Czy to boli serce?
artykuł lek. med. Ewy Klamczyńskiej
Często, kiedy odczuwamy ból zlokalizowany w klatce piersiowej, jesteśmy skłonni sądzić, że to boli serce.
Wielu osobom towarzyszy wówczas uczucie niepokoju, wręcz przerażającego strachu przed śmiercią. Przyczyną bólów mogą być oczywiście choroby układu sercowo-naczyniowego, ale nie tylko. Większość dolegliwości bólowych, mimo że niektóre z nich imitują bóle serca, nie ma z nim ani z jakąkolwiek jego chorobą nic wspólnego. Nie znaczy to jednak, że można je lekceważyć.
Przyczyn bólów zlokalizowanych w klatce piersiowej, powszechnie przypisywanych sercu, może być wiele. Można tu wymienić choroby płuc, schorzenia ścian klatki piersiowej, przełyku, jamy brzusznej, a także urazy czy wreszcie stan psychiczny chorego.
Należy podkreślić, że każdy, choćby wymyślony i nieprawdziwy, "ból serca" jest objawem jakiejś choroby, którą trzeba leczyć. Aby sprecyzować przyczynę bólu, należy określić kilka jego cech: lokalizację, promieniowanie, charakter, czas trwania, częstość występowania, czynniki nasilające i przynoszące ulgę, zjawiska towarzyszące pojawieniu się bólu.
Bóle związane z wysiłkiem fizycznym
Pojawiają się zwykle u osób słabych fizycznie, nie przyzwyczajonych do wysiłku. Mogą też wystąpić po długotrwałym kaszlu lub wymiotach.
Ich charakter może czasami imitować dolegliwości wieńcowe, tymczasem są to głównie bóle pochodzące z mięśni klatki piersiowej.
Typową cechą bólu jest jego nasilanie się przy ruchach i ustępowanie wkrótce po zaprzestaniu wysiłku.
Nie wymagają leczenia, a jedynie wypoczynku.
Ból wieńcowy
Typowym jego umiejscowieniem jest środkowa, zamostkowa część klatki piersiowej. Może promieniować do szyi i żuchwy, do ramion, między łopatki oraz do lewej kończyny górnej. Ma charakter uciskający, dławiący, opasujący. Często chorzy skarżą się na uczucie ciężaru za mostkiem.
Trwa krótko, najczęściej kilka minut i ustępuje po odpoczynku lub podaniu leków rozszerzających naczynia.
Jest zazwyczaj związany z wysiłkiem lub stresem, które wyzwalają i nasilają bóle.
Silne, długotrwałe bóle, nie ustępujące wkrótce po zażyciu leków mogą sugerować zawał mięśnia sercowego, który wymaga natychmiastowej, fachowej pomocy w warunkach szpitalnych.
Bóle czynnościowe - tzw. nerwica serca
Można je scharakteryzować prosto - serce nie jest chore, a boli.
Psychogenne tło rzutuje bezpośrednio na dramatyczny opis dolegliwości bólowych. Chory określa je jako kłujące, zlokalizowane często na koniuszku serca.
Oprócz bólu, pacjenci skarżą się na kołatanie serca, dławienie w gardle, drętwienie, mrowienie i ziębnięcie kończyn.
Bóle są niezależne od wysiłku fizycznego.
Często, gdy pacjent jest czymś intensywnie zajęty, wcale nie odczuwa dolegliwości.
Po postawieniu diagnozy bóle leczymy środkami uspokajającymi i psychoterapią.
Urazy klatki piersiowej i złamania żeber
Objawiają się jako dokuczliwe, długotrwałe, najczęściej jednostronne bóle, nasilające się przy kaszlu, głębokich wdechach, ruchach klatki piersiowej, ucisku na mostek lub miejsce urazu.
Wskazane jest wykonanie rtg. klatki piersiowej w celu wykluczenia obecności krwiaka i odmy opłucnowej. Po wykluczeniu tych powikłań można stwierdzić, że bóle są dokuczliwe, ale niegroźne dla pacjenta.
W leczeniu stosuje się środki przeciwzapalne i przeciwbólowe, np. Tramal, Majamil, Naproxen.
Półpasiec
Ból występuje zwykle po jednej stronie klatki piersiowej, na obszarze unerwionym przez zajęty chorobowo nerw.
Ma charakter piekący, może się utrzymywać przez wiele tygodni, a niekiedy napadowo nawraca jako dokuczliwy nerwoból półpaścowy.
Trudności diagnostyczne co do przyczyn bólu mogą pojawić się na początku, do momentu wystąpienia zmian skórnych pod postacią pęcherzyków wypełnionych surowiczym płynem.
Podaje się leki przeciwwirusowe, np. Acyclovir, przeciwbólowe i przeciwzapalne, np. Olfen.
Zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa
Ból może mieć charakter miejscowy. Jednak w razie ucisku korzeni nerwowych w miejscu ich przechodzenia przez otwory międzykręgowe może dawać tzw. objawy korzeniowe, czyli pojawiać się w miejscach odległych od punktu ucisku unerwianych przez uciśnięty nerw.
Bóle miejscowe nie są zazwyczaj bardzo dokuczliwe. Natomiast bóle korzeniowe (jednostronne lub całej klatki piersiowej) bywają długotrwałe, niezwykle silne.
Nasilają je ruchy, kaszel, a nawet głębokie wdechy.
Chorym podaje się niesterydowe leki przeciwzapalne, przeciwbólowe oraz środki redukujące wzmożone napięcie mieśni szkieletowych, np. Mydocalm, Baclofen, Myolastan.
Zator płuc
Jest chorobą znacznie częstszą niż to się rozpoznaje. Przyczyną jest zamknięcie jednej z tętnic płucnych przez zakrzep, który przywędrował z krwią.
Ból w klatce piersiowej pojawia się nagle, może promieniować w kierunku podprzeponowym, towarzyszy mu duszność, przyspieszona czynność serca, kaszel, krwioplucie i niepokój.
Leczenie - tylko w warunkach szpitalnych.
Gdy zawiodą metody zachowawcze, konieczne jest leczenie operacyjne - embolektomia płucna.
Zatorom płucnym należy zapobiegać przez: wczesne uruchamianie po zabiegach operacyjnych i zawale mięśnia serca, intensywne leczenie zakrzepowego zapalenia żył i chirurgiczne leczenie żylaków.
Choroba refluksowa
Bóle związane są z zarzucaniem kwaśnej treści żołądkowej do przełyku dalszego.
Przyczyną jest niesprawność zwieracza przełyku.
Ból ma charakter pieczenia za mostkiem (tzw. zgaga), w nadbrzuszu, w okolicy międzyłopatkowej, a niekiedy na szyi.
Bólowi mogą towarzyszyć puste odbijania, nudności, wymioty, trudności w połykaniu.
Nasila go płaskie ułożenie ciała i nachylanie się, zwłaszcza po posiłkach.
Niewielkie dolegliwości można usunąć przez normalizację masy ciała, małe, skąpotłuszczowe posiłki, unikanie jedzenia późnym wieczorem, wysokie ułożenie klatki piersiowej podczas snu.
Bardziej dokuczliwe dolegliwości wymagają leczenia farmakologicznego. Najbardziej skutecznymi lekami są inhibitory pompy protonowej (np. Controloc, Losec, Polprazol).
Jeśli nie dają spodziewanych rezultatów, stosuje się dodatkowo leki przyspieszające opróżnianie żołądka i jego motorykę (np. Metoclopramid, Gasprid).
Gdy leczenie zachowawcze nie pomaga, należy rozważyć możliwość leczenia chirurgicznego.
Tętniak rozwarstwiający aorty
Ból może być niewielki lub też w ogóle nie występować, jeśli nie doszło do ostrego rozwarstwienia ścian aorty. Zmianę stwierdza się przypadkowo podczas badania rtg. lub usg. serca.
W typowym przypadku tętniaka rozwarstwiającego początek choroby objawia się nagłym i silnym bólem zamostkowym, który może promieniować do pleców i kończyn górnych.
Często towarzyszą mu objawy wstrząsu.
Metodą leczenia jest tylko pilny zabieg chirurgiczny.
Zapalenie opłucnej
Jest najczęściej przejawem choroby płuc toczącej się równolegle (np. zapalenie płuc, gruźlica, choroba nowotworowa).
Niekiedy przyczyną zapalenia opłucnowej jest uraz.
Ból jest jednostronny, kłujący, nasila go kaszel, wdechy i ruch klatki piersiowej, a nawet ucisk podczas badania. Bywa tak silny, że pacjent oddycha szybko, ale płytko, oszczędzając zajętą zapaleniem połowę klatki piersiowej.
Chorobie towarzyszy gorączka i różnie nasilony kaszel.
Leczenie jest uzależnione od choroby podstawowej.
Odma opłucnowa - samoistna
Jej przyczyną jest przedostanie się powietrza do wnętrza jamy opłucnej. Odma samoistna u osób młodych powstaje najczęściej z przyczyn nieznanych, natomiast u osób z chorobami płuc powodem jest pęknięcie pęcherza rozedmowego.
Objawy dużej odmy bywają gwałtowne i zagrażające życiu, a niewielkiej odmy prawie zupełnie niezauważone przez chorego.
Typowymi objawami jest nagły, kłujący ból w klatce piersiowej, nagła duszność i suchy kaszel.
Mała odma opłucnowa wymaga jedynie leczenia spoczynkowego, ale w warunkach szpitalnych. Chory powinien leżeć na boku po stronie odmy, co sprzyja rozprężaniu płuca. Duże odmy leczy się stosując stały drenaż jamy opłucnowej.
Osoby, które przebyły odmę powinny unikać wysiłków fizycznych oraz lotów na dużych wysokościach.
Zdążyć przed zawałem
Stabilna choroba wieńcowa, w której bóle w klatce piersiowej wywołane są przez określony wysiłek fizyczny i dobrze reagują na leki, może być leczona ambulatoryjnie. Natomiast niestabilna, kiedy bóle nasilają się, trwają długo, a skuteczność leków wieńcowych maleje, wymaga bezwzględnie hospitalizacji - ponieważ w tym przypadku istnieje zagrożenie zawałem.
Przyczyną choroby wieńcowej mogą być różne, jednak podstawowym czynnikiem ryzyka jest miażdżyca.
Aby zmniejszyć to ryzyko, a w konsekwencji zagrożenie zawałem mięśnia sercowego, konieczne jest podjęcie na czas działań profilaktycznych.
Należy do nich:
zakaz palenia papierosów
normalizacja wagi ciała
regularne ćwiczenia fizyczne
prawidłowe leczenie cukrzycy, hipercholesterolemii, nadciśnienia tętniczego,
unikanie stresów.
Do profilaktyki choroby wieńcowej, jeśli nie ma przeciwwskazań (np. choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, uczulenie na salicylany) należy również regularne przyjmowanie kwasu acetylosalicylowego. Na naszym rynku farmaceutycznym występuje on pod różnymi nazwami: Acard, Acesan, Apyrin, Polopiryna, Aspiryna, Cardiopiryna, Galocard itp.
Może go sobie zaordynować każdy pacjent (pamiętając o przeciwwskazaniach) w dawce 75-150mg na dobę, czyli najczęściej 1 tabletkę któregoś z wymienionych preparatów dziennie.
Natomiast diagnostykę, czyli badania potwierdzające lub wykluczające chorobę wieńcową, a więc: ekg., echokardiografię, próby wysiłkowe, SPECT, czyli próbę wysiłkową z użyciem izotopów, 24-godzinny zapis ekg. metodą Holtera, koronografię i inne badania zaleca i interpretuje lekarz. On też dobiera leki, ich dawki, śledzi dynamikę choroby i nadzoruje leczenie.