Diagnozowanie przypadków omdlenia u osób starszych

Uwaga na leki

Jedna trzecia pacjentów w wieku powyżej 65 lat przyjmuje trzy lub więcej leków przepisanych przez lekarza, które mogą powodować omdlenia lub przyczyniać się do nich. Odstawienie tych leków zmniejsza częstość nawrotów omdleń i upadków.

Wywiad dotyczący przyjmowanych leków powinien uwzględniać:

- związek czasowy z początkiem objawów,
- choroby współistniejące,
- związek z osłabieniem fizycznym,
- niesprawność ruchową.

Wywiad środowiskowy

U osób starszych mieszkających poza domami opieki umiarkowane zmiany hemodynamiczne (zaburzenia równowagi i chodu, spowolnienie odruchów), które są niewystarczające, by wywołać omdlenie, mogą powodować upadki. Dlatego istotne jest dążenie do zebrania wywiadu od świadka zdarzenia.

Oprócz szczegółów dotyczących sytuacji socjalnej, urazów, wpływu zdarzeń na poczucie pewności oraz możliwości wypełniania codziennych czynności, należy ocenić stan funkcji poznawczych. Zaburzenia funkcji poznawczych mogą bowiem wpływać na słabe pamiętanie przez pacjentów wystąpienia omdlenia czy upadków.

Badania diagnostyczne

Starszy wiek nie stanowi przeciwwskazania do wykonywania badań diagnostycznych i leczenia. U osób osłabionych schemat postępowania będzie jednak zależał od współpracy pacjenta podczas wykonywania badań oraz od rokowania. Ocenę sprawnych, samodzielnych pacjentów z prawidłowymi funkcjami poznawczymi należy przeprowadzić tak, jak osób młodszych.

Ortostatyczne pomiary ciśnienia, masaż zatoki szyjnej i test pochyleniowy są dobrze tolerowane nawet przez osłabionych pacjentów w starszym wieku z zaburzeniem funkcji poznawczych.
Modyfikacja czynników ryzyka sercowo-naczyniowego dla upadków/omdleń zmniejsza częstość występowania zdarzeń u osób starszych. Przydatna jest ocena układu nerwowego i układu ruchu, obejmująca obserwowanie chodu i równowagi (CSM, test pochyleniowy). W razie podejrzenia zaburzenia funkcji poznawczych należy wykonać test MMSE (mini-mental state examination).

W innych sytuacjach badanie kliniczne i postępowanie diagnostyczne są takie same jak w przypadku młodszych dorosłych, z wyjątkiem rutynowo wykonywanego CSM w pozycji leżącej i stojącej przy pierwszym badaniu.

Istotne zalecenia

Wytyczne Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego dotyczące diagnostyki i postępowania w omdleniach

• Objawy OH u pacjentów w starszym wieku nie zawsze są powtarzalne (zwłaszcza związane z leczeniem i wiekiem). Dlatego ortostatyczne pomiary ciśnienia powinny być powtarzane, najlepiej w godzinach porannych i/lub wkrótce po omdleniu.

• Szczególnie ważne jest wykonanie CSM, nawet jeśli często występuje niespecyficzna CSH bez omdleń w wywiadzie.

• Test pochyleniowy wykonywany w ocenie omdleń odruchowych u pacjentów w starszym wieku jest dobrze tolerowany i bezpieczny.

• Dwudziestoczterogodzinne ambulatoryjne monitorowanie ciśnienia tętniczego (BP) może być przydatne, jeśli podejrzewa się niestabilność BP (np. związaną z leczeniem lub występującą po jedzeniu).

• Z powodu częstego występowania zaburzeń rytmu serca ILR może być szczególnie przydatny u starszych pacjentów z omdleniem o niewyjaśnionej przyczynie.