Temat 1. Na podstawie fragmentu I tomu powieści Władysława S. Reymonta Chłopi scharakteryzuj Bylicę i jego relacje z córkami. Co mówi los Bylicy o losie starych ludzi w społeczności lipieckiej?

1. Określenie sytuacji (umiejscowienie fragmentu w całości powieści), np.:
• Rozmowa dobywa się w domu Borynów przed wygnaniem Antków po kłótni z Maciejem;
• Hanka jeszcze nie wie, że wkrótce wróci do rodzinnego domu;
• Kompozycyjne znaczenie sceny w powieści, np. zapowiedź walki Hanki o przetrwanie jej rodziny (dzieci)
2. Charakterystyka bohatera, np.:
• Stary ;
• Siwy;
• Schorowany („w piersiach mu cięgiem rzęziło”);
• Ma drżący głos („słaby, jakby ptaszęcy”);
• Nie ma sił do pracy („mocy nie mam”);
• Znękany życiem („ podobny do kupy starych wiórów prędzej niźli do człowieka”);
• Miał problemy z poruszaniem się („ledwie się ruchał”, „ do ciebie się ledwie zwlókł”);
• Rzadko odwiedzał Hankę;
• Stara się nikomu nie przeszkadzać;
• Nie skarży się, cierpliwie znosi swój los;
• Siada w kącie - wstydzi się sytuacji, w której się znalazł;
• Mieszka w połowie chaty, drugą oddał córce Weronce (Weronice);
• Kocha swoje wnuki;
3. Charakterystyka córek, np.:
a. Hanka
• Awansowała w wiejskiej hierarchii wychodząc za mąż za Antka Borynę;
• Gniewa się na siostrę, nie odwiedza jej;
• Czuje się pokrzywdzona, gdyż Weronika po śmierci matki nie podzieliła się z nią resztą majątku;
• Nazywa siostrę „suką”, „piekielnicą” - ma o niej jak najgorsze zdanie;
• W zamian za oddany majątek
b. Weronka (starsza siostra)
• Miała zapewnić ojcu „wycug” - dożywotnie wyżywienie, opał i odzież;
• Zaniedbuje ojca;
• Chce zagarnąć jak najwięcej dla siebie;
• Bezlitosna, bez serca dla starego (zimą zabiera ojcu pierzynę, łóżko);
• Dba wyłącznie o swoje dzieci;
• Wykorzystuje miłość starego do wnuków, by zabrać od niego jak najwięcej;
• Ciężko pracuje by zapewnić byt rodzinie („haruje jak ten wół”);
• Ojciec jest dla niej ciężarem;
• Głodzi ojca i poniża go ( „na zebry wygania”);
• Wyrodna, niewdzieczna córka;
• Zabrała mu nawet pieniądze uzbierane na pogrzeb;
4. Relacje bohatera z córkami, np.:
a. Z Weroniką
• Nie chce się córce narzucać;
• Nie upomina się o należytą opiekę;
• Wie, że Hanka i Stach ciężko pracują, aby utrzymać rodzinę;
• Nie chce być dla nikogo ciężarem;
• Godzi się na nie zawsze łaskawy chleb u córki
a. Z Hanką
• Jest dumny z jej awansu społecznego;
• Zwierza się jej ze swojej trudnej sytuacji;
• Nie chce się skarżyć, ale nie ma już sił;
• Chętnie u niej zamieszka, byle nie wracać do Weronki;
• Korzysta z pomocy córki („zabrał węzełek, jaki mu Hanka narządziła po kryjomu”);
• Przyznaje jej rację, że powinien walczyć w sądzie o lepszy los;
5. Przedstawienie losu ludzi starych w Lipcach
• Starzy ludzie są ciężarem dla młodych;
• Po oddaniu majątku tracą swoja pozycję w gromadzie;
• Trwa nieustanna wymiana pokoleń i walka wewnątrz rodzin o „schedę”;
• Rodzic ma poważanie i szacunek, dopóki może pracować i obrabiać gospodarstwo;
• Starość nie wiąże się z pozostawaniem pod opieką dzieci, lecz po oddaniu majątku starców czeka niezwykle ciężki los - wycug u dzieci;
• Starzy gospodarze starali się jak najdłużej zatrzymać władzę w gospodarstwie i odwlec decyzję o zapisaniu ziemi dzieciom;
• Na starość zostaje los komorników lub żebry;
Przykłady tragicznego losu starców w powieści:
• Jagustynka - po oddaniu majątku została komornicą;
• Agata - zimą chodzi żebrać, wraca na wiosnę;
6. Wnioski
Los wiejskich spracowanych już starców jest wyjątkowo ciężki, latem pracują na polach swoich krewnych, a aby przetrwać muszą iść żebrać lub pracować u bogatych gospodarzy. Taki właśnie los spotkał nie tylko Agatę, ale również Jagustynkę i ojca Hanki starego Bylicę. Często głodzeni i poniżani starcy mimo to oddają rodzinie swój zimowy zarobek tylko po to aby mogli mieszkać u nich wiosną i latem. Jaki straszny to obraz starego człowieka, który musi być parobkiem własnych dzieci za dach nad głową i kawałek chleba, a zimą żebrać i tułać się po świecie.
Reymont konfrontuje dwie postawy córek wobec starego ojca. Hanka chce zapewnić mu opiekę, zadbać o niego, podczas gdy starsza Weronka walczy o przetrwanie nowego pokolenia a ojciec jest tylko ciężarem.

---