Ekonomia (Mikro, Makro) WYKŁAD I 19.10.2008
Przedmiot Ekonomia
Ekonomia -> nauka o procesach gospodarczych
Gospodarowanie -> Przedmiot zainteresowań ekonomią lub podejmowanie decyzji
Ekonomia pokazuje , w jaki sposób ludzie działając w różnych warunkach społeczno-gospodarczych korzystają z ograniczonych zasobów jakich używają do prowadzenia działalności gospodarczej, jak je rozdzielają między różne konkurencyjne wobec siebie zastosowania, a także czym się kierują dokonując tego typu wyborów.
Ekonomia pełni szereg funkcji z których najważniejsze to : poznawcza i aplikacyjna.
Funkcja poznawcza (opisowa) - > dostarcza wiedzy o zjawiskach i procesach gospodarczych o rządzących nimi prawidłowościach i o ich przyczynach oraz skutkach ( opisuje i wyjaśnia )
Funkcja aplikacyjna -> jej ustalenia i wynikające wnioski dostarczają wskazówek przydatnych w działalności gospodarstw domowych, przedsiębiorstw
W rozważaniach ekonomicznych możemy napotkać zarówno sądy (stwierdzenia) pozytywne jak i normatywne.
Sądy pozytywne -> badacz rzeczywistości społeczno-gospodarczej odwołując się do aktów stara się w sposób maksymalnie bezstronny przy użyciu naukowych metod wyjaśnić prawidłowości dotyczące tej rzeczywistości
Sądy normatywne -> badacz wyraża swoje przekonanie i formułuje zalecenie oparte na subiektywnych wartościach zjawisk
Główne działy ekonomii to Mikroekonomia i Makroekonomia.
Mikroekonomia -> bada poszczególne elementy tworzące gospodarkę, takie jak gospodarstwo domowe, przedsiębiorstwo, sektory i gałęzie (branże) gospodarcze
Makroekonomia -> zajmuje się analizą gospodarski jako całości oraz badaniem wielkości agregatowych, czyli wielkości dotyczącej całej gospodarki ( skala wszystkich przedsiębiorstw w kraju )
Potrzeby ludzkie i ich zaspokajanie
Potrzeba -> brak czegoś oraz dążenie do jego zaspokajania co jest równoznaczne z wytyczeniem określonego celu działania
Cechy właściwe wszystkim potrzebom :
- są obiektywne
- nieograniczone pod względem rodzajów, ulegają rozwojowi w miarę zaspokajania
- ograniczone w swej przyjemności, w danym czasie słabnie intensywność ich odczuwania
- komplementarne, czyli uzupełniające się
- mają charakter społeczny i zmienny historycznie - zmieniają się w czasie i przestrzeni pod wpływem uwarunkowań społecznych
Potrzeby dzielą się na :
- pierwotne i wtórne
- materialne i niematerialne
- indywidualne i społeczne
- potencjalne ( nieujawnione ) i efektywne ( ujawnione )
- bieżące i przyszłe
- jednorazowe i powtarzalne
Środki zaspokajania potrzeb dzielimy na materialne i niematerialne :
- materialne -> naturalne zasoby przyrody oraz rzeczy będące wynikiem działań człowieka ( towar )
- niematerialne -> przekazywanie wiedzy, informacji, dostarczanie rozrywek, porady lekarskie i prawne ( usługa )
Produkt , a dobro :
- produkt -> praca człowieka
- dobro -> bezpośrednio z przyrody
Dobro -> środek zaspokajania ludzkich potrzeb:
- wolne -> istnieją w przyrodzie w formie gotowej i w ilościach nieograniczonych np. powietrze, wody rzek, ciepło społeczne
- konsumpcyjne -> zaspokajają potrzeby gospodarcze w sposób bezpośredni np. pieczywo, mięso
- produkcyjne -> wytworzenie innych dóbr np. budynki, surowce, maszyny
Produkt -> efekt działalności gospodarczej człowiek, produktem jest wszystko co nie jest dobrem wolnym
Produkcja jest możliwa dzięki wykorzystaniu czynników produkcji:
- Praca -> zespół świadomych i celowych czynności człowieka dzięki którym oddziałuje on na otaczającą go przyrodę i przekształca ją
- Ziemia -> obejmuje szeroko rozumiane zasoby naturalne, czyli ziemię ( uprawną, grunty ) oraz zawarte w niej bogactwa naturalne np. drogi i lasy
- Kapitał -> obejmuje potrzebne do prowadzenia działalności gospodarczej budynki, maszyny, urządzenia, środki transportu, narzędzia, surowce oraz różnego typu środki finansowe np. papiery wartościowe - akcje, obligacje
3. Proces gospodarowania, podmioty i decyzje gospodarcze
Proces gospodarczy -> celowa i świadoma działalność ludzi zmierzająca do wytworzenia dóbr, przy pomocy których ich potrzeby zostaną zaspokojone
W ramach procesu gospodarczego można wyodrębnić:
- produkcję -> celowa działalność, przebieg zdarzeń, gdzie czynniki wytwórcze zostają przekształcone w dobra ekonomiczne ( towary i usługi )
- podział -> określa udział ludzi ( gospodarstw domowych ), przedsiębiorstw i rządu w masie dóbr wytworzonych przez społeczeństwo proporcjonalne do posiadanych praw własności czynności produkcji
- wymianę -> całokształt aktów prawnych kupna - sprzedaży dóbr
- konsumpcję -> akt zaspokajania potrzeb
W procesie gospodarczym podmiotem działalności są ludzie. Są oni odpowiednio zorganizowani i tworzą podmioty gospodarcze.
Podmiot gospodarczy -> to każdy uczestnik procesu gospodarczego
4. Gospodarka i systemy gospodarcze
System gospodarczy -> kształtuje prawa i regulacje rządzącą działalnością gospodarczą
Gospodarka rynkowa -> gospodarka w której zasadniczym regulatorem procesów gospodarczych jest samoczynnie działający rynek czy mechanizm rynkowy
Gospodarka nakazowa ( centralnie planowana )-> gospodarka w której procesy gospodarcze regulowane są głównie za pomocą różnego typu nakazów, zakazów i dyrektyw wydawanych przez biurokrację państwową ( zwłaszcza szczebla centralnego )
5. Ograniczoność zasobów
Prawo ograniczoności zasobów -> w danym momencie zawsze w skali kraju czy świata jest skończona liczba zasobów ludzkich, ziemi i innych zasobów naturalnych, wytworzonych wcześniej produktów oraz technicznych metod produkcji ( tzw. Różnych kombinacji czynników produkcji )
Przy danych zasobach i danym poziomie techniki zawsze istnieje problem jakie konkretne dobro wytwarzać i w jakich ilościach.
Krzywa transformacji ( krzywa możliwości produkcyjnych )-> graficzne przedstawienie różnych kombinacji 2 produktów które mogą być wytworzone przez poszczególne podmioty gospodarcze lub jakiś kraj - gdy wszystkie zasoby pracy, ziemi i kapitału są w pełni wykorzystane
Koszt alternatywny -> wyrazić można w wartość najbardziej cennego alternatywnego wariantu wykorzystania zasobu ( to co dla nas najbardziej cenne )
Możliwości produkcyjne dóbr wojskowych i cywilnych
Żeby kombinacja nieosiągalna stała się osiągalna potrzeba więcej zasobów lub lepszej techniki.
6. Zasada racjonalnego gospodarowania
Zasada racjonalnego gospodarowania -> dokonywanie wyboru najbardziej korzystnych rozwiązań w procesie gospodarowania
Zasadę racjonalnego gospodarowania formułuje się zazwyczaj w 2 wariantach:
- należy dokonać takiego wyboru, aby przy danym nakładzie środków osiągnąć największy efekt
- należy dokonać takiego wyboru, aby dany efekt osiągnąć przy użyciu najmniejszego nakładu środków
Rachunek ekonomiczny -> porównywanie efektów działalności gospodarczej z ponoszonymi w związku z tą działalnością nakładami, w celu wybrania możliwie najlepszych, czyli najbardziej efektywnych ekonomicznie, wariantów
Prawa ekonomiczne -> ogólne prawidłowości rządzące procesami gospodarowania
Rodzaje praw ekonomicznych:
- prawa przyczynowe (przyczynowo - skutkowe), oznaczają, że po zdarzeniu A następuje zdarzenie B, przy czym A jest przyczyną a B jest skutkiem
- prawa funkcjonalne, występują pomiędzy ilościowo wymiernymi kategoriami np. popyt jest funkcją ceny, podaż też jest funkcją ceny.
- prawa współistnienia czyli łączne np. prawo popytu i podaży
- postępowania ludzi, oddziałuję na bodźce ekonomiczne
- splotu działań ludzkich, wymiana rezultatów swojej działalności
- techniczno-bilansowe, czyli relacje nakładów i wyników zdeterminowane określoną techniką
Cechy praw ekonomicznych:
- obiektywny charakter praw ekonomicznych; są niezależne od podmiotu, od świadomości.
- stochastyczny, czyli statystyczny charakter praw polega na tym, że przejawiają sie w dużej liczbie zjawisk, a w poszczególnych pojedynczych mogą być odstępstwa.
- historyczny - ograniczone są warunkami i czasem - dotyczą konkretnego warunku
Ekonomia -> nauka o procesach gospodarczych, o tym jak dokonywać wyborów w ramach ograniczonych zasobów
Model ekonomiczny -> uproszczony obraz rzeczywistości gospodarczej, pokazuje ona zależności między różnymi zjawiskami ekonomicznymi
Wśród zmiennych występujących w modelach ekonomicznych można wyodrębnić dwie grupy : zmienne w postaci zasobów i zmienne w postaci strumieni.
Zasoby -> przedstawiają wartość pewnych wielkości ekonomicznych w danym momencie ( stan czegoś w danym momencie ) np. wartość majątku danej osoby, rodziny, firmy w określonym dniu
Strumienie -> wyrażają wartość pewnych wielkości ekonomicznych w jakimś okresie, np. wydatki danej rodziny na produkty i usługi w ciągu miesiąca
II 1. Rynek, popyt, podaż
Rynek -> całokształt transakcji kupna i sprzedaży oraz warunków w jakich one przebiegają
Rynki można klasyfikować :
wg Przedmiotu obrotu
- rynek dóbr ( towarów i usług )
- rynek czynników produkcji ( ziemi, pracy, kapitału )
2) wg Zasięgu geograficznego
- rynek lokalny, regionalny, krajowy
- rynek międzynarodowy, światowy
3) w Zależności od sytuacji rynkowej
- rynek sprzedawcy ( producenta )
- rynek nabywcy ( konsumenta )
4) w Zależności od stopnia jednorodności przedmiotu transakcji
- rynek homogeniczny np. rynek ropy, pszenicy ( jednorodny )
- rynek heterogeniczny np. rynek pracy
5) Podział według stopnia wyrównywania się ceny
- rynek doskonały - przedsiębiorstwo nie ma wpływu na cenę ( wolnokonkurencyjny )
- rynek niedoskonały - 1 przedsiębiorstwo
Rynek doskonały -> charakteryzuje się spełnieniem następujących warunków :
- rozproszenie po stronie popytu i podaży - każdy dysponuje jednakową siłę ekonomiczną i jest ich bardzo dużo
- brak barier wejścia na rynek - wszystkie zasoby są w pełni mobilne, łatwo zmienić zastosowanie zasobów
- przejrzystość ( transparencja ) - sprzedający, kupujący dysponują pełnymi informacjami o towarach
- jednorodność dóbr
Rynek monopolistyczny -> sytuacja w której występuje 1 przedsiębiorstwo mające wyłączność produkcyjną i zbytu jakiegoś towaru
Przedsiębiorstwo monopolistyczne -> kontroluje w pełni sytuację rynkową, ma możliwość ustalania rozmiaru podaży i ceny
2. Popyt i określające go czynniki
Popyt -> złożona odwrotna relacja między ceną dobra a jego ilością, którą konkurenci są skłonni i są w stanie nabyć w danym odcinku czasu przy założeniu że wszystkie inne elementy charakteryzujące sytuację rynkową pozostają bez zmiany
Rozmiary popytu na dane dobro -> ilość tego dobra jaką nabywcy są w stanie nabyć po określonej cenie i w określonym czasie
Popyt efektywny -> popyt, przy którym chęć nabycia towaru poparta jest posiadaniem odpowiedniego ekwiwalentu
Popyt potencjalny -> pragnienie nabycia określonego dobra nie poparte możliwościami dochodowymi, w przypadku poprawy sytuacji popyt potencjalny może przekształcić się w popyt efektywny
Popyt w ujęciu mikroekonomicznym :
- popyt indywidualny -> wyraża wielkość popytu ze strony konkretnego pojedynczego podmiotu gospodarczego na określony towar przy różnych jego cenach
- popyt rynkowy -> suma popytów indywidualnych, obrazuje wielkość popytu wszystkich przedmiotów gospodarczych
Popyt można dzielić ze względu na motywację nabywców :
- funkcjonalny -> wynika z cech jakościowych danego dobra
- niefunkcjonalny -> wynika z oddziaływania tzw. efektów zewnętrznych na użyteczność
- spekulacyjny -> wiąże się z oczekiwaniami co do kształtowania się cen w przyszłości
Popyt jest funkcją wielu zmiennych :
1) Cena
2) Czynniki poza cenowe :
- dochody nabywców, poziom zamożności
- ceny dóbr komplementarnych i substytucyjnych
- oczekiwanie zmiany sytuacji rynkowej
- gusty i preferencje nabywców
- zmienna liczby i struktury ludności ( czynniki demograficzne )
- warunki klimatyczne
- miejsce zamieszkania
- reklama, marketing
Jeśli chcemy uczynić związki między zmianami popytu a zmianami tylko 1 z czynników stosujemy klauzulę Ceteris Paribus.
Popyt a cena
Prawo popytu rynkowego -> przy założeniu ceteris paribus wzrost ceny prowadzi do spadku popytu, zaś spadek ceny prowadzi do wzrostu popytu
Zależność między popytem a ceną jest na ogół zależnością odwrotną. Wzrost ceny powoduje spadek popytu, spadek ceny powoduje wzrost popytu.
Nietypowe krzywe popytu
A ) Popyt sztywny -> bez względu na cenę, zgłaszana ilość jest zawsze taka sama ( np. trumna, lekarstwa )
B ) Popyt doskonale elastyczny -> konkretna cena, konsumenci mogą kupić dowolną ilość
C) Popyt paradoksalny -> występują w nim 3 paradoksy zachowań :
- Paradoks Veblena -> dotyczy popytu na dobra prestiżowe powoduje wzrost popytu wraz ze wzrostem ceny dóbr ( drogie rzeczy - rzadkie, markowe, luksusowe )
- Paradoks Giffena -> dotyczy dóbr podrzędnych, których udział w ogólnych wydatkach jest wysoki, wzrost cen tych dóbr powoduje spadek dochodów realnych ( np. pieczywo )
- Paradoks spekulacyjny -> Wiąże się z oczekiwaniami co do kształtowania się cen. Jeśli panuje przekonanie że cena w przyszłości będzie nadal rosła, popyt rośnie mimo rosnącej ceny ( np. cukier )
Wpływ zmiany dochodu na rozmiary popytu :
Związek między zmianami popytu a zmianami dochodu jest to relacja jednokierunkowa tzn. wzrost dochodu powoduje wzrost popytu, a spadek dochodu powoduje spadek popytu.
Wzrost popytu -> przesuwamy w prawo Spadek popytu <- przesuwamy w lewo
Ceny dóbr substytucyjnych lub komplementarnych
Dobra substytucyjne -> dobra zastępujące się w zaspokajaniu odpowiedniej potrzeby ( np. margaryna - masło )
Dobra komplementarne -> dobra uzupełniające się zaspokajaniu określonej potrzeby ( np. samochód - benzyna )
3. Podaż i określające ją czynniki
Podaż -> złożone relacje między ilością dobra, którą producenci są skłonni oferować w danym odcinku czasu, a cenę przy założeniu, że inne zjawiska na rynku nie ulegają zmianie
Rozmiary podaży danego dobra -> ilość tego dobra zaoferowana przez producentów do sprzedaży po danej cenie w określonym czasie
Podaż w ujęciu mikroekonomii :
- Podaż indywidualna -> podaż określonego dobra ze strony określonego 1 producenta
- Podaż rynkowa -> podaż danego dobra ze strony wszystkich jego producentów
Podaż, a cena :
Podaż i cena zmieniają się w jednakowym kierunku. Wzrost ceny powoduje ceteris paribus wzrost podaży, spadek ceny powoduje natomiast zmniejszenie rozmiarów podaży ( jest to zależność dodatnia ).
Zmiana kosztów produkcji a położenie krzywej podaży
Do najważniejszych czynników poza cenowych należą min. :
- ceny czynników produkcji
- technologie
- podatki
- przewidywanie cen
- rozmiary importu i eksportu
- liczba przedsiębiorstw w gałęzi
- wprowadzanie do eksploatacji realizowanych inwestycji
- przepisy prawa
4. Cena równowagi rynkowej
Punkt przecięcia się krzywej popytu z krzywą podaży wyznacza cenę równowagi rynkowej ( Cr )przy której wielkość popytu jest równa wielkości podaży.
Cena wyższa od ceny równowagi ( c1 ) -> przewaga podaży nad popytem ( nadwyżka ), konkurencja między sprzedającymi doprowadzi do spadku ceny
Cena niższa od ceny równowagi ( c2 ) -> przewaga popytu nad podażą ( niedobór ), konkurencja między kupującymi prowadzi do wzrostu ceny
Przesuwanie się krzywej popytu :
Przesuwanie się krzywej podaży :
Zawartość dokumentu podlega ochronie prawnej. Kopiowanie i rozpowszechnianie za pomocą jakiejkolwiek metody poligraficznej czy elektronicznej jest zabronione, chyba że zostało to uprzednio uzgodnione z autorem o pseudo. Markuz.
Powered By
Markuz grupa A2