Ryty i stopnie wtajemniczenia
Wpisał: Kamil Racewicz 24.12.2005.
Ryt (z łac. ritus 'święty obyczaj') - system rytuałów. Ryty masońskie to odmiany w obrzędowości masonerii. Rytuały masońskie mają umacniać braterską więź, poczucie wspólnoty i tożsamości, a także wprowadzać odpowiednią podniosłą atmosferę sprzyjającą refleksji.
"Rytuały stanowiły zawsze podstawową część prac wolnomularskich, wykonywanych w loży. Przy ich odprawianiu posługiwano się pewnymi przedmiotami pochodzącymi z kręgu zawodowego budowniczych i kamieniarzy, które jako symbole uległy pewnej sakralizacji. (...)
Rytuał docierał i przemawiał do różnych sfer ludzkiej świadomości. Posługiwanie się symbolami pomagało człowiekowi w przełamaniu banalności codziennego życia i wejście do innego świata. Efekt rytuału był jednak zróżnicowany i zależał od odbiorcy i uczestnika, od jego wrażliwości, wyobraźni i wielu innych czynników. Zdarzało się często, że uczestnicy obrzędu przeżywali go głęboko i wychodzili zeń rzeczywiście zmienieni, ale znane były też przypadki, że rytuały nudziły ludzi i przynosiły im rozczarowanie i niedosyt, gdyż ich psychika nie była zdolna do przyjęcia tego typu bodźców.
W rycie masońskim z reguły posługiwano się jakimś „materiałem" historycznym, przywoływano np. legendę o Hiramie, budowniczym Świątyni Salomona czy legendę o śmierci ostatniego mistrza templariuszy, a następnie materiał tych legend „przerabiano" jakby na scenariusz, zawierający różne sytuacje i stany, wraz z pytaniami i odpowiedziami. (...)
W pracy rytualnej posługiwano się autentycznymi utensyliami, narzędziami budowniczych, bronią rycerską, wkładano kostiumy historyczne z danej epoki (np. zbroje rycerskie itd.). Inicjacja była w istocie rzeczy bogatą we wrażenia i przeżycia psychodramą. (...)
Przeżycie wywołane przez praktyki rytowe jest uważane w masonerii za najbardziej intymną sprawę, która podlega ochronie. Nie jest więc przypadkiem, że wypowiedzi na ten temat masonów są niezmiernie rzadkie i powściągliwe. (...)
We współczesnej masonerii, daje się wyczuć tendencja do skracania i upraszczania rytuałów, większy też nacisk w psychodramie masońskiej kładzie się na treści humanitarne i społeczne" (Jerzy Wojtowicz)
Masoneria stworzyła też system wtajemniczeń (stopni), których przejście wiąże się z alegorycznym poznawaniem prawd metafizycznych i moralnych. Podstawowe stopnie inicjacji masońskiej (tzw. masonerii błękitnej) to uczeń, czeladnik i mistrz. Ponadto istnieją systemy wyższych wtajemniczeń (tzw. masoneria czerwona, czarna, biała), z których można wymienić Ryt Szkocki Dawny i Uznany, Ryt Francuski Nowoczesny, Ryt York, Ryt Szwedzki, Ryt Memphis-Misraim etc.
Rozróżnia się stopnie uniwersalne (masoneria błękitna, od 1. do 3.), kapitularne (masoneria czerwona, od 4. do 18.), filozoficzne (masoneria czarna, od 19. do 30.) oraz administracyjne (masoneria biała, od 31. do 33.).
Początkowo masoneria zorganizowana była w trzech stopniach wtajemniczenia: uczeń, czeladnik oraz mistrz. Z czasem, jak zaczęły się mnożyć organizacje masońskie, zaczęły też powstawać takie, które zorganizowane były wielostopniowo. W 1754 r. szlachcic francuski de Bonneville utworzył w Paryżu Kapitułę tzw. Clermont (Chapitre de Clermont), która nawiązywała do tradycji loży szkocko-jakobickiej zorganizowanej w r. 1688 w Saint Germain. Rozwinęła się z tego tzw. masoneria szkocka, wielostopniowa, dzieląca się aż na 33 stopnie. O ile na niższych stopniach mamy nawiązania do tradycji budownicznych, to na wyższych pojawiają się częściej symbole związane z tradycją rycerską. Z różnych względów system wielostotpniowy następnie upowszechnił się. Zob. więcej: Kawaler Ramsay i jego „Mowa” z 1737 r. U źródeł masonerii stopni wyższych
Masoneria niebieska (świętojańska) - stopnie symboliczne (uniwersalne):
1° Uczeń
2° Czeladnik
3° Mistrz
Od lewej - uczeń, czeladnik oraz trzej mistrzowie w pracy.
Ilustracje regaliów trzech podstawowych stopni (RSDU)
Ilustratywne oznaczenia stopni (lóż): ucznia, czeladnika oraz mistrza
Należy podkreślić, iż poszczególne systemy wielostopniowe nie różnią się między sobą w ten sposób, że im więcej stopni, tym większe oświecenie, tym głębsze wejście w istotę masonerii, mówiąc inaczej, ktoś, kto posiada 33. stopień w systemie RSDU nie musi być "bardziej wtajemniczony" w istotę masonerii niż ktoś, kto posiada stopień 7. w systemie francusko-modernistycznym. Liczba stopni rytu oznacza na ile odcinków została rozłożona lub pocięta droga do pełni masońskiego światła. Jeśli porównamy stopnie rytu do stopni schodów (zob. poniższa ilustracja), możemy to przedstawić w ten sposób, że wchodząc po stopniach rytu małostopniowego musimy robić kroki dłuższe, gdyż stopnie są bardziej strome niż w systemie wielostopniowym.
Ilustratywne przedstawienie równoważności rytów. Tutaj w odniesieniu do RSDU - z lewej i Rytu York - z prawej; zauważmy, że pierwsze trzy schody są wspólne; w środku między schodami stoją przedstawiciele organizacji quasimasońskich: Tall Cedars of Lebanon, Zakon Wschodniej Gwiazdy, Grotto, Córy Hioba, Dziewczęta Tęczy, Zakon DeMolay; znacznie wyżej stoją Córy Nilu, a jeszcze wyżej Shrine). Wielość rytów w masonerii obrazuje różne schody do jednego masońskiego światła. Wielość rytów nie oznacza podziałów i schizm, lecz różnorodność i bogactwo masonerii, która ma wiele dróg do światła i oświecenia.
Zobacz więcej: