PRAWO EUROPEJSKIE - all, POLITOLOGIA (czyli to czym zajmuję się na co dzień), Prawo Europejskie


PRAWO EUROPEJSKIE

1. Zagadnienia wstępne

§ 1. Pojęcie instytucji europejskich w szerokim i wąskim znaczeniu

§ 2. Informacje ogólne o organizacjach międzynarodowych

I. Definicja organizacji międzynarodowej

II. Typologie organizacji międzynarodowych

III. Cechy organizacji ponadnarodowych

IV. Podmiotowość organizacji międzynarodowych

V. Funkcje organizacji międzynarodowych

VI. Struktura organizacji międzynarodowych

VII. Funkcjonariusze międzynarodowi

VIII. Charakter prawny uchwał międzynarodowych organizacji rządowych

IX. Tryby podejmowania uchwał w organizacjach międzynarodowych

X.. Członkostwo w międzynarodowych organizacjach rządowych

Organizacje międzynarodowe (notatki z wykładu u dr Barcika + ćwiczenia)

a)Organizacja międzynarodowa - celowy związek podmiotów prawa międzynarodowego powstały na podstawie zawartej pomiędzy nimi umowy międzynarodowej, mającej charakter statutu i wyposażone w system stałych organów.

b) Typologia (klasyfikacja) organizacji międzynarodowych:

Org. międzynarodowe rządowe

Org. międzynarodowe pozarządowe

Skład członkowski - państwa i inne organizacje rządowe (np. UE)

Skład członkowski - osoby fizyczne i prawne z różnych państw (np. AI, Green Peace)

Podstawa prawna działania - umowy międzynarodowe

Podstawa prawna działania - regulacje wewnętrzne państwa

Są podmiotami prawa międzynarodowego

Nie są podmiotami prawa międzynarodowego

- podmioty prawa mogą zawierać um0owy międzynarodowe (np. UE) a np. AI nie może

- UE może występować z roszczeniami, a AI nie

Podział ze względu na zakres terytorialny działania

Organizacje globalne (brak jednak „uniwersalnej” organizacji) np. ONZ

Organizacje regionalne (np. UE)

Podział ze względu na to, czym dana organizacja się zajmuje

Organizacje wszechstronne (np. UE)

Organizacje wyspecjalizowane (np. NATO, FAO, UNESCO)

Możliwość przystąpienia do danej organizacji

Organizacje otwarte

Organizacje półotwarte (np. UE - trzeba spełnić określone warunki)

Organizacje zamknięte (np. Rada Europy, Liga Państw Arabskich, Rada Nordycka)

Podział ze względu na możliwości wobec państw członkowskich

Organizacje koordynacyjne:

- organizacja nie może stanowić prawa wiążącego w państwach członkowskich

- budżet opiera się na składkach państw członkowskich

Organizacje ponadnarodowe:

- podejmowanie decyzji większością głosów

- możliwość stanowienia przepisów prawnych w stosunku do osób fizycznych

- autonomia sądowa (prawo organizacji może być interpretowane tylko przez organ sądowy tej organizacji (np. Trybunał Europejski w UE)

- autonomia finansowa

- autonomia prawna (prawo bezpośrednio działające wiąże samo z siebie)

c) Podmiotowość organizacji międzynarodowych:

- pierwotne

- wtórne

Zakres podmiotowy:

- państwa są suwerenne, organizacje nie

- UE może wykonać tylko to, na co zgodzą się państwa europejskie

d) Tryby podejmowania decyzji w organizacjach międzynarodowych:

- tryb jednomyślności (XIX, XX w.) - jej szczególnym wariantem jest „jednomyślność -1” - przy liczeniu głosów nie bierze się pod uwagę głosu jednego z państw członkowskich UE. Pomijany jest głos państwa, którego dotyczą sankcje

- tryb większości głosów (większość bezwzględna, zwykła i kwalifikowana, głosowanie ważone)

- tryb opting in (włączenie)/opting out (wyłączenie)

0x08 graphic
0x08 graphic

Pozwala na związanie Można się wstrzymać od głosu ,

się aktami w ramach wtedy decyzja nie należy do

organizacji państwa członkowskiego

(państwo może

przyjąć akt UE

ale nie musi)

e) Funkcjonariusze międzynarodowi:

-są to osoby fizyczne, które świadczą pracę na rzecz organizacji międzynarodowej i pod jej kierownictwem

- istnieje obowiązek hierarchicznego podporządkowania

- organizacja sama rekrutuje funkcjonariuszy (UE - Europejskie Biuro Selekcji Kadr)

- istnieje obowiązek lojalności międzynarodowej

- bezstronność

- zakaz łączenia stanowisk (incompatibilitas)

- obowiązek dyskrecji i etyki służbowej (nawet po zakończeniu funkcji funkcjonariusza międzynarodowego)

Uprawnienia wynikające ze statusu funkcjonariusza międzynarodowego;

- podlegają przywilejom i immunitetom

- zwolnienia celne

-zwolnienie z podatków na rzecz budżetu państwa obywatelskiego (ale płaci na rzecz organizacji)

f) Funkcje organizacji międzynarodowych - działania organizacji zmierzające do wypełnienia nałożonych na nią zadań. Nie są one tożsame z zadaniami organizacji (zadanie określa pożądany, docelowy efekt działalności organizacji) - dotyczą sposobu działania w jaki efekt powinien zostać osiągnięty.

Każda organizacja pełni podstawową funkcję polegającą na politycznym procesie:

- ujawniania zakresu zgodności interesów państw członkowskich

- osiąganie ogólnego porozumienia w sprawie wspólnych zadań odpowiadających zakresowi zgodności interesów

- osiągania porozumienia w sprawie środków realizacji takich wspólnych zadań

Podgrupy funkcji:

- funkcje regulacyjne - polegają na procesie ustanawiania przez organizację wzorców o charakterze moralnym, politycznym czy prawnym, które mają odpowiednio kształtować postępowania uczestników stosunków międzynarodowych

- funkcje kontrolne - proces ustalania stanu faktycznego oraz konfrontowania go z treścią norm i wzorców, w celu przystosowania do nich uczestników stosunków międzynarodowych

- funkcje operacyjne - polegają na procesie bezpośredniego świadczenia przez organizację różnych usług zgodnie z jej własnymi decyzjami oraz za pomocą ludzi i zasobów materialnych, znajdujących się w jej dyspozycji

Pozostałe funkcje:

- funkcje programujące - polegają na tworzeniu programów współdziałania w danej dziedzinie stosunków międzynarodowych

- funkcje integrujące - rozumiane jako podejmowanie przez organizacje działań zmierzających do unifikacji lub harmonizacji porządków prawnych państw członkowskich organizacji

- funkcje administrujące - związane z bieżącą pracą organizacji i polegające na wykonywaniu czynności logistycznych, organizacyjnych, dokumentacyjnych, archiwalnych i porządkujących

Inne:

- funkcja rozjemcza, arbitrażowa, sądowa - uczestniczenie organizacji w rozwiązywaniu sporów międzynarodowych

- funkcja typu forum - organizacja miejscem konsultacji i dialogu w poszczególnych dziedzinach stosunków międzynarodowych

g) Struktura organizacji międzynarodowych:

- cecha konstytuująca organizację międzynarodową - posiadanie systemu stałych organów

- nie istnieje jeden wzorzec organizacyjny

Organy organizacji zazwyczaj dzieli się na:

- organy plenarne - w ich skład wchodzą przedstawiciele wszystkich państw członkowskich organizacji (np. Rada Europejska) oraz organy o ograniczonym składzie (np. Rada Bezpieczeństwa ONZ). Kryterium - istnienie możliwości udziału członków organizacji w pracach danego organu

- organy główne - powołane są w umowie międzynarodowej, będącej statutem organizacji oraz organy pomocnicze, które mogą być także przewidywane w statucie, albo też tworzone przez organy główne w celu pomocy w realizacji zadań. Kryterium - miejsce danego organu w architekturze instytucjonalnej organizacji. Organy pomocnicze z reguły są podporządkowane organowi głównemu i nie mogą posiadać większego zakresu kompetencji niż posiada sam organ główny

- organy stałe - działające bezterminowo oraz organy czasowe powoływane na pewnie określony okres czasu (często są nimi organy pomocnicze). Kryterium to okres na jaki organ został utworzony

- organy naczelne - posiadają kompetencje decyzyjne w najważniejszych sprawach, organy wykonawcze - do ich zadań należy realizacja decyzji organów naczelnych, organy administracyjne - zapewniają zaplecze administracyjno-techniczne w ramach organizacji, organy kontrolne i organy pokojowego załatwiania sporów (np. ETS), organy konsultacyjno-doradcze (np. Komitet Ekonomiczno- Społeczny działający przy UE). Kryterium - funkcja spełniana przez dany organ

- organy międzypaństwowe, złożone z przedstawicieli państw (np. Rada UE), organy złożone z funkcjonariuszy międzynarodowych (np. KE), organy parlamentarne złożone z delegatów parlamentów państw członkowskich organizacji (np. Zgromadzenie Parlamentarne RE), organy złożone z przedstawicieli reprezentujących różne grupy interesów (np. Komitet Ekonomiczno-Społeczny UE)

Większość organizacji wykazuje podobną, trójstopniową budowę, na którą składa się:

- organ typu zgromadzenia ogólnego, w którym reprezentowani są wszyscy członkowie i który posiada ogólne kompetencje

- organ typu rady, o węższym składzie, mający kompetencje wykonawcze

- organ administracyjno-techniczny w postaci sekretariatu lub biura

h) Charakter prawny uchwał międzynarodowych organizacji rządowych

- realizując swoje funkcje organy organizacji międzynarodowych wydają uchwały, lecz ich status prawny pozostaje kontrowersyjny

- wyróżnia się uchwały dotyczące postępowania państw poza organizacją międzynarodową, których adresatami są państwa członkowskie organizacji (uchwały pro foro externo) i uchwały związane z wewnętrzną organizacją i funkcjonowaniem organizacji, skierowane do organów organizacji lub państw członkowskich, ale w zakresie ich działalności w danej organizacji (pro foro interno)

- uchwały o charakterze normatywnym - tworzą nowe normy prawne, ustalają pewne reguły postępowania na przyszłość, uchwały te są źródłem prawa międzynarodowego, lecz nie wymienionym expressis verbis

- uchwały pozbawione mocy wiążącej - mają postać zaleceń, apeli, rezolucji, nie są formalnie źródłem prawa międzynarodowego, określane niekiedy jako miękkie prawo międzynarodowe

2. Zarys historii integracji europejskiej

§ 3. Koncepcje integracji europejskiej

§ 4. Etapy integracji

§ 5. Periodyzacja historii integracji europejskiej

I. Okres przed 1945 r.

II. Okres od 1946 r. do 1951 r.

III. Okres od 1951 r. do 1957 r.

IV. Okres od 1957 r. do 1986 r.

V. Okres 1986 - 1993

VI. Okres 1993 - 1997

VII. Okres 1997 - 2001

VIII. Okres 2002 - 2010

IX. Przyszłość integracji europejskiej

KALENDARIUM UNII EUROPEJSKIEJ:

1950 : 9 maja             

Robert Schuman, francuski minister spraw zagranicznych, przedstawia w swoim przemówieniu plan opierający się na pomyśle Jeana Monneta. Schuman proponuje połączenie zasobów węgla oraz stali należących do Francji i Niemiec w ramach nowej organizacji otwartej na członkostwo innych krajów europejskich.

Od tej daty, którą można uważać za narodziny Unii Europejskiej, dzień 9 maja jest obchodzony corocznie jako „Dzień Europy”.

1951 : 18 kwietnia

Sześć krajów zgromadzonych w Paryżu - Belgia, Francja, Luksemburg, Holandia, Republika Federalna Niemiec i Włochy - podpisuje Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (EWWiS). Traktat wchodzi w życie 23 lipca 1952 r. na okres 50 lat.

1955 : 1-2 czerwca

Podczas konferencji w Messynie ministrowie spraw zagranicznych sześciu krajów członkowskich EWWiS podejmują decyzję o rozszerzeniu integracji europejskiej na wszystkie sektory gospodarki.

1957 : 25 marca

Traktaty ustanawiające Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG) i Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euratom) zostają podpisane w Rzymie przez wymienione sześć krajów. Traktaty Rzymskie wchodzą w życie 1 stycznia 1958 r.

1960 : 4 stycznia

Z inicjatywy Zjednoczonego Królestwa w Sztokholmie zostaje podpisana konwencja o utworzeniu Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (ang. EFTA). Jej stronami są również niektóre kraje europejskie niebędące członkami EWG.

1965 ; 8 kwietnia

Podpisany zostaje traktat łączący organy wykonawcze trzech Wspólnot (EWWiS, EWG i Euratom) i ustanawiający jedną Radę i Komisję. Wchodzi on w życie 1 lipca 1967 r.

1966 : 29 stycznia

„Kompromis luksemburski”. Po kryzysie politycznym Francja ponownie zajmuje swoje miejsce w Radzie. W zamian zyskuje potwierdzenie, że sprawy dotyczące „ważnych interesów narodowych” będą nadal przyjmowane jednogłośnie.

1968 : 1 lipca: Osiemnaście miesięcy przed przewidzianym terminem zniesione zostają cła na towary przemysłowe i wprowadzona zostaje wspólna taryfa celna.

1969 : 1-2 grudnia

Podczas szczytu w Hadze, szefowie krajów EWG potwierdzają chęć dalszego pogłębienia integracji europejskiej, otwierając tym samym drogę ku pierwszemu rozszerzeniu.

1970 : 22 kwietnia

W Luksemburgu zostaje podpisany traktat umożliwiający Wspólnotom zwiększenie finansowania przy wykorzystaniu „zasobów własnych” oraz rozszerzający kompetencje nadzorcze Parlamentu Europejskiego.

1972 : 22 stycznia

Dania, Irlandia, Norwegia i Wielka Brytania podpisują w Brukseli traktaty akcesyjne.

1973 : 1 stycznia

Dania, Irlandia oraz Wielka Brytania przystępują do Wspólnot Europejskich zwiększając liczbę państw członkowskich do dziewięciu. Wskutek negatywnego wyniku referendum w sprawie członkostwa Norwegia pozostaje poza Wspólnotami Europejskimi.

1974 : 9-10 grudnia

Podczas szczytu w Paryżu przywódcy polityczni dziewięciu państw członkowskich postanawiają, że będą się spotykać trzy razy do roku jako Rada Europejska. Zgadzają się również na bezpośrednie wybory do Parlamentu Europejskiego oraz na utworzenie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.

1975 : 22 lipca

Podpisany zostaje traktat nadający Parlamentowi Europejskiemu większe kompetencje budżetowe i ustanawiający Europejski Trybunał Obrachunkowy. Traktat wchodzi w życie w 1 czerwca 1977 r.

1979 : 7 -10 czerwca

Odbywają się pierwsze bezpośrednie wybory 410 członków Parlamentu Europejskiego.

1981 : 1 stycznia

Grecja staje się dziesiątym państwem członkowskim Wspólnot Europejskich.

1984 : 14 -17 czerwca

Odbywają się drugie bezpośrednie wybory do Parlamentu Europejskiego.

1985 : 14 czerwca

Podpisany zostaje Układ z Schengen, który zakłada zniesienie kontroli na wewnętrznych granicach Wspólnot Europejskich.

1986 : 1 stycznia

Hiszpania i Portugalia przystępują do Wspólnot Europejskich, zwiększając liczbę państw członkowskich do 12.

17 i 28 lutego

W Luksemburgu i w Hadze zostaje podpisany Jednolity Akt Europejski. Wchodzi on w życie 1 lipca 1987 r.

1989 : 15 i 18 czerwca

Odbywają się trzecie bezpośrednie wybory do Parlamentu Europejskiego.

1991 : 9-10 grudnia

Rada Europejska zgromadzona w Maastricht przyjmuje Traktat o Unii Europejskiej. Stanowi on podstawę wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, ściślejszej współpracy w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych oraz utworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej, łącznie z wprowadzeniem wspólnej waluty.

1992 : 7 lutego

W Maastricht zostaje podpisany Traktat o Unii Europejskiej. Wchodzi on w życie 1 listopada 1993 r.

1993 : 1 stycznia

Zostaje utworzony jednolity rynek.

1994 : 9 i 12 czerwca

Odbywają się czwarte bezpośrednie wybory do Parlamentu Europejskiego.

1995 : 1 stycznia

Austria, Finlandia i Szwecja przystępują do Unii Europejskiej, która liczy już 15 członków. W następstwie negatywnego wyniku referendum w sprawie członkostwa Norwegia pozostaje poza Unią Europejską.

27-28 listopada

W Barcelonie zbiera się konferencja eurośródziemnomorska, która daje początek stowarzyszeniu pomiędzy UE a krajami południowego wybrzeża Morza Śródziemnego.

1997 : 2 października

Zostaje popisany Traktat z Amsterdamu. Wchodzi on w życie 1 maja 1999 r. Włączył cały dorobek prawny z Schengen do Traktatu z Maastricht.

1998 : 30 marca

Rozpoczyna się proces przystąpienia obejmujący nowe kraje kandydujące. Proces ten dotyczy Cypru, Malty i 10 krajów Europy Środkowo-Wschodniej.

1999 : 1 stycznia

Rozpoczyna się trzeci etap unii gospodarczej i walutowej - 11 krajów UE przyjmuje euro, które zostaje wprowadzone na rynkach finansowych, zastępując waluty krajowe w transakcjach bezgotówkowych. Europejski Bank Centralny (EBC) przejmuje odpowiedzialność za politykę pieniężną. W 2001 r. do 11 krajów obszaru euro przystępuje Grecja.

10 i 13 czerwca

Odbywają się piąte bezpośrednie wybory do Parlamentu Europejskiego.

15-16 października

W Tampere Rada Europejska podejmuje decyzję o utworzeniu europejskiej przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości.

2000 : 23-24 marca

Rada Europejska zgromadzona w Lizbonie opracowuje strategię mającą na celu zwiększenie poziomu zatrudnienia w UE, modernizację gospodarki i wzmocnienie spójności społecznej w ramach gospodarki opartej na wiedzy.

7-8 grudnia

W perspektywie rozszerzenia Unii Rada Europejska zgromadzona w Nicei osiąga porozumienie w sprawie treści nowego traktatu zmieniającego system podejmowania decyzji. Przewodniczący Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiej i Komisji Europejskiej uroczyście ogłaszają przyjęcie Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej.

2001 : 26 lutego

Zostaje podpisany Traktat z Nicei. Wchodzi on w życie 1 lutego 2003 r.

14-15 grudnia

Rada Europejska zgromadzona w Laeken przyjmuje deklarację w sprawie przyszłości Unii.

Otwiera ona drogę przyszłym reformom w UE oraz umożliwia powołanie Konwentu mającego za zadanie opracowanie Konstytucji dla Europy.

2002 : 1 stycznia

Banknoty i monety euro zostają wprowadzone do obiegu w 12 krajach strefy euro.

13 grudnia

Rada Europejska zgromadzona w Kopenhadze wyraża zgodę, aby 1 maja 2004 r. do Unii przystąpiło 10 krajów kandydujących (Cypr, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Słowacja, Słowenia i Węgry)

2003 : 10 lipca

Konwent w sprawie przyszłości Europy kończy prace na temat projektu Konstytucji dla Europy.

4 października

Rozpoczyna się konferencja międzyrządowa, której zadaniem jest sporządzenie Traktatu Konstytucyjnego UE.

2004 : 1 maja

Cypr, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Słowacja, Słowenia i Węgry przystępują do Unii Europejskiej.

10 i 13 czerwca

Odbywają się szóste bezpośrednie wybory do Parlamentu Europejskiego.

29 października

W Rzymie przyjęta zostaje Konstytucja dla Europy (pod warunkiem ratyfikacji przez państwa członkowskie).

2005 : 29 maja i 1 czerwca

Podczas referendum we Francji wyborcy odrzucają Konstytucję unijną. Trzy dni później „nie” Konstytucji mówią wyborcy w Holandii.

3 października

Rozpoczynają się negocjacje akcesyjne z Turcją i Chorwacją.

2007 : 1 stycznia

Bułgaria i Rumunia przystępują do Unii Europejskiej.

13 grudnia

Zostaje podpisany Traktat lizboński. Wejdzie w życie po jego ratyfikacji przez wszystkie państwa członkowskie UE.

2008 : 12 grudnia

Szwajcaria przystępuje do strefy Schengen

2009 :4-7 czerwca

Siódme bezpośrednie wybory do Parlamentu Europejskiego

Traktaty akcesyjne :

1972 - Dania, Wielka Brytania i Irlandia

1981 - Grecja

1986 - Hiszpania i Portugalia

1995 - Finlandia, Szwecja i Austria

2004 - Polska, Cypr, Malta, Czechy, Słowacja, Słowenia, Litwa, Łotwa, Estonia, Węgry

2007 - Bułgaria i Rumunia

Traktaty Założycielskie :

1951 - Traktat Paryski (EWWiS)

1957 - Traktaty Rzymskie (EurAtom i EWG)

1992 - Traktat z Maastricht (Stanowi on wielki krok naprzód, ponieważ ustanawia jasne zasady dotyczące przyszłej wspólnej waluty a także polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz ściślejszej współpracy w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych. Nazwa Unia Europejska z mocy Traktatu oficjalnie zastępuje Wspólnotę Europejską.)

Traktaty Reformujące :

1965 - Traktat łączący organy wykonawcze trzech Wspólnot (EWWiS, EWG i Euratom) i ustanawiający jedną Radę i Komisję.

1975 - Traktat nadający Parlamentowi Europejskiemu większe kompetencje budżetowe i ustanawiający Europejski Trybunał Obrachunkowy.

1985 - Traktat z Schengen

1986 - Jednolity Akt Europejski

1997 - Traktat amsterdamski

2001 - Traktat nicejski

2007 - Traktat lizboński

3. UE jako organizacja międzynarodowa

§ 6. Struktura UE

§ 7. Zagadnienie podmiotowości prawnej UE

§ 8. Wartości UE

I. Katalog wartości UE

II. Sankcje na wypadek naruszenia wartości UE

§ 9. Cele UE

§ 10. Ramy instytucjonalne

§ 11. Zakres obowiązywania TUE i TFUE

I. Zakres czasowy

II. Zakres terytorialny

III. Zakres podmiotowy

§ 12. Członkostwo w UE

I. Przystąpienie do UE

II. Stowarzyszenie z UE

III. Możliwość wykluczenia z UE

IV. Wystąpienie z UE

§ 13. Zmiana traktatów tworzących UE

§ 14. Symbole UE

§ 15. Siedziba instytucji unijnych

§ 16. System językowy UE

§ 17. Przywileje i immunitety UE

UNIA EUROPEJSKA JAKO ORGANIZACJA MIĘDZYNARODOWA

STRUKTURA UE

Tworzący UE Traktat o Unii Europejskiej w wersji Traktatu z Maastricht z 7.2.1992 r tworzy UE. Postanowienia zawarte w art. 1 akapit 3, („Unię stanowią Wspólnoty Europej­skie, uzupełnione politykami i formami współpracy przewidzianymi niniejszym Traktatem. Jej zadaniem jest kształtowanie w sposób spójny i solidarny stosunków między Państwami Członkowskimi"). Świadczyły o sformułowaniu filarowej konstrukcji UE. Która obowiązywała do mo­mentu wejścia w życie TL, czyli do 1.12.2009 r. Unię tworzyły trzy filary (kolumny świątyni), czyli obszary różniące się od siebie odmiennym zakresem współpracy i statusem prawnym:

1 FILAR zwany potocznie „wspólnotowym", choć w jego skład wchodziły dwie odrębne organizacje międzynarodowe: WE i EWEA (do 23.7.2002 r., kiedy wy­gasł traktat ustanawiający EWWiS, filar ten obejmował także EWWiS). Współ­praca w ramach tego filara regulowana była postanowieniami TWE i TEWEA. Dwie wymienione wspólnoty funkcjonowały samodziel­nie, posiadając własne kompetencje i nie uległy wchło­nięciu przez UE. Błędne było zamienne używanie nazw: WE i UE.
2 FILAR obejmujący WPZiB UE, regulowaną postanowieniami art. 11-28 d.TUE
3 FILAR, czyli Współpraca Policyjna i Sądowa w Sprawach Karnych (nazwę taką nadał jej dopiero TA w 1997 r.; Traktat z Maastricht posługiwał się nazwą„Współpraca w Dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych") Była ona regulowana przepisami art. 29-42 d.TUE.

Drugi i trzeci filar stanowiły owe „polityki i formy współpracy przewidziane niniejszym Traktatem" o których wspomina akapit 3 art. 1 d.TUE.

Wymienione trzy filary spajały w jedną Unię Europejską postanowienia d.TUE zalicza­ne do tzw. „dachu świątyni" i jej podstawy. Wspólne dla wszystkich trzech filarów regułacje stanowiące „DACH” tworzyły przepisy umieszczone na początku d.TUE. Obejmowały one:

-cele UE (art. 2 d.TUE),

-jednolite ramy instytucjonalne i unormowania dotyczące Rady Europejskiej (art 3-5 d.TUE),

-zasady UE (art. 6 d.TUE) oraz postanowienia na wypadek poważnego naruszenia zasad UE przez państwo członkowskie (art. 7 d.TUE).

Z kolei wspólny „fundament świątyni" tworzyły unormowania dotyczące wzmocnionej współpra­cy (art. 43 43 d.TUE.) oraz końcowe przepisy Traktatu (art. 46-53 d.TUE). Najważniejsze 7 nich dolyczyly: procedury zmiany traktatów na podstawie których działa UE (art. 48 d.TUE), uzyskania członkostwa w UE (art. 49 d.TUE) i czasu obowiązywania Traktatu (art. 51 d.TUE).

TRZY FILARY UE różniły się od siebie zdecydowanie charakterem prawnym.

Traktat Lizboński zasadniczo zmienił konstrukcję UE. Zlikwidował do­tychczasową strukturę UE. W jej miejsce powstała jednolita Unia Euro­pejska wyposażona w podmiotowość prawną. Oznacza to likwidację WE (jej kompetencje przejęta UE jako następca prawny), choć ustanawiający ją traktat (TWli) nadal pozostał w mocy (zmianie uległa natomiast jego nazwa: z TWE na Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej -TofUE). Ponieważ nadal obowiązuje także TUB, Unia działa w oparciu o dwa traktaty: TUE i TofUE. Z zakresu jednolitej UE wyłączona została EWEA (traktat o EWEA nadal obowiązuje, a wspólnota ta pozostała samodzielną, choć ściśle powiązaną z UE organizacją międzynaro­dową).

Współcześnie UE może być kwalifikowana jako organizacja międzynarodo­wa. Jest to jednak szczególna, złożona organizacja międzynarodowa, gdyż jej podstawy funkcjonowania regulowane są nie przez jedną umowę między­narodową ale przez dwa trakta­ty (TUE i TofUE).

Przed wejściem w życie TL charakterystyka prawna UE budziła wiele wątpliwości. Unia Europejska nie była organizacją międzynarodową, o czym świadczyły trzy przyczyny. Po pierwsze, w skład UE wchodziły dwie samodzielne organizacje międzynarodowe (WE i EWEA), co było zjawiskiem niespotykanym w innych organiza­cjach międzynarodowych. Wspólnoty stanowiły trzon na którym oparła się po­wstała w 1993 r. Unia Europejska. Po drugie, Unia nie posiadała podmiotowości więc nie może być org międzynarodową. Po trzecie, org międzynarodową cechuje posiadanie systemu stałych organów. Tymczasem UE nie posiadała poprzednio własnych organów (z wyjątkiem Rady Europejskiej, choć d.TUE nie określał jej bezpośrednio mianem organu Unii). Własne organy posiadała nato­miast WE, i to one w ramach tzw. jednolitych ram instytucjonalnych i na zasadzie zapoży­czenia wykonywały funkcje w dwóch pozostałych filarach UE.

Unia Europejska nie była także tworem państwowym (federacją lub konfederacją). Nie stała się nim w świetle TL. Federacja funkcjonuje w oparciu o wewnętrzne prawo konstytucyjne, UE kreowana jest na podstawie umów międzynarodowych. Unia Europejska nie stanowi konfederacji (czyli związku państw tworzonego na podsta­wie umowy międzynarodowej i nieposiadającego podmiotowości prawno międzynarodowej. Zakłada luźną współpracę między państwami, WE opierały się na ponadnarodowym wzorcu współpracy. Funkcjonowała niezależnie od państw członkowskich, wspólnotowa struktura instytucjonalna. TL rozszerzył zakres podejmowania decyzji większością głosów oraz wzmocnił rolę organu ponadna­rodowego w postaci PE, to dziedzina zaliczana uprzednio do II filara (polityka za­graniczna i bezpieczeństwa) nadal oparta jest o współpracę międzyrządową jednomyślnością jako podstawą procesu decyzyjnego.

ZAGADNIENIE PODMIOTOWOŚCI PRAWNEJ UE

Traktat Lizboński nadał UE podmiotowość prawnomiędzynarodową. Arty­kuł 47 TUE postanawia: „Unia ma osobowość prawną". Unia Europejska jako podmiot prawa międzynarodowego może zawierać umowy międzynarodowe (w granicach objętych jej kompetencjami), przystępować do organizacji międzyna­rodowych, wysyłać własnych i przyjmować obcych przedstawicieli dyplomatycz­nych, występować z roszczeniami międzynarodowymi i ponosić odpowiedzial­ność międzynarodową. Niezależnie od podmiotowości prawnomiędzynarodowej należy wyróżnić podmiotowość w prawie wewnętrznym państw członkow­skich UE. Traktat Lizboński nadał UE także tę osobowość. Czyni to expressis verbis art. 335 TofUE, zgodnie z którym: „W każdym z Państw Członkowskich Unia posiada zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych o najszerszym zakresie przyznanym przez ustawodawstwa krajowe osobom prawnym; może ona zwłasz­cza nabywać lub zbywać mienie ruchome i nieruchome oraz stawać przed sądem. W tym zakresie jest ona reprezentowana przez Komisję. Unia jest jednak reprezen­towana przez każda. z. instytucji, z tytułu ich autonomii administracyjnej, w spra­wach związanych z funkcjonowaniem każdej z nich.

Dwie wspólnoty (WE i EWEA) były samodzielnymi podmiotami prawa międzynarodowego, zaś Unia jako taka podmiotowości nie posiadała. To wspólnoty europejskie miały prawo do zawierania umów międzynarodowych (ims Inirtntiium np. w zakresie polityki walutowej -na podstawie art. 111 TWE; wspólnej polityki handlowej - art. 133 TWH; badań naukowych i rozwoju technologicznego - art. 170 TWE; ochrony środowiska - art. 174 TWE; współpracy w rozwoju - art. 181 TWE). Korzy­stały też z atrybutów podmiotowości, takich jak czynne i bierne prawo legacji ( w imieniu WE wykonywała je KE) oraz prawo do przystępowania do organiza­cji międzynarodowych (np. WE była członkiem Światowej Organizacji Handlu, Organiza­cji ds. Wyżywienia i Rolnictwa, Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju), a także zdolność do występowania z. roszczeniami międzynarodowymi i ponoszenia odpowie­dzialności międzynarodowej. Unia Europejska, nie będąc podmiotem prawa, pozbawiona była możliwości korzystania z w w. zdolności. Jedyną wątpliwość w odniesie­niu do kompetencji do zawierania traktatów budziły art. 24 i 38 d.TUE. Upoważniały one Radę UE do zawierania na podstawie zaleceń Prezydencji umów międzynarodowych nie­zbędnych do realizacji WPZiB oraz WPiSwK. Ponieważ UE nie posiadała osobowo­ści prawnej umowy takie wiązały jedynie zawierające je państwa. Z drugiej strony - w oznaczeniu stron takich umów wymieniana była Unia Euro­pejska, co mogłoby sugerować, że art. 24 d.TUE, w sposób domniemany przyznawał UE osobowość prawni). Niekiedy wysuwane były także poglądy o istnieniu „ułomnej pod­miotowości prawnej" Uli. W przeciwieństwie do dwóch wspólnot UE pozbawiona była także podmiotowości prawa krajowego. Korzystały z niej WE (na podstawie art. 282 TWE) i EWEA (na podstawie art. 185 TEWEA).

SANKCJE NA WYPADEK NARUSZENIA WARTOŚCI UE

Art. 7 TUE przewiduje możliwość zastosowania w stosunku do państwa członkowskiego sankcji w przypadku stwierdzenia „poważnego i stałego" naruszenia przez to wartości wymienionych w art. 2 TUE. Konsekwencją takiego stwierdzenia może być zawieszenie w stosunku do danego państwa członkowskiego UE niektórych praw wynikających z członkostwa w Unii, włącznie z prawem do głosowania przedstawiciela rządu tego państwa w Radzie UE. Przewidziana sankcja ma charakter zarazem sankcji organizacyjnej i korygującej, i może być bardzo dolegliwa. Zgodnie z art. 7 TUE i art. 354 TofUE, przedstawia się następująco:

ETAP 1 Na uzasadniony wniosek 1/3 państw członkowskich, PE lub KE, Rada, stano­wiąc większością 4/s swych członków (nie bierze się pod uwagę głosów za­interesowanego państwa), po uzyskaniu zgody PE, może stwierdzić istnienie wyraźnego ryzyka poważnego naruszenia przez państwo członkowskie war­tości wymienionych w art. 2 TUE. Przed dokonaniem takiego stwierdzenia Rada wysłuchuje dane państwo i, stanowiąc zgodnie z tą samą procedurą, może skierować do niego zalecenia. Rada regularnie bada także; czy po­wody dokonania takiego stwierdzenia pozostają aktualne.

ETAP 2 Rada Europejska może stwierdzić poważne i stałe naruszenie przez państwo członkowskie wartości, o których mowa w art. 2 TUE. Stwierdzenie takie wy­maga jednak:

1) złożenia stosownego wniosku przez 1/3 państw członkowskich lub KE;

2) uzyskania zgody PE. Jest ona uchwalana większością 2/s oddanych gło­sów, reprezentujących większość członków PE. Uzyskanie tej większości jest także wymagane w PE w pierwszym etapie omawianej procedury;

3) uprzedniego wezwania rządu państwa członkowskiego do przedstawie­nia swoich uwag; 4) podjęcia decyzji przez Radę Europejską jednomyślnie. Nie bierze się jed­nak pod uwagę głosu przedstawiciela rządu zainteresowanego państwa (zasada jednomyślność minus jeden). Wstrzymanie się od głosu członków obecnych i reprezentowanych nie stanowi przeszkody w podjęciu decyzji.

ETAP 3 W razie podjęcia stosownej decyzji w II etapie. Rada, stanowiąc większością kwalifikowaną, może zdecydować o zawieszeniu niektórych praw wyni­kających ze stosowania TUE i TofUE dla zainteresowanego państwa człon­kowskiego, łącznie z prawem do głosowania przedstawiciela rządu tego państwa w Radzie. Rada uwzględnia przy tym możliwe skutki takiego zawie­szenia dla praw i obowiązków osób fizycznych i prawnych. Zawieszenie praw nie uchyla obowiązków, jakie ciqżq na państwie w związku z członko­stwem w UE.

ETAP 4 W razie zmiany sytuacji, która doprowadziła do zawieszenia niektórych praw. Rada może, stanowiąc większością kwalifikowaną, zdecydować ó zmia­nie lub uchyleniu zastosowanych środków.

TL zmienił definicję większości kwalifikowanej niezbędnej do zawieszenia przez Radę UE niektórych praw członkowskich danego państwa (etap III procedury) lub też do zmiany lub uchylenia zastosowanych środków (etap IV procedury). Większość kwalifikowaną niezbędna do podjęcia decyzji sta­nowi, na podstawie art. 238 ust. 3 lit. b TofUE, co najmniej 72% członków Rady reprezentujących uczestniczące państwa członkowskie, których łączna liczba ludności stanowi co najmniej 65% ludności tych państw.

Na straży procedury z art. 7 TUE stoi Trybunał Sprawiedliwości UE. Na pod­stawie art. 269 TofUE organ ten jest właściwy do orzekania w sprawie legalności aktu przyjętego przez Radę Europejską lub Radę. Kontrola legalności odbywa się jednak wyłącznie na wniosek państwa członkowskiego, któ­rego dotyczy stwierdzenie Rady Europejskiej lub Rady, oraz wyłącznie w odnie­sieniu do przestrzegania postanowień czysto proceduralnych przewidzianych w art. 7 TUE. Kontroli nie podlegają zatem powody materialne, które doprowadziły do zastosowania sankcji. Zgodnie z ograniczeniem czasowym wniosek pań­stwa członkowskiego musi być złożony w terminie miesiąca od daty stwierdzenia istnienia wyraźnego ryzyka poważnego naruszenia albo stwierdzenia poważnego i stałego naruszenia przez państwo członkowskie wartości UE. Trybunał Sprawiedliwości UE musi orzec w sprawie w terminie miesiąca od daty wniosku.

Jak wynika z przedstawionej procedury opiera się ona na odróżnieniu stanu wyraźnego ryzyka poważnego naruszenia od faktycznego poważnego i stałego naruszenia wartości.

CELE UE

Traktat z Lizbony nieco zmodyfikował katalog celów UE, w większym stopniu niż dotychczasowy TN. kładąc nacisk na kwestie społeczne i stosunki zewnętrzne Unii. Cele UE wymienia art. 3 TUE. Należą do nich:

1) wspieranie pokoju, wartości UE i dobrobytu narodów Unii;

2) zapewnienie UE przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której zagwarantowana jest swoboda przepływu osób. w powiązaniu z właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych, azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości;

3) ustanowienie rynku wewnętrznego;

4) działanie na rzecz trwałego rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost gospodarczy oraz stabilność cen. społeczna gospodarka rynkowa o wysokiej konkurencyjności zmierzająca do pełnego zatrudnienia i postępu społecznego oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości środowiska naturalnego;

5] wspieranie postępu naukowo-technicznego;

6) zwalczanie wyłączenia społecznego i dyskryminacji oraz wspieranie sprawiedliwości i ochrony socjalnej, równości kobiet i mężczyzn, solidarności między pokoleniami i ochro­ny praw dziecka;

7) wspieranie spójności gospodarcze], społecznej i terytorialnej oraz solidarności między państwami członkowskimi;

8) poszanowanie dla bogatej różnorodności kulturowej i językowej UE oraz czuwanie nad ochroną i rozwojem dziedzictwa kulturowego Europy;

9) ustanowienie unii gospodarczej i walutowej, której walutą jest euro;

10) w stosunkach zewnętrznych umacnianie i propagowanie wartości i interesów UE oraz wnoszenie wkładu w ochronę swoich obywateli. Przyczynianie się do pokoju, bezpie­czeństwa, trwałego rozwoju Ziemi, do solidarności i wzajemnego szacunku między na­rodami, do swobodnego i uczciwego handlu, do wyeliminowania ubóstwa oraz do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka, a także do ścisłego przestrze­gania i rozwoju prawa międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów Zjednoczonych.

Wymienione cele mają być osiągane właściwymi środkami odpowiednio do za­kresu kompetencji przyznanych UE na mocy traktatów.

Symbole UE

Flaga UE stanowi ją krąg dwunastu pięcioramiennych złotych gwiazd symetrycznie rozmieszczonych na prostokątnym niebieskim tle. Według oficjalnych proporcji szerokość flagi UE ma stanowić półtorej długości jej wysokości, zaś promień okręgu tworzonego przez gwiazdy wynosi 1/3 wysokości flagi. Stosuje się także wersje flagi z czarnymi gwiazdami na białym tle i z białymi gwiazdami na niebieskim tle. Liczba gwiazd nie nawiązuje do ilości członków, lecz odwołuje się do symboliki liczby 12 (znak doskonałości i pełni). Z kolei krąg jest symbolem jedności.


Flaga wyrażać ma jedność miedzy narodami europy.

Projektantami flagi byli hiszpański dyplomata Salvador de Madriaga Rojo i francuski artysta Arsene Hertz.

Podobnie jak hymn również flaga funkcjonuje bez umocowania traktatowego.

Hymn UE - Oda do radości został on przejęty (podobnie jak flaga ) od Rady Europy ma charakter ogólnoeuropejski. Utwór jest wykonywany bez słów (tylko muzyka).

Dewiza UE Traktat Konstytucyjny w art. I-8 ustanowił dewizę UE - zjednoczona w różnorodności.

Waluta UE - euro.

Święto UE rocznica przedstawienia deklaracji Schumana (09.05. 1950) jest obchodzona jako dzień Europy. Każdego roku 9 maja pracownicy instytucji europejskich maja wolne zaś w państwach członkowskich odbywają się okolicznościowe imprezy.

Traktat Konstytucyjny nie wymienia wśród symboli UE paszportu UE to jednak niekiedy zalicza się go także do tego katalogu.

Traktat z Lizbony nie zawiera przepisu regulującego symbolikę UE. Jednak kilka państw złożyło w tej sprawie deklarację załączoną do Traktatu Lizbońskiego.

Siedziba instytucji unijnych

Zgodnie z art. 341 TofUE siedzibę instytucji unijnych określa wspólne porozumienie rządów państw członkowskich. Kwesta siedzib instytucji europejskich dostarczała wielu nieporozumień. Dopiero na posiedzeniu Rady Europejskiej w Edynburgu (11-12.12. 1992) udało się wynegocjować kompromis w tej sprawie. Został on dodatkowo zabezpieczony dołączonym do TA w 1997 r. Protokołem w sprawie ustalenia siedzib instytucji i niektórych organów, jednostek organizacyjnych i służb Wspólnot Europejskich. Protokół ten został także dołączony do TL (jako protokół nr. 6 ). W świetle tej regulacji:

Parlament Europejski- siedziba główna Strasburg,

- dodatkowe posiedzenia plenarne odbywają się w Brukseli

- Sekretariat Generalny PR + jego służby są w Luksemburgu

Rada Unii Europejskiej- Bruksela

(- kwiecień, czerwiec i październik posiedzenia odbywają się w Luksemburgu)

Komisja Europejska- Bruksela

Trybunał Sprawiedliwości i Sąd - Luksemburg

Trybunał Obrachunkowy - Luksemburg

Komitet Ekonomiczny i Społeczny - Bruksela

Komitet Regionów - Bruksela

Europejski Bank Inwestycyjny - Luksemburg

Europejski Bank Centralny - Frankfurt

Europejskie Biuro Policji (Europol) - Haga

Na terytorium każdego z państw członkowskich powinna znajdować się co najmniej jedna agencja europejska

System językowy UE

Języki państw członkowskich UE stanowią zarazem języki unijne. Wyróżniamy 3 grupy języków:

- języki autentyczne czyli te w których zostały sporządzone traktaty międzynarodowe stanowiące podstawę funkcjonowania UE. Wyróżniamy obecnie 23 języki autentyczne (każda umowa sporządzona w jednym z tych języków ma taką samą moc).

- języki urzędowe - listę języków urzędowych ustala, zgodnie z art. 342 TofUE, Rada UE stanowiąca jednomyślnie w drodze rozporządzeń i bez uszczerbku dla postanowień Statutu Trybunału Sprawiedliwości UE. Jest 23 języków urzędowych UE (te same co języki autentyczne): angielski, bułgarski, czeski, duński, estoński, fiński, francuski, grecki, hiszpański, irlandzki, litewski, łotewski, maltański, niemiecki, niderlandzki, polski, portugalski, rumuński, słowacki, słoweński, szwedzki, węgierski, włoski.

Nie wszystkie języki używane jako języki urzędowe w danym państwie są uznawane za unijne języki urzędowe (państwo przystępując do UE zgłasza pragnienie jakiego języka chce używać jako języka urzędowego UE). Status języka urzędowego UE oznacza, że unijne rozporządzenia i inne dokumenty powszechnie obowiązujące sporządzane są we wszystkich językach urzędowych. Także Dziennik Urządowy UE publikuje się w językach urzędowych.

- języki robocze ponieważ używanie wszystkich języków urzędowych UE byłoby w bieżącej działalności instytucji europejskich niezwykle kłopotliwe, dlatego tez na co dzień stosowane są trzy języki robocze: angielski, francuski i niemiecki.

Przywileje i immunitety

Na podstawie art. 343 TofUE Unia Europejska korzysta na terytorium sowich państw członkowskich z przywilejów i immunitetów koniecznych do wykonywania jej zadań. Przed zbiorczym pojęciem przywilejów i immunitetów należy rozumieć niepodleganie jurysdykcji sądów i organów państwa członkowskiego (immunitety) oraz różnego rodzaju ulgi, zwolnienia , np. od opłat celnych (przywileje). Przysługują one na UE na podstawie funkcjonalnej tzn. są konieczne dla wypełniania zadań przez Unię.

Immunitety:

- nietykalność lokalów i budynków UE (nie podlegają rewizją, rekwizycją, konfiskacie ani wywłaszczeniu)

- nietykalność archiwów UE

Przywileje:

- zwolnienie UE jej aktywów, przychodów i innego mienia ze wszystkich podatków bezpośrednich.

- zwolnienie UE z wszystkich ceł, zakazów i ograniczeń przywozowych i wywozowych w stosunku do produktów przeznaczonych do jej użytku służbowego

- w celu komunikacji służbowej i przekazywania wszelkich dokumentów instytucje UE korzystają na terytorium każdego państwa członkowskiego z przywilejów przyznawanych dane państwo placówkom dyplomatycznym

- szefowie instytucji UE mogą wydawać dokumenty podróży członkom i pracownikom instytucji UE.

Podobnie jak w przypadku prawa międzynarodowego, także w przypadku organizacji międzynarodowej jaką jest UE można odróżnić przywileje i immunitety:

- rzeczowe przysługujące samej UE

- osobowe przysługujące poszczególnym osobom związanym z UE np. posłom do PE, urzędnikom UE, sędziom trybunału Sprawiedliwości UE).

4. Aksjologia Unii Europejskiej

§ 19. Wartości UE

I. System wartości UE

§ 20. Zasady tworzenia prawa UE

I. Funkcje zasad

II. Klasyfikacja zasad

§ 21. Zasady stosowania prawa UE

KATALOG WARTOŚCI UE

Traktat Amsterdamski w 1997 r. po raz pierwszy w historii wprowadził do d.TUE katalog zasad, czyli wartości, na których opiera się UE. Traktat Lizboński używa zasadniczo pojęcia „wartości UE". Obok niego w TL występują jednak „zasady demokratyczne". Katalog wartości, na których opiera się UE jest zawarty w art. 2 TUE. Zgodnie z tym przepisem UE opiera się na wartościach:

- poszanowania godności osoby ludzkiej. Godność ludzka jest podstawowa wartością uzasadniającą obowiązywanie praw człowieka. Wartość ta wymieniona jest na pierwszym miejscu, co oznacza, że w centrum integracji europejskiej ma zawsze po zostawać człowiek, jego wolności i prawa.

- wolności, rozumianej początkowo we Wspólnocie Europejskiej w ujęciu ekonomicznym, jako swobody rynku wewnętrznego (swoboda przepływu towarów, pracowników, usług

1 kapitału). Z biegiem czasu pojęcie wolności rozszerzono także na prawa jednostki (cze­go ukoronowaniem zdaje się być Karta Praw Podstawowych UE);

- demokracji, która posiada dwa aspekty: z jednej strony państwa członkowskie UE muszą być państwami demokratycznymi, z drugiej zaś sama Unia ma funkcjonować w sposób demokratyczny. Od lat instytucjom europejskim zarzuca się także nikły stopień de­mokratycznej legitymacji (problem „deficytu demokratycznego"), zaś niektórzy autorzy określają nawet Unię mianem „niedokończonej demokracji”. Traktat z Lizbony stara się przeciwdziałać pro­blemowi deficytu demokratycznego, wprowadzając do TUE nowy Tytuł II („Postanowie­nia o zasadach demokratycznych").

- równości, dotyczącej zarówno obywateli UE, którzy są traktowani z jednakową uwagą przez instytucje, organy i jednostki organizacyjne Unii, jak i osób prawnych oraz państw członkowskich UE;

-państwa prawnego, na którą składają się takie elementy jak:

*legalizm (akty prawa unij­nego dla swojej ważności muszą posiadać podstawę prawną wydania; podlegają też kontroli sądów unijnych);

*pewność prawna (zawierająca się w obowiązku precyzyjnego, przejrzystego formułowania przepisów oraz związana z wymogami formalnymi dotyczącymi aktów prawa UE);

*ochrona uzasadnionych oczekiwań (tożsama z zasada, ochrony praw nabytych);

*niedziałanie prawa wstecz;

*proporcjonalność (instytucje unij­ne powinny działać tylko wówczas i tylko w takim stopniu, który jest konieczny dla osiągnięcia celów traktatowych);

*dostępność aktów prawa unijnego dla zwykłego oby­watela.

-poszanowania praw człowieka, w tym praw osób należących do mniejszości.

Z Treścią art. 4 ust. 2 TUE można wywnioskować kolejną wartość, na jakiej opiera się UE. mianowicie szeroko rozumiane poszanowanie tożsamości narodowych państw członkow­skich UE. Samo pojęcie tożsamości narodowej pozostaje niezdefiniowane na gruncie eu­ropejskim. Wiąże się ono ściśle z definicją narodu, pojmowanego przez pryzmat wspólnoty etnicznej, politycznej i kulturowej.

Najważniejsze zasady ustrojowe UE:

* zasada kompetencji powierzonych ( art. 2,3,4,5,6, TFUE) - zasada według której Unia Europejska może podejmować się tylko tych działań, do których została upoważniona przez państwa członkowskie w traktacie założycielskim.)

* zasada lojalnej współpracy międzyinstytucjonalnej (art. 13 TFUE) - zobowiązuje instytucje do lojalnej współpracy w celu realizacji postanowień traktatowych. Instytucje zobligowane są do współpracy w zakresie tworzenia i wykonywania prawa UE.

Rób wszystko by osiągnąć cele UE: moc wiążąca prawa unijnego; dążenie do tego by przestrzegać, działać w imieniu prawa

* zasada subsydiarności (art. 5 TUE) - poszczególne organy administracji wspólnotowej są zobowiązane współpracować w celu osiągnięcia danych celów; kompetencje instytucji wspólnotowych są wykonywane przez możliwie najniższy w hierarchii organ administracji, ale odpowiedni do wykonywania danej kompetencji i podejmowania określonych działań, wspólnota podejmuje działania niepodlegające wyłącznej kompetencji wspólnoty, tylko wtedy, gdy nie istnieje możliwość osiągnięcia danych celów w wystarczającym stopniu na szczeblu państw członkowskich, a okoliczności, cele, skutki i skala tych przedsięwzięć wskazują, że zostaną one lepiej zrealizowane przez wspólnotę, niż przez każde z państw członkowskich z osobna (np. ochrona środowiska).

ZASADY STOSOWANIA PRAWA UE

Zasada → szersza, bardziej abstrakcyjna, jest kierunkiem rozumienia prawa; często są niespisane - wynikają z „ducha” traktatów

Norma → ostrzejsza, bardziej szczegółowa

Zasady prawa UE → gdy istnieje jakaś luka w prawie można się do nich odwołać.

Funkcje zasad prawa:

Źródła zasad prawa UE:

Trzy systemy prawne:

Subsydialność → zasady TWORZENIA prawa → zasady ogólne UE (ustrojowe).

Autonomia prawna → zasady OBOWIĄZYWANIA prawa.

Zasady prawne:

  1. Autonomii prawnej:

    1. polega na normatywnej niezależności jej systemu prawnego od porządków prawnych państw członkowskich → ale nie jest ono całkiem oddzielne (łączność przez implementację, pytania prejudycjalne itp.)

    2. EFFET UTILE → efektywność prawna/zasada praktycznej efektywności → postanowienia powinny być interpretowane w taki sposób, żeby zapewnić normie efektywność → jeśli prawo będzie nieautonomiczne to będzie inaczej interpretowane w różnych krajach a tym samym nie będzie spełniać celu, który został zamierzony przy jego tworzeniu → będzie nie efektywne

    3. autonomia prawna zapewnia równość → we wszystkich krajach członkowskich normy są interpretowane tak samo → to sprzyja integracji

    4. prawo krajowe musi być kompatybilne z prawem UE

    5. TS zdefiniował tę autonomię w wyroku 6/64 Costa p. ENEL.

  1. Pierwszeństwa stosowania:

    1. w konkretnej sprawie np. Jana Kowalskiego w konkretnej sytuacji przed konkretnym organem stosuje się prawo UE nad prawem krajowym w momencie ich kolizji → norma w prawie krajowym dalej obowiązuje w wszystkich innych przypadkach (nie zostaje zniesiona) → jest to tzw. reguła kolizyjna

        • świadczy to o braku hierarchiczności → gdyby prawo UE było wyżej w hierarchii nad prawem krajowym to owa norma krajowa musiałaby być zniesiona → lex specialis a nie lex superior

  • każdy konflikt przepisów krajowych a każdym wiążącym przepisem prawa UE jest rozstrzygany na korzyść prawa UE

  • nawet konstytucja danego kraju członkowskiego podlega tej normie → jeśli zachodzi konflikt między prawem UE a konstytucją państwa stosuje się prawo UE

  • uprawnienie i obowiązek stosowania prawa UE z przysługującym mu pierwszeństwem dotyczy nie tylko sądów, ale wszystkich organów stosujących prawo w państwie członkowskim, w tym organów władzy zdecentralizowanej (tj. samorządowej)

  • TS pierwszy raz sformułował tą zasadę w wyroku Van Gend; potem wprost została sformułowana w sprawie 6/64 Costa p. ENEL, a następnie w sprawie 11/70 Internationale Handelsgesellschaft mbH TS sprecyzował ją, potwierdzając wyższość prawa UE także nad konstytucją.

    1. Bezpośrednie stosowanie:

      1. zakaz dublowania/przepisywania decyzji/prawa UE do kodeksów krajowych → przy wykorzystaniu jakiegoś przepisu prawa powołujemy się bezpośrednio na przepis prawa UE

      2. przepisy prawa UE działają same przez się

      3. prawo UE ogłaszane jest w Dzienniku Ustaw UE, a nie w krajowych dziennikach ustaw (w PL - Monitor Polski)

          • wynika to z zasady pewności prawa → każdy obywatel ma możliwość zapoznania się z obowiązującym prawem

  • TS w wyroku 34/73 Variola

    1. Bezpośredni skutek:

      1. dane prawo działa, można go używać → dotyczy ono każdego, również pojedynczych jednostek, obywateli

      2. obywatel może dochodzić swoich praw na podstawie prawa UE

          • norma kompletna (doskonała) → tylko na taką normę prawną można się powoływać; jest ona przepisem: