BIOLOGICZNE PODSTAWY FUNKCJONOWANIA CZŁOWIEKA

Temat: Zasady organizacji układu nerwowego.

• Układ nerwowy - reakcja ruchem na bodziec z otoczenia; układ pośredniczący pomiędzy systemem reagowania a odbiorem bodźca (między receptorem a efektorem); system elementów pośredniczących; sieć, w której neurony pośredniczące są połączone w różny sposób.

Seria sprzężeń ruchowo - czuciowych

• Stimulus - bodziec

• Ameba - nie ma układu nerwowego

• Receptory - elementy układu wstępującego, które pobudzane wytwarzają impulsy nerwowe. Większość z nich to rozgałęzione zakończenia długich dendronów neuronów sensorycznych pierwszego rzędu lub grupy takich zakończeń.

• Receptory:

• eksteroreceptory

• proprioreceptory

• interoreceptory

• Receptor = kanał jonowy

• Mięśnie (szkieletowe i gładkie) => EFEKTOR

• Mózg ludzki powstał z cewy nerwowej! Cewa nerwowa jest więc zawiązkiem ośrodkowego układu nerwowego!

• Trzy pierwotne pęcherzyki mózgowe (zarodkowe):

• przodomózgowie

• śródmózgowie

• tyłomózgowie

• Z pęcherzyków pierwotnych powstaje pięć pęcherzyków wtórnych:

[ rozwój embrionalny układu nerwowego ]

• przodomózgowie

- kresomózgowie (półkule)

- międzymózgowie (wzgórze, podwzgórze)

• śródmózgowie (nie ulega podziałowi; pozostaje bez zmian)

• tyłomózgowie

- tyłomózgowie wtórne ( jest zawiązkiem mostu)

- rdzeniomózgowie (jest zawiązkiem rdzenia przedłużonego)

• Rozwój ontogenetyczny mózgowia u człowieka (rozwój mózgu w życiu płodowym):

• 4 tygodnie życia zarodkowego: zróżnicowanie cewy nerwowej na przodomózgowie, śródmózgowie i tyłomózgowie.

• 5 tygodni ż.z: cewa nerwowa zaczyna się wyginać i fałdować.

• 6 tygodni ż.z.: zaczątek kresomózgowia, 3 komora mózgu!, komory boczne, wodociąg mózgu, 4 komora mózgu, płyn mózgowo-rdzeniowy.

• 7 tygodni ż.z: wykształcenie się wzgórza(szyszynka) i podwzgórza(przysadka mózgowa), dalszy rozwój kresomózgowia; zróżnicowanie węchomózgowia na ośrodki węchowe i hipokamp; powstanie móżdżku.

• 9-10 tygodni ż.z: szybki rozwój kresomózgowia.

• 12-14 tygodni ż.z: kora mózgu stopniowo pokrywa pozostałe struktury; wykształca się móżdżek.

• 20-40 tygodni ż.z: dalszy rozwój i pofałdowanie kory mózgu; wykształcenie się układu zakrętów i bruzd.

• Kora mózgu = PŁASZCZ

• MÓZG:

PRZODOMÓZGOWIE

ŚRÓDMÓZGOWIE

TYŁOMÓZGOWIE

• Soma - ciało

• 43 pary nerwów:

• 31 par nerwów rdzeniowych

• 12 par nerwów czaszkowych

• Każdy nerw zbudowany jest z 2 grup włókien:

• Korzeń grzbietowy (czuciowy) z włókien neuronów sensorycznych doprowadzających impulsy.

• Korzeń brzuszny (ruchowy) z włókien motorycznych wyprowadzających impulsy.

• Sprzężenie czuciowo-ruchowe; 3 poziomy:

• na poziomie rdzenia kręgowego między nerwem czuciowym a ruchowym (proste zgięcia, wyprost)

• na poziomie podkorowym między wzgórzem a zwojem podstawy (wrodzone automatyzmy ruchowe np. chodzenie)

• na poziomie korowym między częścią czuciową a ruchową kory (ruchy precyzyjne, złożone, dowolne)

• Neuron - komórka nerwowa, która jest podstawową jednostką morfologiczną i funkcjonalną układu nerwowego.

• Budowa neuronu:

Rys.

• 3 rodzaje neuronów:

→ MOTONEURON - neuron ruchowy człowieka (akson zmierza do mięśnia; włókna najszybciej przewodzące; rozgałęzione zakończenia uaktywniają efektory)

→ PROTONEURON - neuron czuciowy (sensoryczny); poza ośrodkowym układem nerwowym!

Budowa pseudojednobiegunowa (rzekomo-jednobiegunowa)

→ ASOCJACYJNY neuron - pośredni, przekaźnikowy (w substancji szarej nie posiada osłonek mielinowych)

• OŚRODKOWY (CENTRALNY) UKŁAD NERWOWY

• mózg

• rdzeń kręgowy

• OBWODOWY UKŁAD NERWOWY

• Wszystkie tkanki nerwowe poza centralnym układem

• Impuls nerwowy ma charakter elektryczny!

• Kanały jonowe - miejsce w błonie komórkowej, przez które mogą przenikać jony.

• Białka - utrzymują kanał w stanie zamknięcia lub otwarcia.

• Pompa sodowo-potasowa - (odpowiedzialna za pobudliwość organizmu); wypompowuje sód, a wpompowuje potas do wnętrza komórki; wymaga energii z pożywienia.

• Potencjał czynnościowy - chwilowa zmiana ładunku z ujemnego na dodatni;

Depolaryzacja komórki - otwarcie kanałów sodowych i wejście sodu do komórki

Rys.

• Refrakcja (zmiana pobudliwości komórki)

• Bezwzględna - komórka całkowicie niepobudliwa

• Względna - komórka częściowo niepobudliwa

• KRĘGI:

• C 8 kręgów szyjnych C1 - C7

• Th 12 kręgów piersiowych Th1 - Th12

• L 5 kręgów lędźwiowych L1 - L5

• S 5 kręgów krzyżowych S1 - S5

• 1 nerw guziczny

• Substancja biała - tworzy słupy grzbietowe; zawiera dużo włókien otoczonych osłonką mielinową; z istoty białej są utworzone drogi nerwowe;

• Substancja szara - ma kształt motyla; składa się głównie z ciał komórek nerwowych i włókien nerwowych bezrdzennych; z istoty szarej jest utworzona kora mózgu; otaczające je komórki neurogleju nie produkują mieliny;

STRUKTURA SUBSTANCJI SZAREJ:

• 3 pary rogów:

• 
  tylne = grzbietowe (czuciowe) nerw rdzeniowy

• przednie = brzuszne (ruchowe)

• boczne = autonomiczne (czynności narządów wewnętrznych)

• korzenie: grzbietowe, brzuszne

5

MIĘDZYMÓZGOWIEE

PÓŁKULA MÓZGU

(pokryte korą i zwoje podstawy); (odpow. za ruch)

KRESOMÓZGOWIE

NIEPARZYSTE

WZGÓRZOMÓZGOWIE

(wzgórze-podkorowy ośrodek czucia)

PODWZGÓRZE

KRESOMÓZGOWIEE

POKRYWA

ŚRÓDMÓZGOWIA

KONARY MÓZGU

NAKRYWKA

(przebieg dużych dróg wstępujących i występujących w mózgu)

RDZENIOMÓZGOWIE

TYŁOMÓZGOWIE

WTÓRNE

MOST

MÓŻDŻEK

RDZEŃ PRZEDŁUŻONY

(łączy się z rdzeniem kręgowym)