DAVID RICARDO
Drugie wielkie nazwisko po A. Smith'e.
Jego praca ukazała się w 1817 r., prawie 40 lat po pracy A. Smith'a, nosiła tytuł „Zasady ekonomii politycznej i opodatkowania”.
Ricardo jest liberałem, opowiadał się za liberalizmem ekonomicznym, czyli za wolnością gospodarowania przez jednostki, wie co jest dla niej dobre. Zatem działając dąży do maksymalizacji swoich korzyści. Dlatego tez zbędna jest ingerencja państwa. Wg. niego państwo powinno ograniczać się wyłącznie do sfer określonych przez Smitha. Mamy tu minimalizację koncepcji ekonomicznej roli państwa.
Ricardo zajął się analizą funkcjonowania gospodarki jako całości (makroekonomia) interesowała go analiza gospodarki od strony podaży, jednak definiując przedmiot swoich zainteresowań doszedł do wniosku, że ekonomia nie interesuje się tworzeniem bogactwa (przyjął teorię bogactwa stworzoną przez Smitha), dlatego też skupiał swe zainteresowania wokół problematyki podziału wytworzonego bogactwa. Poszukiwał praw regulujących podziałem wytworzonego bogactwa pomiędzy robotników, kapitalistów i właścicieli ziemskich.
Funkcjonalny podział dochodu narodowego
Metoda Ricardo wolna była od błędu metodologicznego Smitha. Ricardo odrzucił metodę opisu i korzystał tylko z metody abstrakcyjno - dedukcyjnej (teoretycznej, naukowej). Poszukiwał związków przyczynowych pomiędzy badanymi zmiennymi.
Teoria wartości Ricardo
Jest to teoria oparta na pracy, wg. niego czynnikiem wartościotwórczym była tylko praca. Tak jak Smith Ricardo uważał, że każdy towar posiadał dwie cechy:
wartość użytkową - to zdolność do zaspokojenia potrzeb
wartość wymienną - to stosunek wymienny.
Interesuje się wartością wymienną, czyli tworzy obiektywną teorię wartości. Przyjmuje 1 koncepcję teorii wartości za Smithem a pozostałe odrzucił.
O wartości wymiennej towaru decydują nakłady pracy, jakie trzeba ponieść na wytworzenie danego towaru. Ricardo mówi, że wielkość wartości wymiennej w przypadku dóbr odtwarzalnych (pomnażalnych pracą) zależy od nakładów pracy poniesionych na ich wytworzenie. W przypadku dóbr nieodtwarzalnych (niepomnażalnych pracą - działa sztuki) o wartości wymiennej tych towarów decyduje ich rzadkość.
Prawo wartości wg. Ricardo
Wartość wymienne towaru jest wprost proporcjonalna do nakładów pracy, jakie trzeba ponieść na wytworzenie tego towaru, a odwrotnie proporcjonalne do wydajności pracy.
Dogmat Smitha w ujęciu Ricardo
Przyjmuje ten dogmat w połowie. Pierwszą część tego dogmatu odrzuca i mówi, że wartość nie składa się z dochodów, bo wartość dzieli się na dochody: płacę, zysk i rentę gruntową.
Teoria płacy
Płaca jest to cena pracy, Ricardo mówi o płacy rynkowej i minimalnej.
Płaca minimalna musi wystarczyć na pokrycie kosztów utrzymania robotników i jego rodziny. Odchylanie się płacy rynkowej od płacy minimalnej uruchamia mechanizmy dostosowawcze, poprzez zmianę liczby klasy robotniczej.
Liczebność klasy robotniczej dopasowuje się zawsze do potrzeb akumulacji kapitału. Dostosowanie to odbywa się poprzez zmianę poziomu płac (przyjmuje prawo populacji Smitha i prawo akumulacji kapitału.)
Teoria zysku
Ricardo stworzył tylko jedną koncepcję: „źródłem zysku jest potrącenie z produktu pracy robotnika najemnego” (wyzysk). Poziom zysku zależy od poziomu płac. Ricardo aprobuje wyzysk ponieważ zysk umożliwia akumulację kapitału. Zysk prowadzi do wzrostu gospodarczego.
Teoria renty
Źródłem renty jest potrącenie z produktu pracy robotnika najemnego zatrudnionego w rolnictwie. Ricardo tworzy teorie renty różniczkowej. Wyróżnia rentę różniczkową pierwszego stopnia i drugiego stopnia. Renta różniczkowa pierwszego stopnia jest efektem różnej urodzajności gleby. Renta różniczkowa drugiego stopnia zależy od odległości od rynku zbytu. Im bliżej rynku zbytu, tym większe korzyści.
Ricardo jest przeciwnikiem właścicieli ziemskich, mówi, że pasożytują, otrzymują dochód w postaci renty tylko dzięki temu, iż dysponują prawem własności ziemi. Właściciele ziemscy są nieprodukcyjni. Wg. Ricardo funkcję produkcyjną w rolnictwie spełniają dzierżawcy ziemscy i robotnicy najemni.
Ricardo mówi, że w rolnictwie działa prawo malejącej urodzajności gleby. Prawo to mówi, że dodatkowe nakłady kapitału w ten sam grunt przynoszą mniej niż proporcjonalne przyrosty zysków.
Cena płodów rolnych jest wyznaczana na podstawie kosztów produkcji na ziemiach najmniej urodzajnych. Przyczyną sięgania po słabsze grunty jest wzrost wysokość renty gruntowej. (im większe koszty, tym większa renta gruntowa)
Teoria wzrostu gospodarczego
Ricardo analizuje teorię wzrostu gospodarczego w krótkim i długim okresie.
W krótkim okresie wzrost gospodarczy jest harmonijny, zrównoważony. Zakumulowany kapitał umożliwia pełne wykorzystanie czynników produkcji. Mogą pojawić się tu przejściowe trudności, które są efektem błędów w dystrybucji i organizacji. Jednak sprawnie działający rynek przywraca równowagę. Ricardo mówi, że podaż tworzy popyt.
Analiza podaży.
Czynniki podażowe decydują o poziomie i wzroście dochodu narodowego.
Wzrost gospodarczy w długim okresie jest niezrównoważony, dochodzi do stagnacji sekularnej. Stagnacja sekularna jest efektem zadziałania dwóch przyczyn:
prawa malejącej urodzajności gleby w rolnictwie
prawa malejącej stopy zysków w przemyśle.
Prawo malejącej urodzajności ziemi
Pogorszenie warunków gospodarowania w rolnictwie
Wzrost cen produkcji rolniczej i renty gruntowej
Wzrost płacy roboczej
Spadek stopy zysku
Spadek akumulacji
Zakumulowanie wzrostu gospodarczego
Stan stagnacji sekularnej
Cechy stagnacji sekularnej wg Ricardo:
niższa (zerowa) stopa zysku
brak akumulacji
stała wielkość produkcji
minimalna płaca
niski (zerowy) przyrost naturalny
wysoka renta gruntowa
Teoria pieniądza
Ricardo dostrzega tylko dwie funkcje pełnione przez pieniądz:
funkcja miernika wartości
funkcja środka cyrkulacji.
Wg Ricardo pieniądz jest towarem, a ilość pieniądza potrzebnego do obiegu zależy od:
wartości jednostki pieniądza
miary pieniądza
wartości wymiennych towarów.
Ricardo nie przyjmuje Smithowskiej teorii pieniądza. Nie w pełni popiera czystą teorię ilościową pieniądza, wg której ceny towarów ustalają się w procesie wymiany na rynku gdzie masy towarów spotykają się z masą pieniądza. Jego teoria pieniądza oparta jest na pracy. Ilość pieniądza w długim okresie określona jest przez koszty produkcji złota. Ricardo tworzy formułę pieniądza:
M * V = P * T
M - ilość pieniądza w obiegu
V- szybkość obiegu pieniądza
P - podaż towarów (ogólny poziom cen)
T - wielkość zawieranych transakcji
Jest to teoria towarowa pieniądza, nawiązująca do teorii ilościowej pieniądza. Ricardo był zwolennikiem szkoły pieniężnej która uważała, że ilość banknotów w obiegu powinna odpowiadać ilości kruszców w banku.
Teoria bezrobocia
Ricardo dostrzega bezrobocie, mówi o bezrobociu frykcyjnym, jednak problem bezrobocia bagatelizuje, minimalizuje. Analiza podażowa nie dopuszcza sytuacji trwałego bezrobocia. Wg Ricardo przyczyną bezrobocia jest wprowadzenie maszyn do produkcji przemysłowej. Maszyny zastępują robotnika, robotnik staje się bezrobotnym. Jednak jest to stan przejściowy. Ricardo uważał, że bezrobotni robotnicy znajdą zatrudnienie przy produkcji nowych maszyn.