Polityka społeczna zajmuje się podziałem dóbr i usług powstałe w gospodarce pomiędzy ludźmi tak by każdy mógł godnie żyć


Polityka społeczna zajmuje się podziałem dóbr i usług powstałe w gospodarce pomiędzy ludźmi tak by każdy mógł godnie żyć.

Społeczna gospodarka rynkowa:

Polityka społeczna jako działalność naukowa:

Geneza polityki społecznej( XIX wiek); wczesny rozwój kapitalizmu( podstawa polityki społecznej były nierówności społeczne, które prowadziły do:

Za twórcę nowoczesnej polityki społecznej uważa się BISMARCA, który sprowadził socjalne ustawodawstwo w latach 70-tych XIX wieku. Rząd Bismarcka wprowadził:

Prowadził ochronę ludzi którzy mieli słabą pozycję społeczną.

Termin polityka społeczna po raz pierwszy wprowadził RIEHL w latach 50-tych XIX wieku. Do nauki wprowadzony przez Związek Polityki Socjalnej, który skupiał uczonych zajmujących się reformą socjalną od strony naukowej.

Do wielkiego kryzysu lat 30-tych uważano, że polityka socjalna stanowi część ekonomii, ponieważ uważano, że rozwój powinien uwzględniać socjalne aspekty kryzysu.

Po wielkim kryzysie też polityka socjalna zaczęła stanowić część polityki społecznej.

Rozróżniamy polityki społeczne i filantropii. Nowoczesna filantropia obejmuje wiele dziedzin życia takich jak pomoc humanitarna, ochrona zdrowia, edukacja, kultura. Działalność w pełni bezinteresowna ale również oparta na wzajemnej pomocy w różnym stopniu sformalizowana. Zwykle filantropie określamy jako działalność charakterystyką lub humanitarną.

Organizacje:

Etapy rozwoju państwowej polityki społecznej( wg Peowsona)

  1. Narodziny(1880 - 1914);

  2. Konsolidacja i rozwój( 1918 - 1940);

  3. Rekonstrukcja( 1945 - 1950);

  4. Względna stagnacja( 1950 - 1960);

  5. Zasadnicza ekspansja( 1960 - 1975);

  6. Strukturalne dostosowanie od 1975 roku.

Polityka społeczna w systemie nauk:

Polityka społeczna wyłoniła się z ekonomii jako dyscyplina badająca społeczne skutki rozwoju gospodarczego, zajmuje się poniższymi zagadnieniami;

- poprawa warunków życia grup słabszych ekonomicznie;

podejmuje takie zagadnienia jak:

Polityka społeczna ma związek z innymi dyscyplinami:

DEFINICJA: Polityka społeczna

  1. przedmiotem polityki społecznej jest kształtowanie ładu w społeczeństwach klasowo warstwowych. Chodzi o racjonalne kształtowanie obrazu związanego z nierównym położeniem życiowym i nierównymi ... jednostki( def. ogólna);

  2. nauka o polityce społecznej krytycznie towarzyszy rzeczywistości socjalnej, oświetla ją, porządkuje, objaśnia i opisuje. Jest nauką o działaniach publicznych i niepublicznych na rzecz jednostki i prób które zwracają na siebie uwagę ze względu na jakąś słabość socjalną.

Działania socjalne są nakierowane na:

    1. wspieranie grup ekonomicznie najsłabszych( zwolnienia z podatków, płace minimalne , zasiłki);

    2. wyrównywanie szans w dostępie do dóbr i usług( Np.: stypendia, zasiłki rodzinne, kształcenie w systemie publicznym);

    3. równouprawnienie, a więc brak dyskryminacji;

    4. asekuracja ryzyk życiowych przez system ubezpieczeń społecznych i funduszy celowych takich jak FUS, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowania Świadczeń Pracowniczych.

Związki polityki społecznej z polityką gospodarczą: występuje brak zasadniczych zgodności między sprawnością gospodarki, a realizacją celów społecznych. W związku z tym pojawia się kwestia polityki społecznej.

Możliwe związki miedzy polityką gospodarczą, a społeczną:

Jak mierzyć skuteczność polityki socjalnej:

Bilans doświadczeń okresu transformacji:

w 1999 roku zostały zreformowane dwa działy polityki społecznej to jest:

        1. instytucje i funkcjonowanie rynku pracy;

        2. system pomocy społecznej( dzięki temu objęto opieką miliony bezrobotnych, oraz zmodernizowano pomoc społeczną, te działy dostosowano do polityki rynkowej).

Okresowo większe lub mniejsze napięcie społeczne, spowodowane polityką gospodarczą i płacową( Np.: nauczyciele, rolnicy, służba zdrowia), polityka prywatyzacji.

Obiektywne przyczyny rozwoju polityki społecznej:

  1. lęk przed patologicznymi zachowaniami mieszkańców miejskich dzielnic nędzy;

  2. lęk przed spontanicznymi( niezorganizowanymi), buntami robotników;

  3. walka o prawo do zrzeszania się i presja związków zawodowych, w celu polepszenia warunków życia;

  4. konieczność odtwarzania zdolności pracowników do pracy( zwłaszcza w sytuacji wyczerpania się rezerw siły roboczej), ubezpieczenia zdrowotne, wypadkowe, chorobowe, urlopy;

  5. dostrzeganie przewagi konkurencyjnej wywołanej coraz wyższymi kwalifikacjami pracowników;

  6. przekonanie oparte na ekonomicznej teorii Keynesa, że redystrybucja dochodów na rzecz najbiedniejszych jest najskuteczniejszym sposobem przeciwdziałania recesji, ponieważ ludzie biedni maja wysoką zdolność do konsumpcji;

  7. zrozumienie dzięki teorii dóbr publicznych Samuelson`a , że alokacja rynkowa( rynek), zawodzi w obszarze konsumpcji zbiorowej. Obszar konsumpcji zbiorowej to: zdrowie, szkolnictwo, komunikacja, transport;

  8. lęk przed imigracją z najuboższych części świata. Narasta przekonanie, że warto uruchamiać międzynarodowe programy, które łagodzą kwestie społeczne występujące w związku z imigracją. Do opłacalności szczytu rozwoju społecznego zorganizowanego przez ONZ w roku 1995.

Rys historyczny polityki społecznej jako działalności w Polsce

    1. Społeczny empiryzm państwa polskiego lat 1918 - 1939( 20-lecie międzywojenne). W tym okresie próbowano rozwiązać szereg problemów społecznych takich jak:

W tym okresie ujawniły się dwie ważne szkoły w polityce społecznej:

O podstawowych rozwiązaniach społecznych w tamtym okresie decydowała walka w parlamencie; miedzy prawicą, która dążyła do ograniczenia uprawnień świata pracy, a lewica która dążyła do ich rozszerzenia. Polityka społeczna ukształtowała się w toku tej walki i miała charakter chaotyczny. Jest to okres sprawdzania skuteczności różnych rozwiązań.

Dwa okresy polityki społecznej w 20-leciu międzynarodowym:

Ministerstwo Pracy I Opieki Społecznej w całym 20-leciu międzywojennym rozwijało prawo pracy, broniąc warstw najsłabszych ekonomicznie i dzięki pracom ustawowym tego ministerstwa powstała bardzo dobra baza prawna także w zakresie polityki społecznej. Ta baza prawna przetrwała w Polsce powojennej i była podstawą do stworzenia przepisów prawa pracy zawartych w kodeksie pracy, który został uchwalony w 1974 roku. Do tej pory ta ustawa obowiązuje, chociaż sam kodeks pracy był wielokrotnie nowelizowany i przystosowywany do warunków gospodarki rynkowej.

    1. Polityka społeczna w okresie socjalizmu realnego( 1945 - 1989; doktryna równości społecznej)

W tym okresie socjalizmu dominowała ideologia równości całego społeczeństwa, wszystkich warstw społecznych. W praktyce natomiast równość oznaczała uśrednienie większości na dość niskim poziomie( równość w biedzie), materialnym i socjalnym( ekonomicznym). Druga ideologia równości okazała się nieskuteczna. Nie ustrzegła przed niesłusznym bogactwem i niezawinionym ubóstwem. Prowadziła do dużych dysproporcji dóbr ekonomicznych w społeczeństwie.

    1. Transformacje po roku 1989, a polityka społeczna.

Cechy polityki społecznej po roku 1989. Brakuje szeroko uznawanych wartości wyznaczających społeczną wizję rozwoju - solidarność jako wartość nie stała się synonimem długotrwałej integracji społecznej. Także innej wartości nie nadają sensu zbiorowemu życiu. Chodzi o takie idee( wartości), jak: sprawiedliwość, równość szans, dobro wspólne. Występują zaś fetysz pieniądza i szybka komercjalizacja obszarów, które były uznawane przed rokiem 1989 za domenę państwowej polityki społecznej. Polityka społeczna rozwija się często w sposób żywiołowy i koniunkturalny.

Kwestia społeczna

Pierwsza próba usystematyzowania podejścia do polityki społecznej została przeprowadzona przez Stanisława Głębińskiego w 1913 roku.

Definicja według Głębińskiego polityki ekonomicznej i społecznej

Polityka ekonomiczna to nauka o warunkach gospodarczego dobrobytu i rozwoju społecznego, a polityka społeczna to nauka o łagodzeniu i załatwianiu kwestii społecznej.

Kwestia społeczna - zadanie zapowiadająca społeczeństwu równowagę i rozwój. Zdaniem tego teoretyka kwestia społeczna jest podstawową kategorią i przedmiotem badań polityki społecznej.

Wymienia on między innymi następujące kwestie.

Współczesne rozumienie kwestii społecznej( socjalna).

          1. Kwestia społeczna stanowi stan lub proces społeczny blokujący w szerokiej skali zaspokojenie podstawowych potrzeb ludzkich;

          2. Jest to konkretny problem społeczny, o szczególnie dotkliwym wpływie na życie i działanie członków danej zbiorowości.

Źródła kwestii społecznych:

Tkwią one wewnątrz społeczeństwa w takich zasadach i mechanizmach życia społecznego, które powodują deprywację szerokich rzesz ludzkich. Konsekwencją tego jest zagrożenie dla substancji biologicznej, kulturowej i dla spójności społeczeństwa. Nie należą one do zindywidualizowanych problemów jednostek. Dotyczą całych grup społecznych. Są uporczywe, długotrwałe i stanowią zagadnienia do rozwiązania. Nie wystarczają w tym zakresie tylko środki doraźne i interwencyjne, ale konieczne są rozwiązania systemowe.

Uwarunkowania kwestii społecznych:

Teoria asymetrii stojąca u podstaw zagadnienia kwestii społecznej.

Definicja teorii asymetrii:

UMIARKOWANY

INTENSYWNY

KRYTYCZNY

Niedostatek

Bieda

Nędza

Dyskomfort mieszkaniowy

Brak samodzielnego mieszkania

Bezdomność

Bezrobocie czasowe

Bezrobocie długotrwałe( 1-2 lata i dłużej)

Bezrobocie chroniczne

Stygmatyzacja(naznaczenie)

Marginalizacja

Wykluczenie

Niepewność

Uzależnienie od pomocy

Bezradność

Dostrzeżono, że między organizacjami poprzez, które wyrażone są interesy ekonomiczne i społeczne, nie ma równowagi sił, istnieje asymetria. Teoria asymetrii zaprzecza liberalnym koncepcjom, ludzie tworzą takie organizacje, które najlepiej wyrażają ich interesy i następnie powstaje między nimi naturalna równowaga. Teoria asymetrii twierdzi, że nie ma takiej równowagi pomiędzy wyrażaniem i realizacją interesów różnych grup. Oznacza to, że siła organizacyjna jednych grup ogranicza lub uniemożliwia realizacje interesów innych grup.

W Polsce dużą siłę mają następujące grupy społeczne:

Natomiast słabe są następujące grupy:

U podstaw teorii asymetrii stoi teoria nierówności, która mówi o tym, że potrzeby grup zorganizowanych artykułowane są przez silne grupy społeczne. Natomiast grup niezorganizowanych nie są artykułowane, więc są marginalizowane.

Nowe ruchy socjalne częściowo wypełniają lukę między grupami społecznymi zorganizowanymi i niezorganizowanymi. Są to takie ruchy jak:

Kwestia społeczna jako pojęcie wiąże się z następującymi określeniami:

Trzy wymiary kwestii społecznej:

Przykłady:

Przykłady:

Przykłady:

Bogata północ i biedne południe, z jednej strony część krajów ma sukcesy rozwojowe, a z drugiej strony obszary chorób, zacofania, wojen( Np.: kraje afrykańskie).

Podejście przedmiotowe i podmiotowe do kwestii społecznej.

W znaczeniu podmiotowym analizujemy sytuację socjalną poszczególnych grup społecznych takich jak:

W pojęciu przedmiotowym jest to analiza takich zagadnień jak:

Stopnie dotkliwości kwestii socjalnej

Definicja Auleytnera

Kwestie socjalną można zdefiniować jako wyraz asymetrycznych przekształceń w rozwoju gospodarczym, które prowadzą do zagrożeń społecznych. Zagrożenia społeczne oznaczają możliwość degradacji ludzi. Dlatego rozwiązanie kwestii społecznej powinno nie tylko likwidować zagrożenia( tak doraźnie), ale także humanizować sferę gospodarczej działalności.

DOKTRYNY POLITYKI SPOŁECZNEJ A DWA TYPY MYŚLENIA

Doktryny polityki społecznej można określić jako kompleksy teoretyczno-normatywne( czyli logicznie uporządkowane systemy myślowe zawierające koncepcję kształtowania stosunków społecznych w oparciu o przyjęte systemy wartości).

Wszystkie doktryny mają dwa typy myślenia( wspólne elementy)

  1. myślenie ideologiczne, które wiąże się z wartościami i normami działań uznawanych za ważne( sprawiedliwość, solidarność). W praktyce funkcjonują różnorodne i często przeciwstawne systemy wartości( równość, wolność). Każda poważna idea zawiera w sobie elementy utopi. Utopiści chcą nowego, lepszego świata, natomiast reformatorzy dążą do poprawy świata zastanego.

  2. myślenie technologiczne inaczej instrumentalne; istotą takiego myślenia są szczegółowe i konkretne programy działania, które wskazują na elementy prawne, ekonomiczne, socjalpolityczne, które są potrzebne aby działania społeczne były skuteczne.

Funkcje doktryn polityki społecznej:

Postawy polaków wobec rzeczywistości społecznej w okresie transformacji

        1. Ucieczka od myślenia wartościami;

        2. Dominuje myślenie instrumentalne nastawione na bieżącą skuteczność rozwiązań socjalnych. Myślenie to nie zawiera w sobie badania i oceny przyszłościowych skutków społecznych bieżących rozwiązań socjalnych.

Modele polityki społecznej

Autor \ Model

Liberalny

Konserwatywny

Socjalny

Tetmuss

Marginalny, Rezydualny

Motywacyjny

Instytucjonalno - redystrybucyjny

Furniss Telton

Państwo pozytywne

Bezpieczeństwa socjalnego

Dobrobytu społecznego

Esping - Anderson

Liberalny

Konserwatywno - korporacyjny

Socjaldemokratyczny

Księżopolski

Rezydualny

Korporacyjny

Opiekuńczy

Modele polityki społecznej według Tetmussa

Model marginalny opiera się na założeniu istnienia dwóch naturalnych kanałów zaspokojenia indywidualnych potrzeb. Są nimi rynek prywatny i rodzina. Według tego modelu właściwym celem państwa jest nauczanie ludzi jak radzić sobie bez państwa.

Model motywacyjny inaczej służebny, wydajnościowy zakłada priorytet zasług i wydajności pracy w procesie zaspokajania potrzeb. Natomiast programy socjalne traktuje się jako dodatek do gospodarki.

Model instytucjonalno - redystrybucyjny ujmuje politykę społeczną za integralna instytucje w ramach danego społeczeństwa, która gwarantuje powszechny dostęp do świadczeń i usług na podstawie kryterium potrzeb.

Model polityki społecznej według Esping - Anderson

Model liberalny - dominują świadczenia w postaci skromnych transferów o charakterze opiekuńczym, programy ubezpieczeń społecznych mają charakter umiarkowany, obowiązuje zasada aby świadczenia społeczne nie zastępowały pracy. Podejście liberalne opiera się na założeniu, że w sferze polityki społecznej decydującą rolę powinien odgrywać wolny rynek oraz, że problemy społeczne są wywoływane przyczynami natury jednostkowej, osobowościowej.

Model konserwatywno - korporacyjny. Korporatyzm wynika z Katolickiej Nauki Społecznej, w której przywiązuje się dużą wagę do utrzymywania tradycyjnych wartości rodzinnych. Instytucje publiczne nie powinny zastępować rodzin, a w szczególności nie powinny zabierać jej dochodu, który jest niezbędny do utrzymywania rodziny.

Model socjaldemokratyczny występuje w krajach, w których powszechne i bezwarunkowe prawa socjalne zostały przyznane nie tylko warstwom najuboższym ale także klasie średniej. Socjaldemokraci budują państwo dobrobytu gwarantujące wszystkim członkom społeczeństwa równe prawo do wspólnego standardu życia. Obowiązkiem podmiotów społecznych jest sprawiedliwe zabrać oraz sprawiedliwe podzielić. A więc rozwiązywanie problemów społecznych widzą w socjalizacji sfery podziałów.

Problemy społeczne i kwestie socjalne mogą być rozwiązane przede wszystkim przez państwo jako instytucje ale także przez inne podmioty polityki społecznej.

Cechy modelu liberalnego.

Cechy modelu konserwatywnego.

Cechy modelu socjalnego.

Prawa socjalne. Jest to zbiór wolności i uprawnień każdego człowieka w dziedzinie polityki społecznej. Prawa socjalne razem z prawami obywatelskimi, politycznymi, ekonomicznymi stanowią zbiór prawa człowieka.

Najpełniej prawa socjalne określa Powszechna Deklaracja Prawa Człowieka ONZ uchwalona 10.XII.1948 r.

Wstęp: „Zważywszy, że uznanie przyrodzonej godności oraz równych i niezbywalnych praw wszystkich członków wspólnoty ludzkiej jest podstawą wolności, sprawiedliwości i pokoju na świecie.”

Ta deklaracja zawiera 30 artykułów.

Art. 22: „Każdy człowiek jako członek społeczeństwa ma prawo do zabezpieczenia społecznego i jest upoważniony dzięki wysiłkowi narodowemu i współpracy międzynarodowej oraz stosownie do organizacji zasobów państwa do korzystania z praw ekonomicznych, socjalnych, kulturowych nieodzownych dla jego godności i swobodnego rozwoju swojej osobowości.”

Art. 25:”Każdy człowiek ma prawo do poziomu życia zapewniającego zdrowie i dobrobyt jemu i jego rodzinie, włączając w to wyżywienie, odzież, mieszkanie, opiekę lekarską, niezbędne świadczenia socjalne oraz ma prawa do zabezpieczenia na wypadek bezrobocia, choroby, niezdolności do pracy, wdowieństwa, starości lub utraty środków do życia w sposób od niego niezależny.”

Konstytucja a prawa socjalne. Prawa socjalne są aksjologicznym wyrazem woli danego narodu do kreowania własnego świata na bazie wartości podstawowych.

Trzy zasadnicze zadania państwa w zakresie praw socjalnych.

  1. poszanowanie - czyli powstrzymywanie się od wszelkich działań, które mogłyby przeszkadzać w pełnym korzystaniu z praw socjalnych przez każdego człowieka, w tym więźniów, nielegalnych imigrantów, mniejszości narodowe.

  2. ochrona - skuteczne używanie środków przestrzegania tych praw.

  3. realizacja - podjecie działań prawnych, administracyjnych, budżetowych, sądowych i innych niezbędnych do ułatwienia i zapewnienia realizacji praw socjalnych.

Zapisy praw socjalnych w konstytucji. Minimalna ilość praw socjalnych jest w takich krajach jak Austria i Dania. Rozbudowane zapisy są w: Hiszpanii, Finlandii, Grecji, Niemcy, Portugalia, Szwecja. Wielka Brytania nie posiada konstytucji. W Polskiej konstytucji z 1997 r. Znajduje się szeroki zapis praw socjalnych.

Podstawowe wartości socjalne zawarte w Konstytucji.

Zasada sprawiedliwości społecznej - oznacza wartościowanie rzeczywistości społecznej z punktu widzenia realizacji określonych standardów prawnych uchwalonych na drodze demokratycznych procedur (w świetle Konstytucji).

Godność osoby ludzkiej (zapis w polskiej konstytucji) ma być spełniona poprzez respektowanie sprawiedliwości społecznej i poprzez działalność samorządów terytorialnych decydujących o jakości życia społecznego.

Wybrane zapisy praw socjalnych w konstytucji

Co oznacza realizacja funkcji społecznej?

Dostrzec problem, należy zbadać problem/kwestię, ocenić poprzez system wartości oraz działać w oparciu o różne instytucje miedzy innymi prawne i finansowe.

Wybrane szkoły społeczne odnoszące się do polityki społecznej

Szkoła Liberalna

Liberalizm:

Mamy cztery zasady liberalizmu:

Doktryna liberalizmu zawiera następującą podstawy tezę, że najlepsza jest ta działalność moralnie, która zmierza do zadowolenia największej liczby ludzi.

Państwo jako podmiot polityki społecznej

        1. państwo powinno być opiekunem;

        2. powinno dbać o przestrzeganie w życiu społeczno-ekonomicznym reguł uczciwej gry.

Liberalizm jest doktryną indywidualistyczną i z tego względu dobro jednostki jako wartości jest najważniejsze, natomiast interes społeczeństwa wynika z interesów poszczególnych jednostek.

Doktryna F. A. von Hayeka (J. Rawls)

Von Hayek jest jednym z najważniejszych przedstawicieli liberalizmu i uważa, że najważniejsze znaczenie w życiu jednostki ma wolność. Swoboda działania oraz zagwarantowanie indywidualnych wolności determinuje rozwój społeczny i gospodarczy. Wolność wyboru oznacza działanie zgodne zarówno z własną wiedzą, wyznawanymi wartościami, a także zgodne z własnymi celami/preferencjami. Gospodarka rozwijająca się w oparciu o wolność jednostki prowadzi do dużych nierówności, a „nierówność jest filarem postępu/rozwoju”. Ekonomiczna przewaga jednych nad drugimi staje się warunkiem postępu dla wszystkich dzięki podatkom, nakładu na sferę publiczną; zwłaszcza w zakresie zdrowia i szkolnictwa. Dzięki wiedzy, która osiągnięta przez nielicznych staje się dostępna dla wszystkich. Równość zdaniem Hayeka ma negatywne skutki: niedostatek jednych nikogo nie uprawnia do zabierania bogatym. Państwowa redystrybucja dochodów oznacza zabieranie jednym, a dawanie drugim, zgodnie z przepisami prawnymi co oznacza hamowanie rozwoju. Równość, w tym równość startu zwalnia mobilność społeczeństwa, postęp i demotywuje ludzi.

Rawls uważa, ze sprawiedliwość jest wartością pierwotną, a z niej wyrastają wszystkie inne wartości, a także wolność. Wszyscy ludzie powinni mieć równy dostęp do stanowisk, wykształcenia - równy start. I tylko wtedy nierówności możemy oceniać jako sprawiedliwe społecznie. Rawls uważa, ze możliwość realizowania przez jednostkę własnego planu życia jest fundamentalną cechą dobrze urządzonego społeczeństwa i stanowi podstawowe kryterium oceny stopnia sprawiedliwości istniejących systemów społecznych.

Społeczna gospodarka rynkowa

Jest to model niemiecki - w teorii i w praktyce. Model ten akceptuje gospodarki rynkowe zasady liberalizmu, ale z drugiej strony podkreśla rangę realizacji celów społecznych. Jest to idea powiązania zasady społecznego działania rynku z zasadą wyrównywania społecznego (z zasadą wyrównywania nierówności). Skuteczna polityka społeczna jest czynnikiem rozwoju społecznego.

Zasady S G R

Zasada państwa demokratycznego i prawnego

Naród jest jedynym i najwyższym suwerenem władzy publicznej. Obowiązuje konstytucyjny podział władzy na: ustawodawczą, wykonawczą, sądowniczą.

Zasada państwa socjalnego

Państwo ma obowiązek zapewnienia obywatelom pewnego poziomu bezpieczeństwa socjalnego i ekonomicznego, w celu zapewnienia wszystkim godnego bytu i życia. Państwo ma konstytucyjny obowiązek prowadzenia polityki społecznej, która nadmierne rozpiętości dochodowe.

Zasada pomocniczości/subsydiarności

Ma charakter podstawowy dla systemu SGR. Została sformułowana w encyklice „Quadagesimo Anno” z 1931 roku. Jest to obecnie zasada, która organizuje ład społeczny w Unii Europejskiej. Jej istota sprowadza się do decentralizacji władzy w myśl powiedzenia „tyle społeczeństwa ile można, tylko tyle państwa ile konieczne”. Decentralizacja władzy - chodzi o organy samorządowe, fundacje, stowarzyszenia, ruchy obywatelskie.

Zasada solidarności

W polityce społecznej odnosi się w szczególności do ubezpieczeń społecznych. Oznacza to równoczesne opłacanie składek przez pracowników jak i pracodawców.

Zasada współdecydowania

Chodzi o współdecydowanie czyli partycypacje pracowników o aktywne wpływanie pracowników na działalność firmy, oznacza to informowanie pracowników o sprawach firmy i możliwości podejmowania decyzji na stanowisku pracy i wpływa na decyzje podejmowane w sprawie całej firmy.

Model SGR na przykładzie Niemiec

Do teorii model ten wprowadziła Muller-Armach. Zaś do praktyki jako pierwszy po II wojnie światowej wprowadził go minister gospodarki niemieckiej L. Erhardt. W Niemczech jest 16 landów, krajów federalnych, istnieje konstytucyjny podział kompetencji miedzy landami, a państwem. Sfera socjalna jest finansowana z budżetu socjalnego, który jest wyodrębniony od lat 60-tych. Niemiecki budżet socjalny zawiera informacje o:

Zasada opiekuńczości państwa - traktuje się opiekuńczość jako dodatek do aktywności gospodarczej i społecznej obywateli, ale w praktyce często się mówi o nadopiekuńczości państwa niemieckiego w sensie negatywnym, ponieważ polityka socjalna prowadzi do kosztów socjalnych oraz ubezwłasnowolnienia i baraku samodzielności części obywateli.

Zasada pluralizmu - łączy się z zasadą pomocniczości. Państwo stara się wyzwolić inicjatywy społeczne tak aby one obciążały urzędy i władze publiczne.

Istnieje podział na socjalne służby publiczne, a także funkcjonuje system niezależności od tych służb państwowych, na które składa się 6 wiodących organizacji społecznych:

Obowiązuje zasada partnerstwa we współpracy tych organizacji tzn. że uzupełniają się nawzajem, pomagają potrzebującym. Zakres działalności t utrzymanie szpitali, pomoc ludziom starszym, upośledzonym, niepełnosprawnym, poszkodowanym, potrzebującym.

Misje dworcowe

Jest to przykład pluralistycznego działania niezależnych organizacji społecznych. Są to instytucje polityki społecznej zajmujące się podróżnymi w potrzebie. Praca w tych misjach trwa całą dobę i ma służyć podróżnym, a nie bezdomnym. Opiekują się one osobami niepełnosprawnymi, ludźmi starszymi, samotnymi matkami z dziećmi, młodymi uciekinierami.

Projekt Bocznej Ulicy (Dania)

Rola sektora non-profit w realizowaniu zadań aktywnej polityki społecznej polega na tworzeniu form alternatywnych, uzupełniających tam gdzie sektor publiczny zawodzi lub nie radzi sobie z jakimś zadaniem. W latach 60-tych i 70-tych panowało wysokie bezrobocie od 12% do 15% i dlatego chrześcijańskie stowarzyszenie społeczne, które miało siedzibę w jednej z dzielnic Kopenhagi podjęło działalność społeczną. Była to biedna dzielnica robotnicza wiele małych sklepów upadło bo na rynek weszły sieci hipermarketów. Charakteryzowało ją zapuszczenie, zaniedbanie. Studenci postanowili pomóc osobom z tej dzielnicy. Ze względu na to, że stowarzyszenie przejęło wszystkie zamknięte sklepy na jednej z bocznej ulic. Środki pochodziły z dotacji państwowych i funduszy prywatnych. Mieszkańcy współdecydowali o przeznaczeniu lokali. Lokalni bezrobotni znaleźli zatrudnienie przy adaptacji pomieszczeń. Powstały miedzy innymi następujące przedsiębiorstwa usługowe:

III sektor w Polsce

Działa na pograniczu sektora prywatnego i państwowego. Otrzymuje dotacje i subwencje z sektora publicznego, ale ma możliwość prowadzenia działalność gospodarcza. Ma wyraźnie określoną misję społeczną. Obejmuje różnego rodzaju organizacje społeczne, w tym fundacje i stowarzyszenia non-profit; np.: CARITAS, Polska Akcja Humanitarna, Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy.

Podstawowe fakty o organizacjach pozarządowych, stowarzyszeniach i fundacjach.

Raport z badania w 2002 roku.

W Polsce zarejestrowanych jest około 37000 stowarzyszeń i 5000 fundacji. 91% tych organizacji powstało po roku 1989. Ponad połowa tych organizacji nie zatrudnia stałego personelu. Najwięcej stowarzyszeń i fundacji działa w następujących obszarach: sport 59%, oświata i edukacja 48%, ochrona zdrowia, rehabilitacja i pomoc osobom niepełnosprawnym 33%, kultura i sztuka 27%.

Zasady finansowania stowarzyszeń i fundacji

Najtrudniejsze przeszkody w działalności tych organizacji

­Państwo dobrobytu - Welfare - stare (na przykładzie Szwecji)

Retrenchment - termin ten oznacza ograniczenie wydatków.

Czym był ten model?

Socjolog Antony Giddens spopularyzował wyrażenie „trzecia droga”. I jest to model który łączy efektywność kapitalistycznych rynków i bezpieczeństwo socjalne. Jego cechą było współdziałanie miedzy pracą a kapitałem. Poprzez centralne negocjacje między związkami zawodowymi, a organizacjami pracodawców uzgodniono politykę płacową, która gwarantowała równe płace za taka samą pracę, niezależnie od tego jak zyskowne było przedsiębiorstwo. Nierentowne firmy w związku z tym upadały, a rentowne wzmacniały się. Szwedzka polityka społeczna rozwijała się w oparciu o świadczenia powszechne. Uprawnienia do świadczeń powszechnych nabywało się niezależnie od dochodu.

Zalety systemu świadczeń społecznych:

Badania porównawcze pokazują, że świadczenia skierowane wyłącznie do ubogich powodują stygmatyzację ich odbiorców. Państwowa polityka społeczna, której środkiem są świadczenia powszechne opiera się na zasadzie obywatelstwa socjalnego. Obywatel ma prawo do opieki zdrowotnej nie dlatego, że jest bogaty ale dlatego, że jest obywatelem i jest chory. Dzięki świadczeniom powszechnym jest poparcie klasy średniej i przyzwolenie na wysokie podatki.

Zasadnicze cechy charakteryzujące zmiany w Szwedzkiej polityce społecznej lat 90-tych

  1. obcinanie wydatków i przekształcanie programów socjalnych;;

  2. rozszerzenia usług prywatnych kosztem sfery publicznej.

Pojęcia w polityce społecznej

Ekskluzja społeczna - oznacza wykluczenie społeczne. Po raz pierwszy pojawiło się we Francji w latach 60-tych dwudziestego wieku i weszło już na stałe do słownictwa nauk społecznych.

Znaczenie tego pojęcia:

Najczęściej zagrożone grupy społeczne to: dzieci, młodzież, osoby niepełnosprawne, ludzie starzy, bezdomni, imigranci, uchodźcy, mniejszości etniczne, ubodzy, nadużywający narkotyków i alkoholu, osoby chore psychicznie, bezrobotni, kobiety.

Inkluzja społeczna - przeciwieństwo ekskluzji. Jest to integracja osoby, rodziny, grupy ze zorganizowanym społeczeństwem.

Równość i nierówność społeczna

Kategoryzacja pojęcia równości:

Zasada według potrzeb

:

Zaspokójmy potrzeby wszystkich obywateli, które są zróżnicowane, każdemu według jego potrzeb.

Równość a sprawiedliwość społeczna

­Reguły równościowego traktowania są też kategoriami sprawiedliwości społecznej. Sprawiedliwe społecznie jest spełnienie postulatu sprawiedliwości dystrybucyjnej. Jest to stan w którym jednostki mają lub otrzymują to co im się słusznie należy zgodnie z jakimś standardem społecznie akceptowanym równej miary.

Cechy sprawiedliwości społecznej

  1. ­to jest takie uregulowanie nierówności aby największe korzyści mogli uzyskiwać ci, którzy znajdują się w sytuacji najmniej korzystnej;

  2. stworzenie możliwości poszczególnym jednostkom realizacji ich własnego planu życia;

  3. podnoszenie poziomu minimum gwarantowanego, na przykład minimalna płaca, ale także minimalny zasiłek stały jako narzędzia zmniejszenia nierówności.

Międzynarodowe podmioty polityki społecznej

ONZ jako podmiot globalnej polityki społecznej

Karta narodów zjednoczonych podpisana została 26.04.1945 roku w San Francisko. Karta ta dała początek ONZ, która jest oparta na zasadzie suwerennej. Polska była sygnatariuszem tej karty i w 1845 roku ją ratyfikowała.

Celami ONZ zgodnie z tą kartą są:

  1. utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa;

  2. rozwijanie przyjaznych stosunków między narodami w oparciu równouprawnienie i samostanowienie narodów;

  3. rozwijanie w drodze międzynarodowej współpracy problemów o charakterze gospodarczym, społecznym i humanitarnym;

  4. promocja i popieranie praw człowieka.

W strukturze ONZ występuje wiele organizacji i programów, które realizują politykę społeczną w wymiarze globalnym. ONZ zajmuje szczególne miejsce w systemie organizacji międzynarodowych ponieważ pełni wobec nich rolę nadrzędna i koordynuje ich działalność.

Struktura organizacyjna ONZ

Rada Społeczno - Gospodarcza­

Składa się z 54 członków wybieranych na 3-letnie kadencję ale co roku zmienia się 1/3 składu Rady.

Działalność Rady Społeczno - Gospodarczej

  1. działanie na rzecz rozwoju międzynarodowej współpracy gospodarczej, społecznej, kulturalnej;

  2. działania dotyczą oświata, zdrowia oraz przestrzegania praw człowieka;

  3. uchwala zlecenia i opracowuje konwencje;

  4. zarządza wieloma organizacjami pozarządowymi o charakterze międzynarodowym i przyznaje im status konsultacyjny przy tej Radzie.

W ostatnich latach Rada Społeczno - Gospodarcza stała się główna instytucją na świecie, która się zajmuje zmniejszeniem dysproporcji wynikających z globalizacji. Np.: chodzi o zmniejszenie przepaści cyfrowej pomiędzy państwami rozwiniętymi, a rozwijającymi się, poprzez prowadzenie prac nad technologiami informacyjnymi i komunikacyjnymi. Koordynuje działania licznych komisji, które podejmują takie kwestie jak populacja, zrównoważony rozwój, rozwój społeczny.

Organizacje wyspecjalizowane należące do systemu ONZ

Do organizacji wyspecjalizowanych zajmujących się problemami społecznymi należą:

Międzynarodowa Organizacja Pracy

Jest to jedna z głównych organizacji wyspecjalizowanych. Została utworzona w 1919 roku przez Wersalska konferencję pokojową i została przekształcona w organizację wyspecjalizowaną w ONZ w 1945 roku. Do zadań MOP należy miedzy innymi:

Konwencje uchwalone przez MOP tworzą swoisty międzynarodowy kodeks pracy i postępu społecznego. Ratyfikowanie konwencji przez dane państwo oznacza, że musi dostosować ustawodawstwo krajowe do zapisów tej konwencji. Konwencje są ratyfikowane na zasadzie dobrowolności i wchodzą w życie bezpośrednio po ratyfikowaniu przez co najmniej trzy państwa. Polska jest członkiem MOP od 1919 roku.

Deklaracja Milenijna wrzesień 2002

Milenijne cele rozwoju ONZ

Działania prowadzące do realizacji

Wyeliminować skrajne ubóstwo i głód

      • zmniejszyć o połowę liczbę ludności, których dochód nie przekracza 1$USD dziennie;

      • zmniejszyć o połowę liczbę ludzi którzy cierpią głód;

Zapewnić powszechne nauczanie na poziomie podstawowym

      • zapewnić wszystkim chłopcom i dziewczętom możliwość ukończenia pełnego cyklu nauki na poziome podstawowym;

Promować równość płci i awans społeczny kobiet

      • wyeliminować nie równy dostęp płci do I i II szczebla edukacyjnego do roku 2005, a na wszelkich szczeblach do roku 2005;

Ograniczyć umieralność dzieci

      • zmniejszyć o 2/3 wskaźnik umieralności dzieci do 5 lat;

Poprawić opiekę zdrowotną nad matkami

      • zmniejszyć o ¾ wskaźnik umieralności matek

Ograniczyć rozpowszechnianie HIV, AUDS, malarii i innych chorób

      • zmniejszyć wskaźnik umieralności o ¾

Stosować równoważne metody gospodarowania zasobami naturalnymi

      • stosować metody hamujące zubożenie zasobów środowiska naturalnego;

      • zmniejszyć o połowę liczbę ludzi pozbawionych stałego dostępu do czystej wody pitnej;

      • do roku 2020 osiągnąć znaczną poprawę warunków życia przynajmniej 100 mln slumsów

Stworzyć globalne partnerskie porozumienie

  • promowanie dobrej praktyki rządzenia, rozwoju i organizacji na poziomie krajowym i międzynarodowym;

  • wyjście naprzeciw potrzebom najsłabiej rozwiniętych państw poprzez zniesienie ceł, redukcję i umorzenie długów;

  • we współpracy z krajami rozwijającymi stworzyć miejsca pracy godnej i produktywnej dla młodzieży;

  • we współpracy z sektorem prywatnym umożliwić dostęp do nowych technologii zwłaszcza informacyjnych i komunikacyjnych.

Rada Europy

Rada Europy jest międzynarodową organizacją, która została powołana do życia 5 maja 1949 roku. Każde państwo europejskie może być członkiem Rady Europy pod warunkiem, że zaakceptuje zasadę państwa prawa. Polska przystąpiła do Rady Europy w 1991 roku.

Podstawowe cele Rady Europy

„Celem Rady Europy jest osiągnięcie związku miedzy jej członkami dla ochrony i popierania ideałów i zasad, które stanowią ich wspólne dziedzictwo oraz dla przyczynienia się do ich postępu społecznego i gospodarczego”.

Przykłady kwestii objętych działalnością Rady Europy:

Jednym z najważniejszych dokumentów Rady Europy jest Europejska Karta Społeczna, która została uchwalona w 1961 roku, a znowelizowana w 1996 roku. Ta Karta jest najważniejszą konwencją w obszarze polityki społecznej Rady Europy. Znowelizowana Karta zawiera 31 praw, których realizacja ma zapewnić polepszenie standardów życia ludności oraz dobrobyt społeczny. Za podstawowy trzon normatywny uznano artykuł 9 znajdujący się w EKS.

Ratyfikacja EKS oznacza przyjęcie co najmniej 6 zobowiązań z 9, które należą do trzonu normatywnego. Polska ratyfikowała Kartę w 1997 roku, oznacza to przyzwolenie na międzynarodową kontrolę wypełniania tych zobowiązań oraz istnieje obowiązek składania szczegółowych sprawozdań z realizacji Karty.

Wybrane prawa socjalne z Karty:

Model aktywnej polityki społecznej

Programy socjalne mają na celu zabezpieczenie dochodów warstw najuboższych i zapewnienie im bezpieczeństwa socjalnego ustępuje na rzecz programów socjalnych podkreślających aktywna rolę klientów polityki społecznej. Podejście aktywizujące jest to usamodzielnienie się klientów pomocy społecznej (lepiej dać ludziom wędkę a nie rybę).

Dlaczego działania osłonowe są relatywnie trwałe w polityce społecznej?

Część klientów pomocy społecznej nie jest w stanie żyć samodzielnie. Usamodzielnienie pod przymusem jest nieefektywne i wzmaga dodatnie cierpienia. Jest to ostatnie ogniwo wsparcia przed warunkami uwłaszczającymi godności. W ostatnich 20, 30-tu latach nastąpił kryzys państwa opiekuńczego i nastąpił wzrost popularności metod aktywizujących klientów pomocy społecznej.

Zasadnicze fazy tego przejścia:

        1. Dekada lat 80-tych, 90-tych nastąpił częściowy demontaż państwa opiekuńczego. Jest to okres jego krytyki z pozycji neoliberalnej. Jest to okres reform socjalnych. Demontaż państwa opiekuńczego:

            1. wzrost znaczenia mechanizmu konkurencji w organizacji usług społecznych. Na początku dekady lat 90-tych najpierw w Wielkiej Brytanii, a później w Europie kontynentalnej, rozwijana była koncepcja rynków wewnętrznych, która zakładała utrzymanie programów państwowych, ale wprowadzono pewne elementy rynkowe w niektórych segmentach polityki społecznej między innymi oddzielenie funkcji płatnika i dostarczyciela usług; płatnikiem był budżet państwa, a usługodawcą czasem są placówki prywatne. W ten sposób wprowadzono konkurencję między ustawodawcami, np.: niepubliczne ZOZ-y w Polsce;

            2. wzrost znaczenia organizacji poza rządowych w świadczeniu usług. Zaczęto im powierzać realizację odpłatną zadań publicznych. Są tzw. przedsiębiorstwa społeczne, spółdzielnie zatrudniające osoby bezrobotne, niepełnosprawne, które częściowo zarabiają na siebie, nie są to organizacje nastawione na zysk. Częściowa komercjalizacja sektora III, rozwój działalności non-for-profit a nie tylko non-profit. Powrót do idei łączenia prawa do świadczeń socjalnych z obowiązkiem pracy. Podstawowe hasło tej koncepcji: praca zamiast zasiłku, czyli zastępowanie świadczeń pracą, natomiast nie podjęcie pracy może grozić utratą świadczeń. Określona ta koncepcja jest jako Walfare.

        2. I dekada XXI wieku

Następuje poszukiwanie nowej tożsamości europejskiej polityki społecznej i próba budowania modelu aktywnej polityki społecznej w UE. Współczesna polityka społeczna ma charakter niespójny i określona jest jako walfare mix.

10 idei przewodnich nowej Europejskiej koncepcji polityki społecznej:

  1. idea decentralizacji - oznaczająca wzrost znaczenia samorząd i sektora poza rządowego. Samorządy terytorialne stały się wykonawcą zadań publicznych. Rola samorządów lokalnych w krajach Europy Wschodnio-środkowej niż w tzw. krajach starej UE (15). W Polsce: powiatowy urząd pracy podlega samorządowi powiatowemu, główne zadanie ma starosta.

  2. zasada pomocniczości państwa, nastąpił renesans tej zasady na połowie XX/XXI wieku. Zasada została sformułowana przez Piusa XI w jednej z encyklik w 1931 roku.

  3. uznanie przez państwo podmiotowości wspólnot lokalnych;

  4. akceptacja neoliberalnego postulatu utrzymania równowagi finansów publicznych i związana z tym zgoda na ograniczenie programów socjalnych;

  5. podkreślanie znaczenia negocjacji zbiorowych, punktów trójstronnych;

  6. duża rola edukacji, a w tym systemu edukacji publicznej w celu budowy społeczeństwa wiedzy: