Forma państwa: tworzą je 3 cechy :1) reżim - demokratyczny czy totalitarny, 2) forma rządów - monarchia, republika, #) organizacja terytorialna - unitarne i związkowe.
Założenia kontrfaktyczne : założenia niezgodne z rzeczywistością używane w celu wyodrębnienia czynników w metodzie idealizacji.
Metodologia pragmatyczne: przedmiotem jej działań jest nauka pojmowana jako wytwór zabiegów poznawczych. Najbardziej uznanym dziełem jest teoria systemów dedukcyjnych jej obszarem badawczym są procedury ( to co z nich wynika). Dotyczy ona nauk matematycznych.
Metodologia apragmatyczna to dedukcja zajmująca się nauką traktowaną jako rezultat czynności badawczych uczonych
Antypozytywizm: kierunek związany z aksjologizmem każdy wartościuje czy tego chce czy nie. Uznawał wartościowanie w procesie poznania.
Pozytywizm :pojmował naukę jako badanie jasnych faktów empirycznych. Zakłada istnienie czystych faktów empirycznych wg pozytywistów przyjęcie założenia o istnieniu czystych faktów empirycznych prowadzi do uznania tezy iż pojęcia tworzone są na drodze abstrahowania poszczególnych cech wybranego zbioru podmiotów doświadczalnych. W pozytywizmie teoria nauk empirycznych są uhonorowaniem doświadczenia wynikają one z doświadczenia opartego na różnego rodzaju proceduralnych uogólniających.( prawdziwą wiedzą jest wiedza naukowa, wiedza ścisła, wolna od założeń metafizycznych)
Idealizacja: metoda idealizacji polega na rozpatrywaniu danego zjawiska w warunkach skrajnie uproszczonych. Mieści się w koncepcji esencjalistycznej nauk. Czyli uznaje poznanie danego zjawiska zarówno przez zmysły jak i przez rozum.
Zupełność pragmatyczna: jest jednym z warunków jakie musi pełnić wyjaśnienie aby było naukowe. Dotyczy tego aby odpowiedz była wyczerpująca nie rodziła wątpliwości nowych pytań.
Indukcja: rozumowanie od szczegółu do ogółu, przechodzenie od stwierdzenia jednostkowych faktów jakiejś prawidłowości do jej ogólnego sformułowania.
Abstrakcja: odrzucenie czynników ubocznych nie istotnych dla procesu idealizacji. Pominięcie zjawiskowego aspektu badanych zjawisk. Tworzymy model abstrakcyjny, który ma uchwycić istotę rzeczy.
Aksjologizm: uznaje wartościowanie w trakcie procesu poznania jak i w samych wytworach tego procesu czyli zdobytej już wiedzy. Aksjologizm twardy: wartościowanie jest konieczne musi istnieć bo przez nie dochodzimy do prawdy. Miękki aksjologizm : nie da się uniknąć wartościowania w nauce o polityce skoro musimy wartościować lepiej czynić to świadomie. Wartościowanie bywa przyczyną odejścia od prawdy ale nie da się go uniknąć.
Semantyka: dział semiotyki nauka o stosunkach wyrażeń do oznaczonych przedmiotów bada problem znaczenia języka w odniesieniu do rzeczywistości tj, język zinterpretowanej rzeczywistości.
Aprioryzm : kierunek który mówi, że poznanie otaczającej rzeczywistości jest niezależne od doświadczenia.
Wyjaśnienie probabilistyczne: gdy eksplanans uprawdopodobnia eksplanandum tylko gdy w eksplanansie występują prawa statyczne a w eksplanandum stwierdzamy po prostu zaistnienie wydarzenia a nie jego prawdopodobieństwo.
Ideologia; to zespół idei, które mogą wspierać istniejący porządek, dążąc do jego zachowania.
Sprężenie zwrotne: oddziaływanie sygnałów stanu końcowego( wyjściowego) procesu (systemu układu) na jego sygnały preferencyjne ( wyjściowe).Polega na otrzymywaniu przez układ ( proces systemu) informacji o własnym działaniu ( o zawartości wyjściowej).
Wyjaśnienie dedukcyjno - nomologiczne: tu możemy wykorzystać prawo ściśle ogólne. Służy do wyjaśniania faktów ( eksplanandum) Za pomocą prawa ( eksplanansu) lub za pomocą praw. Schemat : jeżeli….to …
Eksplanans dla wyjaśnienia wykorzystuje prawo ( lub prawa )coś co łączy prawo i fakt ( musi być dowód że możemy dane prawo wykorzystać) Tym czym są Fakty towarzyszące temu co nastąpiło ( warunki w jakich się to wydarzyło). Fakty towarzyszące to warunki wstępne zdarzenia. Dysponując nimi możemy dobrać odpowiednie prawo, które pozwoli wyjaśnić to co się wydarzyło.
Podmiot zbiorowy :to podmiot, którego struktura wyjaśniła się przez formację ekonomiczną. W badaniu ( w poznaniu) podmiot uwzględnia badania zjawiska, otoczenie i kontekst społeczny. Charakterystyczny dla esencjalistycznej koncepcji nauk. Podmiot zbiorowy struktura wykształcona przez podstawową w danym okresie formę ekonomiczną W poznaniu podmiot taki uwzględnia nie tylko badanie zjawisko ale również całe otocznie ( kontekst społeczny, nie upatrywać barier poznania).
Dedukcja: rozumowanie od ogółu do szczegółu. Wnioskowanie niezawodne. Do pojedynczych faktów dochodzimy z ogólnych praw. Racją logiczną jest przesłanka a wnioskowaniem jest następstwo.
Anamneza : przypomnienie sobie przez duszę tego co widziała w świcie idei (Platon)
Behawioryzm : jest to kierunek praktyczny który rozwinął się w XX w. Przede wszystkim w USA. Odrzucał spekulatywność nauk społecznych , skrajny empiryzm : należy badać tylko co widzimy, możemy zmierzyć i zważyć. Założenia behawioryzmu: jakkolwiek kierunek ten nie neguje występowania zjawisk psychicznych twierdzi, że są one swoistymi ubocznymi artefaktami działania mózgu których nie da się skutecznie badać metodami naukowymi gdyż są one niedostępne obserwacji. Dlatego jeśli psychologia ma być rzetelną nauką musi się ograniczyć do rzetelnych jasno zdefiniowanych eksperymentów w których ludzi poddaje się działaniu określonych bodźców, obserwuje się ich określone relacje na te bodźce.
Eksplanans: ogół sądów wyjaśniających, faktów i praw. Czyli to za pomocą czego wyjaśniamy.
Eksplanandum: to co wyjaśniamy.
Indukcjonizm: nauka opierająca się na metodzie indukcji( chodzi o wyjaśnienie pewnych praw ogólnych, przez różne jednostkowe elementy).
Typ państwa: zależy od tego jaka klasa społeczna posiada władze do tej pory mieliśmy następujące typy: niewolnictwo, feudalizm, kapitalizm, socjalizm, komunizm( który nie może tak naprawdę istnieć ponieważ dąży do zniesienia i likwidacji klas społecznych).
Aktualizacja( konkretyzacja) drugi etap metody idealistycznej polegający na uwzględnianiu czynników ubocznych .
Esencjalizm : (dialektyka) koncepcja nauki uznająca poznanie zarówno przez zmysły jak i przez rozum. Dopuszcza abstrakcję w celu dotarcia do prawdy do jej istoty. Wyłania pewne pojęcia ogólne. Pewne czynniki są bardziej istotne inne mniej dla danego zjawiska. Dialektyczny związek między istotą a zjawiskiem polega na tym, że zjawisko jest istotne a istota się jawi.
Epistemologia : nauka zajmująca się poznaniem . Wiedza, umiejętność, zrozumienie logos- nauka myśli, albo teoria poznania - ewentualnie gnoseologia (?) dział filozofii zajmujący się relacjami między poznaniem a rzeczywistością. Epistemologia rozważa istotę takich pojęć jak prawda, przekonanie, są, spostrzeganie, wiedza czy uzasadnienie.
Empiryzm: kierunek nauki który upatruje w doświadczeniu jedynych czynników dostarczających fakty. Dzieli się na empiryzm radykalny( absolutyzacja faktów), umiarkowany ( źródła ludzkiego poznania, tkwią w doświadczeniu nie rozumie- polega na kontakcie podmiotu z poznawalnym przedmiotem) genetyczny -rozstrzyga pytanie o pochodzenie masowej wiedzy i jej początku, metodologiczny - uzasadnienie wiedzy jako prawomocnej metody indukcji. Empiryzm - doktryna głosząca że źródłem ludzkiego poznania są bodźce zmysłowe.
Opinia publiczna: to opinia danego społeczeństwa na tematy polityczne i związane z państwem.
Założenie o racjonalności : to założenie na którym opiera się wyjaśnienie humanistyczne w interpretacji Jerzego Kmity. Polega ono na tym iż przyjmuje się że racjonalność jest cechą ludzką. Jest to założenie naukowca- ktoś inny zadziałał z perspektywy naukowej jest pewnym uproszczeniem rzeczywistości. Racjonalność to dążenie do wartości najbardziej przez nas preferowanej.
Neutralizm: nie dopuszcza wartościowania w nauce.
Behawioralizm : koncentruje się na analizie zachowań indywidualnych i zbiorowych , nawołuje do wykorzystywania empiryzmu badaniach naukowych.
Podmiotowość polityczna:„ oznacza świadome i zarazem czynne kształtowanie istniejącej
rzeczywistości , przeobraŜanie jej w kierunku zgodnym z własnymi potrzebami. Podmiotem
bowiem się nie „bywa" : albo się nim jest , albo nie jest. Będąc nim moŜna się nim stawać w
coraz większym stopniu, coraz pełniej.
Podmiotowość polityczna to trwała zdolność grupy lub organizacji do świadomego
podejmowania suwerennych i racjonalnych działań.
Podmiotowość polityczna jest zjawiskiem trwałym i zobiektywizowanym, integralnie
związanym z kultura ludzką.
Pojęcie kultury politycznej
Na gruncie polskiej nauki termin „kultura polityczna " nie jest nowy , pojawił się w 1905 r.. w
rozumieniu potocznym oznaczał powściągliwość polityczna, , powstrzymywanie się od
czynów ekstremalnych.
Fakt naukowy: to pewne uogólnienia, oparte na wielu spostrzeżeniach dokonanych w trakcie pracy badawczej. Składają się na teorię naukową. Stwierdzanie faktów naukowych jest więc zarazem budowaniem czy też rozbudowywaniem teorii naukowej. Niektóre z faktów naukowych przyjęto nazywać prawami naukowymi; są to fakty naukowe dokładnie ustalone, dotyczące zjawisk powtarzających się i mające szczególnie doniosłe znaczenie dla teorii naukowej. Wydobywaniu faktów z zebranego materiału i możliwym stwierdzeniu prawd naukowych służy opracowanie materiału naukowego. Stwierdzanie faktów naukowych to uogólnianie w świetle spostrzeżeń i ze względu na dany problem naukowy czy hipotezę. Pojawia się czasem niebezpieczeństwo, że w obrębie tego samego problemu i tej samej metody roboczej można stwierdzić różne od siebie fakty naukowe.
Falsyfikacja, procedura metodologiczna, której celem jest obalenie danego zdania, czyli wykazanie jego fałszywości. Falsyfikacja, zwana też negatywną weryfikacją, stanowi kryterium stosowane przy akceptacji hipotez.
fenomenalizm filoz. pogląd filozoficzny uznający za poznawalne jedynie zjawiska, natomiast byt, czyli istotę rzeczy za niepoznawalną (agnostycyzm) lub nieistniejącą; głosili go m.in. G. Berkeley, I. Kant, A. Schopenhauer.
hipoteza (tymczasowe) przypuszczenie, mające ułatwić (naukowe) wyjaśnienie zjawiska; domysł; założenie oparte na prawdopodobieństwie a wymagające sprawdzenia.
homeostaza proces utrzymywania i powracania do ciągłej równowagi w danym systemie społecznym. Homeostat - czynnik dający równowagę.
Instrumentalizm (łac. instrumentum 'narzędzie'), (filozof.) - współczesny kierunek filozoficzny będący odmianą pragmatyzmu. Według niego cała wiedza i wszelka działalność ludzka pełnią jedynie funkcje instrumentalne, czyli stanowią narzędzia (instrumenty) służące przystosowywaniu się do środowiska i opanowywaniu go.
Instrumentalizm uważany jest za późną odmianę pragmatyzmu, wyrażoną przez Johna Dewey'a. Głosił on program "powszechnej przebudowy" ustroju społecznego, w której nauka miała pełnić role instrumentu, służącego wprowadzaniu konkretnych zmian.
konfirmacja procedura potwierdzenia zdana logicznego.
Kontekst odkrycia o charakterze temporalnym: chodzi tu o umiejętność znajdowania nowych źródeł danych, czyli o znalezienie się we właściwym miejscu i czasie, by zaobserwować kilka niezwykle istotnych wydarzeń dla dalszego prowadzenia obserwacji i analizy. Kontekst odkrycia jest produktem ubocznym głównego celu badań. W badaniach empirycznych weryfikujemy już wcześniej postawione hipotezy
Legitymizacja (dosłownie: upoważnienie do działania) to (według Eugeniusza Zielińskiego) "uprawnienie rządzących do podejmowania wiążących decyzji, przy równoczesnej aprobacie rządzonych". Seymour Martin Lipset przedstawia ją natomiast jako "wysiłki podejmowane w celu wywołania i utrzymania opinii, że istniejące instytucje polityczne są najbardziej odpowiednie i właściwe dla społeczeństwa". Udzielenie legitymizacji opiera się na kryterium dobrowolności, a więc wyklucza przemoc i strach jako źródło podporządkowania.
W państwach demokratycznych najbardziej rozpowszechnioną formą legitymacji władzy są wolne wybory, co łączy się z przekonaniem, że źródłem władzy jest naród.
W systemach niedemokratycznych czynnikiem legitymizującym władzę jest ideologia. Istnienie legitymizacji zmniejsza szanse napięć i destabilizacji państwa. Przeciwieństwem legitymizacji jest delegitymizacja systemu politycznego.
Legitymizacja u Maxa Webera
Pojęcie legitymacji władzy zostało rozpowszechnione przez Maxa Webera, który wyróżnił 3 jej źródła (w politologii określa się je mianem typologii władzy i panowania):
legitymizacja władzy legalna - oparta na przeświadczeniu, że posłuszeństwo wynika z samego faktu istnienia prawa stanowionego. Pozycja przywódcy jest ściśle regulowana prawnie, funkcjonuje tu układ podwładni-przełożeni na równych prawach;
legitymizacja władzy tradycyjna - wynika z mocy panujących zwyczajów (precedensów i nawyków) oraz potęgi panujących. Kształtuje ją tradycja uważana za świętość. Naruszenie tejże tradycji przez panującego uprawnia poddanych do buntu wobec władcy. Ta forma najczęściej pojawiała się w monarchii feudalnej, np. u Karolingów we Francji, Piastów w Polsce i Rurykowiczów w Rosji;
legitymizacja władzy charyzmatyczna - wypływa z emocjonalnego stosunku do przywódcy, uznania jego wyjątkowego charakteru i niezwykłych talentów - charyzmy. Do tego typu przywódców należeli m.in. Napoleon Bonaparte, Charles de Gaulle, Józef Piłsudski, Józef Stalin. Niektóre cechy przywódców charyzmatycznych mieli także: Ruhollah Chomeini, Saddam Husajn, Nelson Mandela i Lech Wałęsa.
Legitymizacja wg Davida Eastona
David Easton przedstawia bardziej empiryczne kryteria legitymizacji władzy:
legitymizacja władzy ideologiczna - opiera się na akceptacji głównych zasad organizacji społeczeństwa: panującym systemie wartości oraz ogólnie przyjętych sposobach interpretacji przyszłości.
legitymizacja władzy strukturalna - to akceptacja norm reżimu politycznego wynikająca z przekonania o ich prawowitym i legalnym charakterze oraz wszystkich wynikających z nich norm prawnych oraz instytucji.
legitymizacja władzy personalna - wynika z szacunku dla osób sprawujących władzę. Szczególnie pomocna jest ona w momencie stabilizacji zmian jakim podlega system.
Te trzy formy legitymizacji nie wykluczają się. Spójność tych elementów zapewnia stabilność systemu politycznego.
Legitymizacja wg Davida Beethama
David Beetham wyróżnia z pojęcia legitymizacji władzy trzy elementy:
reguły - normy prawne i obyczajowe panujące w grupie społecznej. Ich zachowanie przy zdobywaniu i sprawowaniu władzy zapewnia jej legalność.
przekonania - minimum wspólnych przekonań grup rządzących i rządzonych. Jeśli władza oparta o reguły znajduje oparcie również na poziomie przekonań, wtedy nadal jest legalna.
zachowania - czyli czynne przyzwolenie ze strony grup podporządkowanych na bycie rządzonymi. Wyraża się to np. w udziale w wolnych wyborach, referendach, publicznych deklaracjach poparcia. Na tym poziomie istnieje pewność, że grupy podporządkowane identyfikują się z rządzącymi.
metodologia opisowa część metodologii w ramach której ustalano jakieś reguły postępowania niezależnie od preferencji filozoficznych czy moralnych; opisuje czynności badawcze i ich wytwory.
metodologia normatywna cześć metodologii w której mogą się pojawiać uzasadnione kontrowersje przy dochodzeniu do prawdy istnieje tu obszar niezawodnych reguł postępowania, która przedstawia normy zasady prawidłowego postępowania
Podział na metodologię normatywną i opisową wziął się od Nowaka.
nauki dedukcyjne, nauki formalne, nauki aprioryczne, naukozn., metodol. nauki, w których uznaje się twierdzenia jedynie wówczas, gdy się je wyprowadzi metodą dedukcji z twierdzeń już uznanych; nauki dedukcyjne są nauki matematyczne i logika formalna.
nauki empiryczne, nauki indukcyjne, naukozn., metodol. nauki, w których gł. podstawą twierdzeń są zdania bezpośrednio oparte na doświadczeniu, uzasadniane również metodą indukcji (np. fizyka).
TYPOLOGIE (PODZIAŁY) NAUK:
1.nauki formalne (dedukcyjne) - punktem wyjścia dla formułowania twierdzeń w naukach formalnych są aksjomaty, czyli założenia wstępne, przyjęte bez dowodu jako zdania prawdziwe. Następnie na podstawie przyjętych reguł dowodowych buduje się twierdzenia będące konsekwencjami aksjomatów i twierdzeń poprzednio z aksjomatów wyprowadzonych.
2.nauki empiryczne (realne) - w punkcie wyjścia gromadzi się zdania o faktach (zdania spostrzeżeniowe) oparte na doświadczeniu nie budzącym wątpliwości. Z kilku zdań spostrzeżeniowych buduje się zdanie rejestrowe, na podstawie którego buduje się hipotezę (prawo) z której wynikają wszystkie zdania o stwierdzonych faktach i zdania spostrzeżeniowe.
Nauki realne (empiryczne) badają rzeczywistość i przedmiot ich badań jest realny - istnieją :
a. nauki przyrodnicze - badają rzeczywistość przyrodniczą - przyrodę ożywioną i nieożywioną wraz z człowiekiem jako jej częścią w jego wymiarze fizycznym.
b. nauki społeczne - badają rzeczywistość społeczną - zbiorowości ludzkie i związaną z nimi działalność człowieka oraz jej wytwory.
c. nauki humanistyczne - nauki o tworach kultury w szerokim tego słowa znaczeniu.
3.nauki idiograficzne - ich celem jest: opis osobliwości, przyczynowe lub genetyczne wyjaśnienia poszczególnych stanów rzeczy lub zdarzeń, formułowanie twierdzeń o jednostkowych faktach.
4.nauki nomologiczne - celem ich jest wykrywanie ogólnych prawidłowości ujawniających się w przyrodzie i społeczeństwie.
Nie mogą istnieć nauki typowo idiograficzne lub nomologiczne.
Nauki teoretyczne - spełniają przede wszystkim zadania poznawcze.
Nauki praktyczne - ustalają jak stosując odpowiednie środki uzyskać zamierzone skutki.
Optymizm poznawczy to antynihilizm, czyli ufność zdolności poznawcze człowieka; świat można poznać.
Paradygmat - w rozumieniu wprowadzonym przez filozofa Thomasa Kuhna w książce Struktura rewolucji naukowych (The Structure of Scientific Revolutions) opublikowanej w 1962 r. - to zbiór pojęć i teorii tworzących podstawy danej nauki. Teorii i pojęć tworzących paradygmat raczej się nie kwestionuje, przynajmniej do czasu kiedy paradygmat jest twórczy poznawczo - tzn. za jego pomocą można tworzyć teorie szczegółowe zgodne z danymi doświadczalnymi (historycznymi), którymi zajmuje się dana nauka.
Najogólniejszym paradygmatem jest paradygmat metody naukowej, jest to kryterium uznania jakiejś działalności za naukową.
Paradygmat od tzw. dogmatu odróżnia kilka zasadniczych cech:
nie jest on dany raz na zawsze - lecz jest przyjęty na zasadzie konsensusu większości badaczy
może okresowo ulec zasadniczym przemianom prowadzącym do głębokich zmian w nauce zwanych rewolucją naukową (zobacz Experimentum crucis)
podważa sens absolutnej słuszności.
Dobry paradygmat posiada kilka cech i m.in. musi:
być spójny logicznie i pojęciowo
być jak najprostszy i zawierać tylko te pojęcia i teorie, które są dla danej nauki rzeczywiście niezbędne
dawać możliwość tworzenia teorii szczegółowych zgodnych ze znanymi faktami.
Pojęcie - abstrakcyjny, myślowy odpowiednik przedmiotu. Po zdefiniowaniu pojęcie staje się terminem. W logice niesie znaczenie nazwy generalnej. W psychologii jest umysłowa reprezentacją obiektów i zjawisk
Immanuel Kant podzielił pojęcia na aprioryczne (wytwory intelektu) i aposterioryczne (powstałe poprzez abstrahowanie z doświadczenia).
Prawo nauki prawo jakościowe, stała relacja między własnościami rzeczy lub zdarzeniami - prawa przyczynowe, prawa rozwojowe; prawo ilościowe, zależność funkcyjna między parametrami ciała lub układu materialnego, Prawa nauki, pojęcie z zakresu metodologii oznaczające należycie uzasadnione i dostatecznie sprawdzone (zweryfikowane) twierdzenia nauki, mające postać zdań ogólnych (prawa nauki ogólne) lub ogólnych w przybliżeniu (prawa nauki statystyczne).
Prawa ogólne stwierdzają prawidłowości polegające na stałym związku pewnych zjawisk. Prawa statystyczne - prawidłowości przejawiające się we współwystępowaniu zjawisk z określoną częstotliwością (prawdopodobieństwo).
Obydwa te rodzaje należą do praw empirycznych, których istotną właściwością jest to, że ich przesłankami, na których podstawie zostały przyjęte w nauce, są zdania obserwacyjne, oparte bezpośrednio na doświadczeniu. Przeciwieństwem praw empirycznych są prawa formalne, wyrażane w zdaniach analitycznych, uzasadnianych przez samo rozumowanie.
Syntaktyka nauka zajmująca się badaniem języka formalnego (czystego) przykładem jest gramatyka w języku polskim.
Teoria naukowa to całość logicznie spoistych uogólnień, wywnioskowanych na podstawie ustalonych faktów naukowych i powiązanych z dotychczasowym stanem nauki.Ma na celu wyjaśnienie przyczyny lub układu przyczyn, warunków, okoliczności powstawania i określonego przebiegu danego zjawiska.
Atrybuty ( właściwości) władzy politycznej.
Siła : wyraża się w skuteczności i władzy
Zasięg : w co wchodzi : terytorium, ludzie, którzy na tym terytorium się znajdują
Zakres: czyli w jakie dziedziny życia wkracza władza.