Pytania do egzaminu z Ekonomii międzynarodowej

1. Prawa uniwersalne i specyficzne MSE.

Podstawowe prawa uniwersalne:

• zasada przewagi względnej (zasada kosztów względnych/zasada kosztów komparatywnych). Jedna z podstawowych zasad teorii klasycznej, która wyjaśnia korzyści wynikające z handlu międzynarodowego, wyjaśnia jak to się dzieje iż kraj prowadzący wymianę z innymi krajami odnosi korzyści z tej wymiany przy braku interwencji państwa.

• teoria mnożnika (super-mnożnika eksportowego). Mnożnik (super-mnożnik eksportowy). Wyjaśnia jakie korzyści odniesie dany kraj i jego gospodarka w momencie, gdy w tej gospodarce zadziała impuls początkowy, który pobudza daną gospodarkę do wzrostu (rozwoju).

Prawa specyficzne:

• prawa dotyczące powiązań/przepływów międzynarodowych w skali międzynarodowej. Są to najstarsze prawa.

• prawa rządzące przepływami usług (sformułowane w połowie XX w.)

• prawa rządzące przepływami czynników produkcji. Są to prawa najmłodsze. Ludzie, kapitał, technologia i myśl naukowo-techniczna, ziemia

2. Podstawowe różnice między merkantylizmem i teorią klasyczną

Merkantylizm	Teoria klasyczna
Rozwój eksportu, ograniczenia importu	Rozwój eksportu i importu bez ograniczeń
Dodatni bilans handlowy, sposób dostępu do kruszców szlachetnych	Korzystni dodatni i ujemny bilans handlowy, nie zależy od ilości kruszcu
Dobrobyt kraju i ludzi zależny od ilości posiadanego kruszcu	Dobrobyt kraju i ludzi zależy od poziomu rozwoju gospodarczego i przewagi w wydajności pracy
Interwencjonizm, protekcjonalizm główne narzędzie polityki gospodarczej	Państwo nie powinno ingerować w gospodarkę, w handel zagraniczny

Merkantylizm - handel korzystny dla kraju, gdy dany kraj ma dodatni bilans handlowy (większy eksport od importu), państwo powinno ingerować w handel zagraniczny, po to by uzyskać dodatni bilans handlowy.

• wspieranie eksportu,

• ograniczyć import

Teoria klasyczna - korzyści handlu zagranicznego.

• zasada kosztów absolutnych- państwo nie powinno ingerować w handel zagraniczny, rynek zadecyduje o korzyściach, kraj powinien specjalizować się w produkcji towarów po niższych cenach

• koszty liczone przez nakłady pracy,

• różnice w warunkach produkcji decydują o kosztach produkcji;

Zasada kosztów komparatywnych (względnych), zasada przewagi względnej- zgonie z ta zasada w warunkach dysponowania przez kraj A absolutna przewaga nad krajem B produkcji różnych dóbr tenże kraj A powinien specjalizować się w produkcji i eksporcie tego towaru.

Merkantyliści dopatrywali się korzyści z wymiany w zależności od kształtowania się bilansu handlowego i płatniczego, natomiast wg. teorii klasycznej źródłem korzyści płynących z rozwoju handlu międzynarodowego jest występowanie bezwzględnych różnic kosztów wytworzenia mierzonymi nakładami pracy.

Merkantyliści uważali, że bogactwo narodu mierzone jest ilością posiadanych kruszców (głównie złota). Wg. teorii klasycznych bogactwem narodów jest podstawowy czynnik produkcji - praca

3. Dlaczego Ricardo i Torrens rozwinęli zasadę kosztów absolutnych w zasadę kosztów komparatywnych?

Teoria kosztów komparatywnych jest rozszerzeniem i jednocześnie uogólnieniem teorii kosztów absolutnych Adama Smitha, zgodnie z którą w wymianie handlowej decyduje poziom bezwzględnych kosztów produkcji, a większe korzyści z wymiany będzie odnosił partner, który potrafi wytworzyć dobra mniejszym nakładem.

Teoria kosztów komparatywnych jaśniej wyjaśnia mechanizm obustronnie korzystnej międzynarodowej wymiany handlowej w sytuacji znacząco niższych kosztów produkcji dóbr po stronie jednego z partnerów wymiany.

Zasada kosztów absolutnych zakłada, że kraj odniesie wtedy korzyści z handlu jeśli będzie się specjalizował w produkcji i eksporcie tych dóbr, które może wytworzyć po absolutnie , bezwzględnie niższych kosztach niż inne kraje. W teorii Ricardo - Torrensa, nie bierze się pod uwagę kosztów absolutnych, ale stosunek wymienny jednych towarów na drugie w różnych państwach.

4. Dlaczego wg Keynesa i Milla państwo powinno ingerować w handel zagraniczny

Keynes patrzył na handel zagraniczny z punktu widzenia  polityki pełnego zatrudnienia. Uważał, że można zwiększyć zatrudnienie poprzez zwiększenie eksportu, aby ten przyrost następował państwo powinno wspierać eksport, czyli wprowadzać różnego rodzaju subwencje eksportowe.

Mill („Prawo wzajemnego popytu”) uważał, że państwo powinno ingerować w handel. Specjalizacja produkcyjna jest korzystna, ale powinna być pod kontrolą państwa po to, aby nie doszło do uzależnienia danego kraju od innych krajów.

 

Państwo powinno ingerować w handel zagraniczny żeby nie dopuszczać do zbyt daleko idącej specjalizacji i w efekcie uzależnienia się danego kraju od innych krajów. Powinno też wspierać eksport (w celu zmniejszenia bezrobocia i zwiększenia zatrudnienia).

Mill zaproponował aby na handel-specjalizację, spojrzeć od strony popytu.

Według Milla zbyt daleko idącą specjalizacja może uzależnić dany kraj od innych krajów. Według Milla państwo powinno czuwać nad specjalizacją i nie dopuszczać do zbyt daleko idącej specjalizacji i w efekcie uzależnianie się danego kraju od innego kraju.

Keynes uważał, że państwo powinno wspierać eksport i eksporterów, czasami ograniczać import bo uważał, że handel zagraniczny może przyczynić się do zmniejszenia bezrobocia, zwiększenia zatrudnienia. Patrzył na handel zagraniczny przede wszystkim z punktu widzenia polityki pełnego zatrudnienia. Uważał że rolą państwa jest minimalne zmniejszanie bezrobocia. Według Keynesa wtedy handel przyczyni się do zwiększenia zatrudnienia, kiedy eksport będzie rozwijał się szybciej niż import. Keynes udowodnił, że efekt wzrostu eksportu jest bardzo pozytywny. Odkrył mechanizm mnożnikowy.

5. Argumenty na rzecz protekcjonizmu i wolnego handlu.

Argumenty za protekcjonizmem:

• ochrona industrializacji;

• cło optymalne;

• groźba zniszczenia rynku krajowego;

• ochrona bilansu płatniczego i krajowego zatrudnienia;

• podział dochodów;

• krajowe zakłócenia na rynku czynników produkcji;

• argumenty pozaekonomiczne (obronność, bezpieczeństwo);

• gałęzie przechodzące restrukturyzację i upadające;

• ochrona nowopowstających gałęzi;

• strategiczna polityka handlowa: nowe technologie i korzyści zewnętrzne i problemy wspierania sektorów wysokich technologii;

• niedoskonała konkurencja i strategiczna polityka handlowa

Argumenty za wolnym handlem:

• brak bezpośredniego oddziaływania rządu na wymianę handlową;

• zapewnienie swobodnego dostępu krajowym podmiotom gospodarczym do rynku zagranicznych towarów;

• zapewnienie swobodnego dostępu towarom zagranicznym do rynku krajowego;

• podmioty gospodarcze mogą bez żadnych ograniczeń ustalać wielkość własnego importu oraz eksportu;

• korzyści dla wszystkich uczestników wymiany.

6. Przedstaw czynniki zwiększające konkurencyjność kraju.

• poziom dochodu PKB na 1 mieszkańca;

• zmniejszenie luki technologicznej mierzone wzrostem ilości i wykorzystania patentów mających bezpośredni wpływ na poziom innowacyjności;

• wspieranie małej i średniej przedsiębiorczości odgrywającej główną rolę w tworzeniu nowych miejsc pracy i przeciwdziałaniu bezrobociu;

• wzrost bezpośrednich inwestycji zagranicznych wprowadzających nowe produkty i technologie i pośrednio wymuszające podnoszenie kwalifikacji siły roboczej;

• rozbudowę infrastruktury transportu podnoszącą dostępność i możliwość rozszerzania rynków zbytu;

• ułatwienie dostępu do źródeł energii, co przyczynia się do zmniejszania dysproporcji między obszarami centralnymi i peryferyjnymi;

• zmniejszenie dysproporcji w kapitale ludzkim obejmującym poziom wykształcenia, stan zdrowia i opieki społecznej; poprawa stanu w tym zakresie podnosi aktywność i zaangażowanie ludności w polepszenie warunków życia;

• rozbudowę instytucji otoczeniu biznesu, tworząc efektywną sieć firm wspierających przedsiębiorczość i transfer technologii;

• usprawnienie działań administracji publicznej poprzez korzystne zmiany zasad zarządzania i sposobów podejmowania decyzji określonej jako "kreowanie uczącej się administracji";

• umiejętność korzystania z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej traktowanych jako bodziec i szansa dla wszystkich uczestników zaangażowanych w rozwój regionalny.

8 czynników konkurencji

1. Wewnętrzna siła gospodarcza tj. czynnik który opisuje stopień aktywności gospodarczej a także opisuje atrakcyjność sektora gospodarki z punktu widzenia potencjalnego przedsiębiorcy

2. Internacjonizacja gospodarki-stopień jej otwarcia zarówno na handel zagraniczny danego kraju jak i na inwestycje bezpośrednie

3. Działalność rządu powinna się sprowadzać do działań które nie będą zastępowały rynku, a odwrotnie będą wspierały rynek natomiast rząd czy państwo powinno interweniować gdy pojawią się jakieś zniekształcenia na rynku czy działania które są niezgodne z tym rynkiem.

4. Właściwie rozwinięty sektor finansowy który powinien stworzyć możliwości dla optymalnej alokacji zasobów

5. Odpowiednia infrastruktura która zaspokoi potrzeby biznesu w danym kraju(odpowiedni system transportowy, telekomunikacja czy też dostęp do energii)

6. Sposób zarządzania-mówi się że to zarządzanie powinno być zorientowane na jak najwyższą jakość produktu.

7. Nauka i technologia-skierowanie dużych nakładów na badania rozwój, liczba inżynierów w danym kraju, innowacyjność gospodarcza, ochrona własności intelektualnej, tempo komercjalizacji nowych technologii

8. zasoby ludzkie-wykształcenie, motywacja, kwalifikacje.

• wewnętrzna siła gospodarcza,

• internacjonalizacja gospodarki,

• działalność rządu ( ma wspomagać procesy rynkowe),

• właściwie rozwinięty sektor finansowy,

• infrastruktura, która będzie zaspokajała potrzeby biznesu,

• odpowiedni sposób zarządzania zorientowany na jakość, na klienta,

• nauka oraz technologia ( nakłady na naukę, rozwój, badania ),

• zasoby ludzkie ( struktura wiekowa, kwalifikacje, motywacja i stosunek do pracy, jakość życia).

7. Koncepcja przewagi konkurencyjnej Portera.

Jest to najstarsza koncepcja przewagi konkurencyjnej, zakłada ona poszukiwanie źródeł przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstwa w strukturze sektora.

Przedstawił nową odchodzącą od wąskiego technicznego punktu widzenia koncepcję konkurencji. Powstała ona w oparciu o kilkuletnie badania, a badał on dziesięć najbardziej rozwiniętych krajów świata. Ta konkurencja jest nowatorską, łączącą się z obecnymi koncepcjami. Porter stwierdził, że obecne mówienie o przewagach komparatywnych nie odzwierciedla istoty konkurencyjności ponieważ przewagi komparatywne są przede wszystkim wynikiem istniejących w danym kraju warunków produkcji. Według Petera przewagi konkurencyjne są spowodowane walką konkurencyjną w której to walce, takim najważniejszym orędziem są innowacje. Według Petera dzięki innowacjom przedsiębiorstwa uzyskują przewagi konkurencyjne przy czym jak mówił Peter innowacje nie muszą mieć charakteru technologicznego, ale mogą być związane z produktem, procesem produkcji, innowacyjnym podejściem do rynku. Stwierdzenie Petera jest takie, że ważniejsze dla przedsiębiorstw jest to, że aby występowała ciągłość aktów innowacyjnych, a nie jakieś przełomy rewolucyjne.

Dlaczego w jednych krajach firmy są bardziej innowacyjne, a w innych są mniej konkurencyjne?

Według Portera o tym decydują warunki istniejące na poszczególnych rynkach, które można sprowadzić do takich czterech głównych elementów. Te cztery elementy stanowią tzw. Diament przewagi konkurencyjnej portera. Według Petera żaden z tych czynników samodzielnie nie wpływa na rozwój przewagi konkurencyjnej, muszą działać wspólnie.

Cztery czynniki przewagi konkurencyjnej

• struktura popytu

• zasoby czynników produkcji

• gałęzie przemysłu

• strategie firm, struktura rynku, konkurencja na rynku

Determinanty przewagi konkurencyjnej Portera

• czynniki produkcji - tworzenie warunków do powstawania tych czynników w różnych branżach poprzez np. odpowiedni system edukacyjny, wspieranie badań, itp. Brak jakiegoś czynnika produkcji powinien zachęcać kraj do wprowadzania innowacji i poszukiwania możliwości do wykorzystania innego czynnika produkcji,

• branże pokrewne i wspierające - są to branże, które będą stanowiły, dla branż głównych, zaplecze w postaci technologii, specjalistów, ale także mogą generować podaż dla branż głównych,

• strategia i struktura organizacyjna firmy - opracowanie odpowiedniej strategii przedsiębiorstwa jest jednym z podstawowych czynników warunkujących istnienie danego przedsiębiorstwa na rynku,

• cechy popytu.

8. Do czego jest używany wskaźnik PPP (parytet siły nabywczej)?

Służy do porównywania wielkości PKB w różnych krajach. PPP jest stopą konwersji waluty, która eliminuje różnice w poziomach cen pomiędzy krajami.

PPP to zamiana kursu walut, która zrównuje wartość siły nabywczej poprzez eliminację różnic w poziomie cen występujących pomiędzy krajami. Taki specjalny kurs wymiany pozwala najczęściej na porównanie kosztów życia między państwami i jest bardziej obrazowy niż porównywania prostego wskaźnika PKB.

Czyli prościej - Do przeliczania walut w taki sposób, aby ustalić ich rzeczywistą siłę nabywczą.

Wg definicji OECD to taka zamiana kursu walut, która zrównuje wartość ich siły nabywczej poprzez eliminację różnic w poziomie cen występujących pomiędzy krajami. Taki specjalny kurs wymiany pozwala najczęściej na porównanie kosztów życia między państwami i jest bardziej obrazowy niż porównywania prostego wskaźnika PKB. Używanie parytetu siły nabywczej bywa utrudnione ze względu na trudności w znalezieniu porównywalnego koszyka dóbr pomiędzy krajami.

Metodą Parytetu Siły Nabywczej ( ang. Purchasing Power Parity - PPP): określamy jednolity koszyk dóbr i sprawdzamy, ile takich koszyków może kupić konsument w każdym z porównywanych krajów za przypadającą na niego cząstkę PKB, po cenach praktykowanych w danym kraju.

9. W jaki sposób można porównywać stopień rozwoju poszczególnych krajów?

Za pomocą wskaźnika rozwoju społecznego (HDI) wprowadzonego przez ONZ, dla celów porównań międzynarodowych.

Do jego obliczenia wykorzystuje się mierniki podstawowe tj.:

• oczekiwana długość życia;

• średnia liczba lat edukacji otrzymanej przez mieszkańców w wieku 25 lat i starszych;

• oczekiwana liczba lat edukacji dla dzieci rozpoczynających proces kształcenia;

• dochód narodowy per capita w USD, liczony według parytetu nabywczego waluty.

Wskaźnik HDI (Wskaźnika Rozwoju Społecznego) - miernik opisujący efekty w zakresie społeczno-ekonomicznego rozwoju poszczególnych krajów. Do obliczenia wykorzystuje się następujące mierniki:

• Oczekiwana długość życia

• Ogólny wskaźnik solaryzacji brutto dla wszystkich poziomów nauczania

• Wskaźnik umiejętności czytania ze zrozumieniem i pisania

• PKB per capita w USD liczony wg parytetu nabywczego waluty (PPP $)

10. Przedstaw ponadgraniczne strategie działania korporacji transnarodowych.

Struktura organizacyjna określa kształt jaki przyjmuje przedsiębiorstwo w procesie realizacji swoich celów strategicznych. Mamy cztery ponadgraniczne strategie działalności transnarodowych:

• strategia wielonarodowa, czyli federacja samodzielnych filii. Charakteryzuje ją duża presja na lokalne zapotrzebowanie a mała presja na koszty.

• strategia międzynarodowa, czyli skoordynowana federacja. Charakteryzuje ją mała presja na lokalne zapotrzebowanie i mała presja na koszty.

• strategia globalna, czyli centralny ośrodek. Charakteryzuje ją mała presja na lokalne zapotrzebowanie i duża presja na koszty.

• strategia transnarodowa, czyli zintegrowana sieć. Charakteryzuje ją duża presja na lokalne zapotrzebowanie i duża presja na koszty.

Strategie ponad - graniczne na optymalnym lokowaniu poszczególnych funkcji czy operacji i realizujących je jednostek, ich specjalizacji, integrowaniu i koordynowaniu w taki sposób, aby następowało podnoszenie międzynarodowej przewagi konkurencyjnej oraz ogólnej efektywności korporacji.

Strategia wielonarodowa - polega na decentralizacji działalności filii zagranicznych, co pozwala na lepsze dostosowanie produkcji zbytu i od potrzeb lokalnych rynków. Dostosowanie sprzyja penetracji danego rynku i opanowaniu go. Stosowanie tej strategii jest drogie ponieważ trzeba umieć sprzedać różne produkty na różnych rynkach. Są mniejsze efekty skali. Wymaga często silnego rozbudowania kanałów dystrybucji.

Strategia międzynarodowa - polega na nadzorowaniu i koordynowaniu przez centralę korporacji przekazywanych zasobów i zdolności poszczególnym filiom. Filie korporacji nie posiadają tak dużej autonomii. Sposób wykorzystywania przez filie transferowanych przez centralę zasobów/zdolności jest ściśle kontrolowany przez centralę. Jest kosztowna, a małe dostosowanie do rynków lokalnych.

Strategia globalna - priorytetem jest minimalizacja kosztów działalności. Procesy produkcyjne zlokalizowane są w kilku miejscach, posiadających optymalne warunki do danej produkcji (dostęp do surowców, niskie koszty pracy, rynki zbytu). Produkty tej strategii są mało zróżnicowane, mają niskie ceny, wszystkie procesy produkcyjno handlowe są nadzorowane przez centralę. Brak dostosowań do rynków lokalnych.

Strategia transnarodowa - łączy ze sobą dostosowanie do rynków lokalnych i ograniczenie kosztów. Koszty ogranicza się przez zwiększenie skali produkcji oraz poprzez wykorzystanie cen transferowych i transfery zysków, co umożliwia ścisłe powiązanie poszczególnych filii.

11. Przedstaw eklektyczną teorię bezpośrednich inwestycji zagranicznych

Teoria eklektyczna jest połączeniem trzech teorii (teorii przewagi własnościowej, teorii lokalizacji i teorii internalizacji, transakcji wewnętrznych korporacji transnarodowych), według niej bezpośrednie inwestycje zagraniczne występują wówczas, gdy spełnione zostaną trzy warunki:

1. przewaga własnościowa, dzięki której inwestorzy mogą skutecznie konkurować z firmami lokalnymi;

2. zaistnienie przewagi lokalnej;

3. inwestycje powinny być podejmowane jeżeli transport za granicę posiadanych przez firmę przewag jest bardziej opłacalny niż ich sprzedaż lub wydzierżawienie firmom zagranicznym.

Teoria Duninga, paradygmat OLI: własność, lokalizacja, internalizacja. Występuje , gdy spełnione są jednocześnie 3 teorie:

1) przewagi własnościowe firmy, czyli przedsiębiorstwo musi posiadać przewagę nad konkurentami

2) przewagi internalizacji czyli transfer za granicę posiadanych przez firmę przewag wewnątrz własnej organizacji jest bardziej opłacalne niż ich sprzedaż lub wydzierżawienie firmą zagranicznym

3) przewagi lokacyjne kraju przyjmującego skłaniające do lokowania produkcji w pewnych krajach, regionach w których lokowanie jest najkorzystniejsze.

12. Skutki wywozu kapitału dla eksportera netto

• wywóz kapitału powoduje, że kraj traci część inwestycji

• wywóz kapitału powoduje, że mniejsza jest podaż na rynku krajowym, rosną stopy procentowe, są droższe kredyty, traci się inwestycje

• eksport kapitału przyczynia się do wzrostu eksportu towarów i usług

• odpływ kapitału przyczynia się do osłabienia kursu walutowego danego kraju

• odpływ w postaci inwestycji bezp.

• zmniejszenie podaży, co przyczynia się do podwyższenia stóp %(wzrost stóp to wyższe koszty kredytów, a więc mniej inwestycji-osłabienie gospodarki)

• zwiększenie eksportu dóbr i usług przez dany kraj

• pogorszenie bilansu obrotów kapitałowych, a z drugiej strony poprawia się bilans obrotów bieżących, ponieważ więcej eksportujemy

13. Dlaczego finanse są najbardziej zglobalizowanym działem gospodarki?

Rozwój i postęp technologiczny przyczynia się do tego, że jest to sektor w największym stopniu zglobalizowany. Wiąże się to z charakterem transakcji finansowych ( większość z nich odbywa się drogą elektroniczną, w wirtualnym świecie) - manipulowanie informacjami w sieciach teleinformatycznych, którymi świat jest opleciony.

Finanse są najbardziej zglobalizowanym działem gospodarki, ponieważ wynika to z ich charakteru, sposobu zawierania transakcji finansowych. Transakcje te polegają na manipulowaniu informacjami w sieciach teleinformatycznych. Ponadto finanse należą do działu gospodarki, w którym procesy liberalizacyjne są daleko rozwinięte.

Szczegółowiej:

• Rynek finansowy z powodu swojej wagi, odgrywa specyficzną rolę w procesie globalizacji*. Działalność finansowa polega wyłącznie na manipulacji informacją.

• Finanse są najbardziej zglobalizowaną dziedziną dlatego, że cały glob jest objęty zarówno infrastrukturą technologiczną potrzebną do przekazywania znaków, jak i infrastrukturą prawną, dzięki której te znaki nabierają sensu, znaczenia i wartości. Przykład - zasady rachunkowości są stosowane na całym świecie, mimo różnic regionalnych.

• Język finansów jest taki sam na całym świecie. Finanse stały się globalne dlatego, że edukacja każdego młodego finansisty jest bardzo podobna, bez względu na kraj pochodzenia obowiązują te same modele, wykresy, programy. Wynika z tego ujednolicenie zachowań, praktyk zawodowych oraz sposobu komunikowania się.

• Ponadto finanse są swoistą dziedziną usług z powodu ich znaczenia dla całej reszty działalności gospodarczej. W momentach napięć i burz na giełdach - twierdzi się, że finanse kształtują resztę działalności gospodarczej (kryzysy w Azji i w Rosji). Nabierają pierwszoplanowej wagi, przede wszystkim dlatego, że są niezmiernie szybkie i widoczne. Sprawdza się to tylko w przypadku ograniczonego czasu i dlatego nie można uogólniać tej pozornej zależności bez głębszej analizy. Konsekwencją przepływu ogromnych kapitałów krótkoterminowych - wolnych od kontroli w trudnej sytuacji gospodarczej może być zagrożenie kryzysami walutowymi.

14. Przedstaw migracyjną teorię skumulowanej przyczynowości

Według teorii skumulowanej przyczynowości migracji warunkiem koniecznym przepływu siły roboczej jest indywidualny racjonalny rachunek kosztów i korzyści i oczekiwanie odpowiedniego dodatniego efektu netto (głównie pieniężnego) migracji. Określony efekt netto w wyniku takiego rachunku (i tym samym powstanie motywacji do migracji) jest przede wszystkim skutkiem międzynarodowego zróżnicowania wynagrodzeń. Występowanie silnych bodźców ekonomicznych do poszukiwania pracy za granicą nie oznacza podobnego zainteresowania migracjami we wszystkich kategoriach siły roboczej, np. licznie migrują młodsi, a nie starsi wiekiem, mężczyźni a nie kobiety (kobiety są mniej mobilne ze względu na macierzyństwo). Siła robocza słabo wyposażona w kapitał ludzki ma skłonność do przemieszczania się tylko w jednym kierunku: z peryferii do centrów (lub biegunów wzrostu) gospodarki światowej. Ten rodzaj migracji pracowniczych zdecydowanie przeważa liczebnie nad innymi. Natomiast pracownicy dobrze wyposażeni w kapitał ludzki wykazują skłonność do migracji w ślad za przepływem kapitału, zwłaszcza gdy jego skutkiem są inwestycje bezpośrednie.

Ta teoria zakłada, że istnienie kolejnych fal migracji wynika bezpośrednio z istnienia poprzednich fal. Wyjaśnia, że każda kolejna migracja wynika z sieci zależności społecznych, a nie indywidualnych. Ta teoria wskazuje na kilka przyczyn pojawienia się wtórnych migracji:

• Pogłębienie się różnic w poziomie życia pomiędzy reemigrantami, a ludnością, która  nie emigrowała

• Spadek podaży ziemi na obszarach wiejskich spowodowane dokonywanymi przez reemigrantów zakupami tej ziemi, a w rezultacie tego chłopi posiadający mniejsze gospodarstwa nie są w stanie utrzymać się i wyjeżdżają za granicę

• Chęć utrzymania podwyższonego standardu, poziomu życia przez reemigrantów

• Powstanie sieci migracyjnych ułatwiających migracje nawet osobom przedsiębiorczym

15. Przedstaw teorię sieci migracyjnych

Zakłada, że największy wpływ na podjęcie decyzji o migracji mają związki interpersonalne pomiędzy byłymi migrantami, a przyszłymi migrantami. Byli migranci mogą udzielać pomocy pieniężnej, w znalezieniu pracy, w znalezieniu zakwaterowania, w zaaklimatyzowaniu się w innym kraju. Ta udzielana pomoc zmniejsza koszty migracji w różnych wymiarach, zarówno w ekonomicznym, społecznym i psychologicznym. Każda kolejna fala migrantów może stanowić wsparcie dla każdej następnej fali migrantów. W efekcie tej teorii migracja jest procesem, który raz rozpoczęty napędza się i podtrzymuje.

Teoria sieci migracyjnych traktuje migrację jako proces łańcuchowy. Zwraca ona uwagę na powiązania międzyludzkie, które pomagają podjąć decyzje o wyjeździe. Są to powiązanie o charakterze:

• formalnym (bezpośrednie) - rodzinne, sąsiedzkie;

• nieformalnym (pośrednie) - działalność państwa oraz wyspecjalizowanych agencji, chcących przyciągnąć migrantów.

16. Formy przepływu technologii i myśli naukowo technicznej w skali międzynarodowej

Technologia i myśl naukowo-techniczna jest to całokształt wiedzy i informacji znajdującej zastosowanie w procesie wytwarzania dóbr i usług. Jest to czynnik podlegający przepływowi. Znaczenie tego czynnika produkcji: dzięki niemu można kreować nowe dziedziny, nowe metody wytwarzania, można bardziej efektywnie wykorzystywać inne czynniki produkcji. Duże nakłady na badanie i rozwój są w Stanach Zjednoczonych i Japonii, zdecydowanie mniejsze nakłady są w UE. Nawet w krajach rozwiniętych nie prowadzi się badań we wszystkich dziedzinach, tylko w dziedzinach, które są najważniejsze dla gosp. danego kraju. Tak wiec w badaniach występuje specjalizacja co powoduje potrzebę importu technologii i myśli naukowo-technicznej w innych dziedzinach. Przepływ technologii i myśli naukowo-technicznej:

• wiedza techniczno produkcyjna w formie informacji pisemnej bądź niepisanej, tzw. czysta postać technologii ;

• forma dóbr rzeczowych-maszyny, urządzenia zaawansowane technicznie i technologicznie, w których to zawarta jest uprzedmiotowiona postać technologii.

Formy transferu:

Przepływ na zasadach handlowych. Formy:

a) sprzedaż licencji patentów(rodzaje licencji: patentowe-kupuje się patent; mieszane-licencja patentowa + know how)

b) sprzedaż-zakup maszyn i urządzeń zaawansowanych technologicznie-kupujemy produkt i technologię

c)zakup i sprzedaż technologii i myśli naukowo-techniczne połączona z inwestycjami bezpośrednimi zagranicznymi

Przepływ na zasadach niehandlowych. Formy:

a) międzynarodowy ruch ludności-drenaż mózgów

b) wyjazdy na konferencje, na stypendia

c) programy pomocy międzynarodowej

d) szpiegostwo przemysłowe

Przepływ tego czynnika dokonuje się na zasadach handlowych lub niehandlowych

Handlowe:

• Kupno, sprzedaż patentów i licencji

• Zakup, sprzedaż maszyn, urządzeń zaawansowanych technicznie, technologicznie

• Przepływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych

Niehandlowe:

• Drenaż mózgów (podkupywanie pracowników)

• Przy okazji migracji (wyjazdy, studia, szkolenia, stypendia)

• Książki, artykuły, publikacje naukowe

• W wyniku pomocy innych krajów (pakty wojskowe)

• Szpiegostwo przemysłowe (wykradanie technologii)

17. Dlaczego kraje najsłabiej rozwinięte gospodarczo nie awansują na mapie gospodarczej świata.

Kraje najsłabiej rozwinięte (czwarty świat) to kraje najbiedniejsze, o najniższym Wskaźniku Rozwoju Ludzkiego, PKB, z wysoką umieralnością i niskim standardzie życia, dotknięte najczęściej klęskami żywiołowymi, konfliktami zbrojnymi czy dotkniętych problemem masowego głodu obywateli.

Kraje najsłabiej rozwijające się stanowią mniejszość świata - zarówno pod względem liczebności ludności, liczby państw, jak również powierzchni tych państw w porównaniu z krajami rozwiniętymi lub wysoko rozwiniętymi i z tego względu nie są w stanie awansować na mapie gospodarczej świata.

18. Przedstaw przyczyny sporu na forum WTO pomiędzy krajami rozwiniętymi i słabo

Główną przyczyną sporu między krajami słabo rozwiniętymi a krajami rozwiniętymi są artykuły rolne. Kraje słabo rozwinięte sprzeciwiają się interwencjonizmowi i protekcjonizmowi w handlu prowadzonym przez kraje rozwinięte. Produkty krajów rozwiniętych są bardziej konkurencyjne na rynku światowym chociaż koszty produkcji są wyższe, ale dofinansowanie powoduje większą konkurencyjność. Są to produkty w których specjalizuje się większość krajów średnio rozwiniętych, dlatego też przez to kraje słabo rozwinięte nie mogą osiągać dochodów.

19. Wpływ liberalizacji na handel międzynarodowy.

• Likwidacja barier w handlu międzynarodowym i cel itp.

• Polityka liberalizacji handlu oznacza obniżanie stopnia ochrony własnego rynku np. przez redukcję stawek celnych czy znoszenie ograniczeń ilościowych.

• Całkowita liberalizacja oznaczałaby politykę wolnego handlu, tj. brak ingerencji państwa w wymianę handlową (stosunki gospodarcze) oraz brak barier w dostępie do własnego rynku dla towarów i przedsiębiorstw zagranicznych. Jej przeciwieństwem jest polityka protekcjonizmu, która polega na wzroście utrudnień w dostępie do własnego rynku i (lub) rozszerzaniu środków popierania eksportu. Skrajnym przypadkiem takiej polityki jest autarkia, a więc całkowite zamknięcie gospodarki na kontakty gospodarcze ze światem.

20. Co przyniosłoby wprowadzenie podatku Tobina?

Wprowadzenie podatku Tobina wywołałoby trzy zasadnicze efekty.

• nałożenie podatku na międzynarodowe transakcje finansowe spowodowałoby zmniejszenie opłacalności spekulacji walutowych, przyczyniając się tym samym do stabilizacji rynków i systemu monetarnego oraz uniknięcia wielu kryzysów wraz z ich społecznymi i ekonomicznymi kosztami.

• zgromadzone w ten sposób środki zostałyby wykorzystane w walce z nędzą oraz na rzecz rozbudowy infrastruktury, rozwoju społecznego i zasad zrównoważonego rozwoju, nie tylko w krajach Trzeciego Świata, ale w każdym kraju, który uczestniczyłby w tym systemie.

• zmniejszenie rentowności spekulacji finansowych — które przynoszą zyski jedynie „hurtowym” uczestnikom rynków finansowych, którzy mają dostęp do potężnych zasobów kapitałowych (banki, korporacje, firmy ubezpieczeniowe, fundusze inwestycyjne) — zmniejszyłoby odpływ kapitału z sektorów produkcyjnych do obiegu spekulacyjnego. To daje większe możliwości inwestowania w przedsięwzięcia przynoszące korzyści i realną poprawę jakości życia całemu społeczeństwu, a nie jedynie garstce finansowych spekulantów.

21. Przyczyny wybuchów kryzysów walutowych

Przyczyny kryzysu walutowego mogą być różne:

• ekonomiczne,

• polityczne,

• psychologiczne.

Natomiast bezpośrednim detonatorem kryzysu walutowego jest nagła utrata zaufania rynków finansowych do stabilności danej waluty, a to rodzi oczekiwanie na jej rychłą deprecjację lub dewaluację. Występuje wtedy gwałtowny odpływ kapitału zagranicznego, następnie dochodzi do ucieczki rezydentów od waluty krajowej. Może dojść do spekulacyjnego ataku na walutę danego kraju przeprowadzany głównie przez nierezydentów (rekinów finansowych). Najczęściej spotykana metodą ataku spekulacyjnego jest sprzedaż słabnącej waluty na rynku kasowym. W tym celu spekulanci pożyczają zagrożoną walutę na bardzo krótki termin i natychmiast odsprzedają na rynku walutowym, a to powoduje spadek kursu tej waluty. Następnie odkupują tańszą walutę, spłacają zaciągnięte wcześniej pożyczki, a różnica kursu przed deprecjacją i po deprecjacji po potraceniu kosztów pożyczek stanowi zysk spekulantów.

22. Dlaczego dochodzi do kryzysów walutowych w krajach wysoko rozwiniętych?

Do kryzysów walutowych w krajach wysoko rozwiniętych dochodzi dlatego, że spekulanci są przekonani iż takie kraje , chociaż byłyby w stanie obronić się przed atakiem spekulacyjnym, to nie zrobią tego i pozwolą na występowanie kryzysu (deprecjacja waluty, obniżenie kursu walutowego). Jest to celowe działanie atakowanych krajów, które dokonują rachunku zysków i strat.

Podjęcie obrony oznacza:

• pozbawienie się rezerw walutowych,

• podniesienie stóp procentowych, co zahamuje inwestycje i spadek rozwoju gospodarczego

• schłodzenie gospodarki

Nie podjęcie obrony natomiast skutkuje jedynie:

• deprecjacją waluty krajowej ( w kraju wysoko rozwiniętym te deprecjacje są niewielkie, co poprawia bilans płatniczy kraju).

Klasycznym przykładem takiej sytuacji był przykład Wielkiej Brytanii i gry spekulacyjnej G. Sorosa. Właśnie na podstawie kryzysu walutowego w tym i innych krajach Europejskiego Systemu Walutowego w 1992 r. M. Obstfeld sformułował założenia modeli drugiej generacji.

23. Różnica między kryzysami walutowymi pierwszej i trzeciej generacji.

• Główną przyczynę „Modelu pierwszej generacji (tzw. kanonicznego)” były błędy makroekonomiczne (niezgodność pomiędzy nadmiernie ekspansywną polityką fiskalną a stałym kursem walutowym; polityka ekspansywna prowadzi do wzrostu deficytu budżetowego; ograniczenia rezerwy walutowej; zbyt duże zadłużenie; utrzymywanie stałego kursu walutowego), natomiast przyczynami „Modelu trzeciej generacji (tzw. eklektycznego)” były błędy mikroekonomiczne (słabość strukturalna na szczeblu mikroekonomicznym a przede wszystkim z pewnymi niechcianymi zjawiskami związanymi z niedoskonałością rynków finansowych.)

• Model pierwszej generacji powstał w odpowiedzi na kryzys walutowy w krajach Ameryki Łacińskiej w latach 80., natomiast Model trzeciej generacji powstał w odpowiedzi na kryzys azjatycki 1997-98.

24. Równowaga rachunkowa a ekonomiczna bilansu płatniczego.

Bilans jest zestawieniem sporządzonym według ogólnych zasad księgowości czyli każda transakcja jest księgowana podwójnie.

Z rachunkowego punktu widzenia bilans jest zawsze zrównoważony.
Z ekonomicznego punktu widzenia bilans jest zrównoważony gdy saldo obrotów na rachunkach bieżących równy jest saldu obrotów na rachunkach kapitałowych. Gdy kurs walutowy jest nieograniczenie płynny to bilans równoważy się w sposób automatyczny. Gdy kurs walutowy jest kursem centralnym to nie ma automatycznego równoważenia się bilansu. Saldo nie musi równać się zero i zwykle występuje nadwyżka lub deficyt w bilansie płatniczym. Konieczne są wtedy transakcje wyrównawcze polegające na zmianie stanu oficjalnych rezerw walutowych państwa i zaciągnięciu przez państwo pożyczek w taki sposób, że deficyt w obrotach bieżących był zrównoważony.

25. Do czego służy diagram Swana?

Służy do analizowania efektów dwóch rodzajów polityk:

• wpływających na krajową konsumpcję (czy też ogólnie wydatki);

• wpływających na kurs walutowy i ich wpływie na równowagę wewnętrzną i zewnętrzną.

11

---