Wychowawca i jego rola
Zawód nauczyciela to profesja o specyficznym charakterze, w której znajduje swój wyraz ukształtowana społecznie osobowość człowieka. Jej zintegrowanymi składnikami są światopogląd, motywacja, zainteresowania, temperament, inteligencja, zdolności. Dają znać o sobie interakcje nauczycielskie.
W toku edukacji i praktyki zawodowej nauczyciel nabywa nowych cech: doświadczenie, wiedzę, samokontrolę, dbałość o wygląd zewnętrzny - wzorzec osobowy jest zatem syntezą wielu walorów. Wśród nich bardzo istotna jest umiejętność komunikowania się z uczniami i rodzicami na "styl partnerski".
Nauczyciel komunikujący się w sposób partnerski uznaje oczekiwania innych za równie ważne jak swoje własne. Przede wszystkim nie narzuca on swojego punktu widzenia. Zamiast formułowania nakazów lub udzielania rad, stara się powiększyć wiedzę rozmówcy o konsekwencjach jego dotychczasowego postępowania, jak również wskazać różne możliwości oddziaływań. To dzięki empatii nauczyciel może patrzeć na świat oczami swoich wychowanków i wczuwa się w jego położenie. W relacjach uczeń - nauczyciel, a nawet nauczyciel - rodzic, występuje podmiotowość - traktowanie człowieka jako kogoś, kto ma określoną tożsamość, poczucie własnej wartości i godności. Realizacja zasady podmiotowości ucznia wymaga, aby miał on zapewnione warunki programowe i organizacyjne do świadomego i pozytywnego aktywowania i motywowanego współuczestnictwa i partnerstwa w procesie edukacji szkolnej, czyli pobudzenie świadomej aktywności skierowanej na zdobywanie wiedzy i umiejętności.
Nauczyciel skazany jest na ustawiczny rozwój swojej osobowości w sferze intelektualnej i moralnej. Jego etos nieprzerwanie podlega weryfikacji środowiska.
Dzieci bezwiednie przenoszą swoje oczekiwania na nauczyciela. Są to zwykle takie same oczekiwania, jakie mają one w stosunku do własnych rodziców. Pragną być kochane i rozumiane. Chcą by dostrzegać ich potrzeby, by zaimponować im jako mistrz w realizacji postawy badawczej i twórczej.
Nauczyciel nie burzy światopoglądu wyniesionego przez dziecko z domu rodzinnego - o ile ten nie kwestionuje podstawowego porządku moralnego. Potwierdza w ten sposób autorytet rodziców i wychowawców. Spełnia rolę pomocniczą.
Młodzież chce dostrzegać w nauczycielu wzór opowiadający się po stronie piękna i prawdy oraz dobra. Obowiązkiem nauczyciela jest nieustanna mobilizacja uczniów, kształtowanie ich charakterów, szacunku wobec wartości wskazanie właściwej postawy - jak zmierzać do ideału i zachować swoją tożsamość.
Jako wychowawca, nauczyciel powinien wykazywać takie cechy jak: pracowitość, umiejętność stawiania wymagań, sprawiedliwe ocenianie, takt i akceptacja każdego z uczniów. Ma on również swoją misję wychowawczą, stojąc na straży ładu moralnego, odpowiedzialności za kulturę chrześcijańską narodu, poszanowania praw człowieka, czy tolerancji wobec różnic światopoglądowych.
Powinnością nauczyciela jest otwieranie swoich wychowanków na nowe problemy: dialog międzykulturowy i międzywyznaniowy, rzeczowe i krytyczne wyjaśnianie nowych zjawisk w świecie współczesnym. Bardzo istotnym czynnikiem pracy nauczyciela jest przekazanie umiejętności krytycznego korzystania z masmediów. Media mają dzisiaj przemożny wpływ na kształtowanie postaw i osobowości młodych ludzi. Rola nauczyciela w tym przypadku polegać winna na nauczeniu krytycznego myślenia i spojrzenia na świat pokazywany na szklanym ekranie. Nieodzowna wydaje się tu również współpraca z całym gronem pedagogicznym szkoły.
Równie ważnym czynnikiem dotyczącym pracy nauczyciela wychowawcy jest jego współpraca z rodzicami. Rolą nauczyciela jest tu zjednanie sobie rodziców dla osiągnięcia wspólnego celu, jakim jest usprawnienie i urozmaicenie życia klasy. Poprzez bezpośrednie kontakty z rodzicami (np. dzięki elementom ćwiczeniowym podczas zebrań), nauczyciel zyskuje możliwość sugerowania i pokazywania takich form oddziaływań, które umożliwiłyby pomoc dzieciom w nauce. Spotkania z rodzicami stanowią również doskonałą okazję do poznania i zrozumienia atmosfery domowej, która wywiera niemały wpływ na interakcje klasowe i szkolne.
To, czy dany wychowanek wkroczy na drogę rozwoju, czy degeneracji nie zależy jedynie od ludzi, z którymi się styka, czy też od struktur społecznych, w jakich przyszło mu żyć. Jego postawa i los w dużym stopniu spoczywają w jego własnych rękach i uzależnione są od motywacji wewnętrznej i pracy nad sobą, od rodzaju pragnień i aspiracji. Wychowawca nie jest bezpośrednio odpowiedzialny za postawę swych wychowanków, nie jest on bowiem jedyną osobą mającą wpływ na jego uczucia. Jest jednak w pełni odpowiedzialny za jakość pomocy wychowawczej, której udziela. Reakcja wychowanka zależy nie tylko od postawy i kompetencji wychowawcy, ale również od innych osób, czynników i okoliczności, a także od samego wychowanka. Zadaniem wychowawcy jest mądre i cierpliwe towarzyszenie mu przy jednoczesnym nakreśleniu granic partnerstwa, zaufania i szczerości. Zatem reakcja nauczyciela wychowawcy na przejawy agresji u wychowanków powinna polegać na stanowczym zakomunikowaniu i równie stanowczym egzekwowaniu konsekwencji błędnych zachowań.
Wychowawca powinien być bardzo ostrożny w odsłanianiu swoich przeżyć i respektowaniu własnej sfery intymności.
Telewizyjne spoty reklamowe wielokrotnie powtarzane i nastawione na młodego konsumenta stanowią dla uczniów silny bodziec wywołujący określone uczucia i skojarzenia. Na przykład reklama batonika z przesłaniem "zjedz mnie szybko, weź mnie do domu, jestem słodki, ty też będziesz słodka, będziesz miała wielu kolegów i wiele koleżanek".
W kształtowaniu właściwej postawy wobec masmediów ważne jest kładzenie nacisku na krytykę, selektywność i twórczą aktywność.
W dobie kryzysu tradycyjnych wartości, norm i więzi społecznych, odrzucania norm i więzi społecznych, negowania autorytetu rodziców i nauczyciela pojawia się tzw. pustka etyczna, a wraz z nią rozchwianie emocjonalne, kłopoty z odnalezienie własnej drogi życiowej. Konsekwencja tego stanu rzeczy to często sięganie po wszelkiego rodzaju używki, do środków odurzających włącznie, brutalizacja i wulgaryzacja życia, przejawy agresji.
Z każdym rokiem coraz liczniejszą grupę nowych uczniów w szkole stanowią przedstawiciele pokolenia "maniaków telewizyjnych". U dzieci tych obserwuje się coraz słabszą wyobraźnię, nadpobudliwość, skłonność do zachowań agresywnych. Z tego powodu niezbędne jest jak najszybsze rozpoczęcie profilaktyki uzależnienia od masmediów.
Wpływ jaki masmedia wywierają na młodego człowieka szczególnie wyraźnie widoczny jest w zachowaniu i poglądach reprezentowanych przez młodych ludzi. Oddziaływanie masmediów prowadzi często do zaburzeń psychicznych, emocjonalnych i duchowych u dzieci i młodzieży. Media nie mają wprawdzie bezpośrednio wpływu na to, co ludzie myślą, lecz z całą pewnością na to, o czym myślą.