W jaki sposób pisarze i publicyści oświecenia włączyli się do walki o reformy polityczne i społeczne.
Oprócz wymienionych Staszica i Kołłątaja należy wspomnieć o Franciszku Salezym Jezierskim, członku Kuźnicy. Będąc wizytatorem szkół z ramienia KEN-u, czuwał nie tylko nad treścią i metodami nauczania, lecz zwracał również uwagę na postawę obywatelską. W swych pismach ostro krytykował arystokrację i szlachtę, bronił ludu, dążył do wzmocnienia władzy państwowej. Lud stanowi podstawę narodu. Jezierski nazywa go nawet "zupełnym narodem". Jego definicja narodu: "naród jest zgromadzeniem ludzi mających jeden język, zwyczaje i obyczaje zawarte jednym i ogólnym prawodaws- twem dla wszystkich obywatelów". Dla wzmocnienia władzy państwowej pragnie zrównania politycznego mieszczan i szlachty, żąda opieki prawnej dla chłopa.