Fabryka Geyera

Tak zwana "Biała Fabryka" jest jednym z najstarszych budynków przemysłowych w Łodzi.
Potoczna nazwa ma źródła w fakcie iż Ludwik Geyer kazał otynkować cały budynek, choć zwykle łódzkie fabryki miały nietynkowane ceglane mury.
To właśnie w fabryce Geyera stanął pierwszy komin fabryczny, który był później wizytówką Łodzi.
Zbudowana w 1837r fabryka, za sprawą sprowadzenia przez właściciela maszyn parowych, mieściła pierwszą w mieście mechaniczną tkalnię i przędzalnię.
Całość budowli posiada bardzo ciekawy uklad architektoniczny, a przylegający do fabryki park z wielkim stawem, dodają jej wielkiego uroku.
Dziś w fabryce mieści się Centralne Muzeum Włókiennictwa.

Bazylika Archikatedralna

Bazylika Archikatedralna św. Jana Chrzciciela wzniesiona (na miejscu drewnianego kościoła) w pocz. XIVw. z fundacji księcia Janusza I Starszego, przebudowywana m.in. w I poł. XVIIw. (J.Włoch) i 1836-40 (A.Idźkowski), a po zniszczeniu w 1944r. swobodnie regotyzowana w l. 1947-56 (J.Zachwatowicz). Jest to kościół halowy, trójnawowy z prezbiterium zamkniętym trójbocznie.W wyposażeniu m.in. krycyfiks późnogotycki wykonany we Wrocławiu w pocz. XVIw., liczne epitafia i nagrobki z XVI-XVIIIw., znacznie uszkodzone, m.in. książąt mazowieckich, poliptyk późnogotycki śląski z 1483r.

Kaplica Scheiblera

Nagrobna kaplica Karola Scheiblera, jest to zabytek absolutnie wyjątkowy.
Dwa lata po śmierci Karola Scheiblera, architekt miasta Hilary Majewski ogłosił konkurs na projekt kaplicy.
Mimo że było to prawdziwe pole do popisu dla architektów, którzy nieograniczeni kosztami mogli puścic wodze fantazji i pokazać swój kunszt, zaden z projektów nie zadowolił rodziny fabrykanta.
Ostatecznie kaplica została zbudowana w 1888r na Starym Cmentarzu w części ewangelickiej, wg projektu Edwarda Lilpopa i Józefa Dziekońskiego.

Było to dzieło zaprojektowane bardzo starannie i z niezwykłym smakiem.
Projekt był inspirowany największymi dziełami architektury gotyckiej, wielką wagę przywiązano zwłaszcza do detali.
Front i wieżę kaplicy wykonano z piaskowca, boczne ściany z żółtej cegły.
Główne wejście do złudzenia przypomina portale katedralne ze średniowiecza, nad portalem głównym umieszczono wspaniałą rozetę - witraż.
Jak twierdzą znawcy, jest to największe dzieło architektury cmentarnej. Dziś kaplica jest sukcesywnie odnawiana, ze względu na ogromne koszty prace idą dość wolno ale do przodu.

Pałac Scheiblera

W 1856r przy Wodnym Rynku w Łodzi Karol Scheibler zbudował dość skromny parterowy dom.
Przebudowę wg projektu Karola Mertschinga rozpoczęto kilka lat później.
Nadała ona budynkowi reprezentacyjny już charakter.
Jednak formę pałacu budynek zyskał po kolejnej przebudowie w 1887r, już po śmierci właściciela.
Autorem projektu był warszawski architekt Edward Lilpop.
Budynek o charakterze neorenesansowym z zewnątrz wygladał okazale, jednak dopiero jego wnętrza zapierały dech w piersiach.
Sala lustrzana, wspaniałe ozdobne kominki, wykwintne boazerie, ceramika...
Całe wyposarzenie zostało sprowadzone z różnych stron Europy od najwiekszych mistrzów.
Warto wspomnieć choćby mozaikę mistrza Salvattiego z Wenecji, czy zdobiące sufit alegoryczne malowidła.
Dziś w pałacu Scheiblera ma siedzibę Muzeum Kinematografii.

Pałac w Choroszczy

Pałac został wraz z zespołem budynków i parkiem usytuowany na obszarze nizinnym, poniżej miasta położonego na wzgórzu, na prawym brzegu rzeki Horodnianki (dopływ Narwi). Park zakomponowany został o zarysie zbliżonym do trapezu. Przy pałacu znajdował się folwark z zabudowaniami. Całość terenu była w kształcie rombu, pośrodku którego znajdował się pałac z pawilonami. Budowa została zaczęta około 1725 r. Sam pałac był budynkiem na wyspie otoczonym zwierzyńcem, z jednym kanałem na osi i niewielkim trawnikiem przed frontem. Lata 1748-1750 łączą się z tworzeniem parku, a raczej przekształcaniem otaczającego pałacyk dziedzińca. W 1748 r. były wykonywane na dużą skalę roboty ziemne, co było zapewe związane z małżeństwem hetmana z Elżbietą Poniatowską. Oprócz robót ziemnych sadzono szpalery z krzewów i drzew, wykopano też poprzeczny kanał, aby tworzył krzyż wodny. Ostateczna kompozycja ogrodu była symetryczna, o wielu przecinających się alejach, z widokowymi ciągami alei zamkniętych elementami architektonicznymi. Na zakończeniu alei ustawione były bramki i mostki nad kanałem oraz rzeźby drewniane ptaków i puttów. Prace kompozycji ogrodowej zakończono około 1752 r. W latach 1753-1756 trwała budowa z obu stron wyspy i pałacu ustawionych symetrycznie pawilonów. W latach 1765-1766 trwała rozbiórka pierwotnego pałacu, grożącego zawaleniem z powodu zmurszenia fundamentów. Nowy pałac powstaje na miejscu poprzedniego o zbliżonym układzie pomieszczeń w latach 1757-1759. Potem zbudowano w pobliżu pałacu oficyny kuchenną i gościnną oraz domek odźwiernego i dwie kordegardy.

Po zniszczeniach wojennych w 1915 r. Pałac przeszedł wraz z innymi zabudowaniami na własność szpitala, został zaniedbany i nie zabezpieczony popadał w coraz większą ruinę, aż w końcu w 1933 r. rozpoczęto rozbiórkę. Po II wojnie zapadła decyzja władz wojewódzkich o odbudowie wartościowego zabytku i rekonstrukcji zdewastowanego parku.

Drewniany Kościół Filialny w Drogiszkach

Drewniany KOŚCIÓL FILIALNY p. w. Św. Krzyża wzniesiono w 1644 lub 1668 roku. Remontowano go w 1933 r. Usytuowany jest na wzgórzu, poza wsią w lesie. Świątynia posiada prostokątną nawę z węższym, zbliżonym do kwadratu prezbiterium. Wnętrze przekryte stropem belkowym. Prostokatne, wydłużone okna zamknięte są dwubocznie. Trójpołaciowe dachy kryte gontem. Gotycki z neogotyckimi przekształceniami kościół jest orientowany. Murowany z cegły o układzie gotyckim, z użyciem kamieni polnych w podmurówce oraz zendrówki do dekoracji rombowej na elewacjach. Wnętrze nakryto gotyckim, dwuspadowym sufitem, ściany rozczłonkowano ostrołukowymi arkadami w profilowanych obramieniach. Zewnątrz elewacje i naroża opinają dwuuskokowe szkarpy, ściany wieńczy wgłębny pas tynkowany. Zamkniete ostrołukowo okna mają tynkowane ościerza. Dachy pokryto blach. Drewnianą dzwonnicę z dachem namiotowym, krytym blachą wzniesiono w 2. poł. XVIII lub 1. poł. XIX w. Obok kościoła znajduje się CMENTARZ.

Dom Esterki

Fundatorem pierwotnego budynku był Kazimierz Wielki. Przeznaczył go na siedzibę dla swej ulubienicy, Esterki, Żydówki pochodzącej z Opoczna. Budynek ten posiadał sklepione izby i rozległe piwnice, z których można się było dostać do zamku królewskiego. Uległ on różnym przeróbkom. W drugiej pół. XIX w. powiększono go o jedno piętro. Obecny zarchaizowany wygląd nadał mu w 1927 r. architekt Majewski. Do najstarszych części obecnego budynku należą dwa pomieszczenia na parterze, o kolebkowym sklepieniu, oraz piwnica z portalami. W poł. XIX w. Dom Esterki został ofiarowany Radzie Opiekuńczej przez Ignacego Drużbackiego, sędziego pokoju i dziedzica dóbr Zameczek. Po odnowieniu, dolną jego część przeznaczono na sklepy i szpital, górną na salę zebrań obywatelskich i miejsce rozrywek. W czasie powstania styczniowego w jego piwnicach urządzono więzienie, w którym przebywał m.in. młody powstaniec, Julian Pryliński z Sienna, były alumn seminarium sandomierskiego.

---