ISTOTA I CHARAKTER POCZĄTKOWEGO OKRESU II WOJNY ŚWIATOWEJ
ANALIZA I OCENA PLANÓW ORAZ ROZWINIĘCIA SIŁ ZBROJNYCH WALCZĄCYCH STRON W WOJNIE FRANCUSKO - NIEMIECKIEJ I RADZIECKO - NIEMIECKIEJ
PLAN OPERACJI WOJSK NIEMIECKICH PRZECIWKO FRANCJI W 1940 R.
U podstaw strategicznych planów wojny z Polską i Francją legła zasada, która zawierała się w dążeniu do kolejnego eliminowania przeciwników, bez względu na ich siły i możliwości, w jednej - dwóch operacji strategicznych. Wojna błyskawiczna „strategiczne Kann” - oto myśl przewodnia planu wojny przeciwko koalicji francusko - belgijskiej.
Kilkakrotnie przepracowywany niemiecki plan kampanii w zachodniej Europie pomyślany był w formie dwóch operacji strategicznych. Pierwsza miała na celu okrążenie i zniszczenie głównych sił sojuszników zachodnich na północnych skrzydle frontu; przy czym uderzenie przez Ardeny miało odegrać rolę decydującą. Druga operacja planowana w kierunku południowym miała doprowadzić do pobicia reszty sił francuskich i wyprowadzenie Francji z wojny. Kalkulacja dowództwa Wermahtu dotyczące szybkiego rozbicia sił zachodnich oparte były na uwzględnieniu takich czynników jak: kompletna pasywność strategii francusko - brytyjskiej, poważne błędy popełnione przez Gamelina w strategicznym rozwinięciu wojsk, zaskoczenie dowództwa francuskiego uderzeniem masy czołgów niemieckich przez Ardeny. W planowaniu przewagi nad przeciwnikiem sięgnięto do wojsk powietrznodesantowych, które odegrały ważną rolę w opanowaniu Holandii.
Koncentracja i rozwinięcie wojsk lądowych Wermahtu przeciwko Francji prowadzone było w warunkach „dziwnej wojny”. Proces ten trwał 8 miesięcy i składał się z kilku etapów:
Etap I - rozwinięcie sił osłony na czas wojny z Polską
Etap II - przegrupowanie sił głównych z obszaru Polski na zachód
Etap III - dalsza mobilizacja nowych związków taktycznych i przegrupowanie ich w rejony wyczekiwania. Cechą charakterystyczną tego etapu było rozwijanie głównych sił przewidzianych do operacji nie na kierunku ardeńskim, lecz na pozorowanym głównym kierunku jakim była północna Belgia.
Etap IV - skryte przegrupowanie wojsk z kierunku północnego w rejon Ardenów, z którego wyszło główne uderzenie niemieckie tak katastrofalne dla wojsk francusko - brytyjskich.
PLAN „BARBAROSSA”
Proces planowania poprzedzony był oceną sytuacji i określeniem celów polityczno - militarnych. Sztab Generalny Wojsk Lądowych (OKH) mając wytyczne Hitlera prowadził już od lipca 1940 r. wstępne rozważania związane z planem kampanii przeciwko ZSRR. Prace studyjne prowadziła grupa oficerów oddziału operacyjnego pod kierunkiem gen. Marcksa. Tempo prac było błyskawiczne. Cel polityczno - militarny w tym planie brzmiał: „Rozbić rosyjskie siły zbrojne i uczynić Rosję niezdolną w najbliższym czasie do występowania w charakterze przeciwnika Niemiec.” Czas trwania kampanii: 10 - 17 tygodni. Przewidywano, że Armia Radziecka nie będzie się cofać jak w 1812 r. i przyjmie bitwę na pozycjach obronnych wzdłuż granicy oaz będzie prowadzić obronę ruchową. Przełamanie tych pozycji odizoluje rozproszone na długiej rubieży obronnej siły radzieckie. Odizolowane zgrupowania złożą broń. Główny kierunek uderzenia (moskiewski). Na tym kierunku spodziewano się głównych sił radzieckich i generalnej rozprawy z Armią radziecką.
Uderzenie z zaskoczenia masami pancernymi oraz lotnictwem zapewni powodzenie, które nie pozwoli ZSRR na planowe zmobilizowanie i użycie rezerw strategicznych. Zamierzano dwoma potężnymi klinami pancernymi rozciąć ugrupowanie wojsk radzieckich na dwóch kierunkach strategicznych i po sforsowaniu Dniepru uchwycić w gigantyczne kleszcze wojska radzieckie w centrum kraju. Silna grupa armii „Północ” miała uderzyć na kierunku leningradzkim. Uderzenie pomocnicze miała wykonać grupa armii „Południe” na kierunku kijowskim.
3 września pierwsze warianty planu zostały zakończone i przekazane gen. Paulusowi. W wyniku przeprowadzonych gier wojennych wniesiono kilka poprawek. Masa wojsk niemieckich miała uderzyć na trzech kierunkach: moskiewskim, leningradzkim i kijowskim.
31 stycznia Dowództwo Wojsk Lądowych wydało dyrektywę operacyjną do ześrodkowania wojsk do uderzenia. W koncentracji tej przyjęto następujące zasady:
- składy mps, żywności, amunicji kierować w rejony tuż przy granicy,
- wojska wyładowywać: pierwsze rzuty w rejonach dalszych od granicy. W miarę zbliżania się terminu operacji kierować je w rejony bliżej granicy.
Pierwszy rzut operacyjny wyładowywał się 150 km od granicy, drugi 80 km, trzeci 60 km. Marsz do rejonów wyjściowych odbywał się nocami. 18 czerwca rozpoczęto skryty ruch do samej granicy. Do tego dnia na lotniskach polowych znalazła się większość lotnictwa.
WŁAŚCIWOŚCI BITEW GRANICZNYCH ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM WPanc , lotnictwA ,wojska zmechANIZOWANYCH.
Lotnictwo / front zach. / Francja - brak modernizacji lotnictwa bombowego - podporządkowanie WL podział na 4 strefy - naprowadzanie samolotów poprzez radio przez post. obserwacyjne - brak systemu wykrywania - samoloty wolniejsze niż niemieckie - atak dozwolony tylko w wyznaczonym sektorze -działanie w małych zespołach.
W. Brytania -duża samodzielność - brak wsparcia wojsk lądowych - do użycia konieczna akceptacja Rządu.
WNIOSKI - zła organizacja - błędne zasady użycia - brak koncepcji - duza bierność- szybka utrata lotnictwa operacyjnego - od 10 .06 walka z Włochami- brak możliwości przebazowania.
NIEMCY - dwie floty powietrzne - korpusy ścisła współpraca z WL - zadania : niszczenie lotnictwa dezorganizacja komunikacji , zabezpieczenie desantów, wsparcie WLąd.- użycie 100% samolotów.
Wnioski - ścisła współpraca z WL , dobrze rozwinięty system naprowadzania, zwiększenie tempa natarcia.
FRONT WSCHODNI -Niemcy - 22 06 uderzenie na 65% lotnisk rosyjskich - potęgowanie uderzeń WPanc i zmech- wykorzystanie lotnisk w Polsce i lotnictwa Rumuni , Finlandii ,Włoch - pozostałe zadania jak we Francji .
ROSJA -dążność do panowania w powietrzu , lokalna przewaga osiągnięta w bitwie o Moskwę- towarzyszenie samol. bomb. przez lotnictwo myśliwskie.
WNIOSKI - przewaga i doświadczenie bojowe po stronie niemieckiej , lepiej zorganizowany system kierowania i naprowadzania.
FRONT ZACH.- WPanc, zmech. Niemcy- uchwycenie przyczółków po forsowaniu Mozy i wyjście w przestrzeń operacyjną- korpusy zmech działają za korpusami panc tempo natarcia 35-40 km/ dobę - „związki szybkie „
Wnioski - określenie celu strategicznego- wydajny manewr - koncentracja na decydującym kierunku- jedność dowodzenia- wsparcie lotnictwa.
Francja-L.HART „nie było nic bardziej absurdalnego od sposobu, w jaki naczelne dowództwo francuskie używało swoich czołgów „- A. GOUTARD - 1940 R. 1 DPanc - rozbita brak paliwa, 2DPanc- odcięty rzut kolejowy od kołowego, rozbita , 3DPanc - 10/11 06 k/atak we Flandrii nie udany, 4DPanc/ De Goullea / sukcesy w skali taktycznej, 10 BKPanc Maczek opóźnianie KPanc Kleista .
Wnioski- użycie o charakterze sporadycznym, źle zorganizowane
FRONT WSCH. ROSJA-DP bez czołgów , taktyka-utrzymywanie poszczególnych rubieży - wykonywanie k/ ataków.
Wnioski- brak skoordynowanych działań-uderzenia bez rozpoznania- brak współdziałania z innymi rodzajami wojsk-brak manewru na polu walki
ANALIZA I OCENA DZIAŁAŃ OBRONNYCH NA PRZYKŁADZIE WALK WE FRANCJI.
Kampania francusko-niemiecka trwała od 10 maja do 24 czerwca. Obejmuje dwa okresy: od 10 maja do 4 czerwca - bitwa we Flandrii, od 5 do 24 czerwca - bitwa o Francję. Plan wojny przeciwko Francji - Fall Gelb zakładał działanie zaczepne przez terytorium Italandii, Belgii, Luxemburga. Później plan ten uległ zmianie. Nowy plan zakładał uderzenie sił głównych przez Ardeny i Mozę w kierunku ................ Niemcy utworzyli trzy grupy armii.
Grupa Armii B - 29 ZT - obszar koncentracji Saksonia
Grupa Armii A - 45 ZT - Nadrenia, ..................
Grupa Armii C - 19 ZT - Badenia
Odwód - 42 ZT
Francuski plan operacyjny był defensywny. Podstawę obrony stanowiła Linia Maginota.
Rozmieszczenie ZT
1. Grupa Armii - 43 dywizje od La Manche do Longwy
2. Grupa Armii - 35 dywizji od Longwy do Alzacji
3. Grupa Armii - 49 dywizji od .............. do Belfort
Odwód - 18 dywizji
Ugrupowanie to było głównym czynnikiem określającym sposób działania (obrony) Francuzów. Francuzi posiadali najsilniejsze ugrupowanie na północy i południu, środek - słaby. Niemcy najsilniejsze ugrupowanie mieli w środku, działało ono jak klin rozcinający ugrupowanie francuskie. Główne cechy obrony francuskiej:
· błędna ocena głównego uderzenia przeciwnika i niewłaściwe skupienie głównego wysiłku obrony
· brak wniosków z kampanii polskiej
· niewykorzystanie terenu, który sprzyja obrońcy (dużo przeszkód wodnych)
· nie wyprowadzenie kontrataków
Niemcy działali w typowy dla siebie sposób.
· szybkie zgrupowania wyprzedzały piechotę
Nie były więc ubezpieczane. Francuzi nie potrafili tego wykorzystać.
Słaba organizacja dowodzenia to kolejna cecha obrony francuskiej. Błędem Francuzów było także ......................... doktryny i opieranie obrony wyłącznie na Lini Maginota .Stosunek sił jest porównywalny po obu stronach. Istotne jest natomiast ich różne ześrodkowanie, Francja na skrzydłach, Niemcy w centrum.
Analiza i ocena działań obronnych w wojnie radziecko- niemieckiej.
Dla krajów napadniętych przez agresora zasadniczą treścią początkowego okresu wojny było prowadzenie działań obronnych w skomplikowanej sytuacji, gdy przeciwnik miał dużą przewagę w siłach lądowych i powietrznych. W tym czasie główną treścią działań AR była obrona oraz wymuszony odwrót w celu wyczerpania sił npla.,przygotowania sił i warunków do przejścia do przeciwnatarcia.
- 21.06.41 r. rozpoczęcie agresji niemieckiej na ZSRR
- siły niemieckie G.A. Środek (4 GP, 11 A, 2 GP, 4A)
- siły radzieckie front zachodni (3A, 10A, II rzut BA)
- w pierwszym dniu wojny głębokie włamanie GP na kierunku wileńskim i brzeskim- groźba okrążenia głównych sił frontu
- natarcie siłami 3 i 2 GP na kierunku zbieżnym do Mińska
Działania obronne w początkowym okresie wojny scharakteryzuję na przykładzie walk na podejście do Mińska.
- 26.06.41 r. rozpoczęły się walki obronne na podejściu do Mińska
- ze strony radzieckiej udział (4 DP z 13A + oddział pospolitego ruszenia), szer. obrony 100 km.
- 28.06 przedarcie wojsk niemieckich i zakończenie okrążenia
Wnioski z walk obronnych na podejściach do Mińska:
* walka w trudnych warunkach
* zdezorganizowane dowodzenie
* brak amunicji i paliwa
* część sił przebija się do frontu zachodniego
* część sił przechodzi do działań partyzanckich
Ogólne wnioski do całego okresu początkowego wojny radziecko- niemieckiej.
- jedną z najważniejszych przyczyn niepowodzeń AR w początkowym okresie wojny była błędna ocena położenia wojskowo- politycznego przez naczelne kierownictwo. W wyniku czego AR nie osiągneła pełnej gotowości bojowej.
- niedostateczna znajomość doktryny wojennej Niemiec oraz brak wypracowania metod przeciwdziałania (nie wyciągnięto wniosków z kampanii w Polsce i Francji)
- brak nowego sprzętu i słaba motoryzacja
- skutki zaskakującego uderzenia sprzyjały w popełnianiu istotnych błędów dowodzenia
- nieumiejętność prowadzenia operacji odwrotowych pociągała za sobą chwiejność obrony na rubieżach przejściowych oraz miała ujemny wpływ na przygotowanie i prowadzenia przeciwnatarcia
- armie i ZT otrzymywały pasy do obrony nie przewidziane żadnymi taktycznymi normami
- niedostateczna ilość sił i środków zmuszała armie i ZT do grupowania się w jednym rzucie z nieznacznymi odwodami, dlatego niemieckie zgrupowania uderzeniowe przełamywały taką obronę bez żadnego wysiłku
- niedocenianie obrony ppanc. i słaba organizacja środków w celu odparcia dużych zgrupowań pancernych
- brak dostatecznej ilości odwodów na głównych kierunkach strategicznych