Czas. Stomatol., 2007, LX, 4, 231-239
© 2007 Polish Dental Association
http://www.czas.stomat.net
Ocena bezpośredniego efektu wybielania zębów 10%
i 20% żelem z nadtlenkiem mocznika - badania in vitro
Evaluation of a direct effect of 10% and 20% carbamide peroxide
gels on tooth bleaching  in vitro studies
Dorota Kościelniak1, Maria Chomyszyn-Gajewska2, Elżbieta Pamuła3
Z Pracowni Stomatologii Dziecięcej IS CMUJ1
Kierownik: dr n. med. H. Kwapińska
Z Katedry i Zakładu Periodontologii i Klinicznej Patologii Jamy Ustnej IS CMUJ2
Kierownik: prof. dr hab. n. med. M. Chomyszyn-Gajewska
Z Katedry Biomateriałów, Wydziału Inżynierii Materiałowej i Ceramiki AGH3
Kierownik: prof. dr hab. inż. S. Błażewicz
Streszczenie Summary
Cel pracy: oceniono działanie wybielające dwóch Aim of the study: To evaluate the in vitro effect
żeli z nadtlenkiem mocznika o różnym stężeniu (10% of two bleaching agents containing carbamide
i 20%) w ciągu określonego czasu w warunkach in peroxide (10% and 20%) on tooth colour in a
vitro. specified period.
Materiał i metody: materiał badawczy stanowiło 12 Material and methods: Twelve molars and premolars
zębów przedtrzonowych i trzonowych usuniętych ze extracted due to orthodontic treatment requirements
wskazań ortodontycznych, które poddano proceso- were bleached for 6 and 12 days. Two bleaching gels:
wi wybielania przez 6 i 12 dni. Zastosowano dwa Perox 10% (Chema-Elektromet) and Opalescence
preparaty: Perox 10% (Chema-Elektromet - 10% 20% PF (Ultradent Products Inc.) were applied.
nadtlenek mocznika) i Opalescence 20% PF (Ultra- The whitening effect was assessed according to the
dent Products Inc.- 20 % nadtlenek mocznika). Bez- Esthet X shade guide and documented with a digital
pośredni efekt wybielania oceniano za pomocą ko- camera. After 12 days scanning electron microscope
lornika Esthet X i dokumentacji fotograficznej, zaÅ› was used to assess bleaching effect on the enamel
powierzchnię szkliwa zębów oceniono po 12 dniach surface.
wybielania za pomocÄ… elektronowego mikroskopu Results: A clinically satisfactory result was obtained
skaningowego. after six days of using gels. Scanning electron
Wyniki: po 6 dniach stosowania żeli uzyskano sa- microscopy did not reveal any significant changes in
tysfakcjonujÄ…cy kliniczny efekt wybielania. Ocena enamel microstructure after 12 days of bleaching.
powierzchni szkliwa dokonana za pomocÄ… elektro- Conclusion: A daily four-hour exposure for a
nowego mikroskopu skaningowego nie wykazała period of 12 days to gels containing 10% and 20%
różnic w budowie mikrostrukturalnej szkliwa próbek of carbamide peroxide does not significantly affect
zębów po 12 dniach wybielania. the microstructure of enamel.
Wnioski: stosowanie preparatów o stężeniu 10%
lub 20% nadtlenku mocznika przez 12 dni (4 godzi-
ny ekspozycji dziennie) nie wpływa istotnie na mi-
krostrukturÄ™ szkliwa.
HASA
A INDEKSOWE: KEYWORDS:
wybielanie zębów, nadtlenek mocznika, szkliwo zę- tooth bleaching, carbamide peroxide, enamel, scan-
bów, elektronowa mikroskopia skaningowa ning electron microscopy
231
D. Kościelniak i in. Czas. Stomatol.,
Wstęp Wykazali oni, że mocznik po tygodniu prze-
nika na kilkaset mikrometrów w głąb tkanki
Wybielanie zębów jest dzisiaj jednym z naj- szkliwa. Osłabia on lub niszczy wiązania pep-
częstszych zabiegów estetycznych wykony- tydowe, zwłaszcza w przestrzeniach między-
wanych przez lekarza w gabinecie stomato- pryzmatycznych, pozostawiajÄ…c nienaruszonÄ…
logicznym bÄ…dz
przez pacjenta w domu, za macierz organiczną pomiędzy pryzmatami [1].
pomocą specjalnych zestawów oraz wybiela- Badania Potocnika i wsp. [13] po zastosowa-
jących past do zębów. Wybielanie jest możli- niu 10% żelu Nite White, wykonane w ska-
we dzięki dobrej przepuszczalności szkliwa i ningowym mikroskopie elektronowym wyka-
zębiny, która umożliwia dyfuzję środka wy- zały nieznaczne uszkodzenia rdzenia pryzma-
bielającego. Mechanizm działania tego środka tów szkliwnych i występowanie licznych linii
polega na rozszczepianiu dużych cząsteczek Retziusa. Podobnie Flaitz i Hicks [5] obser-
egzo- lub endogennego barwnika podczas re- wowali w swojej pracy uszkodzenie rdzenia
akcji utleniania lub redukcji, a powstające pro- pryzmatów, amorficzny charakter szkliwa oraz
dukty o mniejszej masie cząsteczkowej zosta- różnego stopnia porowatość jego powierzchni.
ją ostatecznie usuwane na drodze dyfuzji [5, Doszli oni do wniosku, że rozkład organicz-
6, 11, 16]. nej matrycy przez wolne rodniki pochodzÄ…ce
W skład preparatów używanych do wybiela- ze środka wybielającego, może spowodować
nia wchodzą nadtlenek wodoru lub nadtlenek znaczną utratę białek szkliwa z towarzyszą-
mocznika, które są stosowane do tego celu od cym uszkodzeniem mineralnych kryształów
ponad 100 lat. W wyniku rozpadu, z nadtlenku w niej zawieszonych. Efekt ten może być wy-
mocznika powstaje nadtlenek wodoru i mocz- tłumaczony przekroczeniem punktu saturacyj-
nik (10% nadtlenek mocznika rozkłada się do nego i w konsekwencji utratą ilościową tkanki
3,6% nadtlenku wodoru). Nocne, nakładko- szkliwa [5].
we wybielanie z użyciem nadtlenku moczni- Zmianę struktury szkliwa, a mianowicie
ka jest stosowane z powodzeniem od 1989 r. jego demineralizację i zwiększenie porowato-
Obecnie jest to najczęściej stosowana meto- ści po 30 godzinach ekspozycji na trzy różne
da wybielania zębów z żywą miazgą. Zabieg żele wybielające (stężenie nadtlenku moczni-
wykonuje się przez około 14 dni, średnio 6-8 ka 10%), opisał również Bitter [2, 3]. Siqueira
godz. na dobę (nie krócej niż 4 godz.) [12]. i wsp. [14] w badaniach nad wpływem trzech
Początkowo nadtlenek mocznika stosowano w środków wybielających o różnych stężeniach
stężeniu 10%, póz
niej w celu uzyskania szyb- nadtlenku mocznika (10%, 16% i 30%) na
szego efektu, wprowadzono jego wyższe stę- powierzchnię szkliwa, doszli do wniosku, że
żenia (do 38%) [9]. wyższe stężenia powodują większą destrukcję
Bezpieczeństwo stosowania i skuteczność szkliwa zęba. Po zastosowaniu 16% preparatu
działania środków wybielających na tkanki Nite White, obserwowali oni nadżerki na po-
zęba są dobrze udokumentowane [6, 7, 8]. wierzchni szkliwa (SEM, powiększenie 350
Spotyka się jednak opinie, że środki wybie- razy) [14]. Haywood i wsp. [6, 7] w dwóch do-
lające mogą wywierać niekorzystny wpływ świadczeniach, nie stwierdzili żadnych zmian
na budowę szkliwa zębowego [1, 2, 3, 5, 13, w morfologii szkliwa po jego wybielaniu że-
14]. Wpływ mocznika na szkliwo ludzkich zę- lem z 10% nadtlenkiem mocznika (20 cykli
bów badali już w 1984 roku Arends i wsp. [1]. po 6 godzin).
232
2007, LX, 4 Wybielanie zębów
Cel pracy wargowej, zaś druga część tej powierzchni sta-
nowiła kontrolę. Próbki zębów z grupy kontro-
Celem pracy była ocena wybielającego dzia- lnej przetrzymywano przez cały czas trwania
łania dwóch żeli z nadtlenkiem mocznika o
doświadczenia w soli fizjologicznej, w tempe-
różnym stężeniu: 10% i 20% w warunkach in
raturze 37oC. Preparatami Perox i Opalescence
vitro. Oceny dokonano 6 i 12 dnia badania po
wybielano po 6 próbek. Umieszczano je na
codziennej, czterogodzinnej aplikacji prepa-
szalkach Petriego, nakładano na nie żel wybie-
ratów.
lający i po przykryciu szkiełkiem przenoszono
do cieplarki o temperaturze 37oC na 4 godziny.
Materiał i metody
Następnie żel usuwano, próbki przepłukiwano
i umieszczano w soli fizjologicznej w tempe-
Zastosowano 2 preparaty o właściwo-
raturze 37oC na kolejne 20 godzin. Cykle wy-
ściach wybielających: Perox 10% (Chema-
bielania powtórzono 12 razy dla każdego pre-
Elektromet, Rzeszów, Polska) o składzie: 10%
paratu. Całkowity czas wybielania wyniósł 48
nadtlenek mocznika, karbomer, glikol propy-
godzin.
lenowy, glicerol, wodorotlenek sodu, woda
Po 6 i 12 dniach badań oceniono zmia-
oczyszczona, aromat miętowy (pH = 6,7) oraz
nę koloru próbek zębów za pomocą kolor-
Opalescence 20% PF (Ultradent Products Inc.,
nika Esthet X (Dentsply Detrey) oraz wy-
USA), o składzie: 20% nadtlenek mocznika,
konano zdjęcia aparatem cyfrowym (Nikon
karbopol, woda, azotan potasu, 0,11% zwiÄ…-
Coolpix 995). Każdej barwie zęba przypo-
zek fluoru (pH=6,5). Badanie wykonano na 12
rzÄ…dkowano odpowiedniÄ… liczbÄ™ (tab. 1),
nieuszkodzonych zębach trzonowych i przed-
obliczono wartość średnią i przedział ufno-
trzonowych usuniętych ze wskazań ortodon-
ści dla koloru zębów na poziomie istotności
tycznych. Zęby w sposób losowy przydzielo-
ą= 0,05 (rozkład t - Studenta dla wartości nie-
no do dwóch grup (badanej i kontrolnej), po 6
zależnych).
zębów w każdej.
Próbki z grupy badanej i stanowiącej kontro-
Do czasu rozpoczęcia badania, zęby prze-
lę dokładnie przemyto wodą destylowaną (6 ra-
trzymywano w 1% wodnym roztworze chlora-
zy), wysuszono w temperaturze 37oC przez 24 h
miny T. Następnie oczyszczano je pastą Clean
(cieplarka SML 32/250 Zalmed, Warszawa),
Polish (Kerr Hawe) i szczoteczkÄ…, odcinano
przyklejono klejem przewodzÄ…cym do metalo-
korzeń w odległości około 1 mm od połącze-
wych podstaw o kształcie walca (średnica 8 mm)
nia szkliwno-cementowego, po czym odcina-
i napylono cienką warstwą przewodzącą węgla
no połówki zębów od strony językowej lub
w napylarce próżniowej (Unitra Unima, próż-
podniebiennej. W dalszej kolejności każdą z
nia 10-3 tora). ObserwacjÄ™ szkliwa prowadzo-
powierzchni wargowych zębów przecinano
no zawsze w centralnym punkcie powierzch-
tarczą diamentową na połowy w płaszczyz
nie
ni wargowej zębów przy powiększeniach 50,
strzałkowej. Przed procesem wybielania okre-
500, 2000, 5000 krotnych. Badania wykonano
ślono barwę obu fragmentów zęba za pomo-
za pomocÄ… elektronowego mikroskopu skanin-
cÄ… kolornika Esthet X (Dentsply Detrey) oraz
gowego (JSM 5400 JEOL, Japonia) stosujÄ…c
wykonano zdjęcia aparatem cyfrowym (Nikon
Coolpix 995). napięcie przyspieszające elektrony o warto-
Wybielaniu poddawano połowę powierzchni ści 20 keV.
233
D. Kościelniak i in. Czas. Stomatol.,
Wyniki i dyskusja wybielania uzyskano poprawę koloru próbek
zębów w 12 przypadkach, w granicach od 2
Rycina 1 ilustruje fotografie części zębów do 11 ze średnią 6,3 ą 4,5 dla preparatu Perox
wybielanych za pomocą obu preparatów przez oraz 8 ą 2,4 dla preparatu Opalescence (tab.
12 dni oraz grupy kontrolnej. Średni kolor pró- 2 i 3). Po 12 dniach wybielania w większości
bek zębów przed wybielaniem wynosił odpo- próbek zębów uzyskano dalszą, aczkolwiek
wiednio 9 ą 3,8 i 11 ą 2,5 w pierwszej i drugiej już nieznaczną poprawę koloru. W przypad-
grupie badawczej w 18-stopniowej skali wg ku zastosowania 10% żelu uzyskano poprawę
kolornika Esthet X (tab. 1, 2 i 3). Po 6 dniach w 5 przypadkach na 6, a przy 20% preparacie
T a b e l a 1 . Kolor zębów wg kolornika Esthet X (Dentsply Detrey) i odpowiadający im stopień zabarwie-
nia
Stopnie 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
Kolor XW W B1 A1 B2 D2 A2 C1 C2 D4 A3 D3 B3 A3,5 B4 C3 A4 C4
T a b e l a 2 . Zestawienie koloru zębów przed i po wybielaniu preparatem Perox (10% nadtlenek mocznika)
Zęby Sw S6 S12 Sw - S6 Sw  S12
1 13 3 2 10 11
2 7 2 1 5 6
3 5 3 2 2 3
4 5 3 2 2 3
5 13 2 2 11 11
6 11 3 2 8 9
Średnia i przedział ufności 9,0 ą 3,8 2,7 ą0,6 1,8 ą0,5 6,3 ą 4,5 7,1 ą 4,2
S - Stopień przebarwienia (indeksy dolne oznaczają: w- wyjściowy, 6  po 6 dniach wybielania, 12  po 12
dniach wybielania).
T a b e l a 3 . Zestawienie koloru zębów przed i po wybielaniu preparatem Opalescencje (20% nadtlenku
mocznika)
Zęby Sw S6 S12 Sw - S6 Sw  S12
7 11 3 3 8 8
8 11 2 2 9 9
9 13 3 2 10 11
10 13 4 4 9 9
11 11 3 2 8 9
12 7 3 3 4 4
Średnia i przedział ufności 11,0 ą 2,5 3,0 ą0,7 2,7 ą0,9 8,0 ą 2,4 8,3 ą 2,7
S - Stopień przebarwienia (indeksy dolne oznaczają: w- wyjściowy, 6  po 6 dniach wybielania, 12  po 12
dniach wybielania).
234
2007, LX, 4 Wybielanie zębów
Ryc. 1. Obrazy części wargowych zębów; a  próbek kontrolnych, b  po wybielaniu. Próbki oznaczone od 1
do 6 wybielano preparatem Perox (10%), a próbki od 7 do 12 preparatem Opalescence przez 12 dni (zdjęcia
wykonane aparatem cyfrowym).
w 1 na 6 przypadków. Zmiana ta mieściła się wybielającego, ale końcowy wynik wybielania
w granicach od 3 do 11, ze średnią 7,1 ą 4,2 był identyczny.
dla preparatu Perox i 8,3 ą 2,7 dla preparatu Obrazy powierzchni szkliwa przykładowej
Opalescence. Potwierdza to tezę, że w przy- próbki zęba z grupy kontrolnej pod różnymi
padku niższych stężeń żeli wybielających ko- powiększeniami od 50 do 5000 razy ilustruje
nieczne jest ich dłuższe stosowanie dla uzyska- ryc. 2. Na obrazie powierzchni szkliwa w SEM
nia lepszych efektów. przy najmniejszym powiększeniu, tj. 50x (ryc.
Ostateczny średni kolor próbek zębów po 2a) widoczne są faliste, płytkie bruzdy, które
12 dniach wybielania wynosił 1,8 ą 0,5 po zaznaczają zakończenie linii Retziusa, tzw. pe-
wybielaniu Peroxem i 2,7 Ä… 0,9 po wybielaniu rikymaty. Struktury te sÄ… charakterystyczne dla
Opalescence. Nie stwierdzono statystycznie części wargowej szkliwa zębów, co wykazali w
istotnych różnic w skuteczności wybielającej pracy Brosh i wsp. [4]. Przy powiększeniu 500x
żelu 10% w porównaniu z żelem 20% po 6 i (ryc. 2b) widoczne są pryzmaty szkliwne, które
12 dniach stosowania - dla hipotezy, że śred- tworzą strukturę przypominająca plaster mio-
nia arytmetyczna koloru zębów nie różni się du. W niektórych miejscach widoczne są poje-
dla preparatu Perox i Opalescence. dyncze, płytkie uszkodzenia szkliwa. Ułożenie
Badania Matisa i wsp. [10] oraz Leonarda pryzmatów i substancji międzypryzmatycznej
i wsp. [9] nad efektywnością 10% i 16% nad- obrazują ryc. 2c, d. Pryzmaty mają wielkość
tlenku mocznika, wykazały szybsze wybiele- około 5 mikrometrów. W niektórych miejscach
nie po zastosowaniu wyższego stężenia środka widoczne są uszkodzenia rdzeni pryzmatów.
235
D. Kościelniak i in. Czas. Stomatol.,
Ryc. 2. Mikrofotografie SEM kontrolnej powierzchni próbki szkliwa 1 zęba w powiększeniu a  50 x, b  500 x,
c  2000 x i d  5000 x.
Ryc. 3. Mikrofotografie SEM powierzchni szkliwa próbek kontrolnych i po wybielaniu preparatem Perox
(10%) przez 12 dni w powiększeniu 500 x; a  ząb 1 przed wybielaniem, b  ząb 1 po wybielaniu, c  ząb 2
przed wybielaniem i d  zÄ…b 2 po wybielaniu.
236
2007, LX, 4 Wybielanie zębów
Ryc. 4. Mikrofotografie SEM powierzchni szkliwa próbek kontrolnych i po wybielaniu preparatem Opalescence
(20%) przez 12 dni w powiększeniu 500 x; a  ząb 10 przed wybielaniem, b  ząb 10 po wybielaniu, c  ząb
12 przed wybielaniem i d  zÄ…b 12 po wybielaniu.
W niniejszym doświadczeniu wykonano 96 erozje i nieregularne zagłębienia, spowodowa-
mikrofotografii w mikroskopie skaningowym ne być może słabą mineralizacją i uszkodze-
powierzchni szkliwa próbek zębów badanych niami mechanicznymi szkliwa. Jednakże nie
i kontrolnych stosując cztery różne powiększe- obserwuje się wpływu czynnika wybielające-
nia, jednakże w dalszej części pracy zamiesz- go na liczbę uszkodzeń ani na kształt i wiel-
czono tylko obrazy 4 reprezentatywnych pró- kość pryzmatów. Obraz szkliwa próbki 2 zęba
bek zębów kontrolnych i po wybielaniu przy różni się od obrazu szkliwa pierwszej próbki
jednym powiększeniu (500x). Pozostałe obra- zęba: w szkliwie brak jest erozji i zagłębień,
zy uzyskane w SEM były zbliżone do mikro- zaś struktura pryzmatów wydaje się być bar-
fotografii przedstawionych próbek. dziej regularna. Również w tym przypadku nie
Obrazy powierzchni szkliwa dwóch próbek obserwuje się wpływu środka wybielającego
zębów wybielanych preparatem zawierającym na mikrostrukturę szkliwa. Dla pozostałych
10% nadtlenek mocznika i ich grupy kontrolnej 4 próbek zębów wybielanych za pomocą pre-
przedstawiono na ryc. 3. W obu przypadkach paratu Perox nie doszukano się różnic pomię-
dobrze widoczne są pryzmaty i substancja mię- dzy próbkami kontrolnymi a poddanymi pro-
dzypryzmatyczna, układające się w regularną cesowi wybielania we wszystkich powiększe-
strukturę typu plastra miodu. W przypadku niach, jakkolwiek występowały widoczne róż-
próbki 1 zęba, przed i po procesie wybielania nice osobnicze w mikrostrukturze szkliwa.
na powierzchni szkliwa występują pojedyncze Obrazy powierzchni szkliwa dwóch przykła-
237
D. Kościelniak i in. Czas. Stomatol.,
dowych próbek i ich grupy kontrolnej zilustro- Piśmiennictwo
wano na ryc. 4. Mikrostruktura szkliwa anali-
1. Arends J, Jongebloed W L, Goldberg M,
zowanych próbek zębów była podobna do mi-
Schuthof J: Interaction of Urea and Human
krostruktury próbek zębów wybielonych 10%
Enamel. Caries Res 1984, 18: 17-24.
nadtlenkiem mocznika (ryc. 3a,c). W przy-
2. Bitter N C: A scanning electron microscopy
padku większego stężenia w żelu substancji
study of the effect of bleaching agents on
aktywnej, również nie stwierdzono wpływu
enamel: A preliminary report. J Prosthet Dent
procesu wybielania na mikrostrukturÄ™ szkliwa.
1992, 67, 6: 852-855.
We wszystkich badanych próbkach występo-
3. Bitter N C: A scanning electron microsco-
wały jedynie różnice osobnicze w morfologii
pe study of the long-term effect of bleaching
szkliwa, co mogło być związane ze stopniem
agents on the enamel surface in vivo. Gen
zmineralizowania szkliwa.
Dent 1998, 46: 84-88.
Wpływ trzech żeli wybielających o stęże-
4. Brosh T, Strouthou S, Sarne O: Effects of buc-
niu nadtlenku mocznika 10% na powierzchniÄ™
cal versus lingual surfaces, enamel conditio-
szkliwa, badali również Intini i wsp. [8]. Nie ning procedures and storage duration on brac-
kets debonding characteristics. J Dent 2005,
stwierdzili oni zmian strukturalnych, oprócz
33: 99-105.
usunięcia warstwy bezpostaciowej (pellicle)
5. Flaitz C M, Hicks M J: Effects of carbamide
po 30 minutach działania żeli [8]. Potwierdzają
peroxide whitening agents on enamel surfac-
ten fakt badania Suliemana i wsp. [15], którzy
es and caries-like lesion formation: An SEM
uważają, że szkodliwy wpływ na szkliwo lub
and polarized light microscopic in vitro study.
zębinę wybielanych zębów ma niskie pH uży-
J Dent Child 1996, 7-8: 249-256.
tego preparatu.
6. Haywood V B, Leech T, Heymann H O,
Crumpler D, Bruggers K: Nightguard vital
Podsumowanie
bleaching: effects on enamel surface texture
and diffusion. Quintessence Int 1990, 2: 801-
Badania potwierdziły dużą skuteczność wy-
806.
bielającą żeli zawierających 10 % i 20 % nad-
7. Haywood V B, Houck V, Heymann H O.:
tlenek mocznika. Po 6 dniach stosowania żeli
Nightguard vital bleaching: effects of varying
pH solutions on enamel surface texture and
uzyskano satysfakcjonujÄ…cy kliniczny efekt
color change. Quintessence Int 1991, 22: 775-
wybielania, który uległ nieznacznej poprawie
782.
w ciÄ…gu kolejnych 6 dni.
8. Itini G, Ciancio S, Andreana S, Bush P:
Obserwacje powierzchni szkliwa za pomo-
Morphological changes of enamel after whit-
cÄ… elektronowego mikroskopu skaningowego
ening treatment. An SEM evaluation. J Dent
nie wykazały różnic w budowie mikrostruk-
Res 2000, 79: 3360.
turalnej szkliwa próbek zębów po 12 dniach
9. Leonard R H, Sharma A, Haywood V B: Use
wybielania, w porównaniu z próbkami grupy
of different concentrations of carbamide per-
kontrolnej, co zgodne jest z wynikami uzyska-
oxide for bleaching teeth: an in vitro study.
nymi przez innych autorów [6, 7]. Stosowanie
Quintessence Int 1998, 29, 8: 503-507.
preparatów o stężeniu 10% lub 20% nadtlen-
10. Matis B A, Cochran M A, Eckert G J: Clinical
ku mocznika przez 12 dni (4 godziny ekspo-
evaluation of bleaching agents of different
zycji dziennie) nie wpływa na mikrostrukturę
concentrations. Quintessence Int 2000, 31:
szkliwa. 303-310.
238
2007, LX, 4 Wybielanie zębów
11. McGuckin R S, Babin J F, Meyer B J: In vitro evaluation of the enamel surface af-
ter using three differents bleaching agents. J
Alterations in human enamel surface mor-
Dent Res 1998, 77, 5: 1188.
phology following vital bleaching. J Prosthet
Dent 1992, 68, 5: 754-760.
15. Sulieman M, Addy M, Macdonald E, Rees J
S: A safety study in vitro for the effects of an
12. Mokhlis G R, Matis B A, Cochran M A, Eckert
in-office bleaching system on the integrity
G J: A clinical evaluation of carbamide per-
of enamel and dentin. J Dent 2004, 32: 581-
oxide and hydrogen peroxide whitening
590.
agents during daytime use. J Am Dent Assoc
16. Tong L S M, Pang M K M, Mok N Y C, King N
2000, 131, 9: 1269-1277.
M, Wei S H Y: The effects of etching, micro-
13. Potocnik I, Kosec L, Gaspersic D: Effects
abrasion, and bleaching on surface enamel. J
of 10 carbamide peroxide bleaching gel on
Dent Res 1993, 72, 1: 67-71.
enamel microhardness, microstructure, and
Otrzymano: dnia 3.VIII.2004 r.
mineral content. J Endod 2000, 26, 4: 203-
Adres autorów: 31-155 Kraków, ul Montelupich 4
206.
Tel./fax: [phone]
14. Siqueira E, Campos B, Jaeger R, Santos M: e-mail: [e-mail]
239