1. Co nazywamy polityką gospodarczą i jakie są jej funkcje?
Polityka gospodarcza jest świadomą, zorganizowaną działalnością analityczno - diagnostyczną, selekcyjną i decyzyjną państwa oraz jego organów. Organy te konsultują się lub współdziałają z partiami politycznymi i organizacjami społecznymi, które reprezentują interesy różnych grup i warstw społecznych w kraju. Interesy te dotyczą ustalania celów i głównych kierunków rozwoju gosp., a także mechanizmów i sposobów ich realizacji.
Funkcje polityki gospodarczej:
ocena procesów i warunków społeczno - gospodarczych w kraju (ocena procesów wzrostu i podziału dochodów, sytuacji materialnej głównych grup ludności w porównaniu z założeniami, okresami wcześniejszymi i z zagranicą),
wybór celów społeczno - gospodarczych i zakresu alokacji środków przeznaczonych na ich realizację,
wdrażanie i koordynację ustalonych celów i kierunków polityki gospod., ich monitorowanie i ocenę, a także dokonywanie niezbędnych korekt.
2. Co to jest otoczenie gospodarki i jej infrastruktura?
Otoczenie gospodarki to (ujęcie przedmiotowe, organizacyjne, instytucjonalne):sytuacja ludnościowa i procesy demograficzne, liczebność i struktura ludności, zatrudnienia i bezrobocia w kraju, regionie, gminie, itd., warunki oraz stosunki społeczne i własnościowe, tradycje i obyczaje różnych grup społecznych,
ustrój polityczny i system sprawowania władzy oraz sytuacja i stosunki polityczne w kraju, rodzaj i stan środowiska przyrodniczego oraz zasobów naturalnych,
poziom oświaty, kwalifikacje kadr, poziom kultury ogólnej i zawodowej, prawnej i kultury pracy, stan zdrowia ludności i jego ochrony.
Ważnym elementem otoczenia są stosunki polityczne, gospodarcze i kulturalne z zagranicą, występowanie międzynarodowych i regionalnych porozumień, układów gospodarczych i politycznych, organizacji gospodarczych (ONZ, NATO, Unia Europejska).
Infrastruktura gospodarcza to podmioty i obiekty oraz wytwarzane przez nie produkty i świadczone usługi, które warunkują procesy produkcji i pracy w gospodarce, a także zwiększają ich sprawność i wydajność. Są to m.in. energetyka, transport, łączność, urządzenia komunalne, wodne, drogi porty kanały oraz szkoły, uczelnie, ośrodki badawcze i systemy informacji gospodarczej, obiekty i urządzenia handlowe
3.Scharakteryzuj podmioty polityki gospodarczej.
Podmioty centralne - będące państwowymi organami ustalającymi i prowadzącymi politykę gospodarczą oraz koordynującymi jej cele i kierunki w skali krajowej (najwyższe władze państwowe oraz organy administracji i polityki gospodarczej państwa).
Podmioty będące realizatorami ogólnokrajowej polityki gospodarczej, a równocześnie określające, prowadzące strategię i politykę ekonomiczną w swoim interesie w oparciu o preferencję polityczną kraju (przedsiębiorstwa i jednostki równorzędne, związki i ugrupowania oraz terenowe władze gospodarcze i samorządowe.)
Podmioty biorące profesjonalny udział w przygotowaniu i w prowadzeniu polityki ekonomicznej (ministerstwa, centrale i terenowe agendy rządowe, instytuty i ośrodki naukowo-badawcze w zakresie zagadnień społecznych i gospodarczych, partie i organizacje społeczno-gospodarcze, banki i instytucje finansowe państwa).
Podmioty biorące bezpośredni udział w pozytywnych lub negatywnych rezultatach polityki ekonomicznej (gospodarstwa domowe oraz przedmioty i podmioty równorzędne, terenowe władze gospodarcze oraz samorządy regionalne i społeczno-gospodarcze).
4. Określ podstawowe metody i instrumenty polityki gospodarczej.
Do metod i nadrzędnej polityki gospodarczej zalicza się rożne sposoby, środki, instrumenty, przy pomocy których państwowe organy gospodarcze oddziałują na podmioty i procesy gospodarcze, w celu osiągnięcia zakładanych celów i zamierzeń gospodarczych i społecznych Przybierają one postać stosowanych systemów podatkowych, finansowych i kredytowych, wysokości bankowej stopy % i cel, jak również ulg finansowych i podatkowych, subwencji i dofinansowań. W zakresie negatywnych motywacji i środków występują one w postaci podwyższonych kar, opłat i podatków, wysokich % od kredytów i ceł granicznych oraz środków administracyjnych w formie zezwoleń, zakazów, nakazów, pozwoleń. Należą do nich również te działania i elementy, które umożliwiają prowadzenie polityki ekonomicznej oraz tworzą rodzaj infrastruktury służącej do jej przygotowania i prowadzenia (kadry i ich kwalifikacje, metody badawcze i projekcyjne, systemy motywacyjne i informacyjne). Instrumenty władzy państwowej oddziałują na gospodarkę: *ekonomiczną (cło, dotacje, stopy%, kredyty), *administracyjnych (zakazy, nakazy, normy, kontyngenty). Rodzaje instrumentów: *bezpośrednie - określają okresowo zadania lub sposoby postępowania dla podmiotów gospodarczych przez organy centralne lub powierzchnie, które mają charakter wiążący i są przekazywane podmiotom gospodarczym w trybie administracyjnym; *pośrednie - polegają na formułowaniu przez organy państwowych odpowiednich parametrów, np. w formie wysokości i struktury podatków, zwolnień i ulg podatkowych, wysokości ceł oraz zwolnień i licencji oraz innych parametrów, które obowiązują w całym kraju
5. Jakie są główne cele polityki gospodarczej w Polsce w okresie transformacji ustrojowej?
doprowadzenie do osiągnięcia lepszych efektów społecznych i ekonomicznych w stosunku do starego systemu ekonomicznego,
obniżanie poziomu kosztów transformacji systemu gospodarczego,
osłabianie lub likwidacja niekorzystnych skutków reform, w tym wprowadzanie mechanizmu rynkowego,
stopniowe unowocześnianie gospodarki,
tworzenie warunków do wzrostu produkcji i usług,
podniesienie poziomu życia ludności.
6. Określ podstawowe metody badań w polityce gospodarczej.
Celem tej nauki, jej analiz, badań i opracowań są oceny i diagnozy gospodarcze oraz projekcie metod i kierunków badań i zaleceń niezbędnych dla zwiększenia efektów poznawczych oraz funkcji aplikacyjnych dla potrzeb praktyki w zakresie polityki gospodarczej państwa
Metody badań polityki gospodarczej: * studia teoretyczne w dziedzinie kierunków i metod efektywnego oddziaływania (regulacji) państwa na gospodarkę; *badania empiryczne w zakresie poznania warunków, metod i skutków oddziaływania państwa na gospodarkę, wg wykładów: *doświadczenie, zachowanie dedukcyjne, eksperyment, *postępowanie symulacyjne, *badania doświadczeń zagranicznych.
7. Omów doktryny społeczno-ekonomiczne mające istotny wpływ na kształt polityki gospodarczej.
Doktryny społeczno-ekonomiczne - to zbiór twierdzeń, pojęć, założeń, pojęć opartych na naukowych potrzebach.
Doktryny obejmują aspekty:
moralne,
filozoficzne,
światopoglądowe.
Doktryna - reguła, zasada, wytyczna, pogląd. Doktryna obejmuje różnorodne zjawiska.Rodzaje doktryn społeczno - ekonomicznych:
-partie polityczne
-grupy polityczne
liberalna - ingerencja państwa w gospodarkę powinna być minimalna żeby zostawić sprawy rynkowi;
socjaldemokratyczna - państwo powinno ingerować w rozwój gospodarki;
katolicyzm
-doktryna komunistyczna
-menkontylizm - zakładał rozwój handlu, gospodarki przed XVIII w.
-interwencjonizm gospodarczy - XX w. szkoła keynesowska, stwierdzał, że kapitalizm rozwija się nie płynnie, dlatego trzeba stworzyć mechanizm regulujący za pomocą państwa.
Z doktryną związane są :
*słuszna cena; *uczciwa cena; *kościół i jego poglądy na temat kapitalizmu.
8. Co to jest system ekonomiczny (gospodarczy) i co on obejmuje?
System ekonomiczny jest systemem regulacyjnym obejmującym zespół elementów i instrumentów, głównie ekonomicznych, opartych na mechanizmach rynku i polityki gosp., który reguluje procesy gospodarcze w kraju. Jego przedmiotem są środki i mechanizmy uruchamiające i określające procesy regulacyjne, a pośrednio procesy realne.
System ten obejmuje:
rynek i jego mechanizmy , a do podstawowych jego elementów należą poziome stosunki rynkowe i sposoby podejmowania decyzji ekonomicznych w zakresie głównych wyborów,
samodzielne podmioty gosp. zdolne do podejmowania decyzji,
parametry i mechanizmy rynkowe, tj. popyt, podaż, ceny, stopa %, kurs walutowy, konkurencja, itp.,
zasady ekonomiczne, preferencje i mechanizmy polityki gosp., obejmujące niezbędne instytucje, instrumenty i systemy motywacyjne wpływające na postawy i decyzje podmiotów gosp.,
instytucje finansowe systemu rynkowego służące do funkcjonowania i zasilania podmiotów w gospodarce (banki, giełdy, instytucje ubezpieczeniowe, obrót papierów wartościowych) oraz inne podmioty rynkowe, doradcze, itp.
9. Scharakteryzuj główne systemy ekonomiczne i ich modele.
Do głównych rodzajów systemów ekonomicznych należą:
Systemy samoregulowane - rynkowe,
Systemy regulowane - kierowane (systemy gospodarki centralnie planowanej),
Systemy mieszane - dualne (obejmują mechanizmy i elementy obydwu powyższych).
Ad.1. Systemy rynkowe
Do niezbędnych warunków funkcjonowania systemu rynkowego zaliczamy występowanie w gosp.:
przewaga własności prywatnej i prywatnych podmiotów gosp.,
dużego zakresu samodzielności podmiotów gosp.,
przewagi zdecentralizowanego funkcjonowania systemu podejmowania decyzji w sprawach produkcji i obrotu ekonom. oraz przepływu i odpływu środków finansowych i rzeczowych niezbędnych do samodzielnego prowadzenia działalności gosp.,
niezbędnych warunków podmiotowych, umożliwiających prowadzenie rynkowej wymiany towarów i usług;
Ważnym warunkiem jest też posiadanie niezbędnego kapitału pieniężnego i źródeł jego zasilania na cele rozwoju produkcji i usług.
Modele systemu rynkowego:
Czysty model - zakłada stopień wolnej (doskonałej) konkurencji,
Liberalny - z własnością prywatną i zdecentralizowanymi decyzjami,
Samorządowy - z własnością grupową i decyzjami które są zdecentralizowane z samorządem gospodarczym,
Preferujący dobrobyt
Regulowany - z własnością prywatną i decyzjami, które są zdecentralizowane z systemem regulacji i nakazów,
Centralnie regulowany - z własnością prywatną regulowaną i decyzjami, które są scentralizowane z systemem nakazów,
Centralnie kierowany (planowany) - z własnością prywatną i decyzjami, które są zdecentralizowane z systemem regulacji korygujących.
Ad.2. Systemy gospodarki centralnie planowanej
Główne cechy polegają na tym, że:
Podstawowe wybory ekonom., dotyczące tempa i kierunków rozwoju
Centrum gospodarcze określa też środki rzeczowe, osobowe i kapitałowe oraz ich alokacje, a także podstawowe parametry ekonom.
Samodzielność przedsiębiorstw jest ograniczona głównie do bieżących decyzji wykonawczych i gospodarczych,
Powiązania i stosunki gospodarcze między podmiotami decyzyjnymi przebiegają pionowo oraz mają charakter administracyjny i wiążący,
Gospodarka środkami finansowymi jest scentralizowana,
Modele systemu gospodarki centralnie planowanej:
Dyrektywny - nakazowy rozdzielczy; ustalane w gospodarce plany i środki ich realizacji oraz środki realizacji zadań planowych były szczegółowe dyrektywne, przekazywano je w sposób adresowy i bezpośredni.
Parametryczny - pośrednio sterowany; zakłada on większą samodzielność przedsiębiorstw, przy uwzględnieniu przez centrum gospodarcze podstawowych parametrów ekonomicznych
Modele i warianty mieszane czyli zawierające elementy centralnego systemu planowania oraz elementy gospodarki rynkowej.
10. Wymień konieczne warunki istnienia gospodarki rynkowej, jej cechy oraz cele i zadania społecznej gospodarki rynkowej.
Warunkiem istnienia gospodarki rynkowej są:
przewaga własności prywatnej i prywatnych podmiotów gosp.,
dużego zakresu samodzielności podmiotów gosp.,
przewagi zdecentralizowanego funkcjonowania systemu podejmowania decyzji w sprawach produkcji i obrotu ekonom. oraz przepływu i odpływu środków finansowych i rzeczowych niezbędnych do samodzielnego prowadzenia działalności gosp.,
niezbędnych warunków podmiotowych, umożliwiających prowadzenie rynkowej wymiany towarów i usług;
posiadanie niezbędnego kapitału pieniężnego i źródeł jego zasilania na cele rozwoju produkcji i usług.
Cechy gospodarki rynkowej:
opieranie wyborów i decyzji podmiotów gospodarczych na informacje i preferencje swobodnego rynku i wolnej konkurencji,
samodzielność podmiotów gospodarczych i autonomia ich postępowania na podstawie zewnętrznych, niezależnych od nich parametrów ekonomicznych, ustalanych przez rynek,
opieranie procesów alokacji zasobów, kapitału finansowego, inwestycji pieniężnych i rzeczowych na autonomicznych mechanizmach popytu, podaży, konkurencji, korzystnym kształtowaniu się stopy dochodu i zysku,
stosowanie polityki `lesferyzmu' czyli swobody decyzji przedsiębiorstw,
opieranie przedsiębiorczości i systemu motywacji działań na powiększaniu korzyści oraz zysku z działalności,
brak regulacji administracyjnych we wszystkich podstawowych wyborach i decyzjach.
Społeczna gospodarka rynkowa
Jest to przekształcony w ramach ogólnego procesu transformacji ustrojowej mieszany model parametryczno - rynkowy czyli system gospodarki centralnie planowanej poszerzony o elementy systemu gospodarki rynkowej.
Ma ona na celu:
doprowadzenie do liberalnego modelu rynku z elementami kontroli państwa,
występowania nie tylko prywatnej formy własności środków produkcji,
braku w pełni doskonałej konkurencji,
istnienia dużych i wpływowych organizacji gospodarczych z ich monopolową pozycją.
11. Co nazywamy „szarą strefą gospodarką”. Określ główne jej dziedziny i sposoby jej ograniczania.
Szarą strefą gospodarczą lub „ukrytą” gospodarką nazywa się podmioty, zakłady, urządzenia i ludzi prowadzących produkcję lub inne rodzaje działalności gospodarczej (wytwarzanie, usługi, obroty handlowe, bankowe itd.), z której czerpią dochody pieniężne, ale działalność ta ma zwykle cele i cechy, które nie są zgodne z zasadami gospodarowania oraz przepisami prawa w sferze gospodarczej. Cechują ją następujące zjawiska:
jest ona zwykle nieewidencjonowana i całkowicie lub częściowo ukryta wobec organów podatkowych, nadzoru gospodarczego, przestrzegania warunków pracy i zdrowotności produkcji, a także wobec organów statystyki krajowej,
jest to działalność często bardziej rentowna niż inne dziedziny działalności,
od tej działalności nie są płacone w ogóle lub w części obowiązujące podatki, opłaty skarbowe, ubezpieczenia majątkowe i społeczne załóg itp.,
działalność ta nie podlega nadzorowi instytucji państwowych i społecznych w zakresie cech użytkowych, jakości produkcji, ich zdrowotności, warunków pracy i bezpieczeństwa pracowników i konsumentów, co wywołuje wiele szkodliwych następstw dla pracowników i użytkowników efektów tej działalności.
Sposoby ograniczania szarej strefy gospodarczej powinny być oparte na:
analizie i odróżnianiu poszczególnych rodzajów i form szarej gospodarki, ocenie jej najbardziej i najmniej groźnych odmian pod względem gospodarczym i społecznym,
ograniczaniu i walce z przyczynami, a nie z przejawami i skutkami szarej strefy (m.in. poprzez rozwój gospodarki, sprawny i efektywny system jej funkcjonowania, polepszenie sytuacji społecznej i gospodarczej oraz dobre systemy w zakresie prawa, opłat podatkowych, ubezpieczeniowych itd.),
działalności gospodarczej w gospodarstwach domowych na cele własne nie należy traktować jako szarej strefy, lecz jaką legalną i celową działalność nierejestrowaną i nieopodatkowaną, która w miarę doskonalenia systemu gospodarki rynkowej, będzie ulegać ograniczeniu,
do dziedzin i form szarej strefy - opartej na działalności przestępczej, zabronionej prawem, szkodliwej i niebezpiecznej dla gospodarki i ludności - konieczne jest stosowanie, oprócz metod edukacyjnych, szybkich, precyzyjnych i odczuwalnych środków karnych.
12. Scharakteryzuj system gospodarki rynkowej w Polsce i funkcje państwa w tym systemie.
Warunki:
* konkurencja; * własność prywatna (swoboda podejmowanie decyzji);* gorzkie jarzmo budżetu, dopuszczające bankructwo; * swoboda, wolna wymiana dóbr i usług (np. barier celnych);* posiadanie niezbędnego kapitału pieniężnego i źródeł zasilania w zdecentralizowanym systemu podmiotów gospodarczych;
Funkcje: *ochrona własności prywatnej, umożliwienie konkurencji na rynku, ochrona konkurencji;* zapewnienie legalnej podstawy bankructwa; * zapewnienie wolnej wymiany dóbr i usług;* zapewnienie podstaw do restrukturyzacji gospodarki; * państwo powinno spełniać rolę służebną dla mechanizmów rynkowych; * państwo powinno wzmacniać mechanizmy rynkowe i działać na jego rzecz.
Ingerencji państwa (państwowa): * ochrona środowiska; * wspieranie oświaty i kultury; * rozbudowa infrastruktury technicznej (drogi itp.); * zapewnienie makro stabilizacji (niska inflacja, mocny pieniądz, niskie podatki, zrównoważenie budżetu, stanie na straży polityki monetarnej); * w zakresie osłon socjalnych (z uwzględnieniem jego możliwości); * przeciwdziałanie masowemu bezrobociu;
13. Określ sektory, formy własności i formy prawno- organizacyjne w gospodarce narodowej.
Sektory w gospodarce narodowej : *rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo; *rybołówstwo, rybactwo; *górnictwo, kopalnictwo, działalność. Produkcyjna (przetwórstwo); *zaopatrzenie w energię, gaz i wodę (dystrybutory); *budownictwo; *handel hurtowy i detaliczny, naprawy pojazdów mechanicznych, artykuły przeznaczenia osobowego i użytku domowego; *hotele i restauracje; *transport, gospodarka magazynowa, łączność; *pośrednictwo finansowe; *obsługa nieruchomości, wynajem i działalność związana z prowadzeniem interesów; *administracja publiczna i obrona narodowa, gwarantowana prawna opieka zdrowotna; *edukacja; *ochrona zdrowia i opieka socjalna; *pozostała działalność usługowa, komunalna, socjalna, indywidualna - gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; *organizacje i zespoły międzynarodowe.
Formy własności:
-własność prywatna (własność prywatna)
-własność - sektor publiczny (własność publiczna, własność komunalna)
-własność mieszana (własność publiczna bądź komunalna + cząstka prywatnej)
14. Określ podstawowe cechy systemu nakazowo-rozdzielczego i systemu rynkowego.
System nakazowo rozdzielczy (gospodarki centralnie planowanej)
podstawowe wybory ekonomiczne (decyzje gospodarcze) dotyczące tempa i kierunku rozwoju gospodarczego są określane centralnie w oparciu o preferencje centralnych planów i ich przesłanki społeczno-gospodarcze
środki rzeczowe, osobowe i kapitałowe na realizację zadań planowych i ich alokacja w gospodarce są określone przez centrum gospodarcze
samodzielność przedsiębiorstw jest ograniczona głównie do bieżących decyzji wykonawczych i wykonawczych
powiązania i stosunki gospodarcze między podmiotami decyzyjnymi przebiegają przede wszystkim pionowo oraz mają głównie charakter administracyjny i wiążący, bądź wręcz nakazowo rozdzielczy
centrum ustala nie tylko ilościowe zadania planowe i środki na ich realizację, ale także podstawowe parametry ekonomiczne (ceny, podatki, stopa procentowa, kursy walut)
gospodarka środkami finansowymi jest scentralizowana
System rynkowy :
opieranie decyzji i wyborów przez podmioty gospodarcze na informacjach i preferencjach swobodnego rynku i wolnej konkurencji
zdecentralizowane i autonomiczne postępowanie samodzielnych podmiotów gospodarczych,
oparcie procesów alokacji produkcji, inwestycji pieniężnych, kapitału finansowego oraz inwestycji rzeczowych na autonomicznych mechanizmach popytu i podaży, konkurencji na wysokości kształtowania się stopy dochodów i zysków
stosowanie polityki leseferyzmu tj. swobody decyzji przedsiębiorstw bez angażowania się i ingerencji oraz ograniczeń ze strony państwa
orientacja na brak regulacji administracyjnych we wszystkich podstawowych wyborach i decyzjach
oparcie systemu motywacji do działań i przedsiębiorczości, na powiększaniu korzyści i zysku ze swej działalności.
15. Scharakteryzuj Produkt Krajowy Brutto i proces jego wytwarzania.
Efekt całej gospodarki Narodowej. Jest to suma wartości wyrobów i usług materialnych i niematerialnych wytworzonych w określonym czasie według cen rynkowych nabywanych przez ostatecznych użytkowników (finalnych odbiorców)
Produkcja globalna - zużycie pośrednie(wartość zużytych surowców i materiałów, energii, gazu, kosztu reklamy)= Wartość dodana brutto (nowo wytworzona) + podatki od produktów (VAT, akcyza, cło) - subwencje od produktów (dotacje) = PKB 1spożycie (- płace),2 akumulacja(nakłady inwestycyjne),3 +/- saldo w handlu zagranicznym
16. Określ istotę i funkcje prognoz, programów i planów gospodarczych oraz funkcje planowania gospodarczego w makroskali.
Prognozy gospodarcze - wnioski z analiz prowadzonych według naukowo określonych metod i podstaw zawierające ilościowe i jakościowe przewidywania dotyczące przyszłych warunków zdarzeń i procesów gospodarczych Prognozy ilościowe - odnoszą się głównie do kształtowania się w przyszłości zmiennych gospodarczych, a jakościowe dotyczą przewidywanego występowania w przyszłości zjawisk i zdarzeń losowych.
Programowanie - przygotowanie decyzji i rozwiązań dotyczących przyszłej działalności gospodarczej rożnych podmiotów ekonomicznych Podstawowym zadaniem jest określenie konkretnego celu oraz ustalenia warunków niezbędnych elementów, a także organizacji i koordynacji działań służących sprawnej i efektywnej realizacji celu
Planowanie - ma dużą rolę jako narzędzie badania sytuacji warunków gospodarczych, przygotowaniem optymalnych decyzji i sporządzania projekcji polityki gospodarczej oraz jej skutków. Polega głównie na określeniu wariantów działań i przyszłych efektów przygotowawczych prognoz oraz na określeniu niezbędnych nakładów i sposobów realizacji celów. Plany makroekonomiczna dzielimy na:1wg okresu planowania:-krótko-średnio-długookresowe 2wg dyrektywności planów:-scentralizowane-zdecentralizowane 3wg obszaru objętości planu :-lokalne -regionalne -dla sektorów -ogólnonarodowe
Cechy planów:cele, sposoby realizacji celów, okoliczności w jakich będziemy realizować plany działania, śr. potrzebne do realizacji planów,
17. Zdefiniuj strategię gospodarczą Polski, określ podstawowe jej założenia i zagrożenia.
Strategia gosp. -ustalanie gł. celów i kierunków rozwoju gosp. zwykle na długie okresy, są to sposoby i umiejętności doboru metod i śr. działania do osiągania ustalonych celów.
Cele: -wzrost gosp.(wzrost DN PKB, śr. w budżecie) -utrzymanie dużego zatrudnienia, tworzenie nowych miejsc pracy -problem równoważenia obrotu, zwiększenia salda eksportu, rozwoju eksportu, -umacnianie gosp. rynkowej -zmniejszenie inflacji, usprawnienie ubez. społ. prywatyzacja sektora państwowego Zagrożenia gosp.: -nadmierna ingerencja państwa w sferę gosp. -nadmierna liberalizacja procesów gosp. Gospodarka polski odbiega w wielu dziedzinach od innych krajów. Największe zróżnicowanie jest w rolnictwie w Polsce zatrudnia się ok.26% a w innych krajach 3.5%. Celem strategii jest tworzenie motywacji i sprzyjających warunków do unowocześnienia gosp. I jej efektywności produkcji.
18. Wymień i scharakteryzuj główne makroekonomiczne strategie gospodarcze.
*strategia ekspresywna (ekspresowa) - aktywne działanie zmierza do wzrostu gospodarczego, produkcja, poprawa sytuacji ekonomiczna na rynku zagranicznym; *strategia przetrwania - polega na minimalnych kosztach produkcji, ograniczeniu inwestycji; *strategia intensywna - polega na zmianach jakościowych w produkcji, poziomie technologii i użytkowym wyrobie, w obniżce jednostkowej kosztów produkcji. Istota tej strategii polega na unowocześnieniu i modernizacji wyrobów i usług oraz na lepszym wykorzystywaniu czynników produkcji; *strategia liberalna - eksponuje regulacje rynku. Służy ona głównie przywracaniu równowagi makroekonomicznej ograniczania inflacji i ożywieniu gospodarczemu, zmniejsza interwencję państwa jako średnia regulacji; *strategia otwartej gospodarki - opiera się na swobodnych procesie przepływu i alokacji środków i kapitału w gospodarce oraz na własności prywatnej; *strategia idustralizacji - polega na szybkim wzroście, rozwoju przemysłowym. Wymaga dużego nakładu kapitału i zasobów pracy. Strategię tą stosują zazwyczaj w czasie opóźnienia w rozwoju kraju, który przy pomocy kapitału zagranicznego ma okazję unowocześnić gospodarkę poprzez jej uprzemysłowienie; * strategia rozwoju rolniczego - polega na wzroście produkcji rolnej, dla zatrudnienia i zaspokojenia potrzeb żywnościowych ludności;*strategia redystrybucyjna - ma na celu poprawę podziału dobra i bogactwa w kraju (zmniejszenie różnic w dochodach i sytuacji materialnej poszczególnych grup ludności).
19. Scharakteryzuj infrastrukturę gospodarczą i społeczną kraju oraz główne jej funkcje.
Infrastruktura gospodarcza - podmioty i obiekty oraz wytwarzane przez nie produkt i świadczone usługi, które warunkują w procesie produkcji i pracy w gospodarce oraz zwiększają ich sprawność i wydajność.
Infrastruktura społeczna - obejmuje zespół podstawowych instytucji i urzędów do świadczenia usług społecznych. Chodzi tu głównie o instytucje, systemy regulujące społeczne warunki niezbędne dla funkcjonowania i rozwoju gospodarczego, a m.in. o system oświaty i kultury, przygotowania kwalifikacji kadr dla gospodarki, o zasady i warunki pracy i płacy, rent i emerytur, o prawo i o sądownictwo gospodarki. Ważnym elementem są obiekty służące do świadczenia usług w społecznej reprodukcji zasobów produkcji, a m.in. zespoły obiektów dla szkolnictwa, służby zdrowia i ubezpieczeń, mieszkalnictwa i gospodarki komunalnej, badań naukowych, postępu technicznego i innych.
20 .Scharakteryzuj cele, formy i podstawy prawne prywatyzacji gospodarki w Polsce.
Założeniem ideologicznym przemian własnościowych było:
majątek powinien mieć konkretnego właściciela, to zapewnia wyższą efektywność, lepiej on wykorzystany,
żeby się rozwijała dobrze gospodarka własnościowa ponad 50% majątku powinno mieć prywatnych właścicieli,
Metody przekształcania przed. państwowych: 1 prywatyzacja pośrednia -stop pośredni między mieniem państwowym a prywatnym. Etapem tym jest komercjalizacja. Polega na przekształceniu przed. w sp. akcyjną bądź w sp. zoo. 2 prywatyzacja bezpośrednia nie ma etapu pośredniego jest to tzw. prywatyzacja likwidacyjna.
Przedsięb. Państwowe:1 komercjalizacja(prywat. przedsięb.=prywatny kapitał) sprzed. akcji przed.przed. prywatne 2 prywatyzacja bez: sprzedażwniesienie aportu do innej sp.leasing 3 likwidacja ze wzgl. ekon. : sprzedaż składników mienialeasingsp. zobowiązaniowa 4 prywatyzacja przedsię. :czyli włącznie mienia do zasobów własności rolnej skarbu pań.sprzedaż dzierżawcza
Ad1 Komercjalizacja : I etap (sp. S.P., sp. akcyjna, sp. zoo) II etap sp. S.P. : 1 sprzedaż akcji, udziałów do 15% -załoga, 15% -rolnicy, rybacysp. akcyjna. 2 512 sp. akcyjnychNFIsp. prywatna; Na podstawie: ustawa o prywatnych p.p., o komercjalizacji, o przekształceniach własnościowych przedsięb. szczególnie ważnych dla państwa,
Ad2 Przedsięb. państwowe prywatyzacja bezpośrednia : Rozporządzenie sprzedażą mienia: 1sprzedaż 2 aport(można wnieść do sp. gdy wspólnicy 25% akcji)sprzedaż akcjisprzedaż prywatna 3 oddanie do odpłatnego użytkowania; ad3Likwidacja ze wzgl. ekon. : 1 sprzedaż składników przedsięb. 2 wniesienie do sp. aportu 3 zabezp. Interesów wierzycieliJest 8 aktów prawnych regulujących proces prywatyzacji w Polsce :
ustawa o prywatyzacji przeds. państ. z 13 lipca 90r.
ustawa o komercjalizacji i prywatyzacji przeds. państ. z 30 sierpnia 96r,
ustawa o przedsiębiorstwach państwowych z 25 września 81r.
ustawa o przekształceniach własnościowych niektórych przeds. państ. o szczególnym znaczeniu dla gospodarki państwa z 5 lutego 93r.
ustawa o Narodowych Funduszach Inwestycyjnych z 30 kwietnia 93r.
ustawa o gospodarowaniu nieruchomości rolnych Skarbu Państwa z 19 października 1991r.
ustawa o rynku cukru i przekształceń własnościowych w przemyśle cukrowniczym z 26 lipca 94r.
ustawa komercjalizacji, restrukturyzacji i reprywatyzacji PKP z 9 września 2000r.
21. Określ metody i instrumenty oddziaływania państwa na gospodarkę w systemie rynkowym.
Interwencjonizm państwowy, polityka aktywnego oddziaływania państwa na przebieg procesów gospodarczych. Przeciwieństwo liberalizmu gospodarczego. Zwolennicy interwencjonizmu wskazują na trzy główne jego cele: ograniczenie bezrobocia do poziomu uznanego za niezbędny, a nawet korzystny dla gospodarki, pobudzenie popytu globalnego, którego niedostateczny poziom uznaje się za jedną z przyczyn wahań koniunkturalnych oraz podniesienie tempa wzrostu gospodarczego. Do głównych narzędzi pozwalających realizować politykę interwencjonizmu należą:
1) podejmowanie przez państwo przedsięwzięć inwestycyjnych pozwalających zwiększyć zatrudnienie bez wzrostu podaży dóbr i usług (np. roboty publiczne).
2) dotacje do nierentownych przedsiębiorstw lub ich nacjonalizacja.
3) protekcjonizm w zakresie handlu zagranicznego.
4) polityka monetarna.
5) polityka fiskalna.
Zakres i wykorzystanie tych narzędzi zależy od potrzeb gospodarki, wynikających przede wszystkim ze stopnia jej rozwoju oraz aktualnego stanu koniunktury. Polityka interwencjonizmu państwowego stwarza zagrożenie inflacją, wynikające ze zwiększonych wydatków budżetu państwa (Deficyt budżetowy). Źródłem jej finansowania jest najczęściej dług publiczny.
22. Zdefiniuj politykę przemysłową, określ jej cele i zadania oraz główne jej elementy.
Polityka przemysłowa - oddziaływanie organów państwa przy pomocy dostępnych środków na tempo rozwoju przemysłu, rozmieszczenie (alokacja) produkcji przemysłowej, zmiany strukturalne oraz wdrażanie procesów innowacyjnych i procesy przekształceń własnościowych. Polit. restrukturyzacji przekształceń gospodarczych.
Cele:1 Prowadzenie przekształceń własnościowych,2 Wdrażanie innowacji, postępu technicznego, 3 Zmiany struktury przemiany, 4 Poprawa konkurencyjności wyrobów, 5 Proeksportowy rozwój gospodarki 6. Poprawa ochrony środowiska, 7 Wdrażanie działów nauko chłonnych.
Pol. Skł. Się z 3 podsekcji: 1 działalność produkcyjna-przem. odtworzeniowy 85%, 2 przem. wydobywczy (górnictwo, kopalnictwo) >5%, 3 zaopatrzenia gospodarki w energię elektryczną,gaz,wodę 10%
Przedmiotem dział. Przemysłu jest: - wytwarzanie dóbr i usług(produkcja śr. prod); -świadczenie usług, które przesądzają o wielkości prod. w całej gosp, wpływają na życie gosp
23. Zdefiniuj podstawowe założenia polityki państwa w stosunku do małych i średnich przedsiębiorstw.
1) Pomoc i wspomaganie małych i średnich przedsiębiorstw przed degradacją w warunkach istnienia konkurencji ze strony dużych przedsiębiorstw.
2) Włączenie małych i średnich przedsiębiorstw do procesów wspomagania efektywnego rozwoju gospodarczego i zaspokajania potrzeb społecznych oraz na dużych rynkach lokalnych.
3) Pomoc i wspomaganie rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw poprzez sprzyjanie rozwojowi zasad i warunków gospodarki konkurencyjnej.
4) Wspomaganie małych i średnich przedsiębiorstw na różnych etapach ich działania (organizowanie, w zwiększaniu ich konkurencyjności, w zasilaniu ich w niezbędne informacje, porady, w nowoczesne techniki i technologie, systemy zarządzania itp.).
24.Określ podstawowe czynniki rozwoju gospodarczego. Co to są czynniki tradycyjne i nowoczesne?
1) Czynniki intensywne - prowadzą do lepszego wykorzystania czynników produkcji a tym samym do najlepszego wykorzystanie czasu. Do czynników intensywnych możemy zaliczyć:
* wzrost zdolności intelektualnych człowieka i ich wykorzystanie; * wzrost wymiany towarowej z zagranicy, * eksport i przyspieszenia obrotów gospodarczych; * procesy miniaturyzacji, które polegają na zwiększeniu i poprawie funkcji produkcji przy zmniejszaniu ich objętości i materiałów potrzebnych do ich wytworzenia.
Większość czynników intensywnych możemy odnaleźć w czynnikach nowoczesnych.
2) Czynniki ekstensywne - to rozszerzenie dotychczasowych technologii.
Czynniki rozwoju gospodarczego:
-zewnętrzne (zagraniczne)
-wewnętrzne (krajowe), np. struktura gospodarcza (np. struktura technologiczna, struktura zatrudnienia, struktura kapitału zastosowanego w przedsiębiorstwie).
Czynniki tradycyjne: *ilość; *zakres pracy; *ziemia; *narzędzia pracy, *środki pracy;
Czynniki nowoczesne:* wzrost kwalifikacji i umiejętności; *wysoka wydajność pracy i jej wzrost; *wzrost poziomu techniki; *efektywna struktura produkcji; *efektywne systemy zarządzania.
25. Zdefiniuj politykę państwa wobec sektorów wysokiej szansy (naukochłonnych) i sektorów tradycyjnych w przemyśle.
Państwo w stosunku do sektorów wysokiej szansy stosuje politykę zachęcającą do rozwoju tych sektorów. Są one wysoko opłacane, nakłady na rozwój nauki w tych sektorach są ogromne. Wobec firm działających w tych dziedzinach stosuję się odpowiednią politykę finansową, polegającą na zwolnieniach i ulgach podatkowych, łatwości dostępu do najnowszych osiągnięć w tej dziedzinie, subwencje i dopłaty do badań i rozwoju, preferencyjne kredyty itp. Nakłady te jeżeli zostały dobrze ulokowane spowodują ich szybki zwrot i dużą rentowność. Sektory tradycyjne są również preferowane przez państwa, gdyż każde państwo stara się aby, jego produkty znalazły się na rynku zagranicznym. Można tego dokonać między innymi, gdy będą one oryginalne i jednocześnie lepsze jakościowo i tańsze oraz odpowiednio zaprezentowane.
26. Scharakteryzuj politykę inwestycyjna w strategii rozwoju kraju oraz metody oddziaływania państwa w tym zakresie.
Polityka inwestycyjna jest jednym z najważniejszych segmentów polityki rozwoju gospodarczego kraju. Jest ona ważnym rodzajem działalności regulacyjnej państwa i jego organów, wpływających na kształtowanie nakładów i procesów inwestycyjnych, ich rozmiarów, struktury i efektów. Obejmuje ona metody, środki i działania zmierzające do ustalenia preferowanych przez państwo rozmiarów, celów i kierunków inwestycji oraz efektywnych metod i sposobów sprawnej ich realizacji.
Przedmiotem polityki inwestycyjnej państwa jest ustalanie celów i instrumentów polityki inwestycyjnej, a pośrednio jest nim oddziaływanie na przebieg realnych procesów inwestycyjnych w gospodarce.
Instrumenty stosowane przez państwo *wysokość podatków i ulg od inwestycji; *wysokość stopy procentowej od bankowych kredytów inwestycyjnych oraz warunki ich udzielania i spłaty; *regulacji dochodów i dywidend z tytułu własności inwestycyjnych.
Przy pomocy tych instrumentów państwo ustala bardziej lub mniej dogodne warunki i źródła finansowania inwestycji i oddziałuje na wyższym lub niższym poziomie inwestycji w kraju na dużych i średnich dobrach inwestycyjnych; *nakazy i zakazy.
27. Scharakteryzuj stan i tendencje rozwojowe wsi i rolnictwa, strukturę agrarną rolnictwa polskiego oraz politykę państwa wobec wsi i rolnictwa.
Rozmiary działań inwestycyjnej w kraju, dynamika ich wzrostu i stopa inwestycji, były przez wiele lat po wojnie bardzo dobre. Było to związane z: *dużym zniszczeniem gospodarczym w czasie II wojny światowej i związane z tym potrzeby szybkiej odbudowy i rozbudowy gospodarczej; *znaczne opóźnienia w rozwoju kraju oraz różne determinanty do ich likwidacji w drodze dużych nakładów inwestycyjnych oraz wysokiego tempa wzrostu inwestycji w skali gospodarczej; *występowania przed wojną i tuż po wojnie dużych zasobów siły roboczej i bezrobocia.
Głównymi przyczynami dużego spadku nakładów i efektów inwestycyjnych w latach 1980-82 i 1989-92 były skutki kryzysu gospodarczego i polityki w krajach, a w latach 1990-92 bardzo ostry program stabilizacji i zmian systemów gospodarczych (poważne zmniejszenie dotacji państwa na budowę mieszkań), których realizacja spowodowała głęboką recesję w większości dziedzin gospodarczych. W szczególności był to: duży spadek dochodów ludności i wynikający stąd znaczny spadek rynku, w tym inwestycji w kraju. Ożywienie inwestycji wystąpiło później po ożywieniu dobra konsumpcyjnego nastąpiło ono częściowo samoczynnie w związku z poprawą koniunktury gospodarczej w świecie i w kraju, a częściowo było wywołane środkami polityki gospodarczej państwa. Wzrost produkcji był początkowo osiągany w ramach istniejących niewykorzystanych zdolności produkcji. Następnie przenosił się na wzrost dużych inwestycji. Po utrwaleniu się ożywienia, wzrost inwestycji w kraju w latach 1993-95 staje się obok wzrostu eksportu. Głównym czynnikiem wzrostu gospodarczego (wzrostu produkcji i usług, produkcji kraju, zatrudnienia i dochodów, wzrostu obrotów gospodarczych, eksportowych i innych wielkości).
Polityka państwa wobec wsi i rolnictwa:
Cele: *stabilizacja cen podstawowych produkcji rolnych; *zapewnienie żywności o odpowiedniej jakości, rozwój infrastruktury gospodarczej rolnictwa, modernizacja; *ochrona przyrody, dbałość o walory krajobrazowe i rekreacyjne obszarów wiejskich, *niwelowanie różnic w zagospodarowaniu poszczególnych regionów; *pobudzenie wzrostu efektywności w modernizacji w sektorze gospodarczym rolno-żywnościowym.
W polityce rolnej formułowane są cele *długookresowe, *strategiczne, *o krótszym horyzoncie czasu, operatywne wynikające z celów strategicznych.
Polityka rolna obejmuje nie tylko zagadnienia produkcji, ale i społeczeństwa. Jest ona częścią polityki gospodarczej państwa. Nadrzędnym celem polityki rolnej jest oddziaływanie na wzrost i strukturę produkcji rolnej, aby zaspokoić potrzeby żywnościowe społeczeństwa, ze względu na koszty społeczeństwa. Cel ten powinien być realizowany w warunkach zapewniających wysoką efektywność i wydajność rolnictwa.
28. Na czym polega wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich?
Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich polega na podejmowaniu różnych przedsięwzięć, aby ludność wiejska miała możliwość pracy poza rolnictwem bez potrzeby migracji ze wsi. W rejonach
. W istocie problem sprowadza się do rozwoju produkcji rolnej i przetwórstwa spożywczego oraz związanych z nim usług , z równoczesnym zachowaniem dóbr ekologicznych.
Scenariusz zrównoważonego rozwoju rolnictwa eksponuje przede wszystkim :
zachowanie równowagi pomiędzy ekosystemami rolniczymi oraz innymi ekosystemami przyrody i zdolności do produkcji zdrowej żywności
racjonalne gospodarowanie zasobami naturalnymi i oszczędne ich wykorzystywanie
rekonstrukcja techniczno-technologiczna rolnictwa w możliwie krótkim okresie , Szybszy wzrost wydajności pracy w rolnictwie będzie umożliwiał tanienie żywności
aktywny udział wyspecjalizowanych agent państwa w rozwiązywaniu problemów ochrony środowiska
9. Scharakteryzuj gospodarkę żywnościową Polski i bezpieczeństwa żywnościowe kraju.
Jednym ze strategicznych zadań każdego kraju jest stworzenie warunków dla rozwoju rolnictwa i przetwórstwa surowców rolnych oraz stałej dostępności jego mieszkańców do produktów żywnościowych. W sumie chodzi o zachowanie niezależności żywności kraju. Gospodarkę żywnościową możemy więc określić jako swego rodzaju agregat, czy podsystem gospodarki narodowej.
Wyróżniamy 3 podsystemy sfery:
Sfera I - przemysł wytwarzający środki produkcji dla rolnictwa i przemysłu społeczeństwa oraz związane z nim usługi i strumienie import - eksport.
Sfera II - rolnictwo wytwarzające surowce do produkcji żywności oraz usługi i strumienie eksport - import w tym zakresie.
Sfera III - przetwórstwo spożywcze, handel żywnościowy oraz związane z tym usługi i strumienie import - export.
W ramach gospodarki żywnościowej wyróżnia się politykę rolną.
Bezpieczeństwo żywności spośród różnych dóbr o podstawowym znaczeniu - Organizacje międzynarodowe zalecają, aby władze państwowe prowadziły określoną politykę żywnościową zmierzająca do utrzymania bezpieczeństwa żywności społeczeństwa, które jest rozumiane jako stała, w każdym czasie dostępna ilość żywności dla zaspokojenia potrzeb ludności. Polityka żywnościowa jest istotną częścią polityki społeczno-gospodarczą państwa.
Postulaty bezpieczeństwa żywnościowego kraju: * organy rządowe powinny prowadzić politykę mającą na celu należyte zaopatrzenie rynku wewnętrznego w artykuły żywnościowe; * stale powinna analizować sytuację dochodową rodzin, zwłaszcza grupy o najniższych dochodach, czy ich dochód zapewnia możliwości zakupu niezbędnych artykułów żywnościowych (np. rodzin wielodzietnych lub o nie zarobkowych źródłach dochodu).
Specjaliści podkreślają szeroki zasięg wadliwości odżywiania się społeczeństwa (niedostatek niektórych witamin, żelaza, wapnia, błonnika). Na uwagę zasługują również dwie kwestie: - konieczność uważnej kontroli samowystarczalności żywności kraju;
- konieczność zwiększonej kontroli jakości żywnościowej;
30. Scharakteryzuj Agencję Rynku Rolnego jako instrument interwencjonizmu państwa w gospodarce żywnościowej.
Agencja Rynku Rolnego rozwija działalność na rzecz stabilizacji rynku rolnego, prowadzi zakupy interwencyjne wybranych rolnych i następnie ich sprzedaż w kraj lub za granicą.. Inicjuje też import produktów żywnościowych w przypadkach spodziewanych niedoborów rynkowych. Nie jest oczywiście w stanie skupić od rolników wszystkich pojawiających się nadwyżek towarowych, gdyż interwencje są ograniczone środkami budżetowymi. Ma jednak wpływ na zmniejszanie wahań cen rolnych. Rynek rolny jest jednak wciąż mało stabilny i silnie reaguje na niewielkie nawet zmiany podaży. ARR aktywnie wspiera również przedsięwzięcia mające na celu rozwój infrastruktury rynkowej, zwłaszcza tworzenie ponadregionalnych i regionalnych rolnych rynków hurtowych oraz towarowych giełd rolnych. Przewiduje się, że rola ARR zwiększy się po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej, gdyż Agencja stanie się istotnym elementem regulacji stosowanych w ramach wspólnej polityki rolnej.
31. Scharakteryzuj rolę i zadania Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa.
Spełnia ona bardzo ważne funkcje w zakresie modernizacji procesów wytwórczych w rolnictwie, przetwórstwie rolno spożywczym i rozwoju tzw. małej przedsiębiorczości w rejonach wiejskich, co zwiększa także min. liczbę miejsc pracy poza rolnictwem. Wyróżnić tu należy :
stosowanie dopłat do oprocentowania bankowych kredytów inwestycyjnych i obrotowych tzw. kredyty preferencyjne
udzielanie gwarancji kredytowych i poręczeń
częściowe finansowanie przedsięwzięć inwestycyjnych w zakresie infrastruktury gospodarczej na terenach wiejskich
dofinansowanie działalności oświatowej na wsi, związanej z nauką zawodu, zmianą kwalifikacji, doradztwem rolniczym.
W realizacji wymienionych przedsięwzięć Agencja współpracuje z ponad 30 bankami,
Przy czym w tych usługach największy jest udział banków spółdzielczych, zrzeszonych w Banku Gospodarki Żywnościowej.
31. Scharakteryzuj rolę i zadania Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa
Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa została powołana do życia w marcu 1992 jest finansowana z budżetu oraz w niewielkiej części z zysków osiąganych z prowadzonej działalności. Realizuje ona przede wszystkim prywatyzację mienia po byłych PGR. Ziemie, które Agencja oferuje do sprzedaży lub dzierżawy rolnikom są ważnym elementem zmian struktury agrarnej i powiększania stanu posiadania gruntów użytkowanych rolniczo w gospodarstwach chłopskich.
Oprócz administrowania mieniem Skarbu Państwa AWRSP podejmuje działania mające na celu tworzenie nowych miejsc pracy na obszarach restrukturyzowanej i prywatyzowanej państwowej gospodarki rolnej. Jest to najtrudniejszy problem społeczny na terenach, gdzie PGR miały większy udział w użytkowaniu gruntów rolnych.
33. Scharakteryzuj cele i instrumenty zagranicznej polityki gospodarczej Polski oraz zmiany w niej w latach 90-tych.
Jako zagraniczną politykę gospodarczą określamy zaangażowanie się organów państwa w kształtowanie stosunków gospodarczych z otoczeniem zewnętrznym. Możemy też używać innych terminów, np. zagraniczna polityka ekonomiczna, polityka współpracy gospodarczej z zagranicą. Celem zagranicznej polityki gospodarczej Polski jest m.in. zapewnienie ochrony narodowych interesów gospodarczych, ożywienie i wzrost obrotów handlowych, kształtowanie pożądanej struktury geograficznej i towarowej przywozu i wywozu, tworzenie sprzyjającego klimatu dla inwestycji zagranicznych w kraju, poprawa konkurencyjności gospodarki, a także jej ochrona przed nadmiernym importem i nieuczciwą konkurencją, pozytywne oddziaływanie na stan zatrudnienia, poziom cen, postęp techniczny, podział dochodów itd. Za cel strategiczny zagranicznej polityki gospodarczej uznaje się przystąpienie Polski do UE i integrację polskiej gospodarki z europejskimi krajami wysoko rozwiniętymi. Warto podkreślić, iż cele te mogą być realizowane tylko w warunkach postępującej liberalizacji zewnętrznej.
Instrumenty zagranicznej polityki gospodarczej Polski:
Ich wybór zależy od sytuacji ekonomicznej państwa, warunków wymiany międzynarodowej, celów polityki gospodarczej oraz zasad określanych m.in. przez WTO, UE i OECD. Instrumenty dzielą się na:
a) bezpośrednie (cła, narzędzia pozataryfowe)
b) pośrednie (polityka kursu walutowego)
CŁO - opłata nakładana przez państwo na towar przekraczający granicę celną kraju. Cło pełni 3 funkcje: *ochronną wobec gospodarki; *fiskalną; *ochrony bilansu płatniczego. Cło zmniejsza również odpływ dewiz z kraju przez ograniczanie importu. Rodzaje cła: *importowe, *eksportowe, *tranzytowe.
BARIERY POZATARYFOWE - chronią produkty mało konkurencyjne w stosunku do towarów produkowanych czy wydobywanych za granicą. Bariery te mogą mieć charakter: *restrykcyjny i * promocyjny.
KURS WALUTOWY - instrument ściśle oddziałujący na dynamikę importu i eksportu. Kurs walutowy można określić jako cenę waluty obcej wyrażoną w pieniądzu krajowym. Zmiany kursu waluty krajowej (aprecjacja) wywołuje wzrost cen w eksporcie i spadek w imporcie, natomiast deprecjacja odwrotnie.
34. Scharakteryzuj główne cele i środki polityki pieniężnej państwa.
Cele polityki pieniężnej :
Polityka pieniężna ma za zadanie regulować podaż pieniądza w gospodarce zgodnie z celami zakładanymi w gospodarce oraz wymaganiami praw ekonomicznych i obrotu pieniężnego.
Do głównych instrumentów polityki pieniężnej należą w kraju : podaż pieniądza i jej instytucje podmiotowe, zasady, i narzędzia systemowe, zaplecze badawcze oraz jednostki i urządzenia organizacyjno-technicze systemu pieniężnego w kraju.
Ważnym instrumentem polityki pieniężnej państwa jest też jego oddziaływanie przez bank centralny na płynność finansową banków komercyjnych w kraju, która polega na ich zdolności do zwiększania obrotów i operacji bankowych (wzrost sumy i rodzajów przyjmowanych wkładów pieniężnych w banku i udzielonych kredytów oraz innych operacji finansowych). Oddziaływanie to jest realizowane przez bank centralny przy pomocy : wysokości stopy dyskontowej (procentowej) i jej zmian, operacji otwartego rynku oraz poprzez ustalanie poziomu pieniężnych rezerw obowiązkowych w bankach..
35. Scharakteryzuj główne cele i środki polityki dochodowej państwa.
Polityka dochodowa polega głównie na jego działalności regulacyjnej w zakresie poziomu struktury oraz dynamiki i częściowej redystrybucji wygospodarowanych w kraju dochodów między różne grupy ludności i sektory społeczno- gospodarcze. Metody i środki polityki dochodowej:
*w zakresie cen (ustalanie poprzez organy gospodarki państwowej wysokości podatków pośrednich -akcyza, VAT); *ustalanie cen, opłat i taryf za towary i usługi; *ustalanie poziomu i wysokości ceł importowych, opłat i podatków granicznych; wpływ na poziom cen poprzez działalność agend państwowych nadzorujących system rezerw towarów (ARR), które w okresach nadwyżek produkcji skupują produkty i je sprzedają w okresach niedoborów na rynku, co prowadzi do stabilizacji cen, obrotu i spożycia danych produkt; *w zak. płac i dochodów pozapłacowych (podatki od wzrostu płac pracowników w przedsiębiorstwach, od dochodów z działalności gospodarczej, dochodów majątkowych, od dochodów z tytułu pracy i innych dochodów; regulacje poziomu płac, warunków płacy, dokonywanie przez system konsultacji, uzgodnień i umów przez trójstronne komisje; metody ,,rozpraszania i upowszechniania własności” poprzez system współudziału pracowników w zarządzaniu i wykupu dużej ilości udziałów lub akcji w prywatyzacji, państwowych lub mieszanych przedsiębiorstw; *w zakresie zmniejszania dysproporcji w wysokości dochodu i pomocy społecznej państwa (redystrybucja dochodów w kraju przy pomocy podatków, a także ulg i zwolnień podatkowych; preferencje, ulgi i różne formy pomocy dla rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw oraz środki karno-finansowe w postaci progresji podatkowej od wysokich dochodów,
36. Scharakteryzuj główne cele i środki polityki fiskalnej (budżetowej) państwa.
Polityka fiskalna - to cele i sposoby gromadzenia przez państwo dochodów w budżecie na szczeblu centralnym oraz kierunki i sposoby ich wydatkowania na określone dziedziny funkcjonowania i rozwoju gospodarczym i usług społecznych. Ogólnym celem tej polityki jest tworzenie ekonomiczno-finansowych warunków do sprawnego funkcjonowania i zrównoważonego rozwoju gospodarczego. Ważnym członem i narzędziem polityki budżetowej w gospodarce rynkowej jest ustalany i zatwierdzany na okres każdego roku budżet państwowy oraz niezbędny system podatkowy - fiskalny. Budżet państwowy - to roczny plan finansowy państwa, zawierający ustalone na najbliższy rok jego dochody, celem preferencji oraz program jego działania i środków finansowych na wydatki związane z ich realizacją. Dochody budżetowe pochodzą z prowadzonej w kraju i za granicą przez różne podmioty działania gospodarcze, które są wpłacane do budżetu w postaci podatków i opłat. Są one formą ceny za wartość świadczonych usług państwowych dóbr i usług dla ludności i podmiotów gospodarczych w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego, administracji i sądownictwa, infrastruktury ekonomicznej, a także źródłem pokrycia kosztów za prowadzoną przez państwowe działania w sferze szeroko rozumianych usług społecznych. Podstawowym źródłem dochodowym są zwykle krajowe dochody z podatków pośrednich (obrotowy, VAT, akcyza) i bezpośrednich (dochody od osób fizycznych i prawnych, majątkowy i od wzrostu wynagrodzeń). Pewną część dochodową do budżetu (20-25%) stanowią dochody nie podatkowe (cła, opłaty graniczne, dywidendy państwowe w przedsiębiorstwie, dochody z prywatyzacji i dochody zagraniczne). Wydatki budżetowe składają się przede wszystkim z wydatków bieżących oraz części wydatków na cele rozwojowe zwane też wydatkami majątkowymi. Wydatki bieżące przeznaczone są głównie na funkcjonowanie wielu dziedzin usług społecznych i świadczeń dla różnych grup ludności oraz na pokrycie długów zagranicznych i krajowych. Największą pozycję wydatków budżetowych stanowi zwykle funkcjonowanie i utrzymanie sfery budżetowej (bieżącej działalności gospodarczej i usług społecznych, prowadzonych przez państwo).
37. Scharakteryzuj zasoby pracy i zmiany na rynku pracy w Polsce w okresie transformacji ustrojowej, bezrobocie oraz sposoby jego ograniczania.
Realne zasoby pracy to ludność aktywna zawodowo, na którą składa się ludność czynna zawodowo pracujących, ludność zdolna do podjęcia pracy w krótkim okresie, oraz bezrobotni zarejestrowani, poszukujący pracy krajowej. Duża siłę roboczą stanowi suma wszystkich miejsc pracy w gospodarce narodowej.
Obecne bezrobocie = około 13%. Największe bezrobocie występuje w województwach: północnych-słupskie, koszalińskie, elbląskie, suwalskie i wałbrzyskie. Najmniejsze w województwach: warszawskim, poznańskim, katowickim, krakowskim, wrocławskim.
Sposoby ograniczenia bezrobocia: *rozwijanie budownictwa mieszkaniowego i drogowego; *zwiększanie i rozwój szkolnictwa wyższego; *zmniejszanie obciążeń nakładanych na pracodawców; *rozwijanie eksportu.
Bezrobocie - to sytuacja, w której liczba miejsc pracy jest mniejsza od liczby osób poszukujących pracę. Stopa bezrobocia - to stosunek liczby bezrobotnych do całości siły roboczej. W zjawisku bezrobocia, ze względów społecznych są wysoko niekorzystne 3 kwestie:
*wysoki udział młodzieży wśród bezrobotnych; *duży udział bezrobotnych poszukujących pracy powyżej 3 miesięcy, przy czym 40% poszukuje 1 rok i tyle samo pozostaje bez pracy od 4 do 12 miesięcy; *bezrobocie w Polsce jest wysoce zróżnicowane regionalnie.
Bezrobocie powoduje procesy coraz większe ubożenia społeczeństwa i marginalizacji jednostek, grup społecznych i społeczności lokalnych, pogarsza dostępność do dochodu, ogranicza dostęp do edukacji, konsumpcji dóbr materialnych i usług społecznych. W analizach stanu bezrobocia w Polce pomija się często utajone bezrobocie w gospodarstwach chłopskich. Rozumie się przez nie zasoby siły roboczej nie w pełni wykorzystywane w gospodarstwie. .
Podstawowe problemy polityki społecznej od początku lat 90-tych należy podkreślić jej zmiany:
1) W polityce zatrudnienia, w postaci odejścia od pełnego zatrudnienia (z określonym, utajonym bezrobociem) do rynku pracy z jawnym bezrobociem. Wspomnieć również należy, iż uległa pogorszeniu sytuacja w zakresie zatrudnienia osób niepełnosprawnych.
2) W funkcjonowaniu systemu pomocy społecznej, bowiem szybko rosnące bezrobocie i głębokie zróżnicowanie warunków bytowych rodzin postawiły przed instytucjami pomocy społecznej konieczność obsłużenia znacznie większej ilości osób potrzebujących takiej pomocy.
Zwalczanie problemów: * w systemie oświaty i polityki kulturalnej stworzono ramy prawne dla uruchamiania odpłatnych szkół społecznych i prywatnych, co wobec dużych zainteresowania rodzin zapewnianiu młodzieży szkolnego wykształcenia spowodowało wzrost kosztów ponoszonych przez rodziny na rzecz różnych typów szkół. Zmniejszone wydatki budżetowe na oświatę i naukę, co pogorszyło stan bazy; *w polityce mieszkaniowej, zwłaszcza poprzez wycofanie się z częściowego dotowania budowlanego mieszkania i działań na rzecz urynkowienia tego budownictwa (szybki wzrost czynszów) spowodowały gwałtowne zmniejszenie ilości budownictwa mieszkań i wzrost niewydolności części rodzin w opłatach czynszów mieszkaniowych; *w polityce rodzinnej, gdzie zmiany poszły również w kierunku ograniczania wydatkami na pomoc, zwłaszcza rodzinom wielodzietnym i o niższych dochodzie.
38. Scharakteryzuj podstawowe cele polityki regionalnej w Polsce i środki jej realizacji.
Polityka regionalna - oddziaływanie władz państwowych na rozwijanie się gospodarcze polityki regionalnej. Wyróżniamy politykę: *interregionalną - to polityka państwa wobec regionów; *intraregionalną - polityka władz terenowych wobec regionów.
Głównym celem tej polityki jest lepsze wykorzystanie dla rozwoju tych regionów występujących w nich zasobów: materiałów i energii, złóż surowcowych oraz zasobów przyrodniczych. Podmiotami prowadzącymi i realizującymi tę politykę są władze terenowe i centralne, a także miejscowe podmioty gospodarcze, organizacje samorządowe i społeczno-ekonomiczne. Ważnymi celami polityki regionalnej są także decentralizacja władzy politycznej i gospodarczej, poprawa warunków rozwoju gospodarczego i infrastruktury w regionach, powiatach i gminach, a także rozwój oświaty i nauki, kultury ogólnej i regionalnej oraz ochrona środowiska. Założenia oraz wstępne jej cele, kierunki i narzędzia zostały zaakceptowane przez Radę Ministrów w lipcu 1995 r. Dużego rozmachu społeczno-gospodarczego i politycznego nadała regionalizacji reforma administracji, decentralizacja decyzji na województwa, powiaty i gminy z lat 1998-1999.
Jako ogólne cele polityki regionalnej państwa przyjęto cele zawarte w założeniach i zasadach transformacji systemu gospodarczego w kraju oraz w średniookresowych programach „Strategii dla Polski”, opracowanych w połowie lat 90-tych przez profesjonalne zespoły pod kierownictwem wicepremiera G. Kołodki, a w ostatnich latach przez Centralny Urząd Planowania, a następnie Rządowe Centrum Studiów Strategicznych oraz zaakceptowane przez rząd.
Celami tymi są zwłaszcza:
przeprowadzenie pogłębionej restrukturyzacji starych okręgów przemysłowych, przede wszystkim w byłych województwach katowickim, łódzkim i wałbrzyskim
przeciwdziałanie procesom chronicznej recesji strukturalnej oraz degradacji społecznej regionów wiejskich zdominowanych uprzednio przez państwowe gospodarstwa rolne, które zostały przejęte przez Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa i w części są jeszcze niezagospodarowane, aktywizacja zaniedbanych gospodarczo rolniczych obszarów restrukturyzacja subregionów i miast zdominowanych dotychczas przez wielkie, o jednorodnej produkcji zakłady przemysłowe w różnych częściach kraju, a głównie w regionach południowo-wschodnich np. Mielec, Tarnobrzeg, promocja najbardziej atrakcyjnych miast w celu poprawy ich pozycji w powiązaniach gospodarczych, naukowych, turystycznych i kulturalnych z zagranicą.
Do podstawowych warunków i instrumentów prowadzenia polityki regionalnej w Polsce należą następujące metody i środki:
decentralizacja decyzji społeczno-gospodarczych, rozwój samorządu terytorialnego (gminnego, powiatowego i wojewódzkiego) oraz ich wpływ na rozwój gospodarki, infrastruktury oraz na restrukturyzację poszczególnych województw, miast, gmin
Oprócz regionalnych środków finansowych, ważnym instrumentem realizacji programów polityki regionalnej powinny być środki wspierania tych programów pochodzące z budżetu państwa, zagranicznych pożyczek oraz funduszy pomocy w zakresie restrukturyzacji i rozwoju regionów.
2