miejsca, gdzie spocony rzeźnik usiłował p^hownie złączyć się z wirującym kołem tańczących, a rozkraczywszy się i podparłszy rękoma w biodrach, patrzył wyzywająco na struchlałą z przerażenia Iris. To był ów rosyjski marynarz, przed którego zaczepką ocalił ją Ordęga w parku.
«�" Co to znaczy?! -wrzasnął Greyfeld, uchwycony nagle za kołnierz i ściągnięty z podwyższenia na dół, między stoliki.
Jego głośny okrzyk nie przeszedł bez echa na wszystkich pokładach zwłaszcza na górnych, gdzie siedzieli goście żądni silnych wrażeń. Co żyło, spieszyło do burt, czekając z utęsknieniem bijatyki wśród gości trzeciej klasy, którzy po to tu byli przecież, aby dostarczyć emocjonujących widowisk. A na dole zanosiło się nieuchronnie na dobrą awanturę. Część spokojniejszych gości najniższego pokładu ujęła się za napadniętym rzeźnikiem, lecz szumowiny stanęły solidarnie po stronie Rosjanina. Obaj przeciwnicy stali pośrodku zwartego koła widzów i gestykulując zawzięcie, obrzucali się wyzwiskami. Wreszcie Greyfelt przypomniał sobie, że bogaczowi, chociażby bardzo świeżemu, nie przystoi zadawać się z pierwszym lepszym apaszem, zwłaszcza tutaj, gdzie z góry patrzą setki oczu lepszego towarzystwa. Zmierzył więc napastnika wzgardliwym wzrokiem, podał ramię słaniającej się danserce i ruszył w kierunku schodów.
�" Proszę mnie przepuścić- rzekł głośno do tych. którzy tworzyli
105,
pierwszy szereg koliska widzów. Ale ci ścisnęli się tym mocniej, pragnąc, aby się broń Boże bez bójki nie obeszło. Zresztą w tej samej chwili pochwyciły go z tyłu stalowe kleszcze i mimo oporu podniosły wysoko w górę.
Won! �"ryknął majtek, niosąc szamoczącego się rozpaczliwie rzeźnika w stronę burty, a kiedy się przed nim rozstąpili, pochylił się do tyłu dla większego zamachu i rzucił swój ciężar z taką silą, jak gdyby to była duża kula z kręgielni, a nie tęgi człowiek, ważący swoje 170 funtów co najmniej. Grubasek wrzasnął przeraźliwie, zatrzepotał krótkimi nogami, rozłożył ręce jak skrzydła i wpadł do wody wzbijając imponującą fontannę.
- Brawo! Brawo! �"wołali rozweseleni widzowie z wyższych pokładów, a jakiś zblazowany dżentelmen skrzywił się i dał wyraz swemu niezadowoleniu:
Już po wszystkim? Phi. Myślałem, że to będzie bardziej zajmujące... Nawet się nie pobili, hultaje...
Goście trzeciej klasy byli również zdania, że widowisko trwało za krótko. W tej myśli nie przepuścili uciekającej Iris, a kiedy marynarz ją dopadł, obdarzyli go hucznymi oklaskami.
' �" Ja nie pozwolę na to! �" rzekł Ordęga, wyrywając się Ducretowi, który trzymał go oburącz i tłumaczył, że nie wypada zaczynać burdy z pijanym marynarzem. �" Spójrz pan... On chciał z nią tylko zatańczyć... Każdy ma prawo mówił.
Grubas wynurzył się tymczasem i sapiąc, plując wodą, której się widocznie sporo nałykał, dążył ku prostopadłej ścianie statku.
Rzucić mu drabinkę... Niech się biją dalej! - - wołali wytwornie ubrani dżentelmeni i strojne ladies.
Na ogólne życzenie muzyka zaczęła grać. Olbrzymi majtek puścił się w tany z biedną Iris, która była bliska omdlenia. Spojrzenia jej wylęknionych oczu błądziły gdzieś w górze, jakby kogoś szukały, jakby stamtąd wyglądały ratunku.
Rzeźnik Greyfelt, wyciągnięty z wody, nie zdradzał najmniejszej ochoty do dalszych zapasów i otrząsnąwszy się, jak pies po kąpieli, znikł czym prędzej w drzwiach kabin, zajmujących środek najniższego pokładu, żegnany złośliwymi dowcipami sympatyków rywala. Goście z wyższych pokładów, jak też mieszane towarzystwo z dołu powracało
106,
do opuszczonych stolików, nie przeczuwając, że drugi akt dzisiejszej awantury będzie więcej emocjonujący od pierwszego...
W pewnym momencie rozochocony majtek chwycił oburącz główkę Iris, przechylił ją wstecz i przylgnął ustami do jej policzka. W tej samej chwili jej zalęknione spojrzenia spotkały wzrok Andrzeja i nagle zbudziła się w niej niezwykła energia. Błyskawicznym ruchem podniosła ręce w górę i zanim napastnik zdołał pojąć cel tego ruchu, zwinne palce zaatakowały mu oczy, a ostre paznokietki podrapały do krwi jego policzki, nos oraz powieki. Ryknął jak zraniony lew, spuścił zaciśnięte kułaki z siłą, która mogła rozbić czaszkę ludzką, lecz Iris była już daleko; docierała właśnie do schodów, wiodących na średni pokład. Olbrzym rzucił się w pościg. W kilkunastu potężnych susach przebiegł dzielącą ich przestrzeń, ale natrafił na poważną przeszkodę. Dwaj lokaje, przebrani za marynarzy, przepuścili bez wahania znajomą bar-girl, lecz nie mogli pozwolić, aby gość trzeciej klasy szedł na górne tarasy, zwłaszcza gość vpijany, rozwścieczony i szukający odwetu. Odepchnęli więc napastnika i rozpoczęło się szamotanie, które od razu zwabiło licznych widzów.
�" Nareszcie coś godnego uwagi �" powiedział głośno zblazowany elegant, śledząc z uwagą przebieg bójki.
Andrzej, który od samego początku obserwował zajście i odetchnął z ulgą, kiedy Iris znikła w drzwiach baru, nie wyrywał się już Francuzowi i patrzył obojętnie na walkę, toczącą się tuż u jego stóp. Olbrzym byłby poradził przeciwnikom, ale baczny na wszystko zarządca lokalu przysłał im natychmiast posiłki, w osobach trzech jeszcze służących. Jeden z nich chwycił szalejącego marynarza pod gardło, lecz w tej samej chwili wydał okrzyk bólu i runął na wznak. W ręku Rosjanina błysnął duży nóż, którego ostrze było zakrwawione.
�" Pięknie �"rzekł wytworny widz z pierwszego piętra.
Olbrzym spojrzał błędnym wzrokiem na powalonego przeciwnika
i nagle rzucił się do ucieczki. W przelocie żgnął nożem jakiegoś kelnera, który mu chciał zastąpić drogę, uderzeniem pięści rozciągnął innego, przewrócił kilka stolików i znikł widzom z oczu w drzwiach kabin najniższego pokładu.
- To już stanowczo koniec... A szkoda westchnął chorujący zapewne na spleen elegant i powrócił do swego towarzystwa.
Rannych wyniesiono pospiesznie, posługacze zmyli ślady krwi,
107,
kelnerzy obwieścili każdemu stolikowi z osobna, że winni zostali ukarani, że rany zadane przez pijanego marynarza są na szczęście bardzo lekkie, że właściwie w ogóle nic nie zaszło... Jazz-band rozpoczął szalonego stępa i zabawa potoczyła się po staremu, jak gdyby rzeczywiście nic w �śNiebieskim Okręcie" nie zaszło. Lecz Iris nie wracała do stolika.
Kierownik wezwał ją do siebie wyjaśnił zapytany w tej sprawie
kelner.
Flora, która wiedziona ciekawością pospieszyła do baru, powróciła pięć minut później z dokładniejszymi informacjami.
Lokaj zginął na miejscu �" rzekła zniżając głos aż do skali cichego szeptu.
Dlaczego Iris nie wraca?
Kelner jest ciężko ranny, ale ja wam to wszystko mówię w największym zaufaniu, moi drodzy...
�" Gdzie Iris, proszę mi powiedzieć...
�" Zaraz... Majtek uciekł na ulicę. Nikt się nie ośmielił go zatrzymać. To olbrzym prawdziwy, siłacz, atleta, a przy tym niebezpieczny furiat. Cała sprawa będzie zatuszowana. Kierownik konferuje właśnie z policją. Ooo, my mamy rozległe stosunki...
�" Dlaczego Iris nie wraca? �" powtórzył Andrzej po raz trzeci, i tak stanowczo, że Flora nie ośmieliła się nadal ukrywać prawdy:
�" Poszła do domu. Kierownik zwolnił ją z posady od dzisiaj. Taaak? Więc pozwala się uciec bandycie, tuszuje się śmierć
niewinnego człowieka, a biedną dziewczynę pozbawia się chleba? Zobaczymy jeszcze!... Gdzie urzęduje ten wasz łajdacki kierownik? �" krzyknął, zrywając się z krzesła.
�" Ależ kolego, �" przekładał Ducret �" To nie ma najmniejszego sensu... Wywołacie skandal, który tej dziewczynie żadnej korzyści nie przyniesie. Jeśli wam chodzi o wyrobienie Iris posady w innym lokalu, chętnie służę pomocą. Mam stosuneczki nienajmniejsze. Niechże więc pan usiądzie grzecznie...
Ordęga słuchał z roztargnieniem, gdyż jego uwaga była w tym momencie gdzie indziej zwrócona. Patrząc na dolny pokład, dojrzał krępego majtka, który zataczając się między stolikami, lawirował stale w stronę wyjścia. To był ów przyjaciel mordercy. Andrzej miał doskonałą
108,
pamięć i poznał go od razu. On to zastąpił Iris drogę w parku owego pamiętnego wieczora, on przyrzekł wówczas towarzyszowi zaprowadzić go do tego lokalu. Nie uciekł z nim razem, lękając się pościgu, odczekał kwadrans i teraz zamierza opuścić �śNiebieski Okręt", jak gdyby go nic z tamtym nie łączyło.
Płacić!
Pan już chce odejść? Ależ kolego...
�" Niech mnie pan nie zatrzymuje... Gdzie ten kelner, u licha...
�" Ale dlaczego, dlaczego?
�" Dlatego, drogi kolego, że nie mogę pozwolić, aby słaba, bezbronna kobieta błądziła sama w nocy po zaułkach tej zakazanej dzielnicy, tym więcej, że widzę jednego z jej prześladowców.
�" Ona zna Szanghaj na pewno lepiej od pana i może już jest w domu.
�" Bardzo wątpię �" wtrąciła Flora - wątpię, aby już doszła, zwłaszcza, że kiedy tu do was wracałam, ubierała się dopiero.
�" Widzi pan, widzi pan �" potakiwał Andrzej rozgorączkowany �" Kelnera nie majak na złość. Niech kolega ureguluje cały rachunek. Jutro zwrócę moją połowę, a teraz biegnę... Do widzenia!
�" Do widzenia �" odparł zdumiony Ducret, a jego towarzyszka nakreśliła palcem na czole wiele mówiące kółeczko...
Wybiegłszy z lokalu, przyczaił się Andrzej w ciemnej wnęce bramy przeciwległej kamienicy i czekał. Czeka! bardzo niedługo. Zataczający się marynarz wypadł na ulicę, rozglądał się przez chwilę podejrzliwie, wytrzeźwiał od razu i pobiegł w lewą stronę, nie przeczuwając, że w pewnej odległości sunie jego tropem jakiś mężczyzna z rewolwerem w jednej ręce, z elektryczną lampką kieszonkową w drugiej.
�" Gdzieś niedaleko musi być woda �"zauważył Ordęga, czując chłodny powiew wilgotnego wiatru na twarzy �" Tak, tak. To dzielnica portowa.
Noc była bardzo ciemna. Potworne cielska ołowianych chmur przewalały się po niebie, zwiastując burzę. Bardzo rzadko rozstawione latarnie rzucały mdłe blaski i nie rozjaśniały bynajmniej ponurych mroków, panujących w tych zaułkach. Długa ulica nie posiadała zupełnie domów mieszkalnych. Po obu bokach ciągnęły się płoty i mury ogrodzonych placów, niekiedy zamajaczyły kontury wielkich maga-
109,
zynów, potem znowu mur, biegnący zda się w nieskończoność, a poza nim czarne sylwetki kominów i zabudowań fabrycznych.
Andrzej zwolnił kroku.
�" Po co ja go śledzę? �"postawił sobie całkiem logiczne pytanie. �" Zapuszczam się coraz więcej w beznadziejną dzielnicę, gdzie o śmierć nie trudno w taką porę.
Przystanął właśnie, zamierzając zawrócić, kiedy posłyszał ostry przenikliwy gwizd. Prawie równocześnie ustał tętent biegnącego majtka i nastała minuta dzwoniącej w uszach ciszy. Potem rozległ się drugi gwizd, ale znacznie cichszy, jakby przytłumiony. Majtek ruszył bez pośpiechu w dalszą drogę. Czuł się tu widocznie jak w domu, bo poświstywał sobie jakąś dumkę i przeszedł z ubitej jezdni na kamienny chodnik, gdzie kroki dudniły głośno. Ta okoliczność ułatwiła zadanie Andrzejowi, który nabrał na nowo ochoty do niebezpiecznej wędrówki. Szedł na palcach tuż przy murze, usiłując przebić wzrokiem egipskie ciemności. Błysnęło nagle. W krótkim, jak myśl, błysku światła ujrzał daleko przed sobą ogromny masyw jakiegoś gmachu, znajdującego się w stadium budowy i długi, a wąski szereg symetrycznych brył na ulicy, które musiały być stertami cegieł zwiezionych na budowę. Dojrzał też sylwetkę śledzonego przez siebie człowieka i przylepił się do muru czym prędzej.
�" Iwan... Iwan �" zabrzmiało wołanie.
Andrzej zamienł się w słuch. Iwan to było imię olbrzymiego Moskala. Tak go przecież nazywał jego towarzysz, tam w parku.
�" Iwan... Jesteś w domu?
Rozległ się gniewny pomruk i gruby głos odpowiedział gdzieś z boku:
�" Jestem... czego wrzeszczysz, durny.
�" Nie bój się... Wszystko w porządku.
�" Nie szukali mnie?
�" Ani im się śniło.
�" A tamten kiwnął?
�" Chyba nie, inaczej by ea tobą węszyli.
�" No to się udało podwójnie, bo teraz ślad stracili i moją Angliczkę dostałem.
Co ty mówisz!... No, chwat z ciebie. Nie przyszła chyba po dobroci, co?
110,
�" Pewnie, aleja nie pytam. Dałem przez łeb, zawinąłem gębę żeby nie krzyczała, przerzuciłem pakunek przez ramię i w nogi.
�" No, no �" zdziwił się towarzysz �" pogadałeś już z nią po naszemu?
�" Nie było czasu. Ledwiem tu stanął, usłyszałem kroki. Zdawało mi się, że dwóch idzie... Przykucnąłem za murem i dla pewności położyłem jej garść na szyi... Ale ona jak kłoda. Ani mrukła. Potem tyś gwizdnął... No, wyłaź bracie... Zabawimy się wspólnie.
�" A ją gdzie potem spławimy?
�" Czy to rzeka daleko? �"odparł gruby głos i zarechotał prostackim śmiechem.
Ordęga słyszał bicie własnego serca. Trwoga o los nieszczęsnej kobiety zjeżyła mu włosy na głowie.
�" Muszę ją uratować! Muszę �" ślubował w duchu, lecz zdawał sobie doskonale sprawę, że może liczyć tylko na własne siły, a rozpoczynać walkę z dwoma rutynowymi zabijakami w ciemnych zakamarkach. w których oni czuli się jak u siebie, było szaleństwem. Rewolwer przeważyłby szalę zwycięstwa na ulicy czy w innym otwartym miejscu, ale tam...
'�" Pchnie mnie nożem zza węgła, zrzuci mi cegłę na głowę, albo nawet sam spadnę na łeb do jakiejś piwnicy �" rozmyślał, lecz przewidując tysiączne niebezpieczeństwa, posuwał się mimo to śmiało naprzód.
Dotarłszy do celu ryzykownej wędrówki przystanął bezradnie. W świetle nowej błyskawicy ujrzał tuż przed sobą potężny gmach o czterech bramach, długi, dwupiętrowy budynek, wyszczerzający nań oczodoły kilku tuzinów okien.
Muszę ją ratować �" dopingował się w myśli, wstępując na deski rusztowania bardzo ostrożnie, aby jakaś deska nie wydała jego obecności zdradliwym skrzypnięciem. Na chybił trafił wybrał pierwszą z brzegu bramę, zagłębił się w mroczną otchłań sieni odważnie, przystawał co kilka kroków nadsłuchując z natężeniem i znowu szedł przed siebie, suwając lewą ręką po murze ściany.
W pewnym momencie posłyszał gruby głos olbrzyma. Głos ten był głuchy, odległy, jakby się spod ziemi wydobywał.
�" Są w piwnicy �" szepnął. �" Muszę odnaleźć schody.
Szczęście sprzyjało mu widocznie, gdyż przy końcu sieni lewa ściana
111,
urwała się jak nożem uciął i gdzieś z dołu wionął nań chłodny przeciąg powietrza.
�" Żebym to mógł lampkę zapalić- westchnął, szukając stopą pierwszego stopnia.
W piwnicy szedł trochę pewniej. Nie lękał się już, że kroki mogą dudnić jak tam, w sieni, a dobrze ubita ziemia wchłaniała odgłos jego stąpnięć. Ale wyłoniło się nowe niebezpieczeństwo. Oto-mógł bardzo łatwo zabłądzić w tym labiryncie. Kilkakrotnie pochwycił urywek rozmowy dwóch apaszów, minął już pięć dużych ubikacji piwnicznych, a wydawało mu się, że echa rozmowy cichną, zamiast żeby się stały wyraźniejsze.
Grobową ciszę podziemi zakłócił rozdzierający jęk kobiety, zagłuszony salwą pijackiego śmiechu.
�" Suknia warta ze trzydzieści papierków �" warknął gruby głos, a drugi odparł natychmiast:
�" Możesz się cieszyć, jeśli ci Czang-Po za nią dziesięć zapłaci.
Czy muszę iść koniecznie do tego złodzieja?
�" Znasz innego?
�" Hm... A ty?
�" Znam. Gdybyś mi zawierzył, uzyskałbym znacznie lepszą cenę, niż u Czang-Po.
To bierz, tylko nie próbuj mnie oszklić, bo...
�" Cicho no!... Słyszałeś?
�" Co takiego?
�" Jakby ktoś na deskę nastąpił.
Andrzej, który przez chwilę szedł mniej ostrożnie, nadepnął rzeczywiście jakiś kawałek porzuconego drewna i teraz stał przy murze, wstrzymując oddech w płucach.
Tamci dwaj nadsłuchiwali przez kilka minut, wreszcie gruby głos rzekł lekceważąco:
�" Przywidziało mi się.
�" Eee, wiatr stuknął, albo szczury tańczą. Mało ich tu, czy co... Więc rachujesz wziąć za suknię ze dwadzieścia papierków?
�" Tego nie mówiłem, ale że wezmę więcej niżby dał Czang-Po, to pewna.
�" Trzewiczki także niczego. Bierz je. 112
4
�" Czekaj obejrzę przy świetle.
Gdzieś w trzeciej piwnicy zabłysło słabe światełko i dwaj wspólnicy wydali głośny okrzyk zachwytu:
�" Cie ją! Jakie to ma jedwabie na sobie... Nie wierzgaj, malutka... Ooo, drapie...
�" Na pomoc! Na po...!
Rozpaczliwe wołanie napadniętej kobiety urwało się w pół słowa, stłumione widać brutalną łapą któregoś z napastników.
�" Czekaj, ja ją uciszę.
Andrzej nie krył się dłużej. Przebiegł dwie piwnice, potknął się na jakimś kilofie i przekręcił taster swej kieszonkowej lampki. Z latarką w jednej, z rewolwerem w drugiej dłoni, wpadł do przestronnej ubikacji, która miała się stać miejscem kaźni dla Iris. Ujrzał plecy mniejszego majtka, uciekającego pospiesznie w głąb labiryntu, a w rogu na wiązce słomy półnagą kobietę, przygniecioną na wznak przez silnego napastnika...*-
W gwałtownym szamotaniu się nie posłyszał Iwan ostrzegawczego krzyku kolegi �" Policja! �"a błysk elektrycznej lampki wziął za światło błyskawicy. Te dziesięć sekund zwłoki zaważyło na szali. Odwrót był odcięty. W odległości pięciu, sześciu kroków stał jakiś człowiek. Jego twarzy nie mógł dojrzeć, oślepiony blaskiem silnej żarówki. Widział tylko wyciągniętą w swoją stronę dłoń z rewolwerem. Zerwał się błyskawicznie na nogi i wyprostował swą olbrzymią postać, sięgając niemal głową żelaznego trawersu betonowego sklepienia.
�" Ręce do góry! �"rozkazał przybyły.
Majtek spełnił polecenie, lecz nieznacznie postąpił krok naprzód.
Andrzej nie spuszczał go z oka ani na ułamek sekundy, choć potężne magnesy ciągnęły jego spojrzenie w stronę Iris. Nie uszło też jego uwagi, że podniesione dłonie rzezimieszka zwinęły się w kułaki, wielkie jak bochenki chleba, a cała sylwetka pochyliła się ku przodowi, do skoku...
�" Co ja z nim pocznę? �"pomyślał z rozpaczą. �"Pozornie skapitulował, więc strzelać nie mogę. Związać go? Po pierwsze nie ma czym, po drugie nie dam mu rady... Wypuścić jeszcze gorzej. Bateria się szybko wypali, grubo wcześniej zanim nastanie dzień, a pod osłoną ciemności pokonają nas z łatwością, nie mówiąc już o tym, że nie będziemy mogli opuścić tych podz... �"nie dokończył myśli.
* Niewolnice z Long Island
113
Ani kroku �" krzyknął, dotykając cyngla palcem.
Moskal mrużył oczy przed ostrym światłem i dreptał niecierpliwie w miejscu, ale był to tylko zręczny manewr. Przestępując z nogi na nogę, posuwał się powoluteńku w stronę trzymającego go w szachu przeciwnika. Każde stąpnięcie przesuwało go o dwa centymetry i przestrzeń powoli, lecz stale...
Skurczył się w sobie, sprężył stalowe muskuły i z piekielnym rykiem runął do ataku...
Andrzej chciał się cofnąć, ale było już za późno. Uczuł jakiś dziwny chłód w skroniach, dreszczyki w krzyżach, przez mgnienie oka ujrzał tuż przed sobą wykrzywioną gębę draba, a nad głową spadające pięści�" młoty. Wyciągnięta przed siebie dłoń z rewolwerem uderzyła z całej siły w szerokie piersi majtka. Wówczas nerwowy skurcz przebiegł palce i szarpnięty cyngiel spowodował wystrzał.
XVI
Zarządca klubu �śPrzyjaciół Wschodu" wyciągnął dłoń chciwie po leżące na biurku trzy studolarowe banknoty i westchnął obłudnie:
Komu innemu nie zrobiłbym takiego ustępstwa ani za tysiąc, ale \lla pana...
Ja mam wyjątkowe względy, prawda?
�" Pan żartuje, Mr Wolfson, a ja mówię całkiem poważnie. Nie dalej jak wczoraj opadła mnie tu cała paczka tych panów, co to uroczyście przyrzekali, że nigdy progów naszego klubu nie przestąpią. Ale wrócili synowie marnotrawni... Wrócili i dalej wiercić dziurę w brzuchu biednemu Jimowi, aby ich zawiózł.
�" Tam, gdzie mnie za chwilę zawieziesz �" wtrącił młody Wolfson.
�" Właśnie.
�" I nie spełniłeś ich życzenia.
�" Oczywiście, że nie. Z moimi szefami nie ma żartów. Zakaz zakazem. Pałac �śDaleki Wschód" jest zamknięty na cztery spusty i żadna siła nie potrafi mnie zmusić, abym tam kogoś wpuścił.
�" Wyjąwszy moje trzysta dolarów �"mruknął Robert, a głośno dodał �" Czy nie mógłbyś mi objaśnić, stary filucie, co zmusiło twoich godnych chlebodawców do wydania podobnego zakazu? Wasze damul-ki nudzą się tam z pewnością, wina kwaśnieją, nie zarabiacie nic, a w dodatku zrażacie sobie stałych klientów. Jaki więc cel tego zarządzenia?
�" Jaki, jaki, hm... Boja wiem, jaki? Czy pan sądzi, że moi szefowie spowiadają mi się ze swoich myśli?... Nie, panie..
�" No, a twój osobisty pogląd na sprawę?
115
�" Mój osobisty pogląd? Ano mają pietra, między nami powiedziawszy. Czy to policja nie wietrzy za kryjówką przemytników alkoholu? Czy to ten przeklęty Sww... Chciałem powiedzieć Tinsel nie wykrył w ubiegłym tygodniu siedziby podobnej instytucji jak nasza w Brooklynie?
�" To was chyba najmniej zmartwiło. Pozbyliście się najgroźniejszej konkurencji.
�" Prawda i to, ale co ich kiedyś spotkało, może się dziś, jutro, nam przydarzyć... Och, żeby tego Tinsela pokręciło!
�" Tak się wam dał we znaki.. No, proszę. Ja myślałem, że Prawn jest zdolniejszy od niego...
�" Gdzie tam, proszę pana �" zaprzeczył Jim skwapliwie i dla pewności skierował rozmowę na inne tory �" ale pan coś mocno zatęsknił za �śDalekim Wschodem", Mr Wolfson...
Robert roześmiał się szeroko:
�" Widzisz, mój stary �" odparł �" chcę na gwałt wykorzystać ostatnie tygodnie swobody.
�" Jakże to?... Czeka pana rok więzienia, czy co?
�" Nie rok, ale dożywotnie więzienie... Z polecenia papy muszę się ożenić w jak najkrótszym czasie.
�" Uj, to gorzej. Klub nasz straci najlepszego klienta.
�" A straci. Nie zamierzam co prawda wytrwać w mieszczańskiej wierności małżeńskiej, ale że nie będę stałym bywalcem klubu, ani członkiem, to pewne... Och, skończą się piękne czasy, skończą! Z tej właśnie przyczyny postanowiłem odwiedzić wasz niecnotliwy przybytek, aby sobie później nie robić wyrzutów, że ostatnich chwil kawalerskiej wolności nie wyzyskałem należycie.
�" Teraz rozumiem i przeczuwam, że nie skończy się na dzisiejszej wizycie �" rzekł Jim, kalkulując chytrze w duchu, że nie skończy się również na tych trzech już zainkasowanych studolarówkach.
Robert zdusił papierosa w popielniczce i spojrzał na zegarek.
�" Czwarta �" mruknął �" do wieczora mam czas.
�" Tylko do wieczora? Sądziłem, że całą noc pan spędzi w miłym towarzystwie.
�" Niestety. U ojca jest dzisiaj małe przyjęcie, na którym muszę być koniecznie obecny. Ale jutro sobie powetuję.
116,
�" A więc chodźmy.
Jim przywołał telefonicznie swego zastępcę, udzielił mu szeptem jakiejś instrukcji, a poleciwszy surowo, aby ani na chwilę nie opuszczał kancelarii zarządu klubu, wyszedł z Robertem na korytarz. Przy samym końcu znajdowały się drzwi, opatrzone napisem:
�śMieszkanie prywatne sekretarza klubu".
Lokal, w którym się teraz znaleźli, wyglądał rzeczywiście na prywatne mieszkanie. Po lewej stronie ganku, będącego niejako przedłużeniem klubowego korytarza, mieścił się szereg otwartych szeroko drzwi do rzędu skromnie umeblowanych pokojów, biegnących w amfiladzie. Ostatni pokój, największy rozmiarami, był biblioteką. Ścianę przeciwległą do wejścia zakrywały doszczętnie półki z książkami, od podłogi aż po sufit.
Jim pozostawił swego towarzysza w przedostatnim pokoju, zasunął portierę, po czym szybko przystąpił do książek. Zdecydowanym ruchem wyciągnął trzeci tom w skórę oprawnej encyklopedii i wsunął rękę w powstałą szczelinę. Jakby za dotknięciem różdżki czarodziejskiej pękło sześć półek (licząc od podłogi), wykonało kolisty obrót do przodu, odsłaniając doskonale zamaskowane w zakrytej ścianie przejście.
Mr Wolfson, może pan wejść �" rzekł, usuwając szybko trzymany w lewej ręce tom encyklopedii na dawne miejsce.
Za tajnym przejściem mieściła się wąska, okrągła klatka schodowa. Robert, który szedł tędy chyba po raz setny w życiu, wyprzedził swego przewodnika i biegł szybko na dół przeskakując co drugi stopień.
Jim zasapał się dobrze,
�" Z pana także gorączka �" utyskiwał, kiedy znaleźli się w niskim ganku podziemnym.
Robert wyjął naperfumowaną chusteczkę i przytknął ją do nosa.
Pachnie aż mdli -zauważył kwaśno. �"Moglibyście zaprowadzić jakąś wentylację przy tych słonych cenach.
Będzie, będzie z czasem - odparł sekretarz klubu �śPrzyjaciół Wschodu", poświęcając sobie latarką elektryczną.
Po pięciu minutach wędrówki ganek wyprostował się i zaczął dość raptownie w dół opadać, przez co zmusił idących do przyspieszenia kroku. Blask silnej lampki oświetlił odległą ściankę, która pozornie zamykała drogę, stanowiąc ślepe zakończenie korytarza. Ale w prawej
117,
ścianie były zamaskowane drzwiczki, po otwarciu których wionął orzeźwiający chłód powietrza bajecznie świeżego w porównaniu ze stęchłą atmosferą, jaka panowała w piwnicznym labiryncie. W odległości trzystu kroków ukazała się czarna tafla wody.
�" Poszukam mechanika �" rzeki Jim. �"Niech pan zaczeka chwileczkę.
Robert skinął głową przyzwalająco i zaczął się rozglądać. Brakło na to okazji kiedyś, kiedy przybywał tutaj w licznej kompanii rozbawionych przyjaciół, kiedy mechanik czekał już na gości i odjazd do pałacu �śDaleki Wschód" następował bezzwłocznie...
Była to drewniana szopa olbrzymich rozmiarów, podobna do tych, jakie posiadają większe przystanie wioślarskie. Środek zajmował duży basen, oddzielony chwilowo zamkniętymi wrotami od wód zatoki, dookoła niego biegła wąska platforma, a w głębi znajdował się warsztat, odgrodzony ścianką. Tam właśnie podążył i Jim.
Przez szpary pomiędzy deskami wdzierało się światło dzienne, dzięki czemu w szopie było wcale widno. Na zewnątrz, poza wrotami ryczały raz po raz syreny przepływających obok parowców, warczały motory kutrów rybackich, sapały zadyszane od ciężkiej pracy holowniki, taszczące na linach wielkie okręty do portu, a wyorane przez nie skiby brudnej wody chlustały o deski frontowej ściany szopy, budziły z. popołudniowej drzemki wodę w basenie i zmuszały do kołysania się dwie duże łodzie motorowe, uwięzione w szopie.
�" Jestem �" zabrzmiał głos Jima. Jedziemy zaraz.
Którą wziąć? �" spytał towarzyszący mu człowiek i wskazał na obie motorówki.
Wszystko jedno. Zresztą możemy wziąć �śBaaltis". Niech sobie �śAstarte" odpocznie.
Z warsztatu wysunął się drugi mechanik i podszedł do korby, która z pomocą specjalnego mechanizmu otwierała i zamykała potężne wrota.
Czekać! wrzasnął sekretarz klubu Nie widzisz, że pan jeszcze nie wsiadł?
Wolfson wzruszy! ramionami...
�" Na co te komedie ze mną �"bąknął Co innego, jeśli wieziecie całą paczkę, wśród której zawsze się może znaleźć ktoś mniej pewny... Ale ja...
118,
Przykro mi bardzo, lecz mamy swój służbowy regulamin, od którego nie wolno nam ani na cal odstąpić.
Więc nie mogę pozostać na pokładzie?
�" Stanowczo nie. O ile chce pan jechać, musi pan jak zawsze, pozostać w kajucie.
Chcąc nie chcąc wszedŁRobert do małej kajuty motorówki. Całe jej umeblowanie stanowił składany stół i ławeczki dokoła; okna były szczelnie z zewnątrz zasłonięte grubymi storami, a drzwi zamykały się podobnie jak drzwi kabiny samolotu pasażerskiego; pasażerowie byli więc podczas jazdy więźniami, zależnymi od załogi.
Motor puszczono w ruch. Łódź drgnęła i zaczęła drżeć stale, jednostajnie, po czym ruszyła powoli z miejsca.
�" Aha, rozwarto wrota sezamu pomyślał młody Wolfson i nagle zaczął się zastanawiać, gdzie jest właściwie siedziba pałacu �śDaleki Wschód". Dotychczas nigdy jeszcze nie postawił sobie tego pytania. Nie interesowało go zupełnie, nie było nawet czasu o tym myśleć, gdyż godzinną podróż motorówką uprzyjemniała sobie złota młodzież opowiadaniem nowych kawałów lub grą w karty dla odmiany. Dzisiejsza samotność nadawała się właśnie na rozmyślania wszelkiego rodzaju o tajemniczym przybytku rozpusty.
�" W każdym razie gdzieś na Long Island �" rozumował, biorąc w rachubę kąt padania promieni słonecznych, które przenikały matowe szybki ponad oknami kajuty z jednej strony i malowały żółte romby światła na przeciwległej ściance. Płyniemy stale w kierunku wschodnim, a więc równolegle do brzegów �śDługiej Wyspy".
Pierwsze trafne odkrycie zachęciło go do dalszych dociekań, nie mających zresztą innego celu jak zabicie czasu i urozmaicenie sobie godzinę trwającego aresztu w ciasnej przestrzeni.
�" Cała jazda trwa, jak niejednokrotnie stwierdziłem, 55 minut myślał głośno. Biorąc pod uwagę, że łódź, posiadająca tak silny motor zrobi swoje 25 mil morskich, a może nawet i więcej, należałoby szukać celu naszych wycieczek gdzieś w okolicy Freeport.
Tok rozmyślań przerwało nagłe pochylenie się pędzącej motorówki. Kołysała się przez krótką chwilę, potem sunęła znowu szybko, lecz jasne plamy promieni słonecznych wykwitły po przeciwnej stronie kajuty.
Robert Wolfson uśmiechnął się domyślnie.
119,
�" Rozumiem �" szepnął �" dla zdezorientowania i zmylenia mnie, zawrócili. Zawsze tak robią, spryciarze.
Łódź zmieniała kierunek kilkakrotnie, a wykonawszy cały szereg zwrotów w tę czy w ową stronę, zwolniła biegu. Po chwili ustało warczenie motoru. Płynęli teraz nabranym rozpędem, dając się kołysać falom.
�" Dojeżdżamy.
Jakby na potwierdzenie tego słowa, zachrobotała zasuwa zamykająca drzwi kajuty od zewnątrz; w progu stanął Jim.
�" Zwalniam pana z więzienia, Mr Wolfson �" rzekł z uśmiechem.
Robert wyskoczył na maleńki pomost drewniany i zaczął się
ciekawie rozglądać. Przyjeżdżał tu zawsze w nocy, kiedy ciemności nie pozwalały wiele zobaczyć; dzisiaj był tutaj w biały dzień. Był prawdopodobnie pierwszym gościem, który do pałacu �śDaleki Wschód" zawitał o tak niezwykłej porze.
Obejrzawszy się wstecz, ujrzał szeroką bramę z wysokich żelaznych sztachet, zamykającą dostęp do maleńkiej, prawdopodobnie sztucznie wykopanej zatoczki, w której obecnie znajdowała się motorówka. Owe wrota stanowiły jedyną w tym miejscu wyrwę w olbrzymim murze, okalającym ze wszystkich stron rozległy park. Zamykał je właśnie za pomocą długiej żerdki Murzyn, a dokonawszy tego dzieła, podszedł do łodzi, patrząc z wyraźnym zdziwieniem na Roberta. �" Nowy wspólnik, dostawca towaru, czy odbiorca? �" zdawały się pytać jego spojrzenia, bo nie mogło mu się w głowie pomieścić, żeby Jim ośmielił się postąpić wbrew surowemu zakazowi chlebodawców i przywoził gościa, do tego w biały dzień. A Jim, jakby odgadł myśli służącego, zmarszczył się, nachmurzył i rzucił ostrym tonem:
�" Zostaniesz tutaj, zrozumiano?... A pan Mr Wolfson proszę za mną. �" Kiedy za pierwszym zakrętem ścieżki zatoczka znikła im z oczu, pochylił się w stronę towarzysza i dodał szeptem �" Pan nie ma pojęcia, na co ja się narażam. Uzależniam się od tych czarnych bydląt i muszę każdemu coś wsunąć do łapy, aby mnie który nie wsypał przed starymi. Tak, tak, Mr Wolfson... Z pańskich trzystu dolarów niewiele pozostanie w kieszeni starego Jima.
Robert zbył milczeniem te narzekania, zajęty podziwianiem ma-lowniczości olbrzymiego ogrodu. Wydał mu się stokroć bardziej
120,
romantycznym i interesującym od starannie utrzymanego parku, jaki otaczał ojcowski pałacyk. Było tu pełno sztucznych grot, ukrytych w gęstwinie zarośli, pełno miejsc zacisznych, zasłoniętych ze wszystkich stron kępami kwitnących krzewów, były sadzawki z wysepkami, dziko zapuszczone trawniki i drzewa �" olbrzymy, stanowiące jak gdyby potężny, żywy mur, dzięki któremu niczyje oko nie mogło dojrzeć spoza ogrodzenia wspaniałego pałacu, będącego miejscem niecenzuralnych rozrywek dla złotej młodzieży nowojorskiej, a zarazem straszliwym więzieniem nieszczęsnych białych niewolnic.
Jim przystanął nagle.
�" Z tej strony mieszczą się kuchnie, magazyny i mieszkania służby. Zbyt wiele oczu mogłoby nas dojrzeć. Obejdziemy pałac dookoła i wejdziemy od frontu.
�" Wszystko mi jedno �" odburknął Robert. �" Prowadź, stary, byle szybko... Czas drogi.
Piffc* minut później wkraczali na pierwszy stopień wspaniałych, szerokich schodów, strzeżonych przez cztery kamienne lwy.
�" Ładny gmach �" rzekł młody Wolfson z uznaniem, mając po raz pierwszy sposobność obejrzeć architekturę tego pałacu i objąć okiem jego pokaźne rozmiary. �śDaleki Wschód" był budynkiem tylko dwupiętrowym, ale za to bardzo rozległym. Z zewnątrz nie wyglądał też bynajmniej na to, czym był w rzeczywistości, gdyż tylko parterowe okna były zaopatrzone w kraty; tu bowiem trzymano nowicjuszki zawsze skłonne do ucieczki lub nawet samobójczych zamiarów. Na pierwszym piętrze znajdowała się sala dansingowa, palarnia opium, bar, salony do gry w karty i ruletkę oraz właściwe pokoje klubu. Oba skrzydła drugiego piętra zamieszkiwały te pensjonariuszki, które pogodziły się już ze swym smutnym losem i nie zdradzały zamiarów sprzecznych z interesami zyskowanego przedsiębiorstwa Harrego Foxa i Izaaka Ironfielda, a środek tego piętra zajmowały apartamenty właścicieli.
Pańską wybranką była o ile pomnę, mała Cissy - rzekł Jim, kiedy znaleźli się w przestrzennym hallu i ruszył w stronę windy obsługiwanej przez małe Murzyniątko.
Robert powstrzymał go ruchem ręki.
�" Wolałbym co innego �" odparł �" Trzeba sobie przecież życie urozmaicić.
121,

Więc płomiennowłosa Mag?
�" Nie.
�" Także nie?... Hm... Dolly?.. Maud?...
Wymienił szereg imion, lecz kapryśny klient krzywił się coraz niemiłosierniej i za każdym razem przeczył ruchem głowy.
�" Chciałbym obejrzeć okazy świeżo importowane, o których tyle naopowiadałeś.
�" Aha, nowicjuszki... Ano, dobrze, tylko że uważa pan, drogi Mr Wolfson, jakby to powiedzieć... �" tu chude palce sekretarza klubu �śPrzyjaciół Wschodu" wykonały wymowny gest, jakiego się używa przy liczeniu monet.
�" Ile?
�" Pan zna przecież taryfę... Dwieście.
�" Ooo, już dwieście?.. Sto nie łaska? Jim, wasza zachłanność kopie grób tej �śczcigodnej" instytucji.
Jim potakiwał smętnie, przeliczył uważnie zwitek wręczonych sobie dwudziestodolarówek i ruszył w stronę masywnych drzwi dębowych, które odgradzały hall od siedziby nowicjuszek. Otworzył je kluczem, zamknął za sobą starannie i popchnął gościa lekko ku pierwszym z brzegu drzwiom.
Był to długi korytarz, posiadający po obydwu stronach całe szeregi drzwi, jak gdyby w jakimś hotelu. Każde drzwi posiadały okienko, opatrzone żelazną kratką od strony pokoju, a od zewnątrz małą okiennicę, którą specjalny mechanizm podnosił, lub zasuwał bezszelestnie. Dzięki temu urządzeniu można było każdą pensjonariuszkę obserwować z korytarza, bez zwracania jej uwagi. W więzieniach podobne okienka nazywają �śjudaszami", dla zaznaczenia ich zdradzieckiej roli. Pokoje �śDalekiego Wschodu" miały jeszcze i tę cechę cel więziennych, że tastry elektrycznych żarówek znajdowały się w korytarzu. Robert przylgnął twarzą do szybki okienka pierwszych drzwi z brzegu lecz cofnął się szybko.
�" Ona szlocha �" rzucił szeptem.
�" Więc ukoi pan jej tęsknotę za mamą i tatą �" odparł sekretarz klubu.
�" Nie. Jim. Widok płaczącej kobiety wzrusza mnie zawsze. Chodźmy dalej.
122
Mieszkanka drugiego pokoju modliła się żarliwie. Klęczała przy swoim łóżku z dłońmi splecionymi kurczowo, ze wzrokiem utkwionym nieruchomo w jeden punkt ściany. Twarz jej, zwrócona profilem do zdradliwego okienka w drzwiach, miała wyraz takiego skupienia religijnego, a zarazem takiej ufności w opiekę niebios, że lekkomyślny młodzieniec poczuł jakiś zabobonny lęk w sercu i czym prędzej opuścił swój punkt obserwacyjny.
Jim przystąpił do następnych drzwi.
Tu mam coś dla pana, Mr Wolfson �" szepnął, mrużąc oko.
Robert spojrzał z ciekawością do okienka.
Twarzy nie widzę powiedział, odwracając głowę do obok stojącego przewodnika Ale zgrabna jest, owszem...
Czekaj pan... Zaraz ją zmusimy, aby się nam przedstawiła ~%i przodu.
To rzekłszy, zapukał pięścią do drzwi. Dziewczyna wykonała gwałtowny zwrot na pięcie. Obie dłonie przycisnęła kurczowo do piersi, a przerażonymi spojrzeniami swych zalęknionych oczu przylgnęła do okienka, spoza którego śledził ją wzrok jakiegoś prześladowcy. Wstrzymała oddech i zastygła w pełnym śmiertelnej trwogi oczekiwaniu, odgadując instynktem, że za tymi drzwiami rozstrzygają się jej losy.
Niesłychane �" oburzył się Robert Przecież to jeszcze dziecko.
Phi... Dziecko nie dziecko... Dwanaście lat skończyła. Wielu naszych klientów przepada za takimi.
�" Chyba jakiś zwyrodniały osobnik. Ja do takich typów nie należę, Jim, i chciałbym, abyś to zapamiętał.
�" Więc nie?
�" Stanowczo nie!
Ha, to pójdziemy dalej, ale pozwolę sobie zauważyć, Mr Wolfson, że po jednej flaszce szampana nie miałby pan więcej podobnie głupich skrupułów rzekł cynicznie przewodnik.
Robert oburzył się na serio:
Wypraszam sobie wszelkie uwagi! warknął. Potem mszcząc się widocznie za drobny incydent, zaczął straszliwie grymasić i zmusił w ten sposób zniecierpliwionego Jima do przewlekłej wędrówki od okienka do okienka. Nie uczynił wyboru do tej pory, choć wszystkie bez wyjątku niewolnice były naprawdę piękne i młode.
123
Krytykował je, kaprysił, zrzędził, wstydząc się przyznać, że właściwym powodem tego postępowania są dziwne refleksje, jakie się w nim najniespodziewaniej obudziły. Nie obudziły się w nim nigdy przedtem, może dlatego, że przybywał tu zawsze w hulaszczej kompanii, że zaczynało się od obfitej libacji w barze na pierwszym piętrze, że miał do czynienia wyłącznie z dziewczętami, które pogodziły się dawno ze swym losem i które uważały odwiedziny młodych bywalców klubu za miłą niespodziankę, urozmaicającą szarą nudę beznadziejnego, złamanego na zawsze życia. Taką była płomiennowłosa Mag, mała Cissy, wiecznie roztrajkotana Dolly, sentymentalna Molly i Maud, która potrafiła wypić nieprawdopodobną ilość koktajli. Wszystkie one były roześmiane, przynajmniej w towarzystwie swych przygodnych wielbicieli, wszystkie brały udział w szerokiej zabawię, w grach hazardowych, w pijatykach, w wyuzdanych igraszkach w parku, gdzie grały role nimf leśnych, syren, rusałek, a wstawieni goście, przyozdobieni w rogi, skóry i tym podobne rekwizyty, role faunów, satyrów, lub nawet ku ogólnej wesołości, centaurów.
Tu było zupełnie coś innego. Nowicjuszki siedziały pod kluczem, jak prawdziwe niewolnice. Nie miały nawet tej ograniczonej swobody ruchów, z której korzystały ich starsze koleżanki, ich poprzedniczki w golgocie cierpień, poniżeń, pohańbień. Dopiero kiedy przejdą to piekło, kiedy stępią się ich nerwy, a kilkumiesięczny pobyt w tych przeklętych murach wypleni skutecznie wszelkie nadzieje, tęsknoty, nawet wspomnienia dawnego życia... wtedy dostąpią w drodze łaski zaszczytu włączenia ich do grupy �śspokojnych" pensjonariuszek. Wtedy zamieszkają na drugim piętrze, gdzie nie ma krat w oknach, gdzie pokoje nie przypominają w niczym cel więziennych, lecz wytworne buduary, wtedy wolno im będzie spędzać wolne godziny w parku i brać udział w zabawach, odbywających się w salonach klubowych na pierwszym piętrze, dopóki się nie znudzą zblazowanym gościom. A potem nastąpi akt czwarty tragedii, tułaczka po domach publicznych brazylijskich czy argentyńskich, od lepszych począwszy, a skończywszy na portowych spelunkach, akt piąty w szpitalach, lub pod płotem i epilog w prosektoriach, gdzie sponiewierane, splugawione ciała przydadzą się jeszcze na coś społeczeństwu, jako środek do wzbogacenia wiedzy przyszłych lekarzy.
124
To wszystko przeniknęło nagle do świadomości Roberta pod wpływem przeglądu uwięzionych w separatkach dziewcząt. Żadna z nich nie była uśmiechnięta. Niektóre modliły się, większość popłakiwała z cicha, jakby już siły do spazmatycznego szlochu nie stało, inne wisiały na najniższym poprzecznym pręcie kraty bardzo wysoko umieszczonego okna, spozierając z bolesną tęsknotą w błękit nieba, znowu inne siedziały jak odrętwiałe ze wzrokiem apatycznie utkwionym w jakiś punkt przeklętej celi.
Kiedy Jim pukał do tych czy owych drzwi, żadna nie ucieszyła się, nie podeszła naprzeciw, jakby to uczyniły Mag, Dolly, czy Cissy. Wprost przeciwnie. Chrobot okiennicy w zamaskowanym okienku, odgłos kroków, echo rozmowy, toczącej się w korytarzu wywoływały odruch rozpaczliwej samoobrony; słabe paluszki zaciskały się w pięści, zaniepokojone spojrzenia szukały z nerwowym pośpiechem jakiegoś wyjścia ^fcestrasznego położenia, a nie znalazłszy go, przylepiały się do klamki w trwożnym oczekiwaniu.
Robert widział wszystko. Widział, jak zasunięcie okiennicy witały westchnieniem bezmiernej ulgi i dziękczynną modlitwą. Po raz pierwszy w życiu zaczął się zastanawiać, wczuwać się w położenie tych istot i po raz pierwszy zrozumiał cały ogrom ich niedoli. W zamyśleniu kroczył obok swego przewodnika od jednych drzwi do drugich, coraz mniej skłonny do uczynienia jakiegoś wyboru, coraz więcej zdecydowany do pójścia na drugie piętro i odwiedzenia starych przyjaciółek.
�" I żadna? �"zaczepił Jim ironicznie �"Coś pan dzisiaj bardzo kapryśnie usposobiony.
�" Jeszcze nie widziałem wszystkich �" brzmiała niepewna odpowiedź.
�" Całkiem słusznie. Pozostała nam druga stona korytarza.
�" A tam przy końcu widzę drzwi.
�" Nie dla pana, Mr Wolfson.
�" Może właśnie.
�" Nie, nie. Zresztą do niej nie wolno mi nikogo wprowadzić.
�" Z polecenia twoich szanownych szefów?
�" Z polecenia moich szanownych szefów, Mr Wolfson.
�" Zarezerwowali ją dla siebie?
�" Tego już nie wiem, dość, że nie wolno.
Właśnie dlatego pójdę zobaczyć �" rzekł z uporem i nie zważając na perswazje Jima, podszedł do ostatnich drzwi.
Proszę podnieść tę okiennicę �" rozkazał.
�" Ależ mówiłem.
Nie ma żadnych �śależ"... Prędzej!
Głośny spór nie uszedł uwagi uwięzionej tam dziewczyny. Siedziała w jedwabnym szlafroczku na krześle, pogrążona w smutnej zadumie i wspomnieniach. Posłyszawszy szmer podnoszonej w górę okiennicy, odwróciła głowę spokojnie, spojrzała bez lęku w stronę małego okienka, a rasowa jej twarzyczka przybrała wyraz takiej dumy wzgardliwej, że uważnie patrzący Robert nie mógł się powstrzymać od cichego okrzyku:
�" A to co za jedna?! Księżniczka jaka czy...
Iii, taka księżniczka, jak ja lord odparł Jim, wzruszając ramionami, a po chwili dodał �" Ale miny umie stroić nieporównane. Mój stary, który ją przywiózł z Polski, nie mówił o niej inaczej, jak: obrażona królewna.
Obrażona królewna. Zupełnie trafne określenie �" mruczał Robert, nie mogąc oczu oderwać od szybki. �"Tak, tak. Jest w niej coś z monarszej pychy, dostojności... Jak to siedzi! Spójrz tylko... Jak gdyby to nędzne krzesło tronem było... Hm, hm. Więc Polka.
Polka. Lat 21, na imię jej Mary.
Bajeczna uroda... Co za oczy, jaka szlachetność rysów, jaka noga! �" zachwycał się w dalszym ciągu.
No wreszcie jedną pan raczył dzisiaj pochwalić. Czy właśnie dlatego, że ta jest dla pana niedostępna?
Co znaczy: niedostępna?
�" Zdaje się, że już panu tłumaczyłem, co to znaczy. Zresztą co tu gadać, skoro się pan dzisiaj nie czuje na siłach...
Milcz, bałwanie! �"syknął, chwytając bezczelnego przewodnika za ramię. Świeżo wystawiony gmach skrupułów, refleksji, pierwszych szlachetniejszych porywów serca drgnął w posadach pod wpływem uderzenia taranu szyderstwa, godzącego w najczulszą stronę męskich ambicji.
Tę wybieram �" rzekł z wysiłkiem, niemal wbrew woli.
�" Przykro mi, ale...
Dostaniesz 50 dolarów jeszcze.
126
Ani za dwieście.
�" To znaczy, że sto cię przekona �" odparł, wciskając zielony banknot w zawsze otwartą dłoń Jima.
�" Tylko dla pana robię to nowe ustępstwo �" brzmiało stereotypowe westchnienie i w ręku sekretarza klubu zadzwoniły klucze.
Robert potrząsnął głową przecząco...
�" Tutaj nie chcę. Zaprowadzisz ją do szkarłatnej sali i każesz tam przynieść dwie butelki szampana... Zrozumiano?
Jim skinął głową i ruszył w powrotną drogę, aby wypełnić polecenie kapryśnego klienta.
XVII
Maria Ordęga szła posłusznie za chuderlawym przewodnikiem, eskortowana w dodatku przez barczystego Murzyna. Nie miała pojęcia, dokąd ją wiodą ci ludzie, lecz serce jej ścisnęło nagle niedobre przeczucie. Domyśliwszy się już dawno, w jak straszliwe szpony wpadła bez własnej winy, oczekiwała w śmiertelnej trwodze przeklętego dnia, który musiał nastąpić, błagając Boga w ciągłych modlitwach o ratunek, lub o śmierć jak najrychlejszą.
Niestety... Tygodnie całe upłynęły od chwili porwania uczennic �śVenus-Filmu" i nic. Nie było się nawet co łudzić. Potężna szajka handlarzy żywym towarem zaaranżowała porwanie szesnastu niedoszłych artystek filmowych tak sprytnie, że nikt ich szukać nie będzie. Nikomu z pewnością nawet na myśl nie przyjdzie, że one nie utonęły w czasie morskiej wycieczki.
�" O ratunku nie ma co marzyć... Pozostała tylko śmierć, albo hańba... Wybieram pierwsze �" rzekła Maria Ordęga któregoś dnia podróży na statku �śAfrodyta" do swej koleżanki, z którą razem była zamknięta w jednej kabinie. Szybkim ruchem wyjęła lilipucią flaszeczkę z trucizną, wyrwała korek zębami i wypiła całą zawartość.
Odratowano ją jednak, a co gorsza, otoczono specjalnie czułą opieką, aby podobnego eksperymentu nie powtórzyła w przyszłości. Była przecież na równi z innymi towarzyszkami niedoli, cennym towarem, za który w Południowej Ameryce zapłacą z zamkniętymi oczami dwa do trzech tysięcy dolarów, a który może drugie tyle przysporzyć firmie Ironfield Co. w ciągu kilkumiesięcznego pobytu na wyspie Long Island.
128
Firma Ironfield & Co. dbała we własnym interesie o zdrowie nowicjuszek. Separatki ich były odpowiednio urządzone w tym celu. Łóżko, otomana, stół. szafka, nawet dwa krzesła, słowem wszelkie sprzęty były przyśrubowane do podłogi i nie posiadały żadnych ostrych kantów ani krawędzi. Okna znajdowały się bardzo wysoko, niemal tuż pod sufitem, małe okienka w drzwiach zaopatrzono od wewnątrz w gęstą siatkę, aby odpędzić pokusę stłuczenia szyby i połknięcia szkła. W czasie każdego posiłku w celi, asystował muskularny Murzyn, którego zadaniem było pilnie baczyć, ażeby któraś pensjonariuszka nie zrobiła niewłaściwego użytku z widelca, czy talerza, lub łyżki. Noży, szpilek, w ogóle żadnych niebezpiecznych przedmiotów nie dostawały nowicjuszki do ręki, a poza tym dyżurny strażnik zaglądał co kwadrans przez, okienko z korytarza, aby jakaś niewolnica nie okazała się bardziej pomysłowa od przewidujących cerberów.
Tak więc i śmierć zawiodła nadzieje, a troskliwa kuratela udaremniła przyspieszenie jej nadejścia.
Jesteśmy na miejscu, obrażona królewno rzekł nieszczególną francuszczyzną chudy, niepokaźny człowieczek i wykonał przesadnie niski ukłon przed zamyśloną dziewczyną.
To znaczy? �"spytała, mierząc go chłodnym wzrokiem.
To znaczy, że piękna królewna z dalekich, egzotycznych krain zawrze niebawem znajomość z synem jednego z naszych królów. Bo my tu, he, he, he, w demokratycznych Stanach posiadamy kilka tuzinów monarchów. I tak król kleju, król mydlą, król stali, nafty...
Nie ciekawam przecięła jak nożem.
�" Nie łaskawam. prawdę powiedziawszy... Nie łaskawam gawędzić z nędznym pachołkiem, skoro tam piękny królewicz czeka... Proszę bardzo �"dodał, otwierając drzwi �" Królewna raczy wejść i czuć się w tych apartamentach, jak u siebie...
Życzę dobrej zabawy, he he he...
Drzwi pchnięte silnie zatrzasnęły się i klucz w zamku zazgrzytał złowrogo.
Maria Ordęga rozejrzała się ciekawie po swym nowym więzieniu. Był to wielki pokój, prawie sala, o trzech dużych oknach, zasłoniętych obecnie wewnętrznymi okiennicami. Wąziutkie szpary wśród desek okiennic niewiele dziennego światła wpuszczały do wnętrza i gdyby nie
V Niewolnice / l ong Island
129
blaski trzech lamp, ocienionych pomarańczowymi abażurami, panowałyby tam zupełne ciemności. Pośrodku znajdował się obszerny basen, wpuszczony w posadzkę. Z ust nagiego bożka tryskała ciepła woda wąskim strumyczkiem, zalewając kolejno stopnie marmurowych schodków. które zaczynały się równo z poziomem posadzki i biegły w dól aż do dna basenu. Smugi pary unosiły się nad zwierciadłem wody, która przybrała odcień różowy, dzięki szkarłatnym odbiciom ścian pokoju i pomarańczowym refleksom lamp, osłoniętych batikowymi abażurami.
Wykąpałabym się z przyjemnością �"zauważyła Maria szeptem i podeszła śmiało do basenu. Tu rzeczywiście wszystko do kąpieli przygotowano dodała na widok leżących na krześle ręczników i prześcieradeł Nawet płaszcz kąpielowy... Dwa?!
Zbladła nagle jak opłatek. Stanęły jej w pamięci ironiczne aluzje antypatycznego człowieka, który ją tutaj przyprowadził. Mówił coś o jakimś królewiczu, synu króla smalcu, mydlą, czy innego dorobkiewicza. A więc jest tu jakiś mężczyzna i śledzi ją zapewne z ukrycia. Ale gdzie jest, gdzie się schował?...
Chyba tam - pomyślała i skierowała wzrok w przeciwległy róg sali. Stało tam olbrzymie łoże, osłonięte ze wszystkich stron lśniącą tkaniną, która spływała w luźnych fałdach z baldachimu, rozpiętego tuż po sufitem. Ale draperia ani drgnęła. Wisiała spokojnie, w sali panowała cisza, zakłócona jedynie srebrzystym szelestem małego wodospadu i nic nie zdradzało obecności drugiego człowieka.
Zobaczę i przekonam się �" zdecydowała dziewczyna i podeszła na palcach ku zasłonie. Najgorsza niepewność.
Ostrożnie uniosła krawędź zwisającej z baldachimu tkaniny, lecz wypuściła ją z dłoni natychmiast. Na łożu spoczywał miody mężczyzna w jedwabnej piżamie. Zerwał się natychmiast i z przyjaznym uśmiechem zwrócił się do zalęknionej dziewczyny:
�" How do you do, Miss Mary- powitał ją wyciągając dłoń. Oddala mu krótki, nieufny uścisk ręki i stała wyczekująco. Czuła bezwład w nogach, ucisk w sercu, podobny do tego, jaki przeżywamy przy zetknięciu z morską tonią po skoku z trampoliny, lecz. starała się nie dać tego poznać po sobie. Dla tym pewniejszego zamaskowania swych obaw przyoblekła twarz w maskę wzgardliwej dumy i opanowując wysiłkiem woli drżenie, czekała, co dalej nastąpi.
130
Nieprzystępna mina, czy też iście królewska postawa białej niewolnicy onieśmieliła Roberta na moment. Grzecznym ruchem zaprosił ją, by usiadła na skórzanej kanapie, a sam zagłębił się w wygodnym fotelu i nastało kilka minut bezwzględnego milczenia, poświęconego z jednej strony niemym zachwytom nad urodą pięknej Polki i gorączkowym rozmyślaniom na temat: �śco to wszystko znaczy? czego on chce?" z drugiej strony.
Maria ośmielała się zwolna. Młodzieniec zrobił na niej korzystne wrażenie. Spojrzenia jego jasnych oczu wyrażały szczere uznanie dla jej piękności. Lecz nic więcej. Przemówiła więc pierwsza, najpierw po francusku, po polsku, w końcu po niemiecku. Wciąż przeczył ruchem głowy, uśmiechał się , jak gdyby zakłopotany, że nie rozumie, o co jej chodzi i powtarzał w kółko: I do not understand. Miss Mary... Nie zniechęciły jej pierwsze niepowodzenia. Stwierdziwszy, że pojął niemieckie słowo �śhelfen" podobne do angielskiego �śhelp", zaczęła mówić wyłącznie po niemiecku, ilustrując swą przemowę żywą gestykulacją. Potakiwał głową współczująco. Zrozumiał teraz bez trudu, że ona opowiada o swoim porwaniu, o tęsknocie za domem rodzinnym, za ojczyzną, o strasznej doli, pojął, że prosi go o ratunek i zwrócenie jej wolności... lecz wszystko to przyjmował do wiadomości dość obojętnie, nie wczuwając się w smutne położenie swej towarzyszki. A kiedy złożyła dłonie i zaklęła go błagalną modlitwą posmutniałych oczu, rozłożył ręce w geście oznaczającym zupełną bezradność.
- Impossible �"powiedział. �"Nie mogę nic dla pani uczynić... Nic! podkreślił z naciskiem. Potem widząc, jakie przygnębienie jego odmowa wywołała, wstał i podszedł do stolika, na którym stał klosz z owocami i kieliszkami. W srebrnym kuble czekały dwie butelki szampana, obłożone kawałkami lodu.
Za pani zdrowie! - wzniósł toast z dużym zapałem.
Na dźwięk jego głosu ocknęła się z zadumy, podniosła głowę, przyjęła wręczony sobie kieliszek i machinalnie umoczyła usta w musującym winie. Robert wychylił swój duszkiem, po czym napełnił go ponownie. Dodawszy sobie w ten sposób animuszu, usiadł już nie na dawnym miejscu, lecz tuż obok Marii i spróbował ją objąć. Wyślizgnęła się zręcznie, chciała sfrunąć z kanapy, ale przytrzymał ją za rękę. Po drugim kieliszku przyszła kolej na trzeci, potem czwarty, a w miarę
131
ubywania płynu w butelce wzrastała agresywność wstawionego młodzieńca. W pewnym momencie pochwycił swą ofiarę w pół oburącz i mimo zaciekłej obrony wpił się wargami w jej usta. Ognisty pocałunek oszołomił go i zachęcił do przypuszczenia generalnego ataku.
Broniła się rozpaczliwie, choć po wypompowaniu żołądka i innych zabiegach, jakie spowodowała próba otrucia się. nie odzyskała jeszcze pełni dawnych sił. Za to mózg pracował należycie. Z nerwowym pośpiechem szukała środków obrony, obmyślała na poczekaniu finty i ciosy, które niestety tylko podniecały napastnika. Aż nagle znalazła jedyną drogę ratunku i błyskawicznie zdecydowała się drogą tą podążać.
Robert bliski zwycięstwa spostrzegł raptem, że opór zmalał, zanikł zupełnie, że dziewczyna zwisa mu bezwładnie przez ramię i ciąży niesłychanie ku ziemi. Coś ciepłego oblało mu rękę... Wzdrygnął się. Wytrzeźwiał od razu. Prawa dłoń zemdlonej ofiary była zalana krwią, która obficie broczyła z rany, znajdującej się na wewnętrznej stronie przegubu... Zbiła kieliszek i przecięła sobie żyły �" przemknęło mu przez myśl... Na pomoc!... �"zawołał... Hej. Jim!... Na pomoc!
Szybko jednak zrozumiał, że Jim, znajduje się zapewne w innej części rozległego gmachu, nie może usłyszeć jego okrzyków i że wobec tego sam musi swej towarzyszce udzielić pierwszej pomocy. Położył ją więc na łóżu, obmył krwawiącą wciąż ranę wodą ze stopniałego w srebrnym wiadrze lodu i obwiązał skaleczone miejsce bardzo silnie serwetką, którą zerwał ze stolika, strącając przy tej sposobności całą zastawę na dywan. Potem przyskoczył do stojącego przy łożu aparatu telefonicznego.
�" Mówi Wolfson �" krzyknął, skoro odezwała się centrala pałacu �śDaleki Wschód" natychmiast dawać mi Jima... Tak, Jima... Niechaj zaraz przyjdzie tu, do mnie... Co? Gdzie jestem? Jim wie dobrze gdzie jestem... Tylko szybko, na Boga!... Stało się nieszczęście!
Jim przybiegł niebawem. Dowiedziwaszy się o przebiegu zajścia, pokiwał głową na znak wielkiego zdumienia.
�" A to zawzięta sztuka �" rzekł z uznaniem �" Drugi raz się już tak urządziła.
�" Drugi raz? �"zdziwił się Robert.
W czasie podróży z Europy próbowała się otruć. Ledwie ją zdołano odratować. Na szczęście spostrzeżono w porę, co zaszło, wypompowano jej żołądek i wygrzebała się jakoś po tej historii, lecz
132
odchorowała ją porządnie. A teraz, sam pan widział... Phi, twarda sztuka z tej Polki... Trzeba by zobaczyć jej ranę.
Z dużą znajomością rzeczy zabrał się do obejrzenia rany i da założenia opatrunku.
A Robert?
Robert stał na uboczu, pogrążony w głębokiej zadumie. Zaimponowała mu odwaga czy determinacja młodej dziewczyny. Dwa razy targnęła się na swe życie, przedkładając śmierć w takim wieku ponad hańbę. Z wielkim podziwem spoglądał więc w stronę zemdlonej... I nie tylko z podziwem. Coś więcej malowało się w jego wzroku, przede wszystkim wielkie uwielbienie dla jej silnego charakteru, dużo współczucia dla jej smutnej doli, a także sympatia, która wzrastała z każdą sekundą i niebawem przekroczyła granice zwykłej sympatii, stając się zaczątkiem innego uczucia.
Źle! �"mruknął Jim �" Jest gorzej, niż myślałem.
Boże!... Czy żyły przecięte?
Hm... Przecięte, nie przecięte. W każdym razie ranę trzeba będzie zaszyć... To dla lekarza robota.
Więc wezwij jakiegoś... Wszelkie koszty biorę na siebie.
Bardzo ładnie; cala trudność w tym, że nie mogę pierwszego lepszego profesora zawezwać, bo sobie i firmie nawarzyłbym przykrego piwa. Pozostaje więc tylko nasz eskulap... On jedynie wchodzi w rachubę.
Cóż to za jeden? Pewnie jakiś znachor, co?... O, nic z tego!
�" Niechże się pan uspokoi. Nasz lekarz �śzakładowy" jest rzeczywistym doktorem. Niegdyś, kiedy go bieda przycisnęła, przeszedł na żołd moich szefów i oddał nam duże usługi, ale skoro tylko obrósł w piórka, zaczął nosem kręcić, zrzędzić i co najlepsze ze wszystkiego, umoralniać nas, swoich bądź co bądź wspólników.
�" Aha, boicie się go teraz.
Bać, to się nikt nie boi... Za dawne sprawki trzymamy go w ręce, ale każda rozmowa z tym durniem denerwuje mnie do tego stopnia...
To mnie najmniej obchodzi przerwał Robert szorstko: Ta dziewczyna potrzebuje pomocy lekarskiej i dlatego zapowiadam ci solennie, stary krętaczu, że jeśli w ciągu godziny nie przyprowadzisz tego lekarza, to ja swojego tutaj przywiozę.
133
W ciągu godziny? Mr Wolfson, czy pan zapomniał, że na jednorazowe przebycie drogi stąd do budynku klubu potrzeba całej godziny? A powrotna droga? A przywiezienie lekarza do klubu? A zwłoka wynikła z tego, że nasz eskulap może mieć właśnie u siebie pacjentów?... Rozumiem pana doskonale... Zapłacił pan, toteż spieszy się panu... Jest na to rada. Ponieważ ta dziewczyna wymknęła się panu, wybierzemy jakąś inną.
�" Nie Jim odparł Wolfson junior poważnie -zupełnie mnie nie zrozumiałeś... Żadnej innej dziewczyny nie mam zamiru wybrać, a na pośpiechu zależy mi ze względu na nią... tu wskazał na Marię, która wciąż jeszcze była nieprzytomna i leżała na wznak, z rozchylonymi ustami, biada, nieruchoma, bardziej do trupa, niż do żywej podobna.
Aha... Wobec nieoczekiwanego zawodu, rezygnuje pan z wszystkiego i żąda zwrotu zapłaconych pieniędzy... Ha, trudno.
Odstąpię je tobie, głupcze, pod warunkiem, że natychmiast pojedziesz do lekarza. Dość tego gadania! -rzekł ostro, widząc, że tamten otwiera usta, aby jeszcze coś powiedzieć Czas ucieka... Proszę iść zaraz, albo...
Idę już, idę... A raczej, idziemy razem, bo nie zostanie pan tutaj chyba... Tej desperatce przyślę kogoś ze służby, aby jej pilnował.
Robert pchnął go lekko w stronę drzwi. Rzekł cicho, lecz bardzo stanowczo:
Odejdziesz sam... Ja tu przy niej pozostanę, aż do przyjazdu lekarza...
Zrozumiałeś?
Jim skrzywił twarz w cynicznym uśmiechu:
Rhe... Zrozumiałem!... Ano, jak kto lubi...
�" Głupiś! �"krzyknął Robert porywczo �" Takie koncepty schowaj dla kogoś innego, ohydny cyniku... Zostaję przy niej, bo mi się tak podoba; przeze mnie się zraniła, więc moim obowiązkiem jest czuwać nad nią obecnie. Zresztą nie potrzebuję się wobec ciebie tłumaczyć... Rób, jak kazałem i śpiesz się. Od lego zależy, czy będziesz miał we mnie wroga, czy... zapoznasz się z moją książeczką czekową.
Ten ostatni argument, poparty odpowiednim gestem, przy którym Jim ujrzał tuż przed nosem ponętne czeki, zrobił najsilniejsze wrażenie. Menażer klubu ulotnił się szybko z pokoju, a Robert pozostał sam na
134
sam ze swą niedoszłą ofiarą i zabrał się z energią do cucenia. Przywoławszy na pomoc całą swą szczupłą wiedzę w ratowaniu zemdlonych, nacierał skronie Marii mokrą serwetką, jednak bez pożądanego wyniku. Nie zniechęcony tym niepowodzeniem, przyniósł kieliszek szampana, przytknął go do rozchylonych warg dziewczyny, a drugą ręką uniósł ostrożnie jej głowę.
Na nic szepnął zmartwiony i nie mając gdzie postawić kieliszka, postanowi! go odnieść na stolik.
Kiedy powrócił do łóżka, wydał okrzyk przyjemnego zdziwienia. Maria Ordęga leżała nadal nieruchomo, lecz oczy miała otwarte. Patrzyła w sufit, a raczej w rozpięty nad łożem baldachim wzrokiem tępym, bezmyślnym. Posłyszawszy głos męski, spuściła oczy szybko i spojrzenia ich spotkały się nagle. Jej wysokie, rozumne czoło zmarszczyło się lekko, widocznie umysł ocknięty z przymusowego odrętwieniu a zaczął intensywnie pracować, zaczął z nerwowym pośpiechem szukać tych szufladek pamięci, w których były ukryte wspomnienia, mogące wyjaśnić myślącej, gdzie jest właściwie, w jaki sposób się tutaj znalazła oraz kim jest ten przystojny, młody człowiek, pochylony nad łóżkiem i patrzący tak przyjaźnie, z taką szczerą radością.
Maria Ordęga drgnęła. Odruchowo uniosła obie dłonie i nakryła nimi piersi, obnażone w czasie niefortunnych zabiegów lekarskich Roberta. Teraz dopiero spostrzegła, że przegub prawej ręki jest obandażowany serwetą, a palce okrwawione. Jeszcze jeden wysiłek myśli i przerwany łańcuch wspomnień odzyskał wszystkie ogniwa.
Proszę się nie lękać szepnął Robert, ujrzawszy krótkie błyski przerażenia w fiołkowych oczach swej towarzyszki.
Nie zrozumiała go, nie znała bowiem języka angielskiego, lecz domyślała się poniekąd znaczenia jego słów i czym prędzej nakryła źrenice powiekami, które stały się jakieś ciężkie, jakby z ołowiu. Patrzyła teraz na swego niedawnego prześladowcę poprzez czarną firankę długich rzęs, patrzyła uważnie, badawczo, nie bez lęku. lecz na twarz przybrała ulubioną maskę dumnej królowej.
Poprawne w każdym calu zachowanie się Roberta oraz jego wielka troskliwość ośmielały ją zwolna. Ponownie otworzyła oczy i na migi pokazała, że chce pić. Kiedy jej przyniósł szklaneczkę wina, potrząsnęła głową przecząco.
135
Wody... Proszę mi przynieść trochę wody �" powtórzyła kilka razy po francusku, a przypomniawszy sobie, że niemiecki język jest bardziej dó angielskiego podobny, dodała szybko �" Wasser... Ein Glass Wasser.
Water powtórzył Robert uszczęśliwiony, że wreszcie zrozumiał i że przede wszystkim zdołał na zaciśnięte usteczka wywabić blady uśmieszek.
Kiedy zaspokoiła pragnienie, przyklęknął obok łóżka i wskazując poszczególne przedmioty ręką, zaczął wymieniać ich nazwy w swoim ojczystym języku. Wbijała sobie w pamięć i powtarzała chętnie każde słowo, rozumiejąc, że celem tego wykładu ma być ułatwienie przyszłej, najniezbędniejszej konwersacji. W ciągu trzech kwadransów przyswoiła sobie około trzydziestu słów, sklecała z nich naiwne zdania, które dzięki bajecznej prostocie angielskiej gramatyki wypadały wcale udolnie i wywoływały żywiołową radość młodzieńca. Był szczerze zachwycony pojętnością pięknej uczennicy i w zapale począł komponować zdania trudniejsze:
I love you, Mary... You are my sweetheart.
Nie rozumiała oczywiście...
Tego jeszcze nie braliśmy rzekła po polsku, robiąc odpowiednio figlarną minkę do tej gwary uczniowskiej.
Lecz uśmiech zamarł jej na ustach, kiedy Robert przycisnął dłoń do serca i przylgnął ustami do jej zdrowej ręki, tłumacząc niejako w ten sposób znaczenie swoich słów ostatnich. Przypomniała sobie naraz jego natarczywość poprzednią, uświadomiła sobie znowu całą grozę swego położenia i przeraziła się niewymownie, czy nadmierna czułość młodego towarzysza, nie ma być wstępem do ponownej napaści.
Przyjacielski nastrój prysł od razu, a każdy odruch czułej tkliwości Roberta pogarszał jeszcze sytuację, budząc w sercu dziewczyny niejasne obawy i nieusprawiedliwione obecnie podejrzenia. Przyczyniło się też walnie do oziębienia wzajemnych stosunków silne zmęczenie Marii, wywołane upływem krwi, omdleniem, przestrachem, jako też nazbyt forsowną w tych warunkach lekcją angielszczyzny. Bowiem Robert Wolfson źle zrozumiał nagłą powściągliwość swej towarzyszki, zaczął się nudzić, niecierpliwić w końcu i z wielką ulgą powitał Jima, który zasapany jak miech kowalski wkroczył do pokoju.
136
Zasłużyłem na sowitą nagrodę zaczął od progu. Nie upłynęło nawet siedem kwadransów, a już jestem z powrotem.
Sam?
Nie... Znakomity eskulap czeka w korytarzu.
Hm, hm... W siedem kwadransów się uwinąłeś, powiadasz, kiedy na drogę do klubu i z powrotem trzeba zużyć przeszło dwie godziny... Hm! Znaczy to, że droga ta nie jest wcale tak daleka, tylko dla zmylenia gości, wozicie ich po zatoce w różnych kierunkach... Dawno to podejrzewałem.
Jim zmieszał się widocznie.
�" Ależ, sir... Proszę mnie zechcieć wysłuchać... Lekarz czekał już w klubie, kiedy przybyłem... Aby nie tracić cennego czasu, telefonowałem stąd do klubu, aby go natychmiast sprowadzono.
�" Mniejsza z tym... Wiem, że kłamiesz i ty wiesz dobrze, że mnie w ^.pole nie wywiedziesz... Dawajże teraz twego eskulapa... Chora zdaje się
trochę gorączkuje.
Doktor czeka, jak już powiedziałem i... będzie czekać, dopóki pan stąd nie wyjdzie.
, �" A ja stąd nie wyjdę tak prędko... No prędzej!... Przyprowadź go tutaj.
Sir, to niemożliwe... Nasz lekarz nie może się tu z nikim z gości spotkać... Sam to pan powinien zrozumieć.
Robert okazał się jednak bardziej upartym, niż to menażer mógł przewidywać.
Jeśli ten twój znachor nie chce, abym go poznał, to niech sobie jakie domino na łeb włoży, lub worek... Wszystko mi jedno. Muszę z nim i tak pogadać o chorej... No, jeszcze stoisz?... Wobec tego sam go przyprowadzę.
I ku wielkiemu przestrachowi Jima ruszył żwawo w stronę drzwi.
Stop, Mr Wolfson!... Niech pana wszyscy... Idę już, do kata, ale pan mi drogo za te wszystkie dzisiejsze grymasy zapłaci.
Potem, prowadząc doktora do sąsiedniego pokoju, gdzie miał zaczekać, dopóki się jakie domino nie znajdzie, mruknął z pasją:
Ano. doktorze, dobrało się dwóch wariatów... Ta szalona despe-ratka, co sądzi, że dostawszy się raz w nasze pazurki potrafi się przecież wywinąć chociażby na tamten świat, oraz ten synalek miliardera,
137
rządzący się wszędzie jak szara gęś... Ona jedna, on drugi... Dobrana para wariatów! Powinni się pobrać stanowczo, ja w tym he he he he... Dawno się tak nie napracowałem, jak dzisiaj... Diabli to nadali.
Dziesięć minut później do pokoju, w którym leżała Maria Ordęga, wszedł lekarz, poprzedzony przez zrzędzącego pod nosem Jima.
Robert ruszył naprzeciw przybyłemu, obserwu jąc go ciekawie. Był to starszy zapewne jegomość, gdyż ponad czarną opaską domina, naprędce przez Jima wyszukanego, srebrzyła się czupryna dobrze posiwiałych włosów. Wskazywała na to również zwiędła skóra na dłoniach, lecz krok jego był elastyczny i sprężysty, jak u prawdziwego sportsmena.
We trójkę stanęli nad łożem dziewczyny. Maria śledziła ich poruszenia z widoczną obawą, przeskakując spojrzeniami z jednej twarzy na drugą. I niebawem widok odrażającej fizjonomii Jima oraz niesamowitej. czarnej maski lekarza przeraziły ją do tego stopnia, że poszukała wzrokiem stojącego nieco dalej Roberta i utkwiła w jego twarzy wzrok błagalny. A Wolfson pojął natychmiast niemą wymowę jej spojrzeń, przybiegł czym prędzej i przysiadłszy się po drugiej stronie łoża, ujął jej zdrową dłoń w obie ręce.
I wówczas zaszedł drobny wypadek, który zacieśnił więzy wzajemnej sympatii tych dwojga. Długie, rasowe palce Marii chwyciły dłoń Roberta, uścisnęły ją serdecznie i nie wypuściły jej z tego uścisku. Biedna biała niewolnica odczuła instynktem na wskroś kobiecym, że z tych trzech mężczyzn, ten jest jej najbliższy, najżyczliwszy... chociaż skutkiem chwilowego podniecenia on właśnie spowodował jej nowe nieszczęście i zmusił ją do rozpaczliwego kroku. I przez cały czas wizyty lekarskiej trzymała dłoń Roberta w palcach, zaciskając je silniej w tych momentach. kiedy wyjmowanie pozostałego w ranie odłamka szklą sprawiało dotkliwy ból.
Po założeniu prawidłowego opatrunku, zbadał lekarz słuchawką serce uroczej pacjentki, zmierzył jej gorączkę, liczył tętno pulsu, a potem przez dłuższą chwilę trzymał swe starcze palce na jej białym czole. Podniósł się wreszcie. Skinął na Jima i wzrokiem drzwi wskazał.
Możemy mówić swobodnie- rzekł menażer klubu �śMiłośników Wschodu" ona nie rozumie ani słowa po angielsku.
Dobrze... Możemy i tu pozostać... Przede wszystkim chciałbym obmyć ręce.
138
�" Byle prędko �"burknął Jim, wskazując dłonią na wpuszczony w posadzkę basen.
Lekarz musiał być wielkim pedantem, bowiem załatwiał swoje ablucje z taką dokładnością i flegmą, że Robert, stojący obok jak na rozżarzonych węglach, stracił cały zapas cierpliwości, przyskoczył nagle ku niemu i pochwycił go za ramię.
�" Jak pan znajduje ranną? Czyjej nic nie grozi? Czy nie uważa pan. że gorączka wzrasta?
Zasypany gradem pytań zaniepokojonego młodzieńca, nie raczył nawet oczu oderwać od swego zajęcia, a po dłuższej chwili zwrócił się do Jima:
�" Czy to jest ta sama, która się truła w czasie podróży?
Kiedy zaś tamten skinął głową potakująco, rzekł półgłosem jak gdyby do siebie:
�" Dzielna dziewczyna. Zdarzyło się nieraz, że taka próbowała sobie życie odebrać w najrozmaitszy sposób, ale skoro raz śmierć zajrzała jej w oczy, skoro poznała, co to trwoga przedśmiertelna, godziła się ze swą dolą. Nie miałem jeszcze w mej praktyce wypadku powtórnego zamachu ną własne życie. Aż dzisiaj... Dzisiaj przytrafiło mi się po raz pierwszy, że niedoszła samobójczyni, która skutkiem usiłowanego otrucia się wycierpiała bardzo wiele, odważyła się powtórzyć straszną próbę. Chciała sobie żyły przeciąć... Dzielna dziewczyna... Szkoda takiej dla...
Nie dokończył zdania, spostrzegając, że i tak zbyt wiele powiedział jak na domowego lekarza przedsiębiorstwa Mr Ironfielda & Co. Jim nie omieszkał tego wytknąć.
Mocno żałuję, iż mój szef jest nieobecny i nie może słyszeć słów pańskich. Byłby zbudowany tym wykładem. Dziękuję więc w jego imieniu panu doktorowi za łaskawą prelekcję i zapytuję pokornie, czy będę się mógł wreszcie czegoś dowiedzieć o stanie zdrowia pacjentki^
Ironiczna przymówka menażera klubu sprowadziła lekarza z obłoków na ziemię.
�" Rana nie jest niebezpieczna �" rzekł urzędowo. W każdym razie muszę tu przez jakiś czas przyjeżdżać codziennie i zmieniać opatrunek. Gorsze jest co innego.
�" Co? Co? �" zaniepokoił się Robert.
Lekarz śledził uważnie grę jego twarzy i coś niby przyjazny czy
139
porozumiewawczy uśmiech zamigotało w spojrzeniu jego oczu, patrzących nieruchomo poprzez podłużne otwory domina.
Jim przestępował niecierpliwie z nogi na nogę.
No! �"mruknął...
Należy pacjentkę pozostawić w zupełnym spokoju.
Widzę, że te słowa mówi doktorek z naciskiem.
Z dużym naciskiem, gdyż od zastosowania się lub niezastosowania się do tej mojej rady zależy wszystko. Dziewczyna jest niesłychanie zdenerwowana. W tym stanie może z najbardziej błahego powodu wybuchnąć, zerwać bandaż, ranę rozdrapać i... pójdzie... �"tu zrobił wymowny gest ręką.
�" Może jej pan coś zapisze na uspokojenie? �"spytał Jim nieco zatrwożony słowami lekarza.
�" Owszem, ale to nie wystarczy. Trzeba ją pozostawić w spokoju. Sądzę, że zrozumiał pan, co mam myśli... �"poiem zwracając się do Roberta, rzekł głosem znacznie cieplejszym �" O ile mogłem zauważyć, obecność pana wpływa na nią bardzo dodatnio. Powinien ją pan odwiedzać bardzo często i być dla niej dobry. Proszę jej oszczędzać wszelkich wzruszeń, inaczej za nic nie ręczę... Już wówczas, kiedy ją przywieziono ze statku, radziłem, aby ją odosobnić i dać jej dłuższy wypoczynek.
�" Czyż go nie miała? wtrącił Jim.
�" Za mało �" brzmiała krótka odpowiedź.
Dziesięć minut później, kiedy lekarz udzielił już drobiazgowych wskazówek odnośnie do pielęgnacji pacjentki i zaczął się żegnać... Robert wyciągnął dłoń i zapominając o wszelkiej ostrożności wypalił prosto z mostu:
�" Nazywam się Wolfson. Hughes Wolfson jest moim ojcem. Zapewne zna pan...
Tamten skłonił głowę z całym szacunkiem dla nazwiska, które nosił jeden z najbogatszych ludzi Stanów.
�" Zależy mi niezmiernie na tym, ciągnął Robert aby ta dziewczyna wyzdrowiała w jak najkrótszym czasie, aby przede wszystkim nie cierpiała, gdyż... skaleczyła się... z mojej winy. Dzisiejsza medycyna zna chyba środki, które mogą każdy ból złagodzić, jeżeli nie usunąć zupełnie. Wszelkie koszty biorę na siebie. Proszę się nie cofać przed żadnym
140
wydatkiem. Poza tym, chciałem, aby ją pan możliwie najczęściej odwiedzał.
�" Mr Wolfson, może pan być spokojny. Zrobię, co będzie w mojej mocy. Jak już raz powiedziałem, rana nie jest groźna. Proszę tylko pamiętać o mojej radzie. Chorej należy zapewnić spokój. Absolutny, bezwzględny spokój.
Z tymi słowy opuścił pokój w towarzystwie Jima; Robert powrócił do łoża Marii. Ze zdziwieniem spostrzegł, że w międzyczasie zasnęła, lecz sen jej był niespokojny jak w gorączce. Rasowe palce rąk, wyciągniętych na kołdrze, poruszały się nerwowo od czasu do czasu, lub zaciskały się w pięści, jak gdyby do rozpaczliwej walki...
Może śni, że broni się przed moją napaścią �" szepnął zawstydzony nie lękaj się niczego, moje słodkie biedactwo... Masz we mnie oddanego przyjaciela i opiekuna. Potrafię czuwać nad tobą. potrafię cię ustrzec przed tymi łotrami �" rzucił jakby wyzwanie właścicielom �śDalekiego Wschodu", a w jego spokojnych źrenicach zamigotały blaski zawziętej stanowczości i energii.
XVIII
Andrzej Ordęga ocknął się nagle z krótkotrwałego omdlenia. W pierwszym przebłysku powracającej świadomości ujrzał jasne koło światła na betonowym sklepieniu piwnicy.
To moja latarka elektryczna. Upadając na wznak, wypuściłem ją z dłoni - przypomniał sobie.
Bogu dzięki posłyszał w tej chwili cichuteński szept i uczuł równocześnie, że jakieś aksamitne, drżące paluszki rozpinają mu kołnierzyk. Poderwał się w górę górną częścią korpusu, chcąc usiąść, rozejrzeć się i zrozumieć, gdzie jest właściwie, czyj glos słyszy w pobliżu, oraz co to za ponura kazamata, nie wyglądająca nawet na celę więzienną. I w tym momencie szybkiego podnoszenia się z ziemi jego wargi zderzyły się gwałtownie z maleńkimi rozchylonymi usteczkami, które odskoczyły, jak odbita piłka.
Przebudzenie bardzo przyjemne mruknął z humorem, widząc tuż koło siebie klęczącą młodą kobietę w negliżu. Ona zaś zapanowała szybko nad zakłopotaniem, w jaki wprawił ją mimowolny pocałunek oraz pełen zachwytu wzrok mężczyzny, ślizgający się uporczywie po jej obnażonych ramionach.
Na Boga niechże pan przyjdzie wreszcie do siebie... Uciekajmy póki tamten, co uciekł, nie przyprowadzi innych wspólników wyrzuciła jednym tchem i pochwyciwszy dłoń Andrzeja, potrząsnęła nią kilkakrotnie.
Przetarł sobie oczy ręką, jak gdyby chciał tych ruchem rozproszyć resztki mgły, przysłaniającej mu widok i krępującej swobodny lot myśli.
142
Ach, to pani rzekł, oprzytomniawszy zupełnie.
Tak, ja... Iris Tailor. Nie traćmy drogiego czasu... Niech pan spróbuje wstać, błagam pana prosiła, składając dłonie jak do modlitwy.
A gdzie on, ten olbrzym?
Drgnęła całym ciałem i przytuliła się odruchowo do swego wybawcy.
Tam... Niech pan odwróci głowę... Ja... nie mogę patrzeć.
Przewrócił się na drugi bok i zadrżał także. W odległości trzech stóp leżał olbrzymi marynarz na wznak, z rękami rozkrzyżowanymi szeroko. W jego wybałuszonych, martwych oczach malowała się dobitnie trwoga przedśmiertelna, a na piersiach, w trójkątnym wycięciu granatowej bluzy legi mu jakiś niesamowicie wielki, niesymetrycznie zbudowany pająk. Owym pająkiem była plama krwi, która na samej ranie stała się skrzepem, a spływając przedtem po pochyłości na wszystkie strony w cienkich nitkach, utworzyła niejako odnóża wstrętnego owada.
Więc ja... go...
Tak. pan �" dokończyła Iris... �"Broniąc się, zastrzelił go pan... Mial pan zupełne prawo.
Tak, tak potwierdził, lecz dodał natychmiast z odcieniem typowo słowiańskiej miękkości �"Niemniej jednak zabiłem człowieka... Pierwszy raz w życiu... zabiłem.
Iris słuchała z prawdziwym zdumieniem. W głosie przypadkowego wybawcy brzmiała wyraźnie nuta smutku, niemal wyrzutu, że mógł taki czyn popełnić. A przecież tamten zagrażał jego życiu, był niezrównanym okazem wielkomiastowego apasza, rzezimieszka, który bez najmniejszych skrupułów nie jednego już zapewne na drugi świat wyprawił, jak ich oboje zgładzić zamierzał.
Dziwny człowiek�"szepnęła w zamyśleniu.
Po chwili smętnej zadumy ocknął się Andrzej, wstał, podniósł leżący rewolwer, wsunął go do kieszeni zarzutki, aby był bliżej pod ręką, ujął latarkę elektryczną w lewą dłoń, a prawe ramię podał swej towarzyszce.
Pani się słania na nogach zauważył. �" Proszę się silnie oprzeć. Nie możemy tu dłużej zostać.
Tak, tak... Musimy stąd odejść �" potakiwała skwapliwie, starając się nie być ciężarem swemu obrońcy.
Ale skończyło się na dobrych chęciach. Straszne przejścia tej nocy
143
wyczerpały cały zasób sił nieszczęśliwej kobiety: idąc, zataczała się. balansowała w powietrzu wolną ręką, by nie stracić równowagi i gdyby nie silr\e ramię Andrzeja, runęłaby na ziemię nie raz, ale dziesięć razy.
Odwagi, panno Iris posłyszała głos zachęty minęliśmy zaledwie dwie piwnice... Jeszcze długi labirynt przed nami.
Najwyższym wysiłkiem woli zmusiła się, by dotrzymać mu kroku, lecz wola okazała się wnet bezsilna wobec szalonego osłabienia i nagłego zawrotu głowy. Myśli zerwały wędzidła i wzięły na kieł. Tańczyły jej przed oczami jakieś sceny przerażające, będące po części dalszym ciągiem wspomnień tej nocy pamiętnej, po części zaś szalonymi wybrykami rozgorączkowanej wyobraźni.
�" Stój!... On się tam przyczaił �"zakrzyknęła raz przeraźliwie.
Gdzie? Kto? spytał Andrzej, stając jak wryty. Otoczył kibić słaniającej się kobiety jedną ręką i z rewolwerem gotowym do strzału w drugiej, czekał dłuższą chwilę, nadsłuchując uważnie.
Ten olbrzym idzie za nami... Uciekajmy! zawołała po chwili; wyrwała się Andrzejowi, przebiegła gnana obłędnym strachem kilka metrów i zatrzepotawszy rękami rozpaczliwie, upadła jak długa na ziemię, uderzając głową w jakąś deskę z głuchym łoskotem.
Ordęga, który wzdrygnął się, słysząc przejmujący krzyk swej towarzyszki i bezwiednie obejrzał się poza siebie, pojął szybko, że jest to tylko ponowny fałszywy alarm, że nerwy Iris wypowiedziały zupełnie posłuszeństwo i rzucił się na pomoc.
Zemdlała �" stwierdził, przyklęknąwszy obok leżącej. �"Nie ma innej rady, tylko muszę ją stąd wynieść.
Wziął ją więc na ręce i krok za krokiem ruszył w stronę schodów. Eteryczna, smukła Iris ważyła niewiele i w innych warunkach byłby ją niósł tak łatwo jak dziecko, lecz wypadki tej nocy, a przede wszystkim nagły upadek na wznak po zderzeniu z upadającym cielskiem olbrzymiego majtka, nie przeszły bez śladu. Czuł, że ta dziewczyna ciąży mu coraz więcej, że wyślizguje mu się z omdlewających rąk. Robił zatem częste przystanki głównie dlatego, aby trochę odpocząć, oraz by nadsłuchiwać, czy drugi apasz nie spieszy ich tropem lub czy nie przygotowuje jakiejś zasadzki. Na szczęście nie było żadnej, lecz myśląc ustawicznie o tej ewentualności, nie zwrócił należytej uwagi na to, którędy idzie i zabłądził dwukrotnie w ciemnym labiryncie piwnic.
144
Kiedy wydostał się wreszcie na ulicę wraz ze swoim ciężarem, niebo przecierało się na wschodzie, a mroczne hufce nocy pierzchły szybko w zachodnim kierunku z pola codziennej walki.
�" Godzina jeszcze upłynie, nim słońce wzejdzie �" obliczał, rozglądając się niespokojnie na wszystkie strony. Przez godzinę może zajść wiele. To bardzo prawdopodobne, że ów drugi rzezimieszek pobiegł po swoich kompanów, aby pomścić śmierć tamtego... Muszę uciekać stąd za wszelką cenę.
Tak postanowiwszy, przerwał krótki wypoczynek, podniósł Iris, którą złożył przed chwilą ostrożnie na chodniku, a która w dalszym ciągu nie dawała znaku życia, i rozpoczął drugi etap mozolnej wędrówki.
W ciągu dwudziestu minut nie spotkał żywego ducha, niemniej liczył się z tym, że taki moment lada chwila nastąpi i kłopotał się w myśli, jakie następstwa dzisiejsza przygoda za sobą pociągnie. Ocalił życie Iris, to ^było niezaprzeczonym faktem; słyszał przecież pogróżki tamtych dwóch i nie miał najmniejszej wątpliwości, że byliby je w czyn wprowadzili, choćby dlatego, aby zatrzeć ślady swej zbrodni. Działając w obronie własnej, zastrzelił jednego apasza, bo nie miał innej drogi wyjścia; zatem nie wszedł w kolizję ani z własnym sumieniem, ani z prawem. Ale prawo, które chroni zabijającego w koniecznej obronie, nie oszczędzi mu bynajmniej tysięcznych przykrości, wynikających ze śledztwa, przesłu-chiwań, konfrontacji, ze stykania się z podejrzliwymi urzędnikami policji, którzy w każdym widzą chętniej zbrodniarza, niż uczciwego człowieka. O tym wiedział Andrzej bardzo dobrze i niepokoił się na myśl, co powie Mr Jefferson, kiedy jego urzędnika zaczną wzywać na policję, do sędziego śledczego czy na rozprawę, w końcu, kiedy go będą ustawicznie odrywać od jego roboty, kiedy, co bardzo prawdopodobne, nie pozwolą mu wyjechać z Szanghaju przed zakończeniem tej sprawy.
�" A tak mnie przestrzegał �" mruknął zgnębiony, wspomniawszy sobie rozmowę z chlebodawcą, owego wieczora, kiedy w publicznym parku ujrzał po raz pierwszy Iris oraz jej prześladowców. �"Nie zdziwiłbym się wcale, gdyby mnie zwolnił z posady. Przecież zaangażował mnie w tym celu, abym się udał w głąb Chin, jak Pułaski, a nie po to, żebym tu siedział w jego biurze, będąc w dodatku ciągle do dyspozycji władz sądowych. Urzędników biurowych ma Jefferson dosyć.
Dalszy monolog przerwał fakt radosny: Iris otworzyła oczy.
10 Niewolnice z Long Island
145
�" Gdzie jestem? -�"spytała z wysiłkiem.
Kiedy jej w krótkich słowach opowiedział, w jaki sposób wydostali się z podziemi budującego się gmachu, zagadnęła pospiesznie:
�" Czy spotkaliśmy kogoś po drodze?
�" Nikogo do tej pory.
�" To dobrze, to bardzo dobrze.
�" Dlaczego? Przecież i tak prędzej czy później natkniemy się na ludzi. Tylko patrzeć, jak słońce wzejdzie.
�" Ale nikt nie widział nas wtedy, gdy pan niósł mnie zemdloną i w... bieliźnie. Proszę mi teraz pożyczyć swej zarzutki.
�" Słusznie, słusznie... Jak mogłem o tym zapomnieć �"potakiwał skwapliwie i ściągnąwszy z siebie zarzutkę, pomógł ją ubrać osłabionej kobiecie.
Musiałam panu ciążyć... Zmęczył się pan porządnie, prawda?
�" O bynajmniej �" zaprzeczył niezbyt szczerze. �"Prawie nie czułem i z rozkoszą panią dalej poniosę.
�" Może nie będzie potrzeba �" oświadczyła z uśmiechem i spróbowała powstać o własnych siłach z chodnika, na którym siedziała od chwili odzyskania przytomności.
Próba wypadła jednak fatalnie; byłaby się nawet skończyła ponownym upadkiem, gdyby nie Andrzej. Objął ją więc wpół i ślimaczym chodem ruszyli w dalszą drogę.
Niebawem spotkali pierwszych przechodniów. Byli to zapewne robotnicy portowi lub rybacy. Zerkali spode łba na wlokącą się parę, lecz przechodzili obok bez jednego słowa. �"Cóż w tym niezwykłego, że czuła parka zasiedziała się przy winie w jakimś lokalu i wraca nad ranem do domu? �"musieli sobie pomyśleć i szli swoją drogą.
Widząc, że Iris ledwie trzyma się na nogach z osłabienia, zagadywał Andrzej niektórych przechodniów, usiłując ich nakłonić obietnicą sutego napiwku do sprowadzenia taksówki lub rikszy. Niestety z żadnym nie zdołał się porozumieć. Słuchali z usłużną miną póki się nie wygadał, potem wzruszali ramionami na znak, że nie rozumieją, o co chodzi i odchodzili z chińskim uśmieszkiem na brzydkich twarzach.
Wreszcie trafił się wyrostek, który odgadł życzenia zabłąkanej w tej dzielnicy pary białych. Skinął głową potwierdzająco, zawrócił na pięcie i popędził jak strzała z powrotem.
146
�" Zaczekamy tutaj�"zdecydował Andrzej. �"Zanim nam sprowadzi jakiś pojazd, pani odpocznie troszeczkę.
Iris usiadła na progu jakiegoś magazynu czy spichrza, oparła się plecami o ścianę i wyciągnęła dłoń do swego wybawcy.
�" Teraz wierzę już, że jestem ocalona i pragnę panu podziękować serdecznie za wszystko rzekła po prostu, lecz uścisk jej ręki, a nade wszystko ciepłe spojrzenie jej pięknych oczu były stokroć od słów wymowniejsze.
�" Nie ma za co... Spełniłem tylko swój obowiązek�" odparł Ordęga, borykając się zwycięsko ze wzruszeniem, które i jego jęło ogarniać przemożnie. �" Jestem pewien, że każdy mężczyzna na moim miejscu postąpiłby tak samo.
�" To nieprawda �"zaprzeczyła energicznie. �"Nie spotyka się dzisiaj mężczyzn, którzy swą rycerskość posuwaliby aż do narażenia własnego życia w obronie nieznajomej kobiety. I to kobiety, o której... sądząc z jej zawodu, można sobie najgorsze pomyśleć.
�" Nie mówmy o tym, proszę pani �" przerwał zażenowany, a chcąc pokryć swoje zmieszanie, zaczął żartować �"zresztą sytuacja nie jest jeszcze wyjaśniona. Na razie siedzimy jak para żebraków na progu i czekamy na ekwipaż, który może się wcale nie zjawić.
�" Pan ma racjęodrzekła poważnie. �"Sytuacja nie jest wyjaśniona choćby z tego względu, że czekają nas przykre przeprawy z władzami bezpieczeństwa. W związku z tym mam pewien plan w głowie, ale boję się, aby mnie pan źle nie zrozumiał, czy nie sądził. Nie chodzi tu o mnie. Mnie wszystko jedno. Niech mnie nawet zamkną w areszcie śledczym, niech mnie posądzą o zamordowanie tego apasza. Nie mam nic do stracenia... Lecz pan. Czy zdaje pan sobie sprawę z tego, jakie go czekają nieprzyjemności? Niech pan nie potakuje. Pan nie zna tutejszych stosunków, ani tutejszej policji. Dlatego też...
Urwała nagle, gdyż chodnikiem przechodziła właśnie grupka kulisów, z białym robotnikiem na czele. Kiedy przeszli, Andrzej powiedział:
�" Myślałem o tym wszystkim jeszcze wtedy, kiedy pani była nieprzytomna i rozważałem, czy nie byłoby dla nas obojga wskazane przemilczeć wypadki dzisiejszej nocy.
�" Oto co chciałam panu zaproponować! Zaryzykujemy. Jeśli policja wywęszy jakimś cudem, że z półtoramilionowej ludności Szan-
147
ghaju my dwoje właśnie mieliśmy jakiś związek z tajemniczym zamordowaniem rosyjskiego majtka w podziemiach tego ponurego gmachu, to stanie się, có się stać musiało. W przeciwnym razie oszczędzimy sobie wielu kłopotów.
Tak, to jest mało prawdopodobne, aby wykryto zabójcę tego łotra mruknął Ordęga jakby do siebie i nachmurzył się niespodzianie.
A co najważniejsze ze wszystkiego, to to, że pan jest z własnym sumieniem zupełnie w porządku - dorzuciła szybko, odgadując intuicją tok myśli przeczulonego na tym punkcie towarzysza. - Więc będziemy milczeć, prawda?
Uścisnął jej dłoń porozumiewawczo, lecz nie rzekł ani słowa, gdyż jakkolwiek podzielał w zupełności jej zdanie, to jednak nie mógł zwalczyć w sobie uczucia, iż takie załatwienie sprawy nie jest najlepsze. Zrodziła się w nim nagła obawa, że ktoś najzupełniej niewinny może być o to zabójstwo posądzony, lub, co gorsza, skazany. �" W takim wypadku zgłoszę się bezzwłocznie. Będę od dzisiaj uważnie czytywał kronikę kryminalną pism miejscowych i dowiem się od razu. Moje ewentualne przyznanie się nie narazi też Iris na żadne kłopoty, gdyż nie znam ani jej nazwiska, ani adresu. Powiem po prostu, że usłyszawszy krzyk kobiety pospieszyłem z pomocą, uratowałem ją i pożegnałem na ulicy. Będzie to zresztą .najzupełniej zgodne z prawdą �" rozmyślał i uspokoiwszy wreszcie swoje nadwrażliwe sumienie, odzyskał humor od razu.
�" Ekwipażu coś nie widać przemówiła Iris, przerywając w ten sposób dłuższe milczenie. �"Tak bym już pragnęła wypocząć. Tak mi jakoś dziwnie szumi w uszach... Zawrót głowy, czy co?
- Skoczę naprzeciw �" rzekł, zrywając się z miejsca. Teraz mogę panią bez obawy pozostawić samą na chwilę.
I rzeczywiście pusta przed godziną ulica portowa ożywiała się coraz bardziej. Ruch kołowy był wprawdzie minimalny i zaznaczył się przejazdem zaledwie kilku wozów, lecz chodnikami sunęły całe gromadki portowych robotników, rybaków, majtków, spieszących w tę samą stronę, w kierunku odległego już gmachu, w którego podziemiach rozegrał się tej nocy krwawy dramat.
Ordęga dochodził właśnie do najbliższej przecznicy, kiedy ujrzał pędzącą naprzeciw dorożkę automobilową, z chińskim wyrostkiem na stopniu.
148
Nareszcie! �"westchnął z wielką ulgą i podniósł rękę.
Wynagrodziwszy pojętnego wysłańca bardzo dobrym napiwkiem, wskoczył do samochodu i polecił szoferowi jechać w dotychczasowym kierunku.
�" Zabierzemy damę, której zrobiło się słabo �" mruknął.
Minutę później w ulał okrzjk przerażenia:
Stój pan!... Co się znów stało, na Boga! - zawołał, widząc, że Iris leży na wznak na najwyższym stopniu schodków, na których ją zostawił, a na chodniku gromadzi się coraz więcej gapiów.
Iris!... Panno Iris!... To ja, Andrzej... Niechże pani otworzy oczy mówił szeptem, podnosząc ją drżącymi rękami.
Dźwignęły się ołowiane powieki leniwie, powoli, z na pół przymkniętych oczu wyjrzał śmiertelny strach i urwany szept wypełzł z warg pobladłych:
�" On tu był!... Widział go pan?
Ależ nonsens, drogie dziecko. Tamten nie żyje- odparł cichutko, przybliżając usta do jej ucha.
Zaprzeczyła ruchem głowy.
Nie olbrzym... Wiem. zginął... To był ten drugi!
Andrzej odwrócił głowę błyskawicznym ruchem i prześlizgnął się niespokojnym wzrokiem po twarzach zebranych gapiów. Nie!... Wśród tej gromadki nie było żadnego Europejczyka; sami Chińczycy. Musiało się biedaczce przywidzieć- pomyślał, a przywoławszy na pomoc szofera, wsadził słaniającą się na nogach kobietę do taksówki.
Właściciel dorożki zmrużył oko filuternie:
�" Wstawiła się, hę?
Ordęga skinął głową, pragnąc uniknąć jeszcze gorszych domysłów...
�" Możemy jechać.
�" A dokąd?
Dokąd?... Oczywiście, że do jej mieszkania. Trzeba ją odwieźć i w ten sposób zakończyć długie perypetie całej tej przygody... Pochylił się więc w stronę Iris i spytał o adres mieszkania.
Szedł chodnikiem razem z jakimś drugim - odparła stłumionym głosem. �" Kiedy mnie ujrzał, stanął jak wryty. Szepnął coś towarzyszowi i zaczął się rozglądać.
Dobrze. Później mi to pani opowie �" zniecierpliwił się w końcu.
149
Teraz proszę o podanie mi adresu. Muszę panią odwieźć do domu.
Do domu? powtórzyła... On tam poszedł?... Boże, Boże!
Szofer rozparty przy kierownicy parsknął śmiechem.
�"- Zupełnie gotowa... Ale ją pan uraczył, no.
�" Gdzie pani mieszka? Panno łris, proszę odpowiedzieć na moje pytanie... Gdzie pani mieszka?
Właściciel taksówki bawił się znakomicie. Wyczerpawszy zapas tłustych konceptów, spoważniał jednak i podał radę, którą uważał widocznie za najlepszą.
Niech ją pan zabierze do siebie, póki nie wytrzeźwieje. Do południa się wyśpi. Niczego się od niej pan teraz nie dowie. To widać od razu, że jej się wszystko troi w oczach, a niebo z ziemią tańczy.
�" Ja ją mam zabrać do swego mieszkania?
No, pewnie. Na ulicy jej pan przecież nie zostawi, moje auto także nie hotel.
Andrzej potoczył wzrokiem dokoła. Spostrzegł przede wszystkim, że grono przygodnych gapiów bynajmniej nie zmalało, przeciwnie urosło w zatrważający sposób. Znaczna większość podzielała zdanie szofera, gdyż kaskady rubasznych śmiechów tryskały ze wszystkich stron; lecz bardziej mrukliwi kulisi obserwowali auto oraz jego pasażerów z kamiennym spokojem i te właśnie nieruchome maski przeraziły Ordęgę. �" Może to wspólnicy tamtych? Może się domyślają, że ja... -myślał, denerwując się coraz więcej.
Jeszcze jeden raz spróbował dowiedzieć się od bredzącej od rzeczy towarzyszki, jaki jest adres jej mieszkania, lecz doznawszy nowego zawodu, zwrócił się do szofera:
Ma pan rację. Muszę ją przewieźć do siebie, póki... nie przyjdzie do siebie- rzekł zrezygnowany.
�" No, widzi pan...
�" Jedźmy zatem.
A pan czasem swojego adresu także nie zapomniał, he, he, he?
�" Bez żartów, panie! Avenue Edward VII... 29; �" rzucił podniesionym głosem, a kiedy auto nawróciło i ruszyło pędem w stronę właściwych dzielnic europejskich, które Avenue Edward VII od siebie oddziela, dodał z szubienicznym humorem nawarzyłem sobie piwa, to muszę je wypić aż do końca.
XIX
Wbrew pesymistycznym przewidywaniom Andrzeja �śpiwo, jakiego sobie nawarzył" nie było wcale tak złe. Gospodyni, kulturalna Francuzka nie zgorszyła się bynajmniej damską wizytą u swego sublokatora, wychodząc z założenia, że byłoby dziwne, gdyby tak młody i przystojny mężczyzna chciał wieść żywot klasztorny w wesołym Szanghaju...
Nie ma o czym mówić �" wtrąciła z pobłażliwym uśmiechem, kiedy Ordęga, zapłoniony jak student, schwytany na gorącym uczynku wprowadzania kobiety do swego pokoiku, zaczął się usprawiedliwiać, dlaczego użyczył gościny Iris. �" Wstawi się drugie łóżko z pościelą, za co pan oczywiście dopłaci i sprawa skończona. A co do gustu, to powinszować... Bardzo ładna dziewczyna. Bardzo... Powiedziałabym nawet rasowa.
Lekarz, wezwany przez Andrzeja, stwierdził u Iris wielkie wyczerpanie nerwowe, zalecił spokój i pozostawienie pacjentki przez kilka dni w łóżku, a na uwagę czy dwukrotny upadek nie spowodował czasem wstrząsu mózgu uśmiechnął się, machnął ręką lekceważąco i poklepał Ordęgę po barkach.
Nie, młody przyjacielu - powiedział �"źle byłoby z ludzkością, gdyby każdy upadek miał takie skutki sprowadzać, jakich się pan obawia. Na szczęście przyroda wyposażyła nasze mózgi w dobre pancerze. Pańska przyjaciółka nabiła sobie niezgorszego guza, ale to i wszystko.
I tak jakoś wszystko ułożyło się jak najlepiej.
Ku dyskretnemu zdziwieniu gospodyni polecił Andrzej wstawić
151
drugie łóżko do sąsiedniego pokoju, gdzie sypiał od tego dnia przy uchylonych drzwiach, aby być pod ręką na wypadek gdyby Iris czegoś potrzebowała. Rano spieszył do biura swego chlebodawcy, pożegnawszy śpiącą ciepłym spojrzeniem od progu, wracał na lunch, który jedli wspólnie, znowu szedł do swego office, a potem do późnej nocy siedział przy jej łożu, bawiąc ją rozmową, czytając jej najnowsze dzienniki, lub grając z nią w karty czy w domino dla odmiany. Patrzyła mu w oczy z serdeczną wdzięcznością, z psim przywiązaniem, witała go okrzykiem szczerej radości, kiedy powracał z biura, martwiła się, że mu robi tyle kłopotu i przyrzekła, że nazajutrz z pewnością przeniesie się już do swego mieszkania. Wówczas zrzędził na nią, twierdził, iż nie oponuje jedynie dlatego, ponieważ choremu nie wolno się sprzeciwiać, ale w miarę, jak wracały jej siły, zaczynał drżeć na myśl, co będzie, kiedy ona naprawdę już łoże opuści.
�" To jasne, co będzie. Opuści mnie i znowu będę sam �" rozważał i zasępiał się coraz więcej, bowiem w ciągu tych kilku krótkich dni tak zdołał przywyknąć do jej obecności, z taką radością spieszył do domu, by ją znowu ujrzeć, słyszeć jej głos słodki, odczuwać ciepłą pieszczotę jej spojrzeń, że myśl o nieodwołalnej rozłące napawała go strachem, przerażeniem...
Aby sobie skrócić dość długą drogę z biura do domu, przeciął szybko pobliski skwer. Już na progu Iris przywitała go z zatroskaną miną. Wkrótce wyjawiła swe obawy, że mieszkając z nią psuje sobie reputację. Zapewne traktują tu ją jak utrzymankę młodego Europejczyka, który pragnie sobie umilić pobyt na dalekiej obczyźnie.
I trzymankę? Pani sądzi zatem...
Powiedzmy: przyjaciółkę, skoro tamta definicja pana razi.
Obie mnie rażą rzekł porywczo �" ponieważ podobna mysi ani mi nie przemknęła przez głowę proponując pani dalszą gościnę u siebie.
Nie miał pan żadnych złych intencji skończyła. Wierzę panu, drogi przyjacielu. Skoro jednak nasz dalszy wzajemny stosunek ma się opierać na platformie bezinteresownej, szczerej przyjaźni, jak dotychczas, to właśnie niezbędna jest natychmiastowa separacja.
Natychmiastowa... powtórzył głucho.
Tak, natychmiastowa powiedziała cicho, lecz bardzo stanow-
152
czo. �"A ponieważ ja, poznawszy twój kryształowy charakter, mój zacny przyjacielu, pragnę gorąco, aby na horyzoncie naszego dotychczasowego stosunku nie pojawiła się żadna chmurka, przeto opuszczę ten dom... jutro... Chyba zgadza się pan ze mną w tym względzie?
Andrzej nie odpowiedział na to pytanie, nie dosłyszał go prawdopodobnie, zajęty myślą, jaka zrodziła się już przed kilkoma dniami w najintymniejszych tajnikach jego serca, lecz przez czysto kawalerski brak zdecydowania nie oblokła się jeszcze w szatę słów jasnych, otwartych, woląc czekać na łatwiejszą sposobność.
Zaniepokojona do żywego jego milczeniem, rzuciła nieśmiało pytanie:
�" A może nie zgadza się pan ze mną? Może w głębi serca pragnie pan, aby nasz stosunek przybrał inne formy? Może panu nie wystarcza... przyjaźń?
-�" Tak, panno Iris, �" odparł, budząc się nagle z zadumy. �"Przy-"*jaźń pani cenię ogromnie, ale nie wystarcza mi ona!
Posmutniała bardzo, zasępiła się i głowę zwiesiła nisko.
�" Nie mogę mieć o to żalu do... pana. To przecież zupełnie zrozumiałe. Mam żal tylko do siebie, że nie potrafiłam się przygotować ńa nowy. bodajże najboleśniejszy zawód... Tak, tak �" mówiła w zamyśleniu. �" Stara to jak świat prawda, że pomiędzy przedstawicielami dwóch różnych płci nie może być mowy o bezinteresownej przyjaźni. To pusty frazes. Prędzej czy później musi przyjść konieczne zło, pożądanie.
Pani mnie źle zrozumiała, panno Iris. Mówiąc, że przyjaźń pani mi nie wystarcza, miałem na myśli tylko to, że pragnąłbym, aby nasz wzajemny stosunek przybrał formy jeszcze bardziej stałe, że pragnąłbym gorąco, by pani zgodziła się zostać ze mną na zawsze jako... moja małżonka. Miss Iris rzeki głosem nieco drżącym ze wzruszenia... - mam zaszczyt prosić panią o jej rękę.
Słowa ugrzęzły jej w krtani. Nie była w stanie wykrztusić ani jednej sylaby, zaskoczona nieoczekiwaną propozycją i z rozchylonymi usteczkami, z falującą piersią siedziała naprzeciw niego ponętna, piękna jak nieziemskie zjawisko.
�" Mnie? �"o rękę �"pan �" prosi? �"wybuchnęła w końcu.
Tak potwierdził bardzo poważnie.
�" Czy pan się zastanowił, panie Andrzeju, czy pan...
153
�" Tak jest �" wtrącił skwapliwie... �"To co rzekłem, nie było bynajmniej przejawem chwilowego nastroju, lecz rzeczą przemyślaną gruntownie, przetrawioną w umyśle, przespaną...
�" Przespaną? Więc już wczoraj...
�" Ooo, nawet dawniej... Lękałem się tylko, czy tak wczesne oświadczyny nie ośmieszą mnie w oczach pani i czekałem na sposobność, która się dziś szczęśliwie nadarzyła. A teraz, skoro już padły te słowa, proszę panią o odpowiedź... Może zresztą moja propozycja zaskoczyła panią, panno Iris i życzy pani sobie mieć czas do namysłu.
�" Oboje go potrzebujemy, drogi przyjacielu. Oboje...
�" Ja, nie.
�" Pan przede wszystkim. Niech mi pan nie przerywa, proszę... Bo i cóż pan wie o mnie? Poznał mnie pan jako barówkę, a ta kategoria kobiet nie cieszy...
�" Ale pani nie jest taka jak większość bar-girls �" wtrącił szybko.
�" Co pana upoważniło do tak pochlebnego o mnie mniemania?
�" O, wiele rzeczy.
�" Zapewne informacje poczciwego wesołka Gasparda Ducret.
I to także, ale przede wszystkim własne spostrzeżenia. Obserwowałem bacznie pani zachowanie się, pani taktowną rezerwę wobec gości �śNiebieskiego Okrętu". Byłem świadkiem haniebnego obejścia się zarządu tej spelunki z panią, za to właśnie, że nie pozwoliła się pani zepchnąć w bagno jak inne.
�" I to wszystko. Na podstawie tych poszlak powziął pan o mnie jak najlepsze mniemanie i osądził pan, drogi przyjacielu, że jestem godna nosić pańskie nazwisko. Każda z moich byłych koleżanek wykorzystałaby skwapliwie te przyjazne okoliczności i nie omieszkałaby przyjąć ponętnej propozycji. Wszakże nie ma takiej bar-girl, która by nie marzyła w głębi duszy o małżeństwie, wiedząc, że nocny tryb życia wyniszczy ją szybko, że po kilku latach znajdzie się na bruku, bo inne, młodsze zajmą jej miejsce, że przyjdzie nieubłagany koniec w ostatniej nędzy i pohańbieniu. Aleja nie pochwycę pana za słowo. Nie dlatego, że jestem inna jak mi pan raczył pochlebić, ale z tej tylko przyczyny, że moja dusza buntuje się przeciwko temu, abym panu, mój wybawco, za to wszystko, co pan dla mnie uczynił, za twoją szlachetność przede wszystkim, mogła odpłacić nieuczciwością.
154
Nieuczciwością? Nie rozumiem pani. Pani nie może być nieuczciwa.
Nie chcę być nią, powiedzmy, i dlatego nie mogę przyjąć do wiadomości pańskich oświadczyn, ponieważ nie zna pan mojej przeszłości.
Przeszłość? Ta mnie nic nie obchodzi.
Tak się mówi zawsze, drogi panie Andrzeju, ale nie kocha ten mężczyzna prawdziwie, który nie jest ciekawy przeszłości kobiety, z którą chce iść przez życie, który nie jest o tę przeszłość zazdrosny zarówno jak o teraźniejszość. Takie jest moje zdanie w tej mierze.
Wspomniał sobie nagle swoje domysły, swoją hipotezę i gorące pragnienie poznania tajemnicy Iris; sposobność narzucała się sama...
Dobrze odparł po krótkim namyśle... - Skoro pani sobie tego życzy, posłucham chętnie jej spowiedzi, ale już z góry zaznaczam, że cokolwiek bym posłyszał, nie wpłynie to na zmianę mej decyzji, której fundamenty wzmocniły się jeszcze bardziej w tej chwili.
�" Wzmocniły się? Dzięki czemu?
�" Dzięki pani bezgranicznej uczciwości. Mogąc przemilczeć historię swego życia, co mogłoby zmniejszyć szansę zamążpójścia...
�" A więc przyznaje pan jednak...
�" Nie pozwoliła mi pani dokończyć zdania. Mogłoby zmniejszyć szansę w pewnym wypadku... W takim mianowicie, gdyby pani miała do czynienia z typem dość często wśród mężczyzn spotykanym, z takim zazdrosnym samcem, który musi wierzyć i chce wierzyć, że wybrana przezeń dziewczyna nikogo przed nim nie kochała, nie była przez nikogo całowana, pieszczona, zdobywana. Takiemu nie należy nic mówić w jego interesie, gdyż zdarcie łusek z oczu unieszczęśliwia go i odstręcza. Aleja jestem inny, panno Iris.
�" Panno? Pochlebia mi pan niezasłużenie �" powiedziała niby swobodnie, lecz śledziła uważnie spod oka, jakie wrażenie jej słowa wywołają.
Pani jest może mężatką? �"spytał z pozorną obojętnością, jednakże wrażliwe ucho Iris wyczuło cień lekkiego rozczarowania w jego głosie.
�" Raczej byłam nią i to dwukrotnie.
Dwukrotnie?! Teraz nie taił już zdziwienia.
155
�" Nie wyglądam na to, co? Trzymam się dobrze, mimo wszystko�" powiedziała z bladym uśmiechem.
�" Stanowczo nie wygląda pani na to. Nigdy bym nie przypuszczał... No, no... Dwukrotne zamęście w tak młodym wieku!
�" Może nie jestem już tak młoda, jak się to panu wydaje. Ale uważam, że jeśli przyszło między nami do zwierzeń, to lepiej wszystko po kolei opowiedzieć. Ostrzegam pana jednak, że historia mego życia nie jest krótka. Jeśli pan więc miał jakieś inne plany na dzisiejszy wieczór, to może by...
�" Jedynym moim planem na dzisiejszy wieczór, jak w ogóle na cały weekend, było czuwać nad panią i dotrzymać jej towarzystwa. Większej rozkoszy czy przyjemności nie mogę sobie dzisiaj wyobrazić. Toteż będę słuchał pani opowiadania choćby do rana. Pozwolę sobie tylko, o ile pani nie ma nic przeciwko temu, na maleńką zmianę dekoracji.
To rzekłszy zasłonił okna storami, zapalił stojącą lampkę elektryczną, przysłonił ją szczelniej abażurem, nakłonił Iris, by usiadła na kanapie, przysunął jej stertę poduszek, z których jedną podłożył jej pod stopy, przyniósł popielniczkę oraz pudełko papierosów i zajął miejsce w drugim rogu kanapy.
- Teraz mogę słuchać całą dobę �" oświadczył z uśmiechem, zapalając papierosa, osadzonego w glinianej, chińskiej fajeczce.
�" Zaczynam więc... Urodziłam się i wychowałam w Nowym Jorku �" rozpoczęła swe opowiadanie. �"Mając lat dziewiętnaście wyszłam za mąż za pewnego młodego kupca. Czułam się bardzo zadowolona i szczęśliwa. Miałam przy sobie ojca, który zawarł spółkę z moim mężem i mieszkał przy nas, miałam mojego Johna, najlepszego, najszlachetniejszego człowieka pod słońcem. Kiedy teraz odświeżam sobie jego obraz w pamięci, wydaje mi się, że był do ciebie podobny, drogi panie Andrzeju. Ta sama delikatność, ta sama subtelność pojęć i niezwykła rycerskość wobec kobiet. John posiadał jeszcze jedną cechę, którą wówczas za największą zaletę poczytywałam, a kióra, jak dzisiaj widzę, jest błędem lub słabością... był dla mnie nazbyt wyrozumiały. Nie mogąc mi dotrzymywać towarzystwa z powodu nawału zajęć oraz częstych wyjazdów za interesami swej firmy, pozwalał mi uczęszczać do kabaretów, dansingów, samej, czy z przyjaciółmi, nie zapytał nigdy, dokąd wychodzę, skąd wracam, ani z kim się przyjaźnię, słowem
156
pozostawiał mi zupełnie wolną rękę, z czego chętnie korzystałam i bawiłam się, szalałam, lecz w dobrym tego słowa znaczeniu.
Mój poczciwy ojciec robił mi często wymówki z tego powodu...
Jak możesz, Iris, mawiał. -Jak możesz postępować w ten sposób, kiedy John tak ciężko pracuje dla waszej przyszłości. W odpowiedzi na te wyrzuty wzruszałam tylko ramionami i używałam w swej obronie płytkich argumentów z repertuaru młodej, beztroskiej damy z high-lifu...
-Cóż. w tym złego, że lubię się trochę rozerwać, zatańczyć, czy poflirtować? Mam wiecznie siedzieć w domu i nudzić się? Nuda i bezczynność są rodzicami wszystkich grzechów w naszych sferach, więc raczej tańczyć do upadłego, raczej rzucić się w wir zabaw, niż gnuśnieć z powodu braku wszelkiego zajęcia, niż pozwolić, by wypoczęta w przymusowym lenistwie wyobraźnia zerwała wszelkie więzy i doprowadziła mnie do upadku. �" A kiedy pewnego razu ojciec przymówił mi ostrzej, obraziłam się i rozgniewałam na dobre. �" Ojciec się wychował w irfriych warunkach i w innej epoce �" odpaliłam. �"Ojciec nie umie iść z duchem czasu i to właśnie jest powodem naszych nieporozumień. Zresztą w moim postępowaniu nie może być nic zdrożnego, skoro John mi nigdy z tego powodu nie robił wymówek. Jeśli ktoś, to on przede wszystkim jest powołany do moralizowania, do prawienia mi kazań. Ojca supremacja skończyła się z chwilą mego zamążpójścia i dziwię się bardzo, że ojczulek o tym zapomina.
Nie rzekł już ani słowa więcej, lecz mnie się go nagle żal zrobiło; uściskałam go serdecznie, wycałowałam tak szczerze, że się wnet udobruchał i powiedziałam żartobliwie: Za przykrość, jaką ci wyrządziłam, ojczulku, skazałam się już na pozostanie w domu dzisiaj wieczór, choć miałam inne plany. Za to jutro znowu wyfrunę na całą noc. Nie mogę inaczej, papo; przyrzekłam moim przyjaciółkom i muszę słowa dotrzymać, jeśli się nie chcę ośmieszyć lub narazić na głupie domysły. �" Dostrzegłszy zaś małą chmurkę niezadowolenia na jego czole, dodałam szybko: Nie marszcz się, ojczulku. Przysięgam ci na pamięć matki, że nigdy nie złamałam wiary Johnowi i podobna myśl nigdy mi przez głowę nie przeszła. Wiem, co chcesz powiedzieć. Że okazje prowadzą do grzechu. Ale cała rzecz w tym, że ja unikam wszelkich okazji jak ognia. Uśmiechasz się? Ach, mój złoty staruszku, gdybyś jeden raz poszedł ze mną na dansing, przekonałbyś się na własne
157
oczy, jaka to niewinna rozrywka. Są i inne lokale, wiem o tym, ale zapewniam cię uroczyście, że w wir ryzykowniejszej zabawy wciągnąć się nie pozwolę, jak nie pozwolę z drugiej strony, by ktoś ze mnie robił zakonnicę. Więc rozchmurz się i mówmy o czym innym. Pojmuję to, że nie zdołam cię przekonać, ani ty mnie nie przekonasz nigdy. Po cóż się tedy spierać na próżno?
Po tej pamiętnej rozmowie przestał mnie ojciec upominać i wszystko szło dawnym trybem, tylko tempo wzrastało w miarę, jak robiłam coraz więcej znajomości, jak zaczynałam bywać w coraz to nowych kołach, tak, że w końcu nie miałam jednego wieczoru wolnego. Byłam wówczas piękna, \yiedziałam o tym dobrze, toteż pochlebiał mi i cieszył mnie szczerze ten wieniec młodych, wytwornych dżentelmenów otaczających mnie wszędzie, gdzie tylko się zjawiłam. A najwięcej cieszyłam się przeświadczeniem, że wszystkie te palące, pożądliwe, lub oślizgłe nawet spojrzenia, wszystkie słowne zaczepki, dwuznaczne żarciki, znaczące uściski dłoni nie są w stanie wywołać u mnie innej reakcji, jak zalotny uśmieszek na zewnątrz, a w duszy łobuzerską radość, jak po wypłataniu komuś doskonałego figla. Kpiłam w duszy z tych bawidamków, lowelasów, donżuanów i coraz mocniej kochałam mego Johna, który pozwalał mi wyrozumiale na tę pyszną zabawę. Ach, czemuż był tak tolerancyjny? Czemu nie złajał mnie ostatnimi słowy, kiedy nad ranem1 wracałam do domu, słaniając się ze zmęczenia, odprowadzana aż po drzwi mieszkania przez grono podpitych satelitów!... Nie! John nie rzekł nigdy jednego słowa. �"Niech się bawi póki młoda �" mawiał do mego ojca. �" Wierzę jej, wierzę, że nie zawiedzie nigdy mego zaufania i to mi wystarcza. �" Potem z macierzyńską tkliwością pomagał mi się rozebrać, otulał mnie, przynosił śniadanie do łóżka i zasypiałam w jego ramionach, rozczulona jego bezmierną dobrocią, którą mu dziś mam za złe. Młoda mężatka potrzebuje koniecznie silnej ręki!
Uśmiechasz się, drogi Andrzeju... Nie śmiej się, lecz słuchaj i kiedy się ożenisz, bądź energiczny; nie brutalny, ale bardzo energiczny. Kobieta jest na to stworzona, by słuchać. Jeśli poczuje, że wędzidła słabe, zerwie je wcześniej czy później i popędzi na bezdroża. Wykorzystaj więc smutne doświadczenie mojego nieodżałowanego Johna i nie rób eksperymentów z przesadną wyrozumiałością. A teraz, słuchaj uważnie. Zapoznawszy cię, drogi przyjacielu ze stosunkami, wśród jakich żyłam wówczas, przechodzę do właściwego dramatu i postaram się opowiadać treściwiej.
Pośród grona złotej młodzieży, jaka mnie wtedy otaczała, jeden szczególniej się we mnie podkochiwał. Był to niejaki Mr Billy Mincing, młody, bogaty rentier rodem z Kanady, jak o sobie mawiał. Miał on swój specjalny system w zdobywaniu pożądanej kobiety, system, który nazwałabym metodą okrążania. Więc zanim się z nim osobiście zetknęłam, znałam go doskonale z opowiadań moich przyjaciółek i moich danserów, a żadna z tych opinii nie była dlań nieprzychylna. Kobiety zachwycały się jego na wskroś męską urodą, jego formami towarzyskimi, rutyną, z jaką sypał komplementami na prawo i lewo, jego czarującym głosem... Mężczyźni znowu twierdzili, że nie można sobie wyobrazić lepszego kompana, weselszego towarzysza kawalerskich wybryków, jak �śnieoceniony Billy". W ten sposób wytworzyła się dokoła mnie atmosfera gorącej sympatii dla pana Mincinga, który do mnie jednak odnosił się z dziwną rezerwą, że nie powiem nieżyczliwą, acz w ramach dobrego wychowania utrzymaną, obojętnością.
nonszalancja irytowała mnie tym więcej, że uchodziłam za najpiękniejszą w gronie kobiet z mojego towarzystwa i nikt się dotychczas nie oparł mojemu czarowi, jaki całkiem bezwiednie rozsnuwałam dokoła swej osoby. Aż nagle znalazł się młody zarozumialec, który nie tylko nie zwiększył zastępu moich wielbicieli, nie tylko stronił ode mnie w sposób rzucający się w oczy, ale co gorsza stał się osią, punktem ciężkości zainteresowania całego naszego towarzystwa, spychając mnie, dotychczasową bezapelacyjną władczynię, na plan drugi. To już poważnie raniło miłość własną i fałszywą ambicję upojonej powodzeniem, płytkiej kobiety, jaką byłam wówczas, czemu trudno zaprzeczyć. Wzięłam sobie za punkt honoru, by zgiąć aż do swych stóp hardą głowę Kanadyjczyka, by wprzęgnąć go do swego rydwanu i uczynić zeń zabawkę, najpokorniejszego niewolnika, biednego pazia, który będzie najszczęśliwszą istotą na ziemi, jeśli jeden łaskawy uśmiech zdoła na mojej twarzy wywołać.
I zabrałam się do tego za pomocą metody, która w gruncie rzeczy mocno jego system przypominała. Wyrażałam się o nim głośno z całym lekceważeniem, odmawiałam, kiedy mnie poprosił do tańca, flirtowałam na zabój z innymi w jego obecności, udawałam, że nie dostrzegam jego ukradkowych spojrzeń, jakimi mnie niekiedy obrzucał, słowem ignorowałam go, jak mogłam najlepiej i już po kilku dniach ku swej wielkiej
159
radości spostrzegłam pożądane skutki swego postępowania. Z kolei Mr Mincing znalazł się w mym położeniu sprzed tygodnia i stracił humor. Kiedy patrzał w mą stronę, jego wzrok nie posiadał już dawnej hardości. O. nie! Raczej było w nim coś, niby nieśmiała prośba o zawieszenie broni i propozycja zawarcia koalicji. Jesteśmy godnymi siebie przeciwnikami, więc zawrzyjmy sojusz �" zdawał się mówić spojrzeniem.
Ach, nie zapomnę tego balu. Kiedy Billemu po raz drugi odmówiłam, tłumacząc się zmęczeniem i kiedy chwilę potem zaczęłam tańczyć z kimś innym, zmienił się na twarzy, pochylił się nad moim krzesłem i rzekł: �" Następny taniec ze mną. Pani mi nie może znowu odmówić. Mam jej coś ważnego do powiedzenia... bez świadków. �" Zrobiłam wzgardliwą minkę. - Ostatecznie mogę �" wycedziłam przez zęby. Wypadło tango. Już w pierwszej minucie uczułam, że uścisk ramienia mojego partnera jest znacznie silniejszy, niż tego prowadzenie w tańcu wymaga. Chciałam mu właśnie wsunąć odpowiednio złośliwą szpileczkę z tego powodu, gdy usłyszałam jego głos. Prawdę mówiły moje przyjaciółki, że jego niski, spokojny głos ma w sobie piekło namiętności, że jest szatańsko uwodzicielski przez samo swoje brzmienie, a bez względu na treść wyrzuconych słów. �"Po co te dzieciństwa? �"spytał, �"Pani wie dobrze, że trzymałem się od niej z dala tylko dlatego, ponieważ czułem, iż nie zachowując odpowiedniego dystansu, ulegnę wcześniej, niż ci wszyscy. Pani tego nie mogła nie wiedzieć. Więc na co cała ta komedia? Na co dręczyć drugiego i... siebie?
Chciałam mu parsknąć śmiechem w twarz. �"Siebie? Pańska zuchwałość jest rozbrajająca �" miałam na języku, lecz nie powiedziałam tego głośno. Nie byłam w stanie. Cudna melodia tanga, splecione w uścisku pary, ciemność, wijąca się pod razami barwnych smug reflektorów, odurzająca woń perfum, wszystko to wytworzyło zaczarowaną krainę baśni, wytworzyło nastrój specyficzny, za którym przepadałam zawsze, ale któremu po raz pierwszy uległam. Widziałam tuż przed sobą pobladłą ze wzruszenia, czy też skutkiem zwodniczych refleksów błąkających się po sali języków świetlnych, szczupłą, rasową i piękną, ach, jak piękną twarz mojego partnera, czułam żar jego spojrzeń, wchłaniałam w siebie każde słowo jego kusicielskiego szeptu, który przyznawał się do porażki i upajałam się swym zwycięstwem, nie zdając sobie sprawy w swym zaślepieniu, że w danej chwili nie ja nad nim, lecz
160
przeciwnie on nade mną ma olbrzymią przewagę. I kiedy jego wąskie, dumnie zaciśnięte usta musnęły moją skroń w przelotnym pocałunku, nie drgnęłam nawet. Przymknąwszy oczy płynęłam w takt upojnej melodii po lustrzanej posadzce, wyobrażając sobie, że jestem słabą, bezbronną branką, porwaną przez potężnego demona, któremu nikt się nie oprze. Zapomniałam, że miałam być dumną królewną, a on paziem. sługą, czy błędnym rycerzem, lub może nie zapomniałam o tym, ale czułam się lepiej w roli istoty biernej, w roli niewolnicy.
I znów zabrzmiał jego cudny głos: �" Iris, chcę pani wyznać, co czuję dla niej. Czy może mi pani użyczyć godzinkę rozmowy sam na sam?.. Nie, nie tutaj, ani nie zaraz... Jutro... czy wybiera się pani na bal wystaw jubilerskich? -Otworzyłam oczy niechętnie, niemal gniewna, że zmuszając mnie do dania odpowiedzi, sen mi czarowny przerywa. - Będę na balu wystaw jubilerskich, �" odparłam. Nazajutrz miał się odbyć doroczny bal kupców, na którym widywało się najkosztowniejsze biżuterie, co spowodowało nadanie humorystycznego miana: �śbalu wystaw jubilerskich". Oczywiście, że i ta zabawa nie mogła się obejść beze mnie, a poczciwy John przyrzekł mi kupić wspaniałą kolię brylantową, na którą od dawna sobie zęby ostrzyłam. �"Będę na tym balu, lecz przedtem muszę się pokazać na jakimś koncercie na cel dobroczynny.
Billy słuchał z wielką uwagą. Doskonale �" rzekł. - Pokaże się pani i zniknie po kwadransie. Ja będę czekał. Potem odwiozę panią wprost na bal. Uśmiechnęłam się zalotnie: �" Jednym słowem usiłuje pan solidną mężatkę nakłonić, aby przyszła na schadzkę. -Zaprzeczył ruchem głowy: �"Ja panią proszę tylko o małą godzinkę rozmowy bez świadków. Przekomarzałam się dla kokieterii: A jeśli odmówię?...
Ach, drogi przyjacielu, jak on umiał prosić, jak on mnie hipnotyzował spojrzeniami! Nie mogłam odmówić. Przecież tu nie chodziło o schadzkę, tylko o kilka chwil rozmowy sam na sam. Jaką miała być treść owej rozmowy, domyślałam się od początku. Chciał mi po prostu wyznać swą miłość i czekał go przykry zawód. Z góry układałam sobie słowa mej odpowiedzi, wiedziałam, że nie zdoła mnie oczarować ani wymową, ani wzrokiem, ani nawet tym uwodzicielskim głosem, lecz czyż mogłam sobie odmówić tej satysfakcji? Przecież cała moja taktyka zmierzała do tego, aby go uczynić najniższym z mych niewolników, miałam się więc cofnąć tuż przed metą?
1! Niewolnice / long Island
161
Na drugi dzień opadły mnie skrupuły ze zdwojoną siłą. Może dlatego, że wyszumiały mi już z głowy resztki wczorajszego nastroju, a może sprawiła to dobroć mojego Johna, który ofiarował mi na dzień dobry upragnioną kolię i przyrzekł, że około północy zjawi się także na balu, aby mi dotrzymać towarzystwa. Byłam rozczulona, a wspomniawszy sobie ów przelotny pocałunek, skradziony w tańcu, uczułam wyrzuty sumienia i postanowiłam nie dotrzymać słowa danego Billemu. Lecz to postanowienie wiotczało i słabło w szybkim tempie, w miarę jak zbliżał się wieczór. Propozycja mojego �śdemona" nęciła mnie swą nowością, bowiem nie byłam jeszcze nigdy w podobnej sytuacji. Nie dlatego, żebym się po raz pierwszy z nią spotkała. O, nie! Każdy z tych lewków salonowych zaczynał od tego swój atak, że proponował mi schadzkę. Ale żaden nie dostąpi! tego zaszczytu. �"Owszem, mogę się z panem spotkać, ale u mnie, w domu. Mąż chciał także pana poznać odpowiadałam zwykle i zawiedziony młodzian odchodził z nosem na kwintę spuszczonym. Ostatecznie zdecydowałam się pójść, złożywszy uprzednio uroczysty ślub w duszy, że gdyby Mr Mincing chciał sobie przypomnieć wczorajszy pocałunek, to zawrze bliższą znajomość z moją ręką, dobrze dzięki uprawianiu sportów wygimnastykowaną
Ubrałam się pomimo stosunkowo wczesnej godziny w toaletę balową i wzięłam całą moją biżuterię, abym po koncercie nie potrzebowała wracać do domu się przebrać. Przybyłam na czas, przywitałam się z kim wypadało i z zegarkiem w ręku odsiedziałam dwadzieścia minut, po czym dyskretnie wymknęłam się z sali. Serce mi biło jak na trwogę i sama nie wiem dlaczego, podniosłam wysoko kołnierz futra. - Wiedziałem, że pani słowa dotrzyma �" zabrzmiał mi nad głową głos Billego.
Pani jest silną kobietą. - Dopiero po chwili, kiedy dochodziliśmy do najbliższej przecznicy, przyszło mi na myśl, by spytać, dokąd właściwie idziemy. Raczej, dokąd pojedziemy poprawił. -Całkiem niedaleko stąd. Jest to wytworna kawiarnia, mająca tę największą zaletę, że znajomych można tam spotkać dopiero późno w nocy. Będziemy zupełnie swobodni. �"Tak rozmawiając podeszliśmy do małej, czarnej limuzyny, która czekała na nas widocznie. �"To pański wóz? �" spytałam wsiadając. �"Mój �" odparł krótko.
Jazda zaczęła się przeciągać, co nie uszło mej uwadze, chociaż Billy
162
zabawiał mnie rozmową nieustannie. To jednakże nie jest tak niedaleko, jak pan zapowiadał �" zauważyłam. Bo ten szofer wybrał jak na złość najdłuższą drogą �" odparł. Ze zrozumiałym zaciekawieniem czekałam początku owej poważnej rozmowy, która miała być celem naszego spotkania, lecz nie zanosiło się jakoś na to. - Na miejscu dowie się pani o wszystkim -rzekł Billy, domyślając się widocznie, jaki jest tok moich myśli. �"Most brooklyński? �" zdziwiłam się widząc, że limuzyna zmieszała się z wolno sunącą rzeką pojazdów, zapełniających całą niemal szerokość mostu. Billy zrobił również minę zdziwioną.�"Czyż nie mówiłem pani, że owa kawiarnia znajduje się w Brooklynie? Zaprzeczyłam z uśmiechem. Na moją duszę, że pan tego nie mówił, ale to przecież zrozumiałe, że przed tak poważną rozmową można o takim drobiazgu zapomnieć. Niech już będzie Brooklyn, byle się ta jazda raz skończyła. Pański wóz ma twarde resory. Uśmiechnął się jakoś dziwnie nieprzyjemnie. Mogę panią pocieszyć, że tą drogą już pani nie pojedzie z powrotem. Wybierzemy lepszą dodał z pośpiechem.
Widząc, że się zaczynam na dobre niecierpliwić, przystąpił do zapowiadanej �śpoważnej rozmowy". Opowiadał o dziejach swej wielkiej miłości od samych jej zaczątków. �" Kiedym panią ujrzał po raz pierwszy, zrozumiałem od razu, że jest pani dla mnie tą jedyną wybraną pośród milionów kobietą, jaką każdy mężczyzna raz w życiu spotyka. Pojąłem, że nadszedł kres mej swobody, moich łatwych zwycięstw nad kobietami, że ja, niezwyciężony dotychczas pogromca serc niewieścich spadnę do roli niewolnika, wprzęgniętego jak tylu innych do twego, Iris, rydwanu. Postanowiłem się bronić, unikałem ciebie, udawałem obojętność, lecz czyż można walczyć z przeznaczeniem?
W ten sposób mówił dłuższy czas, a ja słuchałam z przymkniętymi powiekami, upajając się odniesionym zwycięstwem. Kiedy odemknęłam oczy, spostrzegłam, że za oknami limuzyny nie defilują już zwarte szeregi kamienic ani latarnie, a tylko drzewa, słupy telegraficzne, lub gdzieniegdzie daleko od siebie leżące wille, otoczone zielenią ogrodów. Zauważyłam też ku niemałemu zdziwieniu, iż nasz samochód pędzi z szybkością co najmniej 70 kilometrów na godzinę. Byliśmy już więc poza miastem i, wnosząc z wyglądu mijanej okolicy, dość daleko za miastem, a ja nie zauważyłam nawet, kiedy przejeżdżaliśmy przez przedmieścia, tak zręcznie mnie Billy zagadał. I w chwili, kiedy zrobiłam
163
te spostrzeżenia, posłyszałam jego szept namiętny. �"Kocham cię, Iris i musisz być moją na zawsze! �" Równocześnie pochwycił moje dłonie, ścisnął je silnymi kleszczami swych palców, pochylił się nad nimi jakby dla złożenia na nich gorącego pocałunku. Chciałam go odepchnąć, chciałam oswobodzić rękę ze stalowego uścisku, lecz w tym momencie oniemiałam z przestrachu. Moje dłonie były złączone w przegubach krótkim, mocnym łańcuszkiem. Z wprawą agenta policyjnego nałożył mi Billy kajdanki, jakich się używa do krępowania niebezpiecznych przestępców �" Co to znaczy, Mr Mincing?! �" zawołałam, ochłonąwszy z pierwszego wrażenia. Proszę kazać natychmiast zawrócić, albo wyskoczę z auta.
W odpowiedzi na to rzucił przez tubkę szoferowi jakiś rozkaz w nieznanym mi języku, dotknął palcem białego guziczka, za naciśnięciem którego obsunęły się ciemne firanki, zasłaniając wszystkie okna tylnego przedziału limuzyny, błyskawicznym ruchem zarzucił mi na twarz zwiniętą w pasek chustę, uniemożliwiając w ten sposób wydanie okrzyku i objął mnie w pół bardzo silnie. �"Próbuj teraz wyskoczyć�" rzekł stanowczo.
Pierwsze rozpaczliwe wysiłki wyrwania się z tych objęć spełzły na niczym, więc siedziałam jak ogłuszona, nie zdając sobie jeszcze sprawy z grozy swego położenia. Bowiem wówczas sądziłam, że Billy, domyślając się, iż słowami nic nie wskóra, zainscenizował romantyczne porwanie, chcąc mnie w ten sposób sterroryzować, czy oszołomić swym awanturniczym czynem. Wierzyłam święcie, że wyjdę obronną ręką, ale zdawałam już sobie sprawę z następstw i lękałam się ich szczerze. Oczyma duszy widziałam z przedziwną wyrazistością nagłówki artykułów wydrukowane calowymi czcionkami, jak: �śSkandal towarzyski w kupieckich sferach naszego miasta", lub �śRomantyczna ucieczka niewiernej żony z kochankiem"... Ach, pisma brukowe żyją przecież z takich sensacji. Więc przewidywałam skutki tego skandalu, drżałam na myśl, iż mogę stracić mojego Johna, bo po tym, co zaszło, mógł się domagać rozwodu. �"A wszystko przez tego szaleńca! �" myślałam, nie przeczuwając jeszcze, że Billy Mincing, o ile to jest jego prawdziwe nazwisko, zasługuje raczej na miano zbira, apasza, sutenera, słowem łotra ostatniego rzędu... niż zakochanego szaleńca.
Bezczynne siedzenie, gryzienie knebla i spoglądanie tępym wzrokiem
164
na ciemną firankę, która mi zasłoniła plecy szofera, sprzykrzyło mi się szybko. Należało działać, nie tracąc ani minuty. Postanowiłam przemówić do rozsądku mojemu towarzyszowi i w tym celu zaczęłam udawać, że się duszę. To odniosło zamierzony skutek. Zdjął mi opaskę z twarzy, zaznaczając, że nałoży ją natychmiast z powrotem, gdybym próbowała krzyczeć. Krzyczeć, wołać o ratunek? Nie, to nie miało sensu, na razie. Któż mógł usłyszeć mój głos w tym pustkowiu i o tej porze, któż mógł mi przyjść z pomocą, skoro auto pędziło obecnie z chyżością co najmniej 90 kilometrów? Raczej należało lojalnym na pozór zachowaniem się uśpić czujność przeciwnika i przekonać go, że czyn, na jaki się poważył pod wpływem chwilowego nastroju, jest zbrodnią, za którą przyjdzie mu gorzko odpokutować. Tak właśnie postąpiłam, lecz wszystkie moje argumenty spotykały się z ironicznymi uwagami Billego lub z śmiechem szyderczym. �" Mr Mincing �" rzekłam w końcu, ledwie panując nad sobą. Niech mnie pan natychmiast odwiezie do miasta, a przysięgam panu na duszę matki, że nikomu słowem nie wspomnę o tym, co dziś zaszło. Wszystko pozostanie między nami, będziemy nadal dobrymi znajomymi, a dzisiejszy pański wybryk będzie tylko wspomnieniem romantycznego szaleństwa, które, przyznam otwarcie, zaimponowało mi trochę �" kłamałam, siląc się na uśmiech zalotny.
- Nie �" odparł �"ja wolę, aby nam przyjemniejsze wspomnienia pozostały. �" Odchylił róg firanki, wpatrywał się przez dłuższą chwilę w mroki zapadającej nocy, po czym dodał z uśmiechem zadowolenia:
Jesteśmy na miejscu.
Jakoż auto zwolniło w tym momencie i wpadło widocznie w jakąś aleję, gdyż usłyszałam charakterystyczny szelest gałęzi, ocierających się
0 daszek limuzyny. Jeszcze kilka zakrętów w jedną i w drugą stronę
1 Billy nacisnął czarodziejski guziczek, dzięki czemu wszystkie firanki zwinęły się na swoich rolkach, odsłaniając okna. Wysiedliśmy. Nasz samochód stał u stóp pałacu tak rozległego, że oba skrzydła tonęły w ciemnościach nocy. Po szerokich, kamiennych schodach zstępowało szybkim krokiem czterech Hindusów, zapewne lokajów, sądząc po jednakowej liberii i po niskich ukłonach, jakimi powitali mojego towarzysza. Hall owego gmachu był jasno oświetlony, a poprzez firanki w oknach najwyższego piętra przeświecały blaski lamp, z czego mogłam wnosić, iż pałac jest domem, w którym mieszkają ludzie, nie zaś
165
I
odludnym budynkiem, gdzie byłabym zdana na łaskę i niełaskę mego �śuwodziciela". To spostrzeżenie, a przede wszystkim widok czterech służących, dodały mi otuchy. �" Mr Mincing, o ile chce pan uniknąć wielu nieprzyjemności, to czas byłoby skończyć z tą lichą komedią�" rzekłam, podnosząc w górę skute kajdanami dłonie. �"No, oczywiście. Bardzo panią przepraszam, że musiałem się uciec do tak radykalnych środków, ale inaczej nie udałoby mi się panią tu ściągnąć. Sama pani to przyzna, prawda? mówił, otwierając stalowe pierścienie. Potem podał mi ramię, dowcipkując na temat moich rąk ścierpniętych. Cóż miałam robić. Musiałam iść za nim krok w krok sądząc, że cały ten niezwykły epizod będzie miał swój kres niebawem. Przecież zdjął mi kajdanki i błyskotliwą rozmową starał się zatrzeć wrażenie swego szalonego czynu. Kiedy przestąpiłam próg hallu, jakieś złe przeczucia ściskały mi serce, lecz nie chciałam dopuścić do tego, by on spostrzegł, że się lękam, że zdołał mnie sterroryzować. To ma być ten lokal, który pan tak zachwalał? Hm, hall bardzo przyzwoity... To dziwne; znam na pewno wszystkie lepsze lokale Nowego Jorku, a tu jestem po raz pierwszy mówiłam, siląc się na ton swobodny, choć ustawiczna asysta czterech ponurych Hindusów zaczęła mnie serio denerwować. Billy parsknął śmiechem: O, wierzę, że jest pani tutaj po raz pierwszy rzekł, kładąc dłoń na klamce jakichś drzwi.
Zawahałam się na progu, ale jedno brutalne popchnięcie i znalazłam się wewnątrz. Drzwi zatrzasnęły się ze złowrogim łoskotem. Odwróciłam się na pięcie i ujrzałam przed sobą Billego oraz przysadko-watego grubasa o wybitnie semickiej fizjonomii. �"Pozwoli pani, że przedstawię jej mego wspólnika. Mniejsza o nazwisko. Tu wystarczą imiona. �" Szybkim ruchem zdjął, lub raczej zdarł ze mnie futro. Grubas podszedł bliżej z wyciągniętą jak na powitanie dłonią. Oszołomiona szybkością rozgrywających się wokół mnie i tak niezwykłych wypadków, wysunęłam bezwiednie swoją dłoń, lecz w tej chwili tamta łapa, czerwona, spocona, wstrętna pochwyciła brylantową kolię, zawieszoną na mojej szyi i jednym szarpnięciem zdarła ją. Wydałam okrzyk oburzenia, zgrozy i bólu, bowiem złoty łańcuszek wżarł mi się w skórę na karku, zanim któreś ogniwo puściło. Okrzyk ten nie przebrzmiał jeszcze, kiedy cztery silne dłonie uwięziły moje palce i zdarły z nich wszystkie pierścienie oraz śliczny zegarek, osadzony w bransolecie z brylancikami.
166
Pobladłeś, drogi przyjacielu. Wydaje ci się, że już przeniknąłeś tajniki zagadki. Tak i ja myślałam wówczas. Myślałam, że wpadłam w ręce szajki złodziei, której członkiem był Billy Mincing, wytworny salonowiec, sportsmen, dżentelmen, uwodziciel. Czytałam o takich wypadkach w gazetach, o takich sprytnych rzezimieszkach, co potrafią się wślizgnąć w koła najwyższego high-lifu. Z przeraźliwą trzeźwością zdawałam sobie sprawę z tego, co dalej nastąpi. Uwiężą mnie, zażądają od Johna okupu, po czym wypuszczą mnie na wolność, a Billy Mincing zniknie z Nowego Jorku, by wypłynąć w innym mieście pod innym nazwiskiem, lub ucharakteryzowawszy się dobrze, pozostanie tutaj nadal i będzie szukał nowych ofiar równie głupich, naiwnych, jak ja byłam. Zrozumiałam, że będę ośmieszona na zawsze, jako ta, która udała się na schadzkę z �śdżentelmenem �" włamywaczem", bo przecież nie mogę zeznać, iż obrabowano mnie gdzieś w czasie przejażdżki samochodowej, czy coś w tym rodzaju. Jak wyjaśnić powód zniknięcia z koncertu, gdzie mnie tylu znajomych widziało? Czemu wyszłam tak wcześnie, dokąd dążyłam, do jakiego auta wsiadłam, gdzie miał miejsce napad? Nie, nie! Jakaś rutynowana przestępczyni potrafiłaby się może wywikłać, ale nie ja. Czułam, że w ogniu pytań urzędników policyjnych zaplatam się, zmieszam i ostatecznie wyznam całą prawdę. A następstwa?�" Trudno. Stało się myślałam z rezygnacją. Będzie, co być musi; dobrze przynajmniej, że głowę całą uniosę i... Nie, o tym nie mogłam nawet myśleć...
Niestety, mój kochany Andrzeju, Billy Mincing był nie tylko złodziejem. Grubas zważył na dłoni skradzione mi klejnoty i rzekł z uśmiechem: Połów udany w całym tego słowa znaczeniu. Ta szelma sama warta dla nas z dziesięć tysięcy, a jej brylanty trzy razy tyle. Pójdę do sali peryskopów. Tam mam lupę i wszystko, co potrzeba, by zbadać, czy któryś z tych kamyczków nie jest fałszywy, a ty się nią zaopiekuj tymczasem. He he he... tobie przysługuje pierwszeństwo. Ja wolę mieć do czynienia z oswojoną owieczką. No, bywaj mi, Harry. Życzę ci wesołej zabawy. A uważaj na ostre pazurki dorzucił już z progu. Jeszcze nie rozumiałam, lub nie chciałam zrozumieć, co to wszystko znaczy ani gdzie jestem. Ostatnie łuski zdarły mi z oczu słowa tego drugiego łotra: �" Czy się sama rozbierzesz, czy mam przywołać służbę? Oni czekają za drzwiami.
167
Och. Boże, Boże!... Samo wspomnienie tych przeklętych chwil zbija mnie z nóg, a ja to wtedy przeżyć musiałam... Ja, słaba kobieta; mogłam stawiać opór czterem zbirom przez tyle czasu? Dziś wierzyć mi się nie chce. A jednakże tak było. Walczyłam jak lwica, drapałam, gryzłam, biłam pięściami, wyślizgiwałam się z rąk moich prześladowców jak wąż, miotałam się po ciasnej klatce więzienia, wołałam o ratunek tak głośno, że niebo powinno było usłyszeć. Nie usłyszało, niestety. Kwadrans później stałam przytulona do ściany, łkając ze wstydu i bezsilnej wściekłości. Czwórka Hindusów ulotniła się bezszelestnie, unosząc z sobą strzępy mej sukni i bielizny, a ów arcyłotr Billy rozbierał się w przeciwległym kącie z bajeczną flegmą i rzucał cyniczne uwagi. Wyczerpana wypadkami tego najstraszniejszego dnia w swoim życiu, a przede wszystkim walką z czwórką oprawców, uległam mu szybko. Nie broniłam się niemal, tak byłam osłabiona, tak byłam zgnębiona przeświadczeniem o swej zupełnej bezsilności. I nie płakałam nawet. Łzy wyschły, w duszy się coś załamało, a w sercu tliło się tylko jedno pragnienie: przestać istnieć, nie czuć nic, o niczym nie myśleć i umrzeć jak najprędzej, och, zaraz, natychmiast...
W pewnym momencie podszedł Billy do wmurowanej w ścianę pomiędzy zasłoniętymi przez okiennice oknami... szafki, przekręcił kluczyk w zamku, otworzył małe drzwiczki i wyjął z wnętrza jakiś przedmiot, w którym poznałam słuchawkę aparatu telefonicznego dopiero wtedy, gdy zaczął wołać �śHallo"; do tego stopnia byłam apatyczna i obojętna na wszystko, co się działo dokoła mnie... �"No, odezwałeś się wreszcie. Połączyć mnie z salą peryskopów �" mówił, a otrzymawszy widocznie żądane połączenie tak ciągnął dalej: - No i co, prawdziwe?... A widzisz. Ja wiedziałem, że ona by sztucznych kamieni nie nosiła. Słuchaj, Izaak, możebyś mnie przyszedł wyręczyć. Co, nie, ha ha ha, tak źle nie jest, lecz muszę się pokazać na balu wystaw jubilerskich. Będę oczywiście skwapliwie szukał pięknej Iris i spytam jej męża, dlaczego żony z sobą nie przyprowadził. Zabawna sytuacja, co? Ha ha ha... Więc przyjdź, stary... Iris czeka cię z tęsknotą. Ależ zapewniam cię, że jest spokojna i potulna jak dobrze wytresowany piesek. Nie podrapie cię, bojaźliwy grubasku. Nie ma strachu.
Domyślasz się Andrzeju, dalszego ciągu. Godni siebie wspólnicy pracowali zawsze na wspólny rachunek, być może z wyrachowania, aby
168
w razie zdemaskowania przez władze bezpieczeństwa ponosić jednakową odpowiedzialność. A kiedy broniąc się przed napaścią drugiego łotra podrapałam mu do krwi twarz całą, zostałam obita nieludzko bykowcem, tak, że moje ciało przedstawiało przez wiele dni barwną mozaikę pręg sinych, fioletowych i szkarłatnych. Ja, której nigdy matka nie uderzyła, której ojciec ani mąż ostrym słowem nigdy nie skarcił, zostałam zbita jak krnąbrny pies, przez tego tłustego Żyda za to, że nie chciałam być ofiarą jego zwyrodniałych zachcianek. Zostałam sponiewierana, skatowana, zhańbiona nie raz i nic dziesięć razy, a te zniewagi wywołały we mnie paniczny lęk przed dalszym postępowaniem w tym stylu. 1 kiedy na drugi dzień Billy Mincing wkroczył do mego więzienia z dwoma oprawcami, uzbrojonymi w sznury, baty i jakieś średniowieczne narzędzia tortur zemdlałam z przerażenia, a ocucona szybko, byłam już bezwolnym automatem. Spełniałam każdy rozkaz mego dręczyciela, rzucając ukradkiem zalęknione spojrzenia w stronę czekających zbirów. Billy podsunął mi jakieś pismo, arkusik papieru listowego i wieczne pióro... Przepiszesz to, albo... warknął. Przepisałam, choć duch się we mnie buntował i opóźniał nieco ruch dłoni. Miałam silną gorączkę, byłam wciąż jeszcze jak odrętwiała i nie bardzo rozumiałam treść owego listu, ani powodów, dla jakich kazano mi go przepisać. Pojęłam to dopiero znacznie później. Bo ten list nieszczęsny zawierał stek bluźnierstw przeciwko mej miłości do męża, stek oszczerstw, rzuconych pod moim adresem, a mających na celu wyjaśnienie mojego zniknięcia i zmylenia policji, gdyby mnie miano poszukiwać. Pisałam w tym przeklętym liście do Johna, że nie kochałam go nigdy, że wyszłam za mąż zmuszona do tego przez ojca, że teraz nareszcie znalazłam człowieka, którego kocham naprawdę, że wyjeżdżam z nim do Europy na stałe i łaskawie wybaczam mężowi wszystkie wady, jakie posiadał i jakie mi działały na nerwy. Pomyśl tylko, Andrzeju, jak nisko upadłam, że te łotry mogły mnie zmusić do napisania tego wszystkiego. Ale Bóg mnie skarał słusznie za to, że byłam tak słaba, tak bezgranicznie bierna, za to, że wolałam zranić serce mego najdroższego Johna, niż narazić się na ponowną poniewierkę, która i tak mnie nie ominęła. Dziś widzę, że popełniłam największe głupstwo, bo gdybym się była zacięła w uporze, gdyby ów list nie został moim pismem napisany, John byłby poruszył niebo i ziemię, byłby wynajął najzdolniejszych detektywów, ci zaś, idąc
169
po nitce do kłębka, wpadliby na trop niebieskiego ptaka Billego Mincinga i byliby mnie odnaleźli w końcu, a gdybym już nawet nie'żyła, byliby ocalili setki innych białych niewolnic, jakie się przewinęły przez przeklęty pałac na Long Island... Aleja byłam wówczas jeszcze bardzo młoda, bardzo rozpieszczona życiem beztroskim i nie zahartowana do walki z takimi rekinami jak moi prześladowcy.
Westchnąłeś, mój drogi przyjacielu. Westchnąłeś z ulgą, sądząc, że to już koniec mojej martyrologii. Nie... To zaledwie początek. Billy i jego wspólnik nie zadowolili się tym, że mnie okradli, że wykopali nieprzebytą przepaść pomiędzy mną a Johnem, ani tym, że uczynili mnie ofiarą, narzędziem swych zwierzęcych chuci. Tego im było za mało. Musiałam im dostarczyć zysków, musiałam przynieść ich ohydnemu przedsiębiorstwu owe dziesięć tysięcy dolarów, o których wspomniał gruby Izaak w czasie pierwszego z nim zetknięcia się. Więc sprzedawali mnie, sprzedawali mnie przeważnie egzotycznym gościom, odwiedzającym ich lupanar nocną porą. Co wieczór przyprowadzano do mego pokoju innego mężczyznę, wybierając jednak zawsze takiego, który nie rozumiał ani słowa po angielsku. Moi przygodni dręczyciele śmiali się w kułak z moich łez, próśb, zaklinań. Zdobywali mnie siłą, co im nawet dogadzało, stanowiąc pewien pożądany pieprzyk. w przeciwstawieniu do łatwych sukcesów wśród zawodowych prostytutek. Żaden nie odszedł na próżno, żadnego nie wzruszyły moje zaklęcia. Zapłacili słony wstęp do tego �śklubu", więc mieli ściśle określone prawa, z których nie zamierzali wspaniałomyślnie rezygnować. Tak mi powiedział pewien Japończyk, który odwiedzał mnie i rozumiał trochę po angielsku.
Postanowiłam z sobą skończyć. Chciałam sobie odebrać życie, usiłowałam przegryźć żyły na rękach, nie przyjmowałam pokarmu, próbowałam się powiesić na sznurze skręconym z pidżamy, wspinałam się do wysoko umieszczonych okien, by stłuc szybę i połknąć garść szkła, szukałam ostrych przedmiotów... Wszystko na nic. Na wszystko mieli sposoby, nauczeni widocznie długoletnią praktyką. Wiązali mi ręce na plecach, kiedy byłam sama w pokoju, a specjalny dozorca pilnował mnie nieustannie. Nawet z próbą głodówki umieli sobie poradzić. Przemocą otwierali mi zaciśnięte szczęki i karmili mnie bulionem, czekoladą, mlekiem, wlewanym do ust przez gumową rurkę. Byłam otoczona najtroskliwszą opieką. Nie mogłam zginąć, nie zarobiwszy wprzód dla mych właścicieli owych dziesięciu tysięcy.
Pewnego razu zamigotał mi błysk nadziei, że przecież wydobędę się z tego piekła. Mój dozorca dostarczył mi ołówek oraz ćwiartkę papieru i przyrzekł za słoną opłatą pięciu tysięcy dolarów doręczyć list adresatowi. Zaadresowałam oczywiście do Johna. Napisałam mu, że tamten list był wymuszony, w krótkich słowach opisałam swą obecną niedolę, nadmieniłam, że Billy Mincing wiózł mnie przez Brooklyn, że jego lupanar znajduje się gdzieś na Long Island, błagałam o ratunek i w końcu prosiłam, aby posłańcowi wręczył umówione �śhonorarium", pięć tysięcy dolarów. Nie marzyłam oczywiście, abym znów mogła żyć pod jednym dachem z Johnem, nie marzyłam, aby mi mąż mógł wybaczyć moją lekkomyślność i zapomnieć o jej strasznych skutkach, ale znając Johna, wiedziałam, że nie opuści mnie w mej niedoli i uczyni wszystko, co będzie w jego mocy, byle mnie wyrwał ze szponów, w jakich się znalazłam.
Tego dnia po raz pierwszy nie potrzebowali mnie zmuszać do jedzenia. Z bezgraniczną naiwnością nadsłuchiwałam dzień cały, czy nie usłyszę ciężkich kroków policjantów i okrzyków przerażenia członków zdemaskowanej bandy. Ale jutro, na pewno- pocieszyłam się, kiedy wieczór zapadł. Na krótko przed północą zaprowadzono mnie na piętro do wspaniale umeblowanych apartamentów �śzarządu klubu", jak mówił dozorca. Przy stole zastawionym flaszkami wina ujrzałam Billego oraz Izaaka. Pierwszy zerwał się od razu na mój widok, podszedł chwiejnym krokiem do miejsca, gdzie stałam, pokazał mi mój dzisiejszy list, uderzył mnie w twarz z całej siły i krzyknął: �" Oto masz dowód, jak wierną jest nasza służba. Tym razem dostaniesz zwykłe bicie, ale w przyszłości możesz być gorzej ukarana! �"Gorzej? Cóż mogło mnie spotkać gorszego? Śmierć? Ale ja jej wyglądam z tęsknieniem. Och, gdyby mnie już raz chcieli zabić, zamordować w najokropniejszy sposób. I nie dlatego aby pomścić ów policzek, lecz by sprowokować pijanego ciemiężcę, zaatakowałam go z wściekłością. Tygrysim susem przyskoczyłam do stołu, chwyciłam jakiś talerz i uzbrojona tym niepewnym orężem rzuciłam się do ataku. Mój celny pocisk rozprysł się co prawda po rzucie, lecz dosięgnął celu i przeciął Billemu czoło nad okiem. Rozjuszony, oszalały z wściekłości z twarzą krwią zalaną, runął na mnie jak burza. Uczułam na szyi morderczy uścisk jego palców, wiedziałam, że zginę i mimo instynktownego lęku przed przekroczeniem
171
progu śmierci cieszyłam się w duchu, iż za chwilę będzie kres mej golgoty. Tego przecież pragnęłam gorąco, w tym celu sprowokowałam wybuch jego gniewu... Ale gruby Żyd czuwał. Sapiąc z wysiłku odciągnął rozwścieczonego wspólnika i ocalił mi życie... niestety.
Odpokutowałam gorzko swą zuchwałość, a kiedy przyszłam do siebie po dwóch tygodniach, zostałam pewnej nocy wyprowadzona do olbrzymiego parku, okalającego lupanar ze wszystkich boków. �" Pewnie zrobią ze mną koniec �" radowałam się w głębi serca, ale czekał mnie zawód. Umieszczono mnie w kabinie łodzi motorowej, w której siedziało już coś ze dwa tuziny kobiet, przeważnie bardzo pięknych i bez wyjątku młodych. Motorówka wypłynęła na pełne morze i po kilku godzinach jazdy przybiła do boku dużego parowca; statek ów był przeznaczony wyłącznie do przewozu białych niewolnic i posiadał w tym celu specjalne urządzenia. Umieszczono nas po dwie w maleńkich kabinach i tej nocy rozpoczęliśmy długą podróż na południe. Billy pozostał w Stanach, natomiast Izaak miał kierownictwo transportu w swych rękach i nie jeden raz odprowadzano mnie wieczorem do jego kajuty. W czasie tej podróży ponowiłam usiłowanie pozbawienia się życia, używając nowej metody. Korzystając z tego, że okna kabin pozostawiano nam na noc otwarte, nie przykrywałam się i zasypiałam zupełnie obnażona, licząc, iż zaziębię się wreszcie, dostanę zapalenia płuc, czy gruźlicy. Niestety, śmierć ani choroba nie przychodzi wtedy, kiedy się jej pragnie. Zahartowałam się tylko i w najlepszym zdrowiu przybyłam do brzegów Brazylii. Nasz statek zakotw iczono naprzeciw Rio de Janeiro, lecz / dala od Lidu. a wysiana motorów ka pi/\ wio/I.i piVn\ ni u icczorem gromadę właścicieli domów publicznych i pośredników w handlu żywym towarem. Rozpoczął się ohydny jarmark, targ na bydło. Bo jak spędzone na targownicę bydło, stałyśmy nagie, stłoczone w kajutach, sąsiadujących z obszerną jadalnią, skąd dochodziły odgłosy śmiechów, klapsów, okrzyków pochwały lub nagany oraz rubasznej licytacji. I ja przeszłam to nowe piekło. 1 mnie klepano, ganiano, oglądano zęby, i mnie zmuszano do biegania, przeginania się, do tańczenia wśród ogłuszającej wrzawy i śmiechów zebranych nabywców żywego towaru. Wreszcie wystąpił jakiś Hiszpan. Spytał o cenę. Kiedy Izaak ją wymienił, ryknął takim śmiechem, że zadrżałam z przestrachu; po długiej kłótni dobili targu i w ten sposób zaczął się następny akt mej tragedii.
172
Mój nowy władca był właścicielem eleganckiego lupanaru w Rio de Janeiro. Miał bogatą klientelę i trudno nie przyznać, że dbał o swoje niewolnice. Dbał o nie, lecz zmieniał je rokrocznie, aby goście mieli urozmaicenie. Nie bito nas, odżywiano dobrze, toteż ten okres niewoli wydał mi się o niebo lepszym, w porównaniu z poprzednim. Ale bądź co bądź była to niewola i straszna niewola. Przez ile rąk przeszłam w tym czasie, tego dziś nie potrafię powiedzieć. Zobojętniałam na wszystko i marzyłam tylko o rychlej śmierci. Aż nie przewidziany wypadek wytrącił mnie ze stanu zupełnej apatii i obudził w mym sercu inne pragnienia. Mijał właśnie szósty miesiąc mego pobytu w Brazylii, kiedy otrzymałam list od... Billego Mincinga. Hiszpan kazał mnie przywołać do siebie i wręczyć mi ów list, oczywiście odpieczętowany i z pewnością przezeń ocenzurowany dokładnie. Czy wiesz, Andrzeju, co było w kopercie? Oto klepsydra, wycięta z jakiegoś amerykańskiego dziennika. Mój ojciec umarł ze zgryzoty, umarł przeklinając wyrodną jedynaczkę, ^jak pisał Billy w swym liście. Ale Billy nie poprzestał na tym. Przesłał mi odpis aktu, mocą którego John uzyskał rozwód ze mną. List kończył się drwinami, ironiczną prośbą o wdzięczną pamięć o tym, który był pierwszym moim kochankiem i który mnie nigdy nie zapomni... Pomyśl tylko, Andrzeju. Ten łotr z piekła rodem, co całe moje nieszczęście spowodował, moje i moich najdroższych osób, miał jeszcze czelność naigrawać się ze swej ofiary...
Ale ten list zaważył w mym życiu. Okres apatii i wyczekiwania śmierci minął bezpowrotnie. Teraz chciałam żyć, znalazłam cel w mym splugawionym, bezwartościowym życiu. Celem tym miała być zemsta. Postanowiłam przecierpieć wszystko, przetrzymać najgorsze chwile i czekać, czekać wytrwale, aż nadejdzie okazja do ucieczki z mego więzienia, do powrotu do ojczyzny i ostatecznego porachunku z Billym. Odtąd uważałam na swoje zdrowie. Nie piłam, nie używałam narkotyków, jak moje biedne koleżanki, przestrzegałam higieny i chociaż koniecznego zła nie udało się uniknąć w mym smutnym położeniu, to jednak uniknęłam straszliwych chorób, które dziesiątkowały szeregi moich towarzyszek. Stałam się chytra, podstępna. Symulowałam gorączkę, zaziębienie, katar kiszek, byle tylko stykanie się z klientami mego władcy ograniczyć do minimum. Osiągnęłam ten cel, lecz właśnie skutkiem tego wpadłam w gorsze zło. Hiszpanowi nie kalkulowała się
173
chorowita niewolnica i przez pośrednika sprzedał mnie przed upływem roku do portowego lupanaru w Macahe.
Z kolei stałam się własnością seniory Elwiry, wstrętnej wiedźmy, która posiadała maleńką spelunkę obok portu. Było nas tam wszystkiego pięć białych niewolnic, ale musiałyśmy pracować za dziesięć, za dwadzieścia. Elwira wyzyskiwała nas nędznie, głodziła, dręczyła nieludzko, a jej klientela składała się z majtków, przemytników i najrozmaitszych szumowin, jakich nie brak w żadnym portowym miasteczku. Z natury rzeczy nadzór nie był tu tak ścisły jak w pałacu Mincinga, czy w lupanarze w Rio de Janeiro i o okazję do samobójstwa nie było trudno, z czego jedna z mych koleżanek skorzystała, połykając odłamki stłuczonej szyby. Wywieziono ją do... szpitala, jak mówiła Elwira, lub raczej do morza, jak przypuszczałyśmy wszystkie. Nie targnęłam się jednak na życie, nie skorzystałam ze sposobności, z której skorzystałabym przedtem niewątpliwie- dysząc żądzą zemsty przeciw memu krzywdziciclow i
W tej spelunce byłam przeszło rok i coraz, więcej zaczynałam wątpić, czy żywa zdołam się kiedykolwiek wydostać na wolność, czy przede wszystkim zdołam pomścić swą krzywdę, gdy nagle odmieniły się moje losy. Jeden z gości naszej tawerny pokochał mnie z całego serca. Był to człowiek prosty, niewykształcony, lecz dobry, anielsko dobry. Odwiedzał mnie co wieczór, płacąc zwykły haracz do rąk chciwej Elwiry, ale nie skorzystał nigdy ze swoich przywilejów. Na moje szczęście był Anglikiem, więc mogłam się przed nim wyspowiadać, wyskarżyć, użalić na swoją dolę. Nazywał się Albert Tailor i służył jako sternik na jakimś okręcie handlowym, który z powodu zepsucia się maszyn ugrzązł w małym Macahe i miał tu jeszcze jakiś czas pozostać. Albert uwierzył moim słowom, pokochał mnie szczerze i postanowił mnie poślubić.
Jutro przyjdę po odpowiedź, od której zależy twoja wolność i całe twoje dalsze życie �" powiedział, odchodząc któregoś wieczora. Całą noc biłam się z myślami: przyjąć propozycję Alberta, związać się z nim na zawsze, czy czekać na inną sposobność do ucieczki z domu Elwiry i zachować wolną rękę. Bo mój zacny wielbiciel odnosił się nieprzychylnie do mojego zamiaru wymierzenia sobie sprawiedliwości na Billym Mincingu. �" Choćby ci się nawet udało go odnaleźć, choćby ci ręka nie zadrżała przy strzale, to i tak nie zmienisz tego, co się stało, a przeciwnie,
174
dostaniesz się do więzienia lub na krzesło elektryczne. Nie, Iris. Zemstę Bogu pozostaw. On go dotkliwiej ukarać potrafi niż ktokolwiek z ludzi�" mawiał; lękał się też, że mogłabym powrócić do Johna, że w każdym razie straciłby mnie na zawsze i nie chciał ani słyszeć o powrocie do Stanów. Więc poślubiając go, musiałabym się wyrzec tego, co od roku stanowiło cel mego życia, musiałabym zrezygnować z zemsty... Toteż w pierwszej godzinie walki wewnętrznej byłam raczej skłonna odrzucić propozycję Alberta Tailora. Powzięcie odmiennej decyzji spowodował przykry incydent z moją chlebodawczynią, z moją właścicielką, jak wypada powiedzieć, bo wszakże byłam jej własnością, jej rzeczą tylko. Widząc, iż Albert opuścił wcześniej niż zazwyczaj mój pokój, zachłanna wiedźma przyprowadziła mi w godzinę później innego klienta, jakiegoś pijanego marynarza. Stawiłam energiczny opór, ale skończyło się na wyłamaniu drzwi i na nowej porażce biednej niewolnicy, za którą się nikt nie ujął w tej ohydnej spelunce. To przeważyło szalę. Postanowiłam "przyjąć bez zastrzeżeń propozycję Alberta i złożyłam w duszy ślub, że będę mu najwierniejszą, najposłuszniejszą żoną.
W noc, poprzedzającą odjazd �śAmazon", tak się nazywał statek, którego Albert był sternikiem, zostałam wykradziona z domu Elwiry * wśród romantycznych okoliczności. Kapitan statku, dobry przyjaciel Alberta udzielił nam ślubu na pełnym morzu, a jedynym dokumentem, jakim się mogłam wylegitymować wobec niego, był odpis aktu, mocą którego John uzyskał rozwód ze mną, a który to dokument przechowywałam zawsze troskliwie. Tak więc cyniczna złośliwość Billego Mincinga wyszła mi na dobre, gdyż wiedziałam, że jestem wolna i że nie popełniłam bigamii, wychodząc za mąż po raz drugi w życiu.
Zaczęłam nowy okres życia. Mieszkaliśmy przez rok w Australii, potem na Mindanao, wreszcie tutaj, w Szanghaju. Coraz więcej oddalałam się od mej ojczyzny, a w miarę jak wzrastała ta odległość, malała pięlegnowana na dnie serca nadzieja, że ujrzę jeszcze kiedyś rodzinne miasto i... Johna. O nim nie mogłam zapomnieć nigdy; tęskniłam za nim, myślałam o nim ustawicznie w czasie długich dni samotności, na jakie jest skazana małżonka każdego marynarza. A kiedy po nieobecności nieraz miesiące trwającej powrócił Albert do domu, czułam się jeszcze gorzej, stwierdzając po raz nie wiem który, jak olbrzymia jest różnica pomiędzy moim pierwszym małżeństwem a drugim. Albert był człowiekiem dobrym, szlachetnym, solidnym, kochał
mnie szczerze i wiernie, ale w porównaniu z Johnem tracił, tracił bardzo wiele. Raził mnie jego rubaszny sposób mówienia, wyrażenia marynarskie, jego nieokrzesanie, brak wszelkich form towarzyskich, ciasnota pojęć, prymitywność rozrywek, jakimi mnie chciał uszczęśliwić, dobór przyjaciół, raziło mnie wszystko, nie wyłączając skromności trybu życia, jaki teraz wieść musiałam. Każde jego słowo, czyn każdy przywodził na pamięć tamtego, najdroższego w świecie człowieka i wywoływał nieprzepartą chęć wyobrażenia sobie, jak to samo byłby powiedział czy zrobił mój drogi John. Nie potrzebuję cię zapewniać, Andrzeju, że wynik każdego takiego rozważania, takiej analizy porównawczej, był fatalny dla Alberta. Więc chociaż nasze pożycie było zgodne, spokojne, dla znajomych czy sąsiadów nawet przykładne, to jednak nie mogę go nazwać szczęśliwym. Ach, szczęście, zadowolenie wewnętrzne to rzecz bardzo względna. W porównaniu ze strasznymi przeżyciami w szponach handlarzy żywym towarem, czy w brazylijskich lupanarach, w porównaniu do niedoli dawnych moich towarzyszek, obecny mój los był niebem, lecz o tym nie chciałam pamiętać. Wolałam wspominać dobre czasy z okresu pierwszego małżeństwa, tęskniłam za nimi. I chcąc mieć choćby ułudę minionej bezpowrotnie przeszłości zaciskałam szczelnie powieki, kiedy Albert mnie brał w objęcia, wyobrażając sobie, że spoczywam w ramionach mojego Johna, że to nie nędzna izdebka, lecz moje wspaniałe mieszkanie w "Nowym Jorku, że nie czeka mnie rano robota, sprzątanie, gotowanie, lecz bal, wizyty, przyjęcia i wszystkie te przyjemności, które wypełniały beztroskie dni z okresu pierwszego małżeństwa. I znosząc biernie pieszczoty Alberta, zdradzałam go z Johnem, myślałam tylko
0 tamtym, zapominając o niedawnej poniewierce, hańbie i o tym, komu wyłącznie zawdzięczam wielką poprawę losu.
I za to Bóg mnie srodze, ale po stokroć sprawiedliwie ukarał. Z jednej wyprawy żeglarskiej Albert nie powróci! do domu. Zginął od kuli chińskiego pirata. Nasze drobne oszczędności wyczerpały się rychło
1 zostałam bez środków do życia. Zaczęłam pracować, lecz zawzięty los ścigał mnie nieustannie. W domu, w którym byłam boną do dzieci, popełniono kradzież. Oczywiście mnie posądzono i jakkolwiek kilka miesięcy później wykryto prawdziwego sprawcę, straciłam posadę, a co gorsza, przesiedziałam w areszcie śledczym osiem tygodni. Nie miałam również szczęścia jako agentka handlowa. Przedsiębiorstwo zbankruto-
176
walo rychło, nie wypłacając mi oczywiście należnej prowizji. Z kolei byłam niańką przy małym dziecku, którego rodzice rozwiedli się niebawem i znowu zostałam na bruku. Nie chcę cię zanudzać, Andrzeju, opowiadaniem o wszystkich moich niepowodzeniach, toteż pominę je milczeniem, zaznaczając tylko, że czego się tknęłam, szło mi jak z kamienia i po miesiącu, najdalej po dwóch, trzech miesiącach musiałam się rozglądać za nowym zajęciem. W końcu zostałam uliczną sprzedawczynią czasopism w International Settlement. Wówczas zwrócił na mnie uwagę jakiś mężczyzna, jak się później dowiedziałam, kierownik baru dansingowego �śNiebieski Okręt". Pewnego dnia zaproponował mi posadę w tym lokalu, na niezłych warunkach. Miałam tańczyć, zachęcając gości do picia, od czego przyrzeczono mi osobną prowizję i na tym kończyły się moje obowiązki, ale tylko w umowie. W praktyce żądano czegoś więcej, czego trudno uniknąć w tym zawo-^dzie, a przed czym postanowiłam się bronić ze wszystkich sił. I już po tygodniu zrozumiałam, że nie zagrzeję tam miejsca, że znowu trzeba będzie szukać innego chleba. Czułam na sobie wstrętne, oślizgłe spojrzenia mężczyzn, musiałam wysłuchiwać namów, ponętnych na pozór propozycji, zjadliwych uwag złych koleżanek, niedwuznacznych ostrzeżeń zarządu. Zewsząd wyciągały się ku mnie ręce brudne, drapieżne, ręce, które mnie chciały ponownie ściągnąć w błoto. Broniłam się przed upadkiem, przeszłam całe piekło udręczeń, szukając potajemnie innej posady. Nie znalazłszy jej, byłam zmuszona pozostać nadal w �śNiebieskim Okręcie", aż spotkał mnie smutny epilog, którego byłeś świadkiem, Andrzeju.
Cóż ci jeszcze mam powiedzieć? Skończyłam swoją niewesołą historię. Nie skłamałam ani słowa, to ci przysięgam na cienie rodziców. Wiem, zbłądziłam dwukrotnie. Raz, karygodną lekkomyślnością, która stała się początkiem wszystkich moich nieszczęść, drugi raz zgrzeszyłam jeszcze ciężej, odpłacając się czarną niewdzięcznością Albertowi, memu wybawcy i dobroczyńcy. Nie zapominaj o tym, Andrzeju. Wiedz, jak lekkomyślną i niewdzięczną kobietę masz przed sobą. Nie zapomnij też, że przez dwa lata byłam białą niewolnicą, dziewczyną z domu publicznego, że przeszłam przez setki rąk. I nie zapominaj wreszcie o klątwie, jaka zawisła nade mną...
A skoroś poznał dzieje mego życia, kiedy już wiesz, czym byłam,
12 Niewolnice z Long Island
177
zastanów się dobrze, czy ty, człowiek młody, zdrowy, pełen najlepszych nadziei, ty, który stoisz zaledwie na progu świetnej przyszłości, jaka cię czeka niewątpliwie, powinieneś się wiązać z kobietą o takiej przeszłości, z kobietą, która była dwukrotnie złą, niewdzięczną żoną, którą ściga złe fatum i los srogi karze nieustannie...
Zawdzięczam ci życie. To wiele dla każdego człowieka, dla którego życie stanowi najwyższą wartość. Ja od życia nie oczekuję już niczego prócz cierni, toteż nie miej mi za złe, że nie dziękowałam ci, ani nie dziękuję za ocalenie tak, jakby wypadało. Ale jestem ci bezgranicznie wdzięczna za serce, któreś mi okazał, za twą rycerską szlachetność i dlatego daję ci najżyczliwszą radę, jaką dać mogę: nie wiąż swych losów z moimi, pozwól mi odejść jutro i zostańmy dobrymi przyjaciółmi... z daleka.
Gwałtownym ruchem odjął Andrzej Ordęga dłonie od twarzy i borykając się zwycięsko ze wzruszeniem powiedział krótko:
�" Wysłuchałem twej spowiedzi z uwagą i widzę jedno że za twe drobne przewiny, zmazane dawno pokutą i bohaterskim dźwignięciem się z błota, w które cię źli ludzie zepchnęli, zostałaś po stokroć niesprawiedliwie ukarana, lub raczej skrzywdzona. Więc wyzywam twoje złe fatum do walki. Chcę dzielić twój los, Iris, i ponawiam moją prośbę: zostań moją żoną, najdroższa, jeśli uważasz, że jestem godny tej łaski.
Dojrzała w kącikach jego oczu ślady łez, a w spojrzeniach bezmiar czystej miłości.
�" Więc naprawdę�"rzekła po chwili milczenia �" więc mnie naprawdę spotyka jeszcze raz szczęście w tym smutnym życiu? �"Tu głos jej się załamał ze wzruszenia i roniąc ciche łzy szczęścia osunęła się w ramiona Andrzeja. Przytuleni do siebie, nie mówili długi czas ani słowa, bo głos im wypowiadał posłuszeństwo, a potem cichym szeptem, by nie spłoszyć cudnego nastroju, zaczęli snuć plany szczęśliwej przyszłości:
�" A wieczorami będę cię uczył po polsku. Poznasz moją ojczystą mowę �" rzekł Andrzej w pewnym momencie, zaś odpowiedź Iris sprawiła mu przemiłą niespodziankę.
�" Raczej przypomnisz mi swój język ojczysty�"powiedziała z ujmującym uśmiechem�"gdyż moim nauczycielem był John. Zdaje się, że ci już wspominałam, iż mój pierwszy mąż był Polakiem, osiadłym
178
od kilku lat zaledwie w Stanach. Ponieważ odznaczał się zawsze wielkimi zdolnościami do języków, więc w ciągu półrocznego pożycia z moim nieodżałowanym Johnem, nauczyłam się wcale dobrze po polsku. Czy mam się popisać?...
�" Więc twój pierwszy mąż był Polakiem? �" spytał z dość umiarkowanym zainteresowaniem, gdyż już zaczynał być zazdrosny o owego �śnieodżałowanego" Johna... �" Jak się nazywał?
Otwarła usta by odpowiedzieć, lecz pierwsza litera skonała na wargach. Bowiem w tym momencie Zaterczał dzwonek telefonicznego aparatu i zaterczał tak ostro, tak przeraźliwie, że wzdrygęli się oboje, jak gdyby tknięci złym przeczuciem...
Ledwie Andrzej przyłożył słuchawkę do ucha, twarz mu się zachmurzyła i sposępniała. Bo z centralnego biura Mr Jeffersona przypłynął po drutach rozkaz, którego przedtem oczekiwał ochoczo, a który obecnie niweczył wszystkie plany.
�" Mówi Ducret �" rechotało w mikrofonie �" słuchajcie, kolego. Z polecenia szefa mam wam zakomunikować przyjemną nowinę. Jutro o jedenastej przed południem wyjeżdżacie z Szanghaju już nieodwołalnie. Przygotujcie się zatem, a dzisiaj wpadnijcie jeszcze do �śNiebieskiego Okrętu", abyśmy mogli oblać tę uroczystość. Nie będziemy się widzieć z pół roku co najmniej. Cóż, cieszycie się? No, do widzenia. Spieszę się, a dokąd, to już pozostawiam waszej domyślności...
Wiadomość ta była dla Ordęgi uderzeniem obucha w głowę, a kiedy oprzytomniał nieco i chciał zapytać, czy nie dałoby się wyjazdu choćby
0 kilka dni opóźnić, wesoły Francuz już zawiesił słuchawkę. Zapytana natychmiast telefonistka z firmy Jefferson odpowiedziała, że szefa nie ma w biurze, oraz, że pan Gaspard Ducret wybiegł w tej chwili na ulicę
1 odjechał czekającą nań taksówką.
�" Zła wiadomość? �" spytała Iris nieśmiało, widząc strapioną minę swego towarzysza.
�" Dobra nie jest �" odparł �" ale postaram się jutro złemu zaradzić.
Przez delikatność nie wypytywała go więcej na ten temat, lecz kiedy
ucałowawszy ją jakby z roztargnieniem na dobranoc, odszedł do swego pokoju i drzwi za sobą zatrzasnął, nadsłuchiwała do północy, zaniepokojona nagłą zmianą w jego zachowaniu się. I słyszała, jak przeszło godzinę przemierzał nerwowym krokiem swą sypialnię wzdłuż i w poprzek, jak siadał przy stole, by za chwilę zerwać się i z powrotem swój
niespokojny spacer rozpocząć, słyszała jak wreszcie udał się na spoczynek, jak przewracał się na łóżku i wzdychał, nie mogąc zasnąć do późnej nocy. �"-Może powinnam być przy nim, może on czeka na mnie �" pomyślała i pod wpływem nagłego postanowienia nacisnęła klamkę drzwi oddzielających ich pokoje. Andrzej spał jednak. Poznała to po równym oddechu, po ciszy, jaka tu panowała. �" Pisał coś... Może do mnie? �"wyszeptała, dostrzegłszy w świetle księżyca zapisany arkusik listowego papieru na stole, ustawionym w pobliżu nie zasłoniętego okna. Zdawała sobie sprawę z nietaktu, jakiego się dopuszczała, lecz nie potrafiła się oprzeć. Jakaś siła, jakiś magnes potężny pociągnął ją w stronę okna, jakaś niezwyciężona pokusa kazała jej popełnić tę niedyskrecję i pochwyciwszy list drżącymi rękami przysunęła go szybko ku oczom... �" Po polsku �" szepnęła nieco rozczarowana, ale i to jej nie zniechęciło. Coś tam jeszcze pozostało w pamięci z dni pierwszego małżeństwa, kiedy zacny John w szczęśliwych chwilach wolnego od zajęć czasu, uczył ją swego ojczystego języka. Niektórych słów nie rozumiała zupełnie, lecz domyślała się ich znaczenia z sensu całego zdania i dzięki przede wszystkim wzrastającemu w miarę lektury zainteresowaniu, zapoznała się z treścią listu Andrzeja, która brzmiało następująco:
"Mój drogi Janku!
List ten będzie dla Ciebie prawdopodobnie dużą niespodzianką, ale przeczytawszy go cierpliwie, przyznasz mi rację i spełnisz niewątpliwie prośbę zawartą w końcowych wierszach.
Jak Ci już pisałem iv ostatnim liście, miałem lada dzień wyjechać iv głąb Chin, by jak Kazio Pułaski, objąć samodzielnie kierownictwo jednej z naszych placówek. Cieszyłem się na to szczerze i nie mogłem się doczekać dnia wyjazdu z Szanghaju, pragnąc poznać choćby cząstkę tego wielkiego kraju i nienawidząc, pracy biurowej, do której mnie tutaj zaprzęgnięto.
Zaszedł jednak wypadek, który stanowi przełom w moim życiu. Poznałem kobietę piękną, lecz nieszczęśliwą, a dobrąjak anioł. Pokochałem ją całym sercem i, jak mam się prawo spodziewać, nie bez wzajemności. Kiedyś, kiedy się znów razem zejdziemy, opowiem ci o smutnych kolejach jej życia, bo tego zmieścić nie można iv ciasnych ramach chociażby najobszerniejszego listu. Okoliczności złożyły się tak fatalnie, że nie mogę jej teraz opuścić, jak również nie mogę jej zabrać ze sobą w taką podróż. Postanowiłem więc jutro oświadczyć Mr Jeffersenowi, że wyznaczonej mi placówki nie obejmę i że w ciągu najbliższych tygodni w ogóle nie będę mógł z Szanghaju wyjechać. Równa się to oczywiście zerwaniu kontraktu i utracie posady, po której sobie tyle obiecywałem...
180
Jestem pewien, że znajdę inne zajęeie. ale na to potrzeba czasu, a tymczasem trzeba żyć za coś. Mam przy duszy ledwie dwieście dolarów, co w drogim Szant/baju wystarczy dla dwojga osób na bardzo niedługo. Toteż jestem zmuszony prosić Cię. Drogi Braciszku, o udzielenie mi pomocy iv formie pożyczki jakichś ośmiuset do tysiąca dolarów, które Ci zwrócę w ratach, skoro tylko znajdę jakąś odpowiednią posadę. Przy Twoich stosunkach majNie wątpię więc. że mnie poratujesz iv obecnym położeniu i z góry Ci za dobroć Twą dzięki składam. Przyjm. Kochany Braciszku, serdeczny uścisk dłoni i szczere pozdrowienia od Twego Andrzeja.
P. S. Pieniądze przekaż koniecznie telegraficznie, abym je na czas mógł otrzymać.
Błysk stanowczej decyzji zamigotał w pięknych oczach Iris, kiedy ukończyła czytanie tego listu. Zabrała go wraz z kałamarzem, piórem i czystym arkuszem papieru i skradając się na palcach przeszła do sąsiedniego pokoju. Przybywszy tam, zasiadła natychmiast do pisania Innego listu, który miał za jednym zamachem przekreślić ostatnie postanowienia Andrzeja, jako też zburzyć piękny gmach nadziei, jaki budowali wspólnie przed trzema zaledwie godzinami, zanim dźwięk dzwonka w aparacie telefonicznym nie rozległ się złowrogim zgrzytem... ' Pisała więc szybko, po prostu, nie siląc się na żadne frazesy, nie dbając o styl i formę tego pożegnalnego pisania.
"Mój Najdroższy Przyjacielu!
Kiedy ukończyłeś rozmowę telefoniczną, odgadłam natychmiast, że spotkała Cię jakaś przykrość, zawód, że otrzymałeś jak najgorszą wiadomość. I od razu przyszło mi na myśl. że mnie to masz do zawdzięczenia, że moje fatum, któreś wyzwał do walki odważnie, nie zwleka z atakiem. Nie wtajemniczyłeś mnie. lecz to wzmogło tylko mój niepokój i zmusiło mnie do powzięcia zamiaru: stwierdzić za wszelką cenę. czy moje przeczucia były usprawiedliwione i jeśli tak. naprawić czym prędzej zło. jakie Cię z mej winy spotkało.
Wtargnęłam do Twego pokoju, kiedyś zasnął i znalazłam list. jaki napisałeś do brata. Przeczytałam go. zrozumiałam niemal każde słowo, co dla mnie samej było niespodzianki!, bowiem nie przypuszczałam, iż po tylu ha ach pozostanie mi jeszcze coś niecoś z lekcji polskiego języka iv głowie. Widać mam nieźli/ pamięć. Więc zapoznałam się dokładnie z treścią Twego listu i (wybacz mi samowolę). przedarłam go jak długi, len list nic odejdzie, Andrzeju, natomiast ja ja odejdę, lub raczej odeszłam, gdyż kiedy będziesz to czytał, mój czyn będzie już faktem dokonanym. Nie próbuj mnie szukać. To daremne. Ale jeśli mnie naprawdę kochasz, lo nic rzucaj swej obecnej
13 Niewolnice z Long Island
181
posady, nie psuj Sobie lekkomyślnie opinii solidnego pracownika i wyjedź z Szanghaju na wyznaczoną Ci placówkę. Zmiana środowiska, a przede wszystkim praca pozwolą Ci rychło zapomnieć o mnie. Kiedy Cię zaś, zwłaszcza w pierwszych dniach naszej rozłąki, ogarnie fala tęsknoty, wspomnij, że dzwonek telefonu zadźwięczał w chwili, gdyśmy oboje sądzili, iż stoimy na progu szczęśliwej przyszłości. Pamiętaj i chciej wierzyć, że był to widomy znak, wyraźne ostrzeżenie dla Ciebie, iż nie wolno Ci się wiązać z kobietą, nad którą ciąży jakieś potworne przekleństwo.
A teraz, żegnaj mi, Najdroższy Przyjacielu. Odchodzę z rozdartym z bólu sercem, lecz w głębokim przeświadczeniu, że odchodząc, uchroniłam Cię przed pasmem niepowodzeń i nieszczęść, których ponury korowód idzie stale w moje ślady.
Nie zapomnę Cię nigdy, jak nie zapomniałam mojego Johna. Wy dwaj byliście jedynie jasnymi duchami w strasznym labiryncie dróg mego życia.
Wybacz mi niedyskrecję, jakiej się dopuściłam, czytając list nie dla mnie przeznaczony, wybacz samowolne przedarcie go i moją ucieczkę, wierzaj, że uczyniłam to wszystko tylko dla Twego dobra i staraj się rychło zapomnieć przeklętą przez los
Iris.
Dniało już, kiedy Iris Tailor z wypiekami na policzkach, z podkrążonymi od płaczu oczami, lecz dumna z heroicznego poświęcenia dla swego dobroczyńcy i przyjaciela, wymknęła się na pustą o tej porze ulicę. �" Przede wszystkim do mego dawnego mieszkania. Muszę spakować rzeczy i przenieść się zaraz gdzie indziej, aby mnie nie znalazł �" postanowiła, przyspieszając kroku. Doszedłszy do Rue de Consulat stanęła jak wryta...
�" Boże�"zakrzyknęła, �" przecież ja nawet nie wiem, jak on się nazywa... Że mi też nie przyszło na myśl zapytać go o to kiedykolwiek, lub wychodząc teraz zerknąć na bilet wizytowy na drzwiach.
Przez chwilę zastanawiała się, czy wrócić i nie zaspokoić swej ciekawości, ale przeważyła obawa, że może Andrzej już nie śpi, że może przeczytał ów list pożegnalny i teraz stoi osowiały na balkonie, spoglądając w pustą ulicę... przeważyła obawa, że gdyby ją ujrzał i zawołał na nią, nie potrafiłaby się oprzeć i wróciłaby do niego.
�" Nie �" pomyślała �" zawrócić teraz byłoby lekkomyślnością. Andrzej wstaje rychło. Może już mnie szuka. Za parę dni zatelefonuję do biura Jeffersona i dowiem się, jak brzmi jego nazwisko.
Ale i ten plan uległ zmianie po krótkim namyśle.
Po co mi to? Nie będę go przecież nigdy szukać ani pisać do niego. Widocznie los tak chciał, abym nie znała nazwiska mego wybawcy.
182
Walczyć z przeznaczeniem, z moim fatum przeklętym? Nie!... Wystarcza mi to, że znam jego imię, że jego dobra twarz, jego głos utknęły mi w pamięci na zawsze, a we wspomnieniach będę go zwać rycerskim, szlachetnym Andrzejem.
I szepcząc pieszczotliwie imię swego przyjaciela i wspominając jego wczorajsze subtelne pocałunki, poszła poprzez labirynt budzących się ze snu ulic miasta-olbrzyma, ku swemu przeznaczeniu...
Dalszym ciągiem �śNiewolnic z Long Island" jest powieść �śPrzeklęty Statek".

Fikcyjne prawdy i prawdopodobne fikcje czyli
�śwspółczesne powieści" Antoniego Marczyńskiego
�ś... Od czasu rozkwitu Pompei do dni dzisiejszych nic nie zmieniło się na jotę w królestwie Wenery" �" głosem pełnym słusznego gniewu i szczerej troski wypowiadał się dr Józef Maćko w wydanej 1927 r. książce pt. Prostytucja. Dziś, anno domini 1989 r., prawdę mówiąc nie bardzo wiemy, czy cieszyć się tym �śkonserwatyzmem" Erosa czy smucić. Współczesne Polki nie bywają zresztą porywane do �śdomów schadzek", wywożone gdzieś na antypody lecz sprzedają się często i chętnie, poszukując przez matrymonialne biura cudzoziemskich cwaniaków. Być może los ich też bywa smutny i upokarzający, lecz jak dotąd nie stał się tematem publicystycznych doniesień, psychologicznych analiz i socjologicznych sondaży. Natomiast w okresie międzywojennym sprawy te zaprzątały opinię publiczną, Kościół i rozmaite organizacje świeckie. Cytat, który na wstępie przytoczyłam pochodzi z bardzo obszernego dzieła, wnikliwego �śstudium przedmiotu", które ukazało się za sprawą �"tu uwaga! �"Polskiego Komitetu Walki z Handlem Kobietami i Dziećmi. Nazwa, jak widać, przydługa i stylistycznie niezgrabna lecz intencja szlachetna, godna szacunku i poparcia.
Znacznie efektowniejszy szyld miała instytucja patronująca dwutomowemu dziełu Czesława Lechickiego pt. W walce z demoralizacją. Było to wydawnictwo Towarzystwa św. Michała Archanioła (Miejsce Piastowe, 1933). Mecenat i tytuł zobowiązują! Walczy zatem Lechicki zawzięcie i z temperamentem. Bije na alarm, prorokuje, rzuca anatemy. Wszystkich chce porwać do czynu. Zapewne niektóre z poruszanych zagadnień zasługiwały na uwagę, wymagały podjęcia energicznych działań, skoro do Buenos Aires, centrum handlu żywym towarem, wywożono rok rocznie około 2000 Polek! Ten niecny proceder�"jak pisze autor�"uprawiali głównie Żydzi lub �śwyrzutki społeczne". W �śspelunkach występku", zdane na �śżer namiętności męskich", bezbronne i bezradne, umierały lub tonęły w bagnie rozpusty polskie dziewczęta. Obraz to wstrząsający i nie jest �śpłodem fantazji beletrystów, ale wierną, choć mrozem przejmującą fotografią rzeczywistości"�" dowiadujemy się z książki.
Być może Lechicki czytał Marczyńskiego i granice pomiędzy faktami i literacką fikcją nieco tendencyjnie przesunął, a być może tak było w istocie. Nas interesuje przede wszystkim literatura, choć jej kontakt ze współczesnością także jest znaczący. Widzimy bowiem, że Marczyński jak rasowy dziennikarz umiał �śzwietrzyć" nieomylnie temat, który opracowywał potem ze zręcznością komercyjnego pisarza. Tak więc o handlu żywym towarem barwnie opowiadają Niewolnice z Long Island (1928) oraz Szlakiem hańby (1930). Druga z wymienionych powieści wydana w 1938 r. po raz wtóry, nosiła już inny tytuł: Kobiety nad przepaścią. (Nakręcono też film pod tym tytułem w 1938 r. wg scenariusza A. Sterna)
Dramatyczne losy nieszczęsnych ofiar mogłyby być pretekstem do mnożenia drastycznych przykładów ohydnej lubieżności, gwałtów lub innych moralnych bezeceństw. Zapewne. Jednakże Marczyński oszczędnie korzystał z tej szansy. Nie chcąc
184
zamykać sobie dostępu do pism o wielotysięcznych nakładach, musiał pamiętać, by nic obrazić poczucia przyzwoitości jej czytelników. Wolał też nie wywoływać z lasu wilka cenzury. Stąd też opisy niebezpieczeństw czyhających na naiwne panienki są dość powściągliwe, mają charakter przestrogi, ostrzeżenia, czasami brzmią jak SOS �" lecz nigdy nie są pornografią! Dydaktyzm i moralnie czyste intencje przyświecające autorowi, rozgrzeszały zatem czytelników z niezdrowej ciekawości, usprawiedliwiały upodobanie do podobnych lektur.
Marczyński napisał wiele powieści o tematyce współczesnej, mających posmak przygody i sensacji. Ten poznaniak z pochodzenia (urodzony 1 VI1899 r.), prawnik z wykształcenia (zrobił doktorat prawa na Uniwersytecie Jagiellońskim) pisarz i dziennikarz z temperamentu, aktualne wydarzenia społeczne i polityczne wykorzystywał jako sztafaż lub oś konstrukcyjną swoich książek. Niektóre z nich przypominały zbeletryzowany reportaż lub notatkę w kronice wypadków.
Niebezpieczeństwa wojny chemicznej (Świat w płomieniach, 1928), walka Stanów Zjednoczonych z żółtym najeźdźcą (Rok 1947. Powieść przyszłości, 1928), wojna w Maroku (Siostra Carmen, 1930), wojna w Abisynii (Tajemnice władców Abisynii. 1936; Iperyt zwycięzca, 1936) wojna w Hiszpanii (Krwawy taniec hiszpański, 1937) niebezpieczeństwa faszyzmu, obrona praw człowieka itd. itd. (Pokolenie Kaina, 1938; Syjon podminowany, ~1939; Zemsta Hiszpana, 1939) �" oto tematy ówczesnego dnia, które trafiły na karty powieści Marczyńskiego.
To nieco inne spojrzenie na dorobek pisarza, który w powszechnym odczuciu był tylko wytwórcą literatury rozrywkowej, a więc bezproblemowej, jest pouczające. Człowiek sukcesu, autor około 50 powieści (napisanych w ciągu 13 lat), postać z reklamy, okazuje się pisarzem żywo reagującym na rytm współczesnego świata, człowiekiem myślącym, z wyobraźnią i to nie tylko konfabulatora, ale i polityka.
O randze jego talentu, a może tylko notowaniach na literackiej giełdzie, zaświadczy fakt, że powstające w 1937 r. pismo centrum, nieoficjalnie popierane przez Paderewskiego i Wł. Sikorskiego, �śNowa Prawda" powołało go w skład redakcji, by tym samym zapewnić sobie popularność i odpowiednio szerokie grono sympatyków a więc i prenumeratorów. Ażeby jednak informacja ta nie została zrozumiana błędnie pragnę dodać, że nieomal cała przedwojenna prasa �śżywiła się" sensacją i zbrodnią. Nawet �śMały Dziennik" wydawany od 1935 r. w Niepokalanowie pod Warszawą przez księży Franciszkanów, pismo adresowane do masowego odbiorcy, miał profil zdecydowanie sensacyjny i wcale nie poczytywał sobie tego za ujmę lub skazę na honorze.
Powracając do powieści Marczyńskiego i schematów kompozycyjnych szczególnie popularnych pragnę podkreślić, że sentymentalna, rzadziej namiętna love story stanowiła z reguły kontrapunkt lub tło owych sensacyjnych, ekscytujących zdarzeń. Niezmiennie też wątki zarówno romansowe jak i kryminalne wskazywały na �śżyciową prawdę", jako źródło opowiadanych historii. Smak autentyku zachęcał do czytania i kazał uwierzyć. Fabuła imitowała niekiedy wręcz kronikę wypadków: nagie fakty, listy i fotografie, podsłuchane rozmowy, dokumenty nieskłamanc i nieupiększone. Wstrząsające w żelaznej logice �" Przeznaczenie!
Nie popadajmy wszakże w panikę. To przecież była literatura, fikcja. Podziemny
185
świat gangsterów, prostytutek i ludzi biznesu nie czytelnikom zagrażał. Mogli czuć się bezpieczni, nikt ich nie ścigał naprawdę, nikt nie szantażował, nie więził. To tylko bohaterowie powieści wplątali się w misternie splecioną sieć intrygi i kłamstwa. Prawda o ich losie była fikcją, choć przecież fikcja ta miewała chwilami coś z prawdy. Marczyński umiał bowiem zaspokajać ambiwalentne oczekiwania czytelników: sycić głód faktów i karmić fantazję.
Niewolnice z Long Island to jakby sfabularyzowany reportaż, gazetowa sensacja, korespondencja zza oceanu.
Występek, zbrodnie, gwałt, które niegdyś wstydliwie skrywano na ostatnich stronach gazet, w latach dwudziestych trafiły na pierwsze. Zło, które dotąd jedynie było mrokiem czy światłocieniem pozwalającym lepiej oświetlać Piękno i Dobro, teraz stało się tematem nr 1. Czy był to symptom czasu?
Zastanówmy się �śco" i Jak" opowiada �śwspółczesna powieść" Marczyńskiego. Tytuł zapowiada przemoc a nawet występek skoro mowa o �śniewolnicach"; rodzaj żeński pozwala domyślać się erotycznych �śmomentów" chociaż liczba mnoga (�śniewolnice") nadzieje te w zasadzie ogranicza przez ów brak intymności pojedynczego �śona�"on". Niezwykłe miejsce akcji, Long Island, rekompensuje ten chwilowy zawód, obiecuje nawet smak (a może i smaczki) egzotycznych deprawacji, co bez wątpienia pobudza ciekawość i zaostrza apetyt.
Kto konsumował zatem te zakazane owoce, kto obcował z niewolnicami z dalekich krajów? Każdy. Każdy, kto kupił �śGazetę Gdańską" w 1928 r. poczynając od nr 132. A że ją kupiło z pewnością wielu, można domyśleć się, bowiem ówczesny odbiorca masowej kultury znał już poetykę tytułów popularnych powieści, czytał reklamy i pamiętał nazwiska ulubionych autorów, a Marczyński miał wówczas w swoim dwuletnim dorobku (debiut w 1926 r.) osiem powieści publikowanych w gazetach!
Niewolnice są dowodem, jak dobrze pisarz opanował już technikę powieści odcinkowej. Krótkie, zwarte, dynamicznie skomponowane rozdziały, z których każdy kończy się jakimś znaczącym wydarzeniem, rozwiązaniem, które później okazuje się pozorne albo też zawiesza tylko akcję, stawia znak zapytania, każe nam z niecierpliwością oczekiwać dalszego ciągu.
Żywość i barwność dialogów dodaje powieści dramatyczności, tempa, pozwala czytelnikowi jakby brać udział w sensacyjnych wydarzeniach. Język, pełen ekspresji wspiera te emocje. Nie brak w nim słów, które gdy padają, budzą dreszcz grozy lub wyciskają łzy: �śbłagalna modlitwa jej pięknych oczu" i �śkredowa twarz męczennicy" kontrastują z �śbrutalną łapą", �śgrobową ciszą", �śłoskotem ciała". Wulgaryzmy pogłębiają tę atmosferę: bydlę, przeklęty pies, bestia itp.
Zwolnienie, zawieszenie lub przyspieszenie akcji, w myśl reguł techniki powieści odcinkowej, podkreślają krótkie a wyraziste: �śstracił wszelką nadzieję...", �śzdrętwiał", �śna próżno...", �śwtem!" To one dopingują czytelników, do nerwowego przewracania kartek, przełykania śliny, czytania �śod deski do deski".
Kareł Ćapek, znawca i wielbiciel literatury brukowej, w znakomitym eseju zatytułowanym Ostatni epos czyli powieść dla służących, tak oto pisze:
�śMyślcie sobie o powieściach, co chcecie, ale dobry krwawy romans powinien być źle
186
napisany. Powinien być napisany krótkimi akapitami, po których oko prędko, prędko przeskakuje, lak jak zlatuje się po schodach. Nic ma c/asu na przedzieranie się przez długi akapit. Nic ma czasu na occnę dobrze zbudowanego zdania, albo zatrzymanie się pr/ed wspaniałym obrazem. Dalej, szybko dalej! Niech się nawet zdanie szybko rozsypie tu/ za piętami pędzącego czytelnika! Niech się walą dialogi i sytuacje, kiedy już są za nami. Chropowate zdanie, jesteś tu tylko po to, żeby cię przeskoczyć; jesteś, płytka rozmowo kochanków, po to. żeby galopem cię przeskoczyć i mknąć dalej. Byłoby rzeczą straszliwą, gdyby Tacyt trzymał nas w napięciu. Oszalałbym, gdyby Nietzsche pisał krwawe romanse. Byle by prędko dalej! Trzeba szerokich przestrzeni, po których rozpędzi się czytelnik; przestrzeni bez szczegółów, be/ wdzięku, stron i kartek, które można przeskakiwać".
Jak w iemy Marczyński czasami lak również, pisał, niemniej pilnie przestrzegając norm gatunkowych, umiejętnie żonglując konwencjonalnymi schematami, zawsze dbał o to by początek i koniec starannie wyreżyserować. Stopniowanie efektów i zgrabna pointa, to nieomal sprawa zawodowej ambicji.
W Niewolnicach z Long Island końcowa scena pozornie utrzymana jest w mollowej tonacji: �śPrzeklęte fatum" słowa, które wypowiada piękna Iris. brzmią bowiem ponuro i złowieszczo, podobnie jak: �śprzeznaczenie", wyraz który zamyka powieść. Jednakże nie dla czytelnika. Dla niego dźwięczą nutą nadziei, bo wielokropek, który potem następuje prowadzi go dalej... do następnego tomu o wiele mówiącym tytule:
PRZEKLĘTY STATEK
Maria Bujnicka
Niniejsza edycja opracowana została na podstawie wydania z 1929 roku, nakładem Towarzystwa Wydawniczego �śRój" w Warszawie.
Ark. druk. 11.75. Ark. wyd. 12,0. Podpisano do druku i druk ukończono w czerwcu 1989 r. Papier offset kl. III 70 g. Zakłady Graficzne w Katowicach, ul. A. Czerwonej 138. Zam. 0844/7123/9 A-76