MOWA PISANA

Jednym z ważniejszych aspektów rozwoju umysłowego dziecka jest proces doskonalenia się jego mowy.

Mowa jest to zdolność porozumiewania się za pomocą symboli dźwiękowych.

Mowa dziecka w wieku szkolnym występuje w dwóch postaciach - w formie mowy ustnej i pisanej.

Mowa pisana według Tyszkowej to „skomplikowany proces angażujący wielorako różnorodne czynności dziecka: sensoryczne (wzrokowe, słuchowe, kinestetyczne), ruchowe (artykulacyjne oraz złożone manualne), poznawcze (pamięciowe, spostrzeżeniowe itp.), a przede wszystkim złożone czynności umysłowe.”

Autorka podaje trzy zasadnicze etapy w opanowaniu mowy pisanej:

1 etap - w którym funkcja graficznej reprodukcji słowa uczynnia się tylko pod wpływem działania wzrokowego bodźca pisma łącznie z jego bodźcami akustycznymi i kinestetyczno-ruchowymi (konieczna jest analiza słuchowo-artykulacyjna i dany wzrokowo wzór pisma);

2 etap - graficznego reprodukowania słowa słyszanego (czynność pisania uruchamia się pod wpływem bodźców słuchowo-kinestetycznych, co w dydaktyce odpowiada pisaniu wg wzoru własnej mowy lub pisaniu ze słuchu);

3 etap - pisania słów pomyślanych - bywa zwykle przygotowany stopniowo przez wprowadzenie pisania z pamięci słów poprzednio widzianych bądź słyszanych.

Język pisany to drugi język człowieka, z którym zapoznaje się dziecko. Wiąże się z nim wiele nowych reguł, które musi ono opanować. Mowa pisana, w odróżnieniu od ustnej, pozbawiona jest następujących elementów: intonacji, mimiki, gestów. Za jej pomocą nie można wyrazić uczuć i emocji, ponieważ brak w niej działania.

Mowa pisana charakteryzuje się występującymi po sobie stadiami rozwoju. Są to:

1. odwzorowywanie;

2. przepisywanie;

3. pisanie z pamięci;

4. pisanie ze słuchu;

1. utrwalające;

2. sprawdzające;

5. pisanie samodzielne.

Funkcja mowy pisanej polega na odczytywaniu cudzych wypowiedzi na piśmie oraz na własnym wypowiadaniu się na piśmie, przy użyciu podstawowych elementów mowy. Ważną funkcję mowy pisanej i jednym z celów nauczania pisania jest nabycie przez uczniów umiejętności samodzielnego wypowiadania się na piśmie.

Aby dziecko sprawnie posługiwało się mową pisaną, musi posiąść umiejętność analizy i syntezy. Tutaj niezmiernie ważny jest prawidłowy rozwój analizatorów: słuchowego, wzrokowego i kinestetyczno-ruchowego.

Innymi ważnymi czynnikami w mowie pisanej są także:

• odpowiedni rozwój drobnych grup mięśniowych w dłoni i palcach oraz zdolność ich koordynacji;

• umiejętność dowolnego uważania;

• odpowiedni poziom rozwoju pamięci i szeregu nawyków należących do rzędu tzw. wyższych, jak ogólne zdyscyplinowanie(wyrażające się m.in. w umiejętności spokojnego siedzenia w ławce);

• stosowanie się do wskazówek nauczyciela.

Wszystkie wymienione elementy składają się na psychofizjologiczne podstawy procesu pisania.

Przez pierwsze trzy lata nauki dzieci opanowują pisanie stopniowo. Jest ono bardzo zbliżone u wszystkich uczniów. Dzieci w tym okresie naśladują i dokładnie odtwarzają wzory pisma, dlatego jest ono nazywane pismem szkolnym, sztucznym lub "dziecinnym". Stąd też w tym okresie wyróżnia się kilka etapów: pisanie w zakresie elementarnym - klasa I, pisanie swobodne - klasa II i III, pisanie płynne i sprawne - klasa III.

Aby dziecko poprawnie pisało pod względem ortograficznym czy stylistycznym, niezbędne jest prowadzenie ćwiczeń w celu opanowania przez dzieci pisma czytelnego, kształtnego i płynnego.

Ćwiczenia te dotyczą:

1. utrwalenia kształtów liter;

2. pisania płynnego liter złożonych z kilku elementów;

3. łączenia liter w wyrazie;

4. właściwego rozmieszczenia liter w wyrazie i wyrazów w linii;

5. nadawania pismu jednolitego pochylenia;

6. wyrabiania szybkości pisania.

Najwięcej czasu na te ćwiczenia przeznacza się w klasie pierwszej.

W klasach II i III stosuje się ćwiczenia w kształtnym pisaniu, prowadzone systematycznie i okolicznościowo, które powinny doprowadzić do:

1. pisania liter z ich wszystkimi szczególnymi cechami;

2. prawidłowego łączenia, to znaczy pisania tak, jak tego wymaga sąsiedztwo liter(łączenie stykowe, przez kreskę, i łączenie naturalne);

3. pisanie liter w wyrazach ruchem możliwie nie przerywanym, lecz ciągłym;

4. przestrzegania proporcjonalnego układu liter w wyrazie(tzn. równej szerokości i wysokości znaków);

5. zachowania należytego odstępu między wyrazami;

6. nadawania literom równomiernego i jednolitego położenia prostego lub lekko pochylonego w prawo;

7. znacznego zwiększania szybkości pisania.

Bibliografia:

• Baczyńska H. „Metodyka języka polskiego w klasach 1-3 szkoły podstawowej”

• Dudzińska I. „Z doświadczeń przysposabiania sześciolatka do nauki czytania” - Wychowanie w Przedszkolu' 1977 nr 2.

• Więckowski R. „Pedagogika Wczesnoszkolna”

• Żebrowska M. „Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży”

2

---