Słowniczek ważniejszych terminów masońskich
Kamil Racewicz 04.09.2005.
ADVL Anno della vera Luce - Rok Prawdziwego Światła (R.:Pr.:Św.:) masońska rachuba czasu polegająca na dopisywaniu 4000 lat (1992=5992)
Afiliacja - przyjęcie wolnomularza z innej loży tego samego stopnia, lecz niekoniecznie tego samego rytu, pod warunkiem, że obie loże wymieniły między sobą Poręczycieli Przyjaźni w celu zacieśnienia stosunków (nie musi to jednocześnie kończyć uczestnictwa wolnomularza w pracach pierwszej loży); afiliacja może nastapić między dwiema lożami (tych samych stopni), które nie tracą przez to ani swojej nazwy, ani praw.
Agapa - Obrzędowy posiłek pierwszych chrześcijan, w masonerii - bankiet
Aklamacja - nazwa aprobujących okrzyków (potrójnych), występujących z baterią (pewna forma, rytm ich wykonywania - potrójne uderzenie). W rycie szkockim: "Hurra!", w rycie Misraim trzykrotne: "Alleluja!". W WWP - "Wolność! - Równość! - Braterstwo!"
Akolada - specyficzny sposób przywitania lub pozdrowienia wolnomularskiego, obejmujący wzajemne potrójne poklepanie po ramieniu w braterskim objęciu oraz pocałunek pokoju.
Alchemia symboliczna (duchowa) to część rytuału "wolnomularskiej podróży" symbolizująca między innymi ascezę prowadzącą do masońskiej gnosis - wiedzy dla wtajemniczonych.
Architektura - myślowy dorobek loży, w sensie np. przygotowanych w niej desek, czyli kawałków architektury.
Areopag - warsztat Kawalerów Kadosz (30. stopień)
Bawet - górna, trójkątna część fartuszka. Uczeń wolnomularski pracuje z podniesionym bawetem, czeladnik - już z opuszczonym.
Booz - kolumna w świątyni Salomona i w lożach wolnomularskich (zob. Jakin).
Bractwa - są to zrzeszenia masońskie skupiające masonów określonych zainteresowań, skupiają masonów różnych stopni, lóż i obediencji, lecz o tym samym profilu zawodowym czy hobbystycznym, np. edukacja, finanse, sądownictwo, antykwariaty, dziennikarstwo, wydawnictwa, farmacja, służba zdrowia, koleje żelazne, transport, Rotary, Lion's Club, ubezpieczalnie, jubilerzy, banki, ośrodki studiów filozoficznych, orientalistyka, reklama, sport, sztuki piękne, teatr, studenci itd.
Chrzest wolnomularski - uroczyste przyrzeczenie, jakie składa mason, który został ojcem, że będzie wychowywał syna zgodnie z zasadami zakonu; dla dziecka wybiera się też ojca chrzestnego spośród członków loży. Dzięki temu syn wolnomularza ma później uprzywilejowany status luftona.
Czcigodny - przewodniczący loży, zwany niekiedy mistrzem katedry, czcigodnym mistrzem.
Egregor - klimat duchowy, specyficzna atmosfera loży, bazująca na wspólnych przeżyciach jej członków.
Ezoteryzm - Od greckiego esotericos, wewnętrzny, tajny, wiedza przeznaczona tylko dla grona wybranych i wtajemniczonych. Zob. np. Pitagorejska ezoteryka racjonalna.
Hermetyzm (hermetyczny) - Od imienia greckiego Hermes, używany dla określenia zamkniętych systemów wiedzy, do których można dopuścić tylko ludzi wtajemniczonych. Często o charakterze gnostycznym, grecko-egipskim związanym z postacią Hermesa Trismegistosa.
Instalacja - uroczyste obrzędowe otwarcie loży lub wprowadzenie oficera na urząd.
Jakin - jedna z kolumn w świątyni Salomona, w lożach wolnomularskich umieszczona nie na zewnątrz, lecz wewnątrz. W zależności od obediencji może być kolumną uczniów (Wielki Wschód Francji) lub czeladników (loże regularne). W sufizmie "jakin" oznacza - absolutną, niewzruszoną pewność. Bóg Najwyższy mówi w Koranie: "Czcij twego Pana, aż przyjdzie do ciebie pewność". (53:99). Istnieją trzy etapy pewności: "ilm al-jakin (wiedza pewności), ajn al-jakin (oko pewności) i hakk al-jakin (prawda pewności). Wiedza pewności jest pierwszym etapem. Można porównać go do usłyszenia opisu ognia. Oko pewności będzie ujrzeniem płomieni tego ognia. Wreszcie prawda pewności będzie pochłonięciem przez ten ogień.
Kapituły - jednostki organizacyjne wolnomularstwa, gdzie mistrzowie otrzymują wyższe stopnie. Dzielą się na niższe (4 i 5 stopień) i wyższe (6 i 7 stopień).
Katechzim - instrukcja masońska, z podziałem na poszczególne stopnie, katechizm ucznia, czeladnika, mistrza. Objaśnia podstawowe zasady, rytuały i symbole dla danego stopnia.
Klejnoty - metalowe emblematy umieszczane na szarfach oficerskich (urzędniczych) stanowią oznaczenie ich władzy i konkretnego urzędu (klejnoty ruchome). Klejnoty, niekiedy wysadzane drogimi kamieniami, na szarfach mistrzów określają ich stopień wtajemniczenia.
Kobierzec - dywan lub rysunek na podłodze świątyni zawierający wiodące symbole odpowiednie dla potrzeb aktualnego stopnia wtajemniczenia wolnomularskiego. Przedstawia tzw. "obraz loży", czyli symbolicznie ujęta zawartość loży danego stopnia (kolumny, stopnie, okna loży itd) oraz słońce, księżyc.
Kolegium Oficerów - ciało kolegialne urzędników lożowych
Komisja Inwestygacyjna - kilkuosobowe ciało przeprowadzające rozmowę lub rozmowy z kandydatem na wolnego mularza, która następnie przedstawia swoją opinię lub opinie poszczególnych członków komisji podczas rytualnego posiedzenia loży, która podejmuje na podstawie tego decyzję o dopuszczeniu bądź odrzuceniu kandydata do dalszych czynności związanych z przyjęciem do wolnomularstwa, w szczególności do tzw. przesłuchania pod opaską.
Konwent - walne zgromadzenie stowarzyszenia wolnomularskiego
Księga Architektury - zbiór sprawozdań z kolejnych posiedzeń loży
Księga Immatrykulacyjna - rejestr członków loży według kolejności ich występowania z uwzględnieniem zawodu cywilnego, daty, miejsca urodzenia i zmaieszkania oraz stopnia wolnomularskiego.
Księga Pamięci - rejestr zmarłych członków loży
Landmark - niepodważalne prawa wolnomularzy, narodowe lub lokalne tradycje wolnomularskie, akceptowane w masonerii regularnej.
Lowton (lufton) - syn masona; w stosunku do masonerii, do czasu inicjacji, jest w lepszej pozycji niż zwykły profan, gdyż łatwiej jest mu wejść do zakonu masońskiego (np. wystarczy niższy niż na ogół wiek), choć musi przejść tę samą ceremonię inicjacji.
Loża (sanskr. loga 'świat'), zwana też Warsztatem - 1. miejsce spotkań masońskich, świątynia zakonna. 2. podstawowa forma organizacyjna masońskiej społeczności.
Loża sprawiedliwa i doskonała - pracująca prawidłowo, do czego potrzeba obecności przynajmniej siedmiu członków (4 mistrzów, 3 czeladników)
Loże adopcyjne (adoptowane) - to istniejące w XVIII w. masońskie loże kobiece związane z jakąś uznaną lożą męską (dla przydania im znamion tzw. regularności w czasach, kiedy nie istniało odrębne organizacyjnie wolnomularstwo kobiece). Ich obrzędy były nieco odmienne od męskich. Jedną z polskich lóż adopcyjnych była "Wielka Loża Adopcyjna pod Klimatem Warszawy", która została "adoptowana" (faktycznie założona) w 1769 r. przez powstałą dwa lata wcześniej lożę "Cnotliwy Sarmata" (notabene, w niej właśnie działał polski prymas, Gabriel Podoski). Mistrzynią tej loży została Teresa z Ossolińskich Potocka, należały też do niej m.in. Luiza Aloe, Anna z Rzewuskich Humiecka oraz Elżbieta z Czartoryskich Lubomirska.
Loże doskonalenia - w RSDU oznaczają loże od 4. do 14. stopnia.
Loże pokątne, dzikie - loże bez patentu, uznania przez jakąś masońską obediencję, nieregularne.
Obraz loży - prowadzony na bieżąco spis członków loży; symboliczny obraz loży - zob. kobierzec.
Oficer - Brat w stopniu mistrza, który w loży sprawuje określoną funkcję (urząd)
Patent - licencja regularności, zezwolenie jurysdykcji masońskiej dla utworzenia warsztatu. Loże otrzymują patent konstytucyjny, zwany też kartą kapituły - list kapitularny, rady - patent filozoficzny
Płaca:
Pobieranie płacy - zdobywanie masońskiej wiedzy. Uczniowie pobierają płacę przy kolumnie północnej, czeladnicy - przy kolumnie południowej.
Podniesienie płacy - podniesienie na kolejny stopień
Podróż - symboliczne czynności przedstawiające drogę od „Światła" do „Ciemności". Trzy podróże ucznia, pięć podróży czeladnika i siedem - mistrza, oznaczają etapy szkolenia i doskonalenia, są jakby odpowiednikiem w sferze symbolicznej dawnych wędrówek po Europie w poszukiwaniu pracy. Mason odbywający podróż, oznacza masona kształcącego się, poszukującego prawdy.
Południe - symboliczna godzina podjęcia prac w loży, także część pomieszczenia lożowego, w której siedzą czeladnicy. Jest lepiej oświetlona niż Północ.
Północ - symboliczna godzina zakończenia prac lożowych, część loży "najgorzej oświetlona", w której siedzą uczniowie.
Praca, pracować (Arbeit, ritueller Anlass) - pojęcie symboliczne wzięte z języka budowniczych. Wykonywanie pracy to pokonywanie etapów doskonalenia, zarówno umysłowego, jak i duchowego. Oznacza także wspólne działanie wolnomularzy podejmowane w loży, wykonywanie czynności przepisanych rytuałem, związanym np. z przyjmowaniem do masonerii, wprowadzeniem do wyższych stopni itd.
Profan, światowy - każdy kto nie jest wolnomularzem.
Przesłuchanie pod opaską - przesłuchanie kandydata do zakonu masońskiego, w którym występuje on z zasłoniętymi oczami w loży, podczas którego mistrzowie lożowi mogą mu zadać dowolne pytania mające ustalić poziom jego wiedzy o zasadach wolnomularskich oraz gotowości do przystąpienia do zakonu wolnomularskiego. Bywa, że kandydaci, którzy pomyślnie przeszli przesłuchania Komisji Inwestygacyjnej, odpadają po przesłuchaniu pod opaską.
Regularność - wolnomularski certyfikat czy status "prawowierności" masońskiej
Rysunek, deska kreślarska - symboliczne określenie przemówienia lub referatu wygłaszanego z okazji pracy rytualnej loży, bądź w sali konferencyjnej.
Sala medytacji (izba rozmyślań) - małe i ciemne pomieszczenie wewnątrz loży, do którego wprowadza się kandydata do masonerii lub do wyższego stopnia celem odbycia medytacji nad własnym życiem, co symbolicznie oznacza śmierć i przygotowanie do nowego życia.
Sklepienie stalowe - ceremoniał z użyciem szpad, stosowany podczas przyznawania honorów masońskich (np. tytułu honorowego czcigodnego mistrza)
Słowo Święte - obok znaku, chwytu, należy do wolnomularskich środków rozpoznawczych. Używane jest w ceremoniach inicjacyjnych. Mason w niebezpieczeństwie może się posłużyć tym słowem. Należy do sfery tajemnic masońskich.
Sztuka Królewska (ars regia) - to określenie trzech dziedzin: Alchemii, Architektury, Wolnomularstwa. Najdawniej, jeszcze w antyku, dotyczyła alchemii, później, w średniowieczu także architektury. Sztuka królewska to określenie nadane wolnomularstwu w Anglii w XVIII w. Uważano, że masoneria dlatego jest "królewską", ponieważ wykonywał ją Salomon i Hiram i że rzeczywiście na królewską nazwę zasługuje ta sztuka, której celem jest zbudować najwspanialszą świątynię ludzkości. W masonerii określenie dla pracy rytualnej, a także sposobu życia zgodnego z zasadami wolnomularstwa.
Światło - duch mądrości
Świątynia - część loży przeznaczona do prac rytualnych.
Trójkąt - w masonerii jest najmniejszą jednostką organizacyjną, nie podstawową, lecz swoiście ułomną, gdyby to porównać do prawa handlowego, byłby to odpowiednik tzw. spółki w organizacji. Trójkąt można powołać wówczas, kiedy nie ma możliwości powołania loży, zwłaszcza w pewnym oddaleniu od najbliższych lóż. Trójkąt umożliwia masonom niemającym blisko swego zamieszkania funkcjonującej loży utrzymywania stosunków, rozwijanie więzi solidarności i pomocy wzajemnej. Trójkąt jest jednostką przejściową i jest powoływany z myślą o założeniu loży, na co jest określony czas (3 lata). Do jego powołania potrzeba przynajmniej 3 wolnomularzy, w tym przynajmniej jednego w stopniu mistrza. Trójkąt powinien działać na rzecz powołania loży, lecz nie ma prawa wtajemniczać do zakonu wolnomularskiego.
Warsztat - jednostka organizacyjna jurysdykcji masońskiej; warsztatami są przede wszystkim loże, ale także kapituły, rady, areopagi
Wielkie Dzieło (Ars Magna, Grand Oeuwre) - Pojęcie alchemiczne dla określenia przemiany materii; w masonerii dzieło odnowy i naprawy moralnej jednostki.
Wielki Mistrz - stoi na czele obediencji
Wschód (Orient) - symboliczny kierunek, z którego dociera do loży i do ziemi całe światło. Ściana w loży położona we wschodniej części pomieszczenia, gdzie zapala się światła symbolizujące wschodzące słońce. Jest to nawiązanie do starych antycznych pojęć, według których wszelka wiedza i mądrość (Światło) przychodzi ze wschodu (Lux ex oriente). Część loży, w której przebywa czcigodny i dostojnicy lożowi (honorowi czcigodni, sekretarz, mówca).
Zachód - symboliczny kierunek, z którego przybywa do loży profan, czyli światowy, symbol życia w ciemnościach, jakie jest udziałem profanów. Część loży od strony drzwi.