Pyt. 1

Wymień i scharakteryzuj pięć najistotniejszych różnic pomiędzy nastrojem a emocją.

	EMOCJA	NASTRÓJ
			CZAS	Od ułamka sekundy do kilku minut	Od kilku godzin, tygodni, nawet do kilku miesięcy
			INTENSYWNOŚĆ	Intensywne	Mało intensywne
			OBIEKT	Ma	Nie ma
			GOTOWOŚĆ DO DZIAŁANIA	Zmienia stan gotowości	Nie zmieniają stanu gotowości
			TREŚĆ	Bogata	Uboga
			SPECYFICZNY WYRAZ MIMICZNY	Występuje	Nie występuje
			CZYNNIKI WYZWALAJĄCE	Zdarzenia dziejące się szybko	Zdarzenia dziejące się wolniej
			DROGA POWSTAWANIA	Zdarzenia zewnętrzne	Powtarzające się emocje
			TRWAŁOŚĆ	Chwilowe zmiany	Występuje stale
			ŁATWOŚĆ SAMOOKREŚLENIA	Łatwe	Trudne

Emocja to zespół zmian cielesnych i psychicznych, obejmujący pobudzenie fizjologiczne, uczucia, procesy poznawcze i reakcje behawioralne wykonywane w odpowiedzi na sytuację ważną dla danej osoby.

Nastrój to stan afektywny mający walencję (pozytywną lub negatywną) i intensywność (zwykle niewielką), zawierający też mniej lub bardziej wykrystalizowane oczekiwania co do odczuwania w najbliższej przyszłości stanów zgodnych ze swoją walencją.

Pyt. 2

Jakie funkcje pełnią emocje? Czy istnieją emocje afunkcjonalne i dysfunkcjonalne?

FUNKCJE EMOCJI:

- Funkcja motywacyjna (pobudzają nas do działania, ukierunkowują nasze działania).

- Organizowanie naszego działania - wpływają na to, na czym koncentrujemy swoją uwagę, co zapamiętujemy (wpływają na aktywność procesów poznawczych).

- Intensyfikują doświadczenia życiowe, nadają ważność różnym sytuacjom.

- Regulują kontakty społeczne, pobudzają do zachowań prospołecznych.

- Funkcja komunikacyjna.

• Funkcja informacyjna.

Trzy typy funkcji emocji:

- sygnalizacja istotnych zdarzeń

- mobilizacja zasobów

- zachowanie zasobów, np. w przypadku smutku

Funkcje emocji można rozpatrywać na trzech poziomach:

1. Fizjologicznym

- mobilizacja zasobów;

- utrzymanie posiadanych zasobów;

- zmiana hierarchii reakcji.

2. Psychologicznym

- „skróty” w przetwarzaniu informacji;

- dostarczenie informacji;

- sygnalizacja istotności.

3. Społecznym

- komunikacja i kontrola;

- ustalenie relacji z innymi osobami i obiektami;

- przechowywanie wpływów ewolucji, uczenia się i kultury.

emocje afunkcjonalne - emocje pozbawione funkcji np. smutek, żal
emocje dysfynkcjonalne - pojawiają się w niewłaściwych momentach. Jest to też niezdolność do inicjowania emocji pozytywnych (fobie, ataki paniki, bezpodstawne poczucie winy, tęsknota)

Pyt.3

Opisz przebieg procesu emocjonalnego wg najbardziej znanych teorii emocji (Jamesa-Langego, Cannona-Barda, Schachtera-Singera, Lazarusa).

1) Teoria Jamesa i Langego („Wpr. do psych.” G. Mietzel, str. 307) - jest to teoria wyjaśniająca przebieg procesów emocjonalnych. Mówi ona, że emocje i zachowanie emocjonalne są skutkiem odczuwania zmian zachodzących w organizmie w związku z sytuacją, np. najpierw zachodzą różnego rodzaju zmiany w organizmie, a dopiero potem się boimy. Spotykamy strasznego lwa, który zaczyna nas gonić. Zaczynamy uciekać, serce przyspiesza swój rytm („kołacze”) i to wszystko powoduje strach.

Wydarzenie → reakcja instrumentalna/wisceralna → interpretacja reakcji fizjologiczno-behawioralnych → emocja

2)Teoria Cannona i Barda („Wpr. do psych.” G. Mietzel, str. 308) - narządy zmysłów przekazują informację o doznanym bodźcu najpierw do podwzgórza, który po otrzymaniu i przetworzeniu wysyła ją równocześnie w dwie strony: w „dół”, do autonomicznego układu nerwowego, który wywołuje stan fizjologicznego pobudzenia, oraz do „góry”, do kory mózgowej dzięki, której powstaje subiektywne odczuwanie emocji.

3)Teoria Schachtera i Signera („Wprowadzenie…” G. Mietzel, str. 31 - 316) - nieuświadomienie emocji jest skutkiem przypisania pobudzenia czynnikom sytuacji; brak specyficznych wzorców pobudzenia - różne dla każdej emocji. Pobudzenie jest uniwersalne; każda emocja musi wiązać się ze wzrostem pobudzenia.

4) Teoria Lazarusa

W modelu Richarda Lazarusa emocja powstaje po dokonaniu przez człowieka pewnego zabiegu poznawczego. Otóż musi on dokonać najpierw oceny poznawczej sytuacji, w jakiej się znalazł. Ocena poznawcza to rozpoznanie, czy dany stan rzeczy jest istotny dla osobistych celów i interesów człowieka (Lazarus,1999). Posługiwanie się kategorią celu, a nie popędu, sprawia, że wstępna orientacja w sytuacji ma charakter czysto poznawczy. Lazarus wyróżnił dwie składowe całego procesu oceny poznawczej (za Doliński, 2000). Ocena pierwotna jest procesem determinującym to, czy emocja się pojawi, a jeśli tak, to jaka będzie jej walencja. Emocja może się pojawić wyłącznie wtedy, gdy dane zdarzenie ma związek z celami człowieka. Jeżeli podmiot stwierdził,że tak jest, to odpowiada sobie następnie na pytanie, czy zwiększa ono, czy też zmniejsza szanse realizacji owych celów. W pierwszym wypadku ma miejsce emocja pozytywna, w drugim - emocja negatywna. Ocena wtórna to rozważenie, w jaki sposób można się uporać z sytuacją, a także z przeżywanymi aktualnie emocjonalnymi jej konsekwencjami. Wynik tej wtórnej oceny determinuje jaka konkretna emocja się pojawi. Wedle Lazarusa, ocena poznawcza jest warunkiem koniecznym i wystarczającym emocji.

Pyt. 4

Omów koncepcję trzech systemów Paula McLeana.

Nowa koncepcja Wisceralnego mózgu - Paula McLeana.

Wielu autorów twierdzi, że McLean zaproponował jedną z najbardziej fascynujących Teorii neurologicznych. McLean rozszerza Pętle. Papaza o pewne dodatkowe struktury: o ciało migdałowate i przegrodę. Teoria ta jest silnie związana ze schematem myślenia ewolucyjnego. Uważał on, że w trakcie ewolucji u ludzi bardziej rozwinęło się przodomózgowie, które posiada gigantyczną strukturę. Oznacza to że mózg składa się z jakby trzech typów mózgu, które różnią się strukturą anatomiczną i procesami chemicznymi. Najstarszy typ mózgu występuje u gadów, drugi typ u ssaków zaś trzeci u naczelnych.

Pierwszy typ mózgu wg niego zabezpieczał ochronę siebie i gatunku. Jego struktury zostały tak rozwinięte aby mogły poprawnie przebiegać procesy zabezpieczenia w pożywienie, możliwość utrzymania partnera. Drugi typ mózgu umożliwiał nowe sposoby zachowania. Chodziło o ułatwienie przebiegu relacji dziecko - matka. Pojawiły się takie formy zachowania jak: lęk, gniew, agresja.

Ten drugi typ mózgu w/g McLeana to właśnie jest system limbiczny. To on dostarcza informacji o charakterze czysto emocjonalnym. Te informacje dzięki temu kierują zachowaniem wymagającym ochrony siebie, gatunku.

Trzeci typ mózgu jako najmłodszy ewolucyjni w tedy się rozwinął, kiedy pojawiła się konieczność porozumiewania się o charakterze werbalnym. Emocje tutaj są efektem pobudzenia, uaktywnienia struktur werbalnych. W/g McLeana zrozumienie przebiegu mechanizmu emocji wymaga zrozumienia działania drugiego typu mózgu.

Ten typ mózgu położony jest strategicznie, centralnie. Dzięki temu układ limniczny kontroluje impulsy płynące z najwcześniejszych ewolucyjnie układów najpóźniejszych. McLean uważał że w mózgu wisceralnym trzy elementy są kluczowe: ciało migdałowate, hipkamp i przegroda.

Pyt.5

Na czym polega przełomowe odkrycie Josepha LeDoux?

Odkrył kluczową rolę ciała migdałowatego w funkcjonowaniu mózgu emocjonalnego.

Ciało migdałowate jest ośrodkiem układu limbicznego uruchamiającym błyskawiczny alarm bez wiedzy kory nowej. Mózg emocjonalny może przynajmniej częściowo działać niezależnie od kory nowej.

Pamięć emocjonalna i niektóre reakcje mogą kształtować się bez udziału rozumu i świadomości. Ciało migdałowate może mieć zasób pamięci (wspomnień, reakcji). To obejście kory pozwala ciału migdałowatemu na ładowanie i przechowywanie emocjonalnych dążeń i wspomnień, których nie jesteśmy w pełni świadomi.

LeDoux przeprowadził serię badań na szczurach laboratoryjnych. Używał metody warunkowania reakcji strachu na bodźce słuchowe. Badania wykazały, iż kora słuchowa nie jest niezbędna w sytuacji warunkowania reakcji strachu!

Dzięki zastosowaniu metody śledzenia przebiegu dróg nerwowych w mózgu przy pomocy znacznika odkrył, iż strukturą odpowiedzialną za przekazywanie i wstępne obrabianie informacji emocjonalnych, jest CIAŁO MIGDAŁOWATE.

Pyt. 6

Czy ekspresja emocji jest wrodzona czy jest efektem oddziaływania kultury? Przytocz dowody empiryczne.

Paul Ekman odkrył, że ekspresja emocji jest tylko częściowo kulturowo uwarunkowana, gdyż gniew, pogarda, wstręt, strach, radość, smutek i zdziwienie, to emocje uniwersalne, każdy człowiek potrafi je rozróżnić na twarzach ludzi obcej rasy. Ekman opracował system kodowania wyrazów twarzy, który opisuje sposób kurczenia się różnych mięśni, prowadzących do różnych wyrazów twarzy (np. mikroekspresje do wykrywania kłamstw).

Darwin uważał, że wyrazy mimiczne wykształciły się w toku ewolucji, bowiem były mechanizmami adaptacyjnymi, zwiększały szansę przetrwania.

Kultura nie ma wpływu na to, jakie wyrazy mimiczne przyjmujemy, gdy przeżywamy emocje, ale na to kiedy je ujawniamy i jak kontrolujemy.

Badania na niewidomych, niemowlętach.

Pyt. 7

Czym różnią się ekspresje dowolne od ekspresji mimowolnych?

Ekspresji dowolnych możemy używać kiedy chcemy np. możemy uśmiechać się kiedy jest nam smutno.

Ekspresje mimowolne powodują, że nieświadomie poruszamy jakimś mięśniem mimicznym ujawniając nasze prawdziwe emocje. Tą ekspresją kierują ośrodki podkorowe.

• Mimowolne - spontaniczne wyrazy twarzy są wytworem ewolucji i wiążą się z przeżywaniem emocji (np. mikroekspresje). Te wyrazy są podobne u wszystkich ludzi bez względu na wiek, status, pochodzenie, płeć i kulturę

• dowolne - świadome, cenzurowane wyrazy twarzy modyfikowane w celu wywierania odpowiedniego wrażenia

Pyt. 8

W jaki sposób powstają emocje pochodne wg koncepcji Roberta Plutchika?

Główną sugestią Plutchika jest fakt, że możemy przeżywać mieszaninę pierwotnych emocji (akceptacja, wstręt, lęk, gniew, radość, smutek, zaskoczenie, antycypacja). Polega to na łączeniu poszczególnych emocji w jedność, tworząc bardziej złożone emocje. Łączenie to doprowadza do stworzenia kombinacji odpowiedzialnych za konkretne przeżycia.

Trójwymiarowy diagram Plutchika opisuje relacje między różnymi emocjami, analogicznymi do kolorów na kole. Wymiar pionowy reprezentuje intensywność, a koło poziome reprezentuje stopień podobieństwa. Emocje przeciwległe na kole są emocjami przeciwnymi. Według Plutchika nie możemy doświadczać ich w tym samym czasie. W dwuwymiarowym rzucie diagramu, emocje w pustych przestrzeniach tworzą podstawowe diady, które są mieszaniną dwóch podstawowych emocji.

Istnieje niewielka liczba podstawowych, pierwotnych emocji stanowiących pewien prototyp

Wszystkie inne emocje są stanami pochodnymi, występują jako kombinacje, mieszaniny lub związki podstawowych emocji.

Pyt. 9

Jakie założenia muszą być spełnione, żeby można było uznać emocję za podstawową wg Scherera (zwolennik kryterium biologicznego) i wg Plutchnika (przedstawiciel podejścia funkcjonalnego)?

Kryteria biologiczne:

a) pierwotne emocje są wyraźnie związane ze strukturami biologicznymi i mechanizmami neurofizjologicznymi i nie wymagają żadnego udziału doświadczenia (są dane naturalnie) .

b) do emocji pierwotnych należą te, które występują wielu gatunków (nie tylko u ludzi) i we wszystkich cywilizowanych kręgach społecznych(kulturach) są jednakowe.

c) do pierwotnych emocji należą te, które ujawniają się po urodzeniu albo przynajmniej w okresie pierwszego roku życia.

d) pierwotne emocje pochodzą i wyrażają najbardziej istotne zadania adaptacyjne zwierząt, jak ochrona przed niebezpieczeństwem, reprodukcja, orientacja i eksploracja.

Kryteria podstawowości wg Scherera

a) nazwa werbalna - większość emocji podstawowych ma swoje nazwy we wszystkich głównych językach świata;

b) mimiczne wyrazy emocji;

100. sytuacje wywołujące emocje - określone sytuacje lub zdarzenia wywołują podobne reakcje w różnych kręgach kulturowych.

Kryteria funkcjonalne podstawowości wg Plutchika

Poza kryterium biologicznym istotne jest również kryterium funkcjonalne. Wskazuje ono, że te emocje są pierwotne, które pełniły lub pełnią rolę w przystosowaniu do nowych warunków (kryterium ściśle związane z kryterium biologicznym).

Plutchik przyjął osiem pierwotnych lub prototypowych wzorców zachowania:

• Inkorporacja (akceptacja)

• Odrzucenie (wstręt)

• Ochrona (lęk)

• Niszczenie (gniew)

• Rozmnażanie(radość)

• Reintegracja (smutek)

• Orientacja (zaskoczenie)

• Eksploracja (antycypacja)

Pyt. 10

Wymień i opisz sytuacje, w których się pojawiają cztery emocje samoświadomościowe wyróżnione w modelu poznawczo-atrybucyjnym.

Podstawowa cecha tego modelu dotyczy norm, zasad i celów, które rządzą naszym zachowaniem. Ten zbiór przekonań jest informacją nabywaną przez jednostkę pod wpływem kultury danego społeczeństwa.

Wstyd - nie wywołuje go żadna określona sytuacja, prowadzi do niego dokonywana przez jednostkę interpretacja zdarzenia. Nie musi on dotyczyć ani wyłącznie zdarzenia społecznego, ani prywatnego. Może również dotyczyć moralności czynów.

Poczucie winy/żalu - powstaje, kiedy ludzie oceniają swoje zachowanie jako porażkę, ale koncentrują się na określonych cechach lub działaniach, które doprowadziły do tego niepowodzenia. Charakteryzuje się skupieniem uwagi na czynach i zachowaniach, które mogą zaradzić skutkom porażki. Proces poznawczo-atrybucyjny koncentruje się wówczas raczej na działaniach Ja niż na całości Ja, to uczucie, które powstaje - poczucie winy - nie jest tak intensywnie negatywne jak wstyd i nie prowadzi do zagubienia i braku działania. Jeśli nie zostanie podjęta próba naprawienia sytuacji poczucie winy może przemienić się we wstyd. Możemy być zawstydzeni działaniem, z którego powodu czujemy się winni, ale nie na odwrót.

Pycha - przesadna duma lub pewność siebie często prowadząca do negatywnych konsekwencji. Jest przykładem próżności, tego czego ludzie nie lubią i starają się unikać. Powstaje, gdy człowiek, uznając, że osiągnął sukces w odniesieniu do swoich norm, zasad i celów, koncentruje się na całości Ja. Emocja ta zwykle jest przelotna i w przeciwieństwie do wstydu bardzo pozytywna i emocjonalnie nagradzająca (osoba, która jej doświadcza ma dobre zdanie o sobie). Emocja trudna do podtrzymania ponieważ nie ma określonych działań, które by ją wywoływały, ale uzależniająca. Zakłóca relacje międzyludzkie z powodu towarzyszącego jej pogardliwego i bezczelnego stosunku do innych.

Duma - wynika z korzystnej oceny określonych działań. Ja oddzielone od podmiotu. Jest to radość spowodowana udanymi działaniami, myślami, uczuciami. Skupienie uwagi jest określone i dotyczy konkretnego zachowania, dlatego możliwe jest działanie, czyli łatwiej jest podtrzymać tę emocję, niż emocję pychy. Jest to emocja pozytywna.

Wydarzenie

Poznawcza ocena wydarzenia

Emocja

Reakcja

instrumentalna

Reakcja

wisceralna

Poznawcza ocena reakcji fizjologicznych

Nieinterpretowalne

reakcje fizjologiczne

Nowa kora

Układ limbiczny

Mózg neossaków

(neomammalian brain)

Mózg paleossaków

(paleomammalian brain)

Mózg gadzi

(reptilian brain)

KORA SENSORYCZNA

WZGÓRZE

SENSORYCZNE

CIAŁO

MIGDAŁOWATE

BODZIEC

EMOCJONALNY

REAKCJE

EMOCJONALNE

droga niska

droga wysoka

---