POJĘCIE I ZAKRES POLITYKI GOSPODARCZEJ

PLAN PREZENTACJI

• POJĘCIA PODSTAWOWE

• SYSTEMY EKONOMICZNE I

FUKCJE POLITYKI GOSPODARCZEJ

• UWARUNKOWANIE, CELE I

DZIEDZINY POLITYKI
GOSPODARCZEJ

POJĘCIA

PODSTAWOWE

 „Polityka”– z greckiego „politike”- sztuka

rządzenia państwem.Współcześnie używamy do

określenia działalności władz państwowych w

kształtowaniu stosunków wewnętrznych w

państwie oraz stosunków państwa z zagranicą.

 Podmiot polityki – władza państwowa,

organizacja, grupa społeczna,uczestnik życia

politycznego podejmujący w sposób

trwały,suwerenny i świadomy działania na tle

politycznym.

 Przedmiot polityki – rodzaj spraw, których

dotyczy działalność państwa.

Polityka gospodarcza (ekonomiczna) –

świadome oddziaływanie władz państwowych na

gospodarkę narodową, na jej dynamikę, strukturę

i funkcjonowanie, na stosunki ekonomiczne w

państwie oraz na jego relacje gospodarcze z

zagranicą

Przykładowe definicje polityki gospodarczej

 Kruszczyński – bezpośrednie kierowanie gospodarką narodową

przez państwo lub pośrednie oddziaływanie państwa na

funkcjonowanie i rozwój tej gospodarki”

 Secomski – działalność polegająca na określaniu bieżących i

perspektywicznych celów gospodarczych oraz ich realizacji za

pomocą metod i środków wynikających z zasady racjonalnego

gospodarowania.

 S. Kuziński- z kolei przytacza taką oto definicję: „polityka

gospodarcza

jest

praktycznym

zastosowaniem

praw

ujawnionych przez ekonomię polityczną dla osiągnięcia, za

pomocą

metod

racjonalnego

gospodarowania,

celów

określanych przez państwo'".

Podmiot polityki gospodarczej – władza

państwowa, w której imieniu działania prowadzą jej

organy. Władza ta może się koncentrować w

centralnych organach władzy lub organach

samorządu terytorialnego.

WŁADZA:
 Może być skoncentrowana w centralnych organach władzy

jednolitość podejścia i sposobu rozstrzygania.

 może włączać do procesu decyzyjnego organy samorządu

terytorialnego – pozwala pełniej uwzględniać specyficzne

zagadnienia oraz preferencje regionalne i lokalne.

Działania polityki ekonomicznej zawsze muszą być

motywowane troską o dobro publiczne, stawiane ponad

interesami poszczególnych osób, grup i warstw społecznych,

oraz muszą być to działania racjonalne. Mądra polityka

ekonomiczna może być potężną dźwigni.ą rozwoju społeczno-

gospodarczego kraju.

NAUKA POLITYKI

EKONOMICZNEJ

• Jest to dyscyplina naukowa zajmująca się

badaniem form, celów, narzędzi i sposobów
oddziaływania państwa na społeczny proces
gospodarczy.

• Należy do grupy nauk ekonomicznych i jest

ściśle związana z ekonomią polityczną.

• Jej zadaniem jest badanie czynników i warunków

gospodarczego rozwoju oraz powinna udzielać
rad w sprawie sposobów praktycznego
postępowania w celu kształtowania rozwoju
gospodarczego i dobrobytu gospodarczego.

Funkcje nauki polityki

ekonomicznej wiążą się z

podziałem nauk na:

1. Pozytywne – służą poznawaniu i

opisywaniu rzeczywistości

2. Normatywne – służą wskazywaniu

możliwych i pożądanych kierunków
oraz sposobów jej przeobrażenia

Warto odróżnić pojęcia: nauka polityki

ekonomicznej i naukowe podstawy polityki
gospodarczej(obejmują dorobek wszystkich
dyscyplin ekonomicznych).

Polityka ekonomiczna korzysta z dorobku:

geografii ekonomicznej, ekonomiki
regionalnej, nauki o finansach, statystyki,
prakseologii, nauki o programowaniu, teorii
informacji oraz nauk nie zaliczających się do
dyscyplin ekonomicznych – prawo,
administracja, socjologia, psychologia
społeczna, ekologia,
prognostyka.Podsumowując ta nauka opiera
się na wielu różnych dziedzinach.

Doktryny społeczno-

ekonomiczne i doktryny

polityki gospodarczej

• Doktryna – zbiór uporządkowanych

założeń, twierdzeń i poglądów na
temat określonej dziedziny wiedzy lub
działalności. Wskazują cele działań,
opierają się na zasadach określonych
światopoglądów, zebranych
doświadczeniach lub autorytecie ludzi.

Doktryny programów partii

komunistycznych

Zakładały:
• zniesienie prywatnej własności środków

produkcji.

• tworzenie gospodarki, w której

podstawową rolę odgrywają
przedsiębiorstwa kolektywne, przede
wszystkim państwowe.

DOKTRYNY PROGRAMÓW PARTII

SOCJALDEMOKRATYCZNYCH

Zakładały:

• zachowania własności prywatnej
• wycofanie się z wysuwanych dawniej

postulatów nacjonalizacji niektórych gałęzi
gospodarki oraz największych przedsiębiorstw

• ograniczoną interwencją państwa w procesy

gospodarcze

• konieczność zachowania mechanizmów rynku,

konkurencji i motywacji opartej na
materialnych korzyściach.

Doktryny partii liberanych i

konserwatynych

• koncepcja minimalizacji ingerencji

państwa

• zapewnienie maksymalnej swobody

działania konkurującym ze sobą
przedsiębiorcom

• zachowanie i umacnianie własności

prywatnej

Doktryny katolickiej nauki

społecznej

• negatywnie do ideologii

komunistycznej, do doktryny
liberalnej, do różnych właściwości i
konsekwencji społecznych systemu
kapitalistycznego.

Doktryny liberalizmu

gospodarczego

• Doktryna ta popierała ograniczenie

interwencji państwa w sprawy
gospodarcze

W XX wieku, w krajach gospodarki
rynkowej, przeplatały się okresy
interwencjonizmu państwowego i
liberalizmu.

Doktryna merkantylizmu

• Pierwszy zwarty system polityki

gospodarczej.

• Zakładał, iż handel miał znaczący wpływ

na tworzenie bogactwa narodowego.

• Zakłada aktywne uczestnictwo państwa

w oddziaływaniu na gospodarkę poprzez
uprzemysławianie kraju, popieranie
eksportu, osłonę produkcji krajowej
przed zagraniczną konkurencją.

Doktryny dotyczące pewnych

konkretnych problemów polityki

ekonomicznej

• Doktryna wolnego handlu

–

postuluje zniesienie wszelkich
ograniczeń w wymianie
międzynarodowej

• Sowiecka doktryna industrializacji

– przypisuje główną rolę
rozbudowie przemysłu ciężkiego

USTROJE SPOŁECZNO-

EKONOMICZNE I SYSTEMY

FUNKCJONOWANIA

GODPODARKI

• System ekonomiczny

– zbiór powszechnie

obowiązujących norm prawnych oraz

ogólnie akceptowanych zasad,

regulujących postępowanie wszystkich

uczestników procesu gospodarczego.

• Podstawę rozwiązań systemowych

zawsze tworzy ustrój społeczno-

gospodarczy, regulujący stosunki

ekonomiczne w kraju.

Kryterium własności środków

produkcji wyróżnia :

 Ustroje indywidualistyczne(kapitalistyczne)
 Ustroje kolektywistyczne

Biorąc pod uwagę sposób regulacji procesu

gospodarczego i rodzaj mechanizmów stosowanych
w czynnościach regulacyjnych wyróżniamy:
- Systemy kompetytywne(konkurencyjne) zwane
systemami gospodarki rynkowej.
- Systemy gospodarki regulowanej administracyjnie
zwane systemami gospodarki planowanej.

CZTERY MODELE

SYSTEMÓW

EKONOMICZNYCH

1. indywidualistyczno – kompetytywny

(kapitalizm rynkowy).
2. indywidualistyczno-planowy (gospodarka
kapitalistyczna, regulowana przez centralne
planowanie państwowe).
3. kolektywistyczno-planowy
(kolektywistyczna gospodarka zarządzana
centralnie).
4. kolektywistyczno-kompetytywny
(socjalizm rynkowy).

KAPITALISTYCZNA GOSPODARKA

MIESZANA-SYSTEM REGULACJI I

FUNKCJE POLITYKI

GOSPODARCZEJ

• Kapitalizm mieszany – system ekonomiczny

panujący współcześnie w USA, Kanadzie,

Japonii i większości krajów Europy Zachodniej.

• Działanie mechanizmów rynku i dokonywana

za ich pośrednictwem alokacja zasobów są tu

objęte modyfikacyjną regulacją prawną; część

majątku produkcyjnego kraju jest w posiadaniu

państwa

Kierunki oddziaływań polityki

gospodarczej państwa w

kapitalistycznej mieszanej

gospodarce rynkowej:

•

Polityka ekonomiczna ma za zadanie zapewnić stały

dopływ środków niezbędnych, do wykonywania przez

państwo funkcji wewnętrznych i zewnętrznych

•

Wspieranie i rozwój sektorów gospodarki, nie

cieszących się dostatecznym zainteresowaniem

prywatnych przedsiębiorców

•

Ochrona producentów krajowych przed zagraniczną

konkurencją

•

Ochrona konkurencji przed poczynaniami organizacji

monopolistycznych

•

Ochrona środowiska naturalnego i utrzymanie w

państwie ładu społecznego

•

utrzymanie ładu społecznego

SYSTEM REALNMEGO

SOCJALIZMU- BEZPOŚREDNIE

KIEROWANIE GOSPODARKĄ

PRZEZ ADMINISTRACJE

W systemie realnego socjalizmu

traktowano gospodarkę, jako
jedno wielkie przedsiębiorstwo,
które było centralnie zarządzane
oraz gdzie posługiwano się
środkami przymusu.

Aparat państwowy przejmował na

siebie wszelkiego typu czynności

regulacyjne, a zwłaszcza takie

sprawy jak:

organizowanie gospodarki, tworzenie i zmiany

jej struktury organizacyjnej,

planowanie działań gospodarczych, a więc

ustalanie rozmiarów i kierunków produkcji oraz

inwestycji, a także dyrektywnych zadań dla

wszystkich jednostek organizacyjnych

gospodarki,

zapewnienie realizacji wytyczonych planów

przez wpływ na ich wykonawców oraz kontrolę

wykonywania wydanych poleceń,

rozdzielnictwo czynników produkcji i

wytworzonych produktów.

SYSTEM HYBRYDOWY

(socjalistyczny,zreformowany

)

• W hybrydowym systemie nadal utrzymuje

się dominacja własności państwowej.
Jednak przedsiębiorstwa państwowe mają
samodzielność w dziedzinie planowania
działalności bieżącej i żąda się od nich
uzyskiwania dodatnich wyników w postaci
zysku.

• Został wprowadzony samorząd

pracowniczy, który ma pewne kompetencje
kontrolne i stanowiące.

• Ogranicza została liczba szczebli

pośrednich zarządzania.

• Stworzono możliwość przekształcania

przedsiębiorstw państwowych w spółki
z ograniczoną odpowiedzialnością i w
spółki akcyjne. Przedsiębiorstwa mają
działać wg zasad 3S: samodzielność,
samorządność i samofinansowanie.

• Powstają przedsiębiorstwa z kapitałem

mieszanym, w tym także z udziałem
kapitału zagranicznego, który zostaje
dopuszczony do uczestnictwa w
gospodarce krajowej.

• Rozszerza się sektor przedsiębiorstw

prywatnych.

• Pojawiła się tendencja do

uwłaszczania nomenklatury –

przejmowania udziałów we własności

przedsiębiorstw o kapitale mieszanym

przez osoby zajmujące wpływowe

stanowiska w aparacie władzy i w

rządzącej partii.

• Utrzymuje się rozdzielnictwo w

zakresie zaopatrzenia materiałowego

produkcji i samej produkcji.

Polityka gospodarcza w

procesach transformacji

systemowej

• Przebudowa ustroju społeczno-ekonomicznego krajów, które

wychodzą z realnego socjalizmu oznacza gruntowne przeobrażanie
funkcji państwa i polityki gospodarczej. Polityka gospodarcza w
okresie transformacji przestawiana jest na funkcje właściwe jej w
systemie rynkowym. Podejmuje też funkcje szczególne takie jak:
likwidacja struktur nakazowo-rozdzielczego systemu kierowania,
kształtowanie warunków i mechanizmów regulacji rynkowej, oraz
prywatyzację, przywrócenie właściwej roli pieniądza i zapewnienie
jego wymienialności. Oprócz procesów transformacji ustrojowo-
systemowych konieczne jest odbudowanie przedsiębiorczości,
inicjatywy, podniesienie poziomu ekonomicznej edukacji ludności i
przygotowanie jej do działania w często własnym biznesie.

• Transformacja może przebiegać albo na zasadzie tzw. kuracji

szokowej (Europa Środkowa i Rosja) lub w sposób
gradualistyczny (rozłożenie w dłuższym okresie ).

KURACJA SZOKOWA

• Jest to realizacja podstawowych działań,

przeobrażających system w krótkim okresie.

• Za kwestie najważniejsze uznano wprowadzenie

swobodnego kształtowania się cen oraz zrównoważenie

za ich pośrednictwem popytu z ograniczoną podażą i

przejście od stanu chronicznego braku towarów do ich

relatywnej obfitości, co pozwalałoby na odzyskanie

przez pieniądz właściwych mu funkcji. Następnie

ograniczono podaż pieniądza poprzez redukcję

wydatków budżetowych, restrykcyjną politykę

kredytową, wysokie opodatkowanie przyrostów

wynagrodzeń, wprowadzenie wolności handlu

zagranicznego dla wszystkich podmiotów

gospodarczych.

FUNKCJE POLITYKI

GOSPODARCZEJ

     Ujęcie tradycyjne:
• kształtowanie i ochrona prawa własności
•  bezpieczeństwo zewnętrzne i

wewnętrzne

• utrzymywanie szkolnictwa i ochrony

zdrowia

• kształtowanie systemu pieniężnego

Ujęcie współczesne :

• korygowanie słabości, eliminacja

niedostatku mechanizmu rynkowego
pod kątem

• podnoszenia efektywności

gospodarczej w skali ogólnospołecznej

• ograniczenie nadmiernych nierówności

w podziale produktu społecznego

• stabilizowanie gospodarki

TRANSFORMACJA

STOSUNKÓW

WŁASNOŚCIOWYCH

• Powszechna prywatyzacja - polega na

uwłaszczeniu wszystkich członków

społeczeństwa w drodze nieodpłatnego

przydzielenia każdemu pewnej części majątku

państwowego.
Realizacja procesu uwłaszczenia mogła

polegać na rozprowadzeniu wśród obywateli

świadectw określających ich udział w

prywatyzowanym majątku państwowym, a

następnie na wymianie tych świadectw na

akcje przedsiębiorstw państwowych

przekształconych już w spółki akcyjne.

UWARUNKOWANIA

Ustrojowo-systemowe:

• ustrój polityczno-społeczny
• struktury państwowo-administracyjne i społeczne
• rozwiązania instytucjonalno-systemowe w gospodarce
2. Zewnętrzne :
• przynależność do międzynarodowych ugrupowań

politycznych, militarnych i gospodarczych

• międzynarodowa sytuacja polityczna i gospodarcza;

stosunki z sąsiadami

• warunki wymiany (terms of trade)
• stan i struktura zagospodarowania regionów

przygranicznych krajów sąsiednich

Ekonomiczne:

• Pomnażanie bogactwa kraju
• Powiększanie dobrobytu

- efektywne wykorzystanie zasobów;

wzrost gospodarczy
- umacnianie zdolności konkurencyjnej

gospodarki oraz zwiększanie jej udziału

międzynarodowym podziale pracy

- przekształcenia strukturalne
- równowaga gospodarcza
- wzrost przedsiębiorczości

4. Społeczne:
•

Sprawiedliwy podział dochodu narodowego

•

Gwarancja zatrudnienia

•

Wyrównane szanse awansu

•

Dostęp do dóbr kulturalnych i oświaty

•

Zapewnienie ochrony zdrowia

•

Zabezpieczenie społeczne

5. Ekologiczne:
•

Ochrona środowiska naturalnego

•

Ekorozwój

6. Obronno-militarne:
•

Powiększanie potencjału gałęzi o znaczeniu

obronnym

•

Zapewnienie rezerw mocy produkcyjnych i

środków produkcji

Główne dziedziny polityki

gospodarczej

• Polityka makroekonomiczna obejmuje te

oddziaływania państwa, które dotyczą

całokształtu procesu gospodarczego lub jego

znaczących części i prowadzone są głównie

za pośrednictwem takich mechanizmów

regulacji jak pieniądz i budżet państwa.

• Polityka mikroekonomiczna zajmuje się

regulacją konkretnych zagadnień

gospodarki, jej poszczególnych gałęzi,

rodzajów produkcji, rynków na określone

towary i usługi.

• Polityka wzrostu – jej funkcją jest dynamizowanie

społecznego procesu gospodarczego w skali

długookresowej, przeciwdziałanie siłom i zjawiskom,

które mogłyby wzrost hamować czy osłabiać

• Polityka strukturalna – zmierza do

przekształcania układu relacji i proporcji

występujących między poszczególnymi sektorami,

działami i gałęziami gospodarki oraz rodzajami

produkcji społecznej jej całością, poprzez

preferowanie rozwoju wybranych sektorów i gałęzi

• Polityka regionalna - jest to oddziaływanie

państwa oraz występujących w jego imieniu władz

centralnych i regionalnych na proces rozwoju oraz

zagospodarowania przestrzennego poszczególnych

regionów

• Polityka ekologiczna - wyodrębniła się w wyniku

narastających zagrożeń i zanieczyszczeń środowiska

naturalnego.

1. Kryterium przedmiotowe:
• Polityka sektorowa

- Politykę przemysłową
- Politykę rolną
- Politykę handlową (można tu też

wyodrębnićpolitykę handlu zagranicznego i

współpracy z zagranicą)
- Politykę komunikacyjną
- Politykę komunalną itd.

• Polityka społeczna

- polityka oświatowa
- polityka ochrony zdrowia
- polityka mieszkaniowa
- polityka demograficzna

2. Kryterium instrumentacji:

•

Polityka pieniężna – obejmuje politykę emisyjną i

politykę kredytową.

•

Polityka ubezpieczeń – dotyczy problemów

asekuracji jednostek gospodarczych i osób

fizycznych przed wszelkiego rodzaju zagrożeniami i

ryzykiem.

•

Polityka cenowo-dochodowa – dotyczy

oddziaływania państwa na podstawowe parametry

gospodarki, takie jak ceny, płace i dochody.

•

Polityka skarbowa (fiskalna, budżetowa) –

dotyczy wydatków i dochodów aparatu

państwowego. Wsparciem dla tej polityki jest

polityka podatkowa, zajmująca się sposobami

obciążania podmiotów gospodarczych świadczeniami

na rzecz państwa oraz ściąganiem tych świadczeń.

•

Polityka inwestycyjna – wpływa na proces

reprodukcji zasobów majątkowych w gospodarce, na

ich powiększanie, unowocześnianie, strukturę

rodzajową, działowo-gałęziową i przestrzenną.

• Polityka lokalizacyjna – służy realizacji

założeń polityki regionalnej i pożądanego

przestrzennego zagospodarowania kraju

przez odpowiednie sterowanie

rozmieszczeniem inwestycji.

• Polityka zatrudnienia – zajmuje się

regulacją procesów gospodarowania

czynnikiem ludzkim w gospodarce. Obejmuje

problemy przygotowania zawodowego

młodzieży, podnoszenia kwalifikacji i

przekwalifikowywania pracujących,

zwiększania mobilności czynnika pracy itp.

• Polityka naukowa i innowacyjna – służy

stymulowaniu badań naukowych oraz

zapewnieniu sprawnego wdrażania osiągnięć

nauki i techniki do praktyki gospodarczej.

Document Outline