Dlaczego "Powrót posła" Niemcewicza określamy mianem komedii politycznej.
"Powrót..." to dramat autorstwa Juliusza Ursyna Niemcewicza. Utwór ten powstał w ciągu kilkunastu dni. W trakcie trwania obrad sejmowych, w których Niemcewicz brał udział. Polityczna komedia Niemcewicza miała wyraźnie charakter doraźny. Napisana została w celu przekonania opinii społecznej do zaakceptowania i poparcie programu obozu patriotycznego, którego zwolennikiem był sam pisarz. Powrót... miał swą sceniczną premierę 15 I 1791 roku, stając się sensacją nie tylko teatralną, ale i polityczną. Komedia jako gatunek była w teatrze epoki oświecenia formą szczególnie popularną, pozwalała bowiem realizować hasło "Bawiąc - uczyć". scena pełniąca w wkieku XVIII rolę publiczną trybuny, służyła celom agitacji polityczno-społecznej. W wystawionych sztukach krytyce zostały poddane wady szlachty sarmackiej : autorzy utworów skazywali jednocześnie właściwe drogi postępowania, propagując pozytywne wzory ideałowe.
W Powrocie... Niemcewicz wykorzystał schematy znane już z komedii Bohomolca. Skontrastował ze sobą pary bohaterów pozytywnych i negatywnych, pierwszych skazując jako godne naśladowania, a drugich ośmieszając. Gadulskiego kompromitują wypowiedzi i poglądy, jego żonę - sposób zachowania oreaz język, nadmiernie egzaltowany i przeplatany kaleczoną francuszczyzną. Styl szarmandzkiego cechuje zmienność, podyktowana cynizmem bohatera i jego lekkomyślnością. Wykorzystują dowcip językowy, komizm sytuacji oraz postać Niemcewicza ośmiesza swoich bohaterów, demaskują ich gupotę, niemoralność i próżność. W Powrocie... zachował autor klasyczną zasadę trzech jedności : miejsca, czasu i akcji oraz starożytną regułę nie wprowadzania scen zbiorowych. Utwór reprezentuje jedną z odmian komedii, zwaną komiedią polityczną. Akcja jest maksymalnie ograniczona. Wypowidzi bohaterów służą prezentacji poglądów dwóch przeciwstawnych ugrupowań politycznych : obozu konserwatywnego, oraz zwolenników reform. Niemcewicz stworzył utwór na potrzeby chwili. Pisarz aktywnie zaangarzował się w reformackie działania obozu politycznego. W swoich mowach sejmowych występował w obronie chłopów i mieszczan, podnosił zasługi krytykowane przez wszystkich z Komisji Edukacji Narodowej, postulował zniesienie wolnej elekcji. Poglądy Niemcewicza znalazły swoje odzwierciedlenie w wypowiedziach bohaterów pozytywnych, głownie Podkomorzego i Walerego. W trudnym dla Polski okresie komedia miała pełnić rolę agitacyjną, zadaniem jej twurców było przekonać społeczeństwo do konieczności przeprowadzenia reform.
Program polityczny zawarty w Powrocie... jako utwór wyrażanie agitacji i polityczny Powrót... zawiera w pełni zaaprobowany przez Niemcewicza program obozu patriotycznego.
Pisaż postuluje między innymi :
- zniesienie liberum veto będące przyczyną anarchii
- zlikwidowanie wolnej elekcji i wprowadzenie sukcesji tronu
- zmiana polityki szlachty wobec chłopów
- zawarcie przez Polskę sojuszu z Prusami przeciwko carskiej Rosji
- rozwój nowoczesnej oświaty i szkolnictwa
- wzmocnienie systemu obronności państwa
Jednocześnie Niemcewiecz poddaje krytyce konserwatyzm szlachty polskiej przewijający się w nadmiernym przywiązaniu do "złotej wolności", krótkowzroczności politycznej, nieznajomości stosunków międzynarodowych oraz zacofania i nieuctwie. Kompromitując przedstawicieli obozu konserwatywnego pisarze prezentują społeczeństwu wzorce pozytywne, godne naśladowania. Ideałem jest dla nich prawdziwy patriota, szlachcic-ziemianin kultuwując staropolskie tradycje i jednocześnie światły obywatel doceniający jinueczności wszechstronnej reformy polityczno-ustrojowej państwa.