Leonardo da Vinci i Michał Anioł jako ludzie renesansu.
renesansowy człowiek - człowiek znający się na (a. uprawiający twórczość lub krytykę w) rozlicznych dziedzinach (a. dyscyplinach) sztuki i nauki. Etym. - termin ten, używany w pierw. i dosłownym sensie, odnosił się do tzw. "człowieka uniwersalnego", homo universalis włoskiego Odrodzenia, jak Leone Battista Alberti a. Leonardo da Vinci.
Odrodzenie to epoka rozwoju, przez wszystkim intelektualnego, olbrzymiego nacisku na wartości poznawcze, a także na rozwój piękna ciała. W zainteresowaniach artystów na pierwszym planie był człowiek - okazałości jego ciała, wartości intelektu, godność osobista i moralność. Studiowali oni przyrodę, pogłębiali anatomię, sięgali do starożytnych wzorców a wszystko to po to, aby swoją twórczością dążyć do osiągnięcia doskonałej formy.
Następuje szybki rozwój wszystkich dziedzin życia i nauki. Pojawiają się jednostki wybitne, których zainteresowania nie zatrzymują się na jednej dziediznie. Idea posiadania wiedzy i umiejętności z wielu dziedzin spowodował pojawieniem się zjawiska nazwanego człowiekiem renesansu.
Terminami umysł renesansowy lub człowiek renesansu określa się osobę wykształconą, światłą, niezwykle wszechstronną i zainteresowaną dziedzinami często bardzo odmiennymi. Klasycznym przykładem umysłu renesansowego są :
Leonardo da Vinci ur. Prawdopodobnie 15 kwietnia 1452 r. w Anchiano niedaleko Vinci we Włoszech, zm. 2 maja 1519 r. w Clos Lucé we Francji. Jest on artystą przełomu wieków otwierającym złoty wiek malarstwa. Jako syn notariusza z Vinci młody Leonardo kształci się u Verrochia podobnie jak inni artyści: Botticelli, Perugino, Loranzo di credi, Francesco di Simone, W tym „Laboratorium” zdobywano nie tylko podstawy architektury, malarstwa i rzeźby lecz również wiedzę z dziedziny optyki, botaniki i muzyki. Z tego okresu trwającego od 1469 do 1476 roku pochodzą takie samodzielne dzieła jak Widok Arno, Hołd Trzech Króli, św. Hieronim.
Do historii ludzkości przeszedł jako malarz, na całym świecie nie ma sławniejszego dzieła niż mona liza, sam jednak nie uwarzał się za artystę malarza. Po zdobyciu samodzielności ofiarował swe usługi księciu Ludovico Moro z Mediolanu wymieniając w liście liczne umiejętności : budowanie murów obronnych, maszyn oblężniczych, mostów , podziemnych korytarz … na samym końcu długiej listy wymienia dopiero gotowość wykonywania dzieł architektonicznych, rzeźby, obrazów każdego rodzaju , wytrzymując współzawodnictwo z każdym.
Leonardo był przede wszystkim naukowcem, samoukiem badającym śwat. Robocze szkice, obrazy czy notatki były tylko pośpiesznym zbieraniem sumy poczynionych spostrzeżeń lub służyły do rozwiązywania nurtujących artystę problemów. Dlatego też wielu swych dzieł nie kończył, przestawały go interesować z chwilą kiedy znajdował w nich odpowiedź na dręczące go zagadnienia.
Leonardo był filozofem, matematykiem, chemikiem, geologiem, fizykiem, inżynierem, strategiem i literatem. Pisał baśnie poezje, napisał traktat o malarstwie, formułował maksymy. Konstruował instrumenty muzyczne, projektował maszyny latające, łodzie podwodne, przeprowadzał sekcję zwłok, zajmował się architekturą, rzęźbą , malarstwem. Tworzył emblematy motta facecje, projekty kostiumów rebusy,
Jednym z pierwszych obrazów jest zwiastowanie ( z czasó nauki u Verrocchia). Dama z łasiczką, madonna w grocie skalnej, ostania wieczerza (w czasie służby u Lodovico Moro). Później Mona liza, bierze udział wraz z michałem aniołem w konkursie na malowidło do Sali Signorii . Następnie w Mediolanie św. Anna samotrzecia, Bachus, św Jan. Przebywał w Rzymie gdzie za pontyfikatu Leona X zajmował się fortyfikacjami równocześnie z Michałem aniołem i Rafaelem Santi.
Cechy malarstwa Leonarda oddaje obraz Madonna w grocie skalnej: Jasne partie tworzą centrum dzieła , kompozycję czyta się po przekątnych, tu silny kontrast walorowy . Przejścia ze swiatła do cienia dokonują się za pośrednictwem całej skali tonów pośrednich. Zmiękcza ostre działanie kontrastów - słynne sfumato będące wynikem badan nad efektami optycznymi. Leonardo uważał żę cienie odgrywają bardziej znaczącą rolę niż światło . Porusza te problemy w swym traktacie o cieniach i świetle . Dla Leonarda malarstwo to najwyższa ze sztuk pięknych, przewyższająca rzeźbę muzykę i poezję, summa wszelkiej wiedzy dostępnej człowiekowi.
Przykłądem rzeźby może być zainspirowany dziełami Verrochia i Donatell, monumentalny posąg konny Francesca Sforzy, nie został ukończoy, choć Leonardo pracował nad nim około 16 lat. Model z terakoty został zniczony przez kuszników Ludwika XII. Pracował nad pomnikiem marszałka Gian Giacomo Trivulzia z prac tych zachowały się jedynie rysunki.
Umiejętności i badania nad tematem machin wojennych poczynione w Mediolanie pozwalają by swą wiedzę mógł wykorzystywać w pracy jako doradca wojskowy republiki Wenecji, podobne funkcje pełnił także u Cezara Borgii oraz w piombino. Udoskonalał broń naziemną i morską. Jego eksperymenty batalistyczne świadczą o tym że udało mu się zwiększyć siłę rażenia oraz prędkość ładowania i strzelania bombard, także stworzyć nowe pociski ostrołukowe pociski zapalające i kolubryny.
Przeprowadzał sekcje zwłok ludzi i zwierząt. Ciało ludzkie jako model świata stało się dla Leonarda najciekawszym obiektem badań artystycznych i naukowych. Badał budowę mięśni układ krążenia, warstwy skóry i szkielet, studiował miękkie organy napełniając substancjami utwardzającymi. Studia Leonarda były skarbnicą wiedzy dla Andrei Vesalia flamandzkiego badacza anatomii przebywającego w Padwie autora pierwszego traktatu nowożytnego na temat anatomii.
Studia nad optyką i perspektywą - znając najnowsze odkrycia naukowe Bruneleschiego i Albertiego przyjmował matematyczne i geometryczne zasady perspektywy. Prponaowane przez niego rozwiązanie określające trzy rodzaje perspektywy jest bardziej złożone. Do linearnej perspektywy dodaje dwa inne sposoby : perspektywę powietrzną polegającą na stopniowym zatraceniu konturu, oraz perspektywę barwną. W ten sposób od praw optyki przeszedł do zasad perspektywy w sztuce.
W latach 1516 - 1519 pezbywa na dworze Franciszka I : Projekt zamku królewskiego w Romorantin z fontannami i basenami do turniejów na wodzie ( niezrealizowany)
Podobnie jak Leonardo także i Michał anioł kształcił się we Florencji Medyceuszy. Uczeń w pracowniach Ghirlandaja i Bertolda, od początku różnił się zainteresowaniami od swego kolegi i rywala. Zafascynowany był plastyczną pewnością Giotta i Massacia oraz klasycyzmem Donatella. Zainteresowani M.A. antykiem, który poznał dzięki zbiorom w pałącu Medyceuszy i w akademii neoplatońskiej dotyczyło również literatury. Ulegając wpływom idei głoszonych przez Savonarollę Michał anioł był jak najdalszy od praktycznych i naukowych ideałów Leonarda, o czym świadczy jego odwoływanie się do anatomii, podporządkowane jedynie wymogom artystycznym.
Od Leonarda przejął on organizowanie form w zwartą kompozycję , elementy porządku formalnego. Nieokreśloną przestrzeń i atmosferyczne walory tła, w pierwszych eksperymentach braki wykończenia.
Michał Anioł
Michał Anioł, właściwie Michelangelo Buonarroti (1475-1564), jeden z najwybitniejszych artystów włoskich i europejskich epoki renesansu. Ur. W caprese koło Arezzo. Rzeźbiarz, malarz, architekt i poeta.
Wykształcony we florenckim warsztacie malarza D. Ghirlandaio, a w dziedzinie rzeźby w pracowni Bertolda di Giovanni. Jego działalność artystyczna jest związana z Bolonią (1494-1495), Florencją (1501-1505, 1517-1534), a przede wszystkim z Rzymem (1496-1501, 1505-1517, 1534-1564), gdzie twórczość artysty objęta została mecenatem papieskim.
Główny temat rzeźb Michała Anioła stanowiła postać ludzka, w której artysta upatrywał głęboki sens metafizyczny . Służyły temu heroizowane figury w dynamicznych pozach ze spotęgowanym efektem cierpienia, dalekie od harmonijnych i statycznych rzeźb klasycznego renesansu. Nowatorstwo polega na wprowadzeniu rozwiązań manierystycznych oraz zapowiadających kreacje barokowe.Pracował wyłącznie w marmurze, bez pomocy uczniów. Zafascynowany kontrastem powierzchni surowej i wygładzonej dłutem, pozostawiał szereg prac nie dokończonych. Główne dzieła rzeźbiarskie: Walka centaurów z Lapitami (1490-1492), Madonna na schodach (1490-1492), Pietà Watykańska (1498-1500), Bachus (1497-1501), Madonna z Brugii (po 1501), Dawid (1501-1504), Mojżesz (1513-1516), nagrobki Giuliana i Lorenza Medyceuszów w kościele S. Lorenzo we Florencji (1520-1535), Rachel i Lea (1542), Pietà Rondanini (1564).
W pracach malarskich Michała Anioła widoczne jest rzeźbiarskie myślenie artysty, którego bardziej interesowało zagadnienie formy w przestrzeni, aniżeli problem koloru i światłocienia; dominuje tu bogactwo ekspresji i intensywność psychologiczna. Główne dzieła malarskie: obraz Św. Rodzina (1503), freski w kaplicy Sykstyńskiej (sklepienie 1508-1512), Sąd Ostateczny (1536-1541).
Michał Anioł jako architekt wprowadził nowe, dynamiczne zasady kompozycji oraz odmienne pojmowanie przestrzeni - stosował klasyczne elementy w sposób sprzeczny z ich tradycyjnymi funkcjami. W najbardziej nowatorskiej kaplicy Medyceuszy odrzucił kanony klasycznego piękna, przewężając ostro proporcje okien. W przebudowie kościoła św. Piotra oparł się na planach Bramantego(plan krzyża greckiego wpisanego w kwadrat, zmieniły się jednak proporcje poszczególnych czesci. Pogrubił mury i filary, zmniejszył kaplice, zwęził nawy, powiększył rozpiętość kopuły. Malowniczość i dekoracyjność również dominują w przedsionku biblioteki św. Wawrzyńca - Laurenziany i w kaplicy Medyceuszów. W bibliotece: podwójny rytm przyściennych kolumn, także ślepe okna zwieńczone tympanonami, małe kolumny i konsole, trzytraktowe schody całość wnętrza wydaje się być w nieustannym ciągłym ruchu spotęgowanym dwubarwnością użytego materiału. . W zakresie urbanistyki istotną nowość stanowiło wprowadzenie formy owalu jako podstawy ukształtowania Kapitolu. Zabudowa placu kapitolińskiego świadczy o urbanistycznych uzdolnieniach Michała plan placu otrzymał kształt trapezu zwężającego się w kierunku schodów( efekt spłycenia głębi. Architektura Michała Anioła zapowiada barok bryły są ruchliwe kompozycja oparta na zasadzie kontrastów, dekoracja rzeźbiarska.
Główne prace architektoniczne i urbanistyczne: przedsionek biblioteki Laurenziana we Florencji (1524), plac Kapitoliński (1536), rozbudowa pałacu Farnese w Rzymie (1546), kontynuacja budowy bazyliki Św. Piotra - kopuła (1547), kościół S. Maria degli Angeli w termach Dioklecjana (1561).