Polityka naukowa i innowacyjna jako obszar polityki gospodarczej

1. Polityka naukowa to działalność państwa skierowana na takie oddziaływanie na naukę, które w sposób optymalny przyczynia się do wzrostu gospodarczego i rozwoju społecznego przy optymalnym wykorzystaniu środków na badania naukowe. W tym ujęciu polityka naukowa zawiera także politykę innowacyjną, która służy wspieraniu i wprowadzaniu do praktyki gospodarczej wyników badań naukowych, nowych osiągnięć wiedzy, wynalazków i usprawnień.

2. Wyróżnia się przynajmniej dwa podejścia do terminu innowacja.

Po pierwsze, innowacje traktowane są jako zmiany w sferze produkcji, których celem jest osiągnięcie nowych rozwiązań procesowych i nowych produktów. W ten sposób innowacje definiuje J.A. Schumpeter, który interpretuje je jako nieciągłe przedsięwzięcia nowych kombinacji czynników wytwórczych, które ujawniają się jako:

- wprowadzenie nowego towaru, którego konsumenci jeszcze nie znają. Może to być również wprowadzenie nowego gatunku lub odmiany towaru znajdującego się już na rynku;

- wprowadzenie nowej metody produkcji, która nie została jeszcze wypróbowana;

- otworzenie nowego rynku, na którym określona gałąź produkcji nie była jeszcze obecna, niezależnie od faktu, czy taki rynek już istniał, czy też dopiero się tworzy;

- wprowadzenie nowej organizacji procesów gospodarczych, zarówno w produkcji, jak i w sferze cyrkulacji towarów.

Po drugie, należy wspomnieć o definicji
P. Kotlera, który uważa, że innowacja odnosi się do jakiegokolwiek dobra, usługi lub pomysłu, który jest postrzegany przez kogoś jako nowy. Definicja ta znacznie szerzej ujmuje pojęcie innowacji, uznając, że są to wszelkie badania oraz rozwój, zmierzające do zastosowania i użytkowania ulepszonych rozwiązań, także poza techniką. Definicję tę rozwija P.F. Drucker, który uważa, że jest to świadoma i korzystna zmiana, wynikająca z potrzeb lub systematycznej obserwacji środowiska zewnętrznego. Dlatego impulsem czy przyczyną powstawania innowacji nie musi być jedynie czynnik techniczny, lecz obserwacja rynku i jego potrzeb.

3. Współczesne teorie innowacji oparte są na następujących tezach:

- innowacje powstają w wyniku ewolucyjnego i interaktywnego procesu, w toku którego poszczególni aktorzy i kolejne stadia oddziałują wzajemnie na siebie, prowadząc od pojawienia się i rozwoju idei innowacyjnych do opracowania innowacji i wprowadzenia ich do produkcji i na rynek;

- wiedza i uczenie się odgrywają kluczową i stale rosnącą rolę w rozwiniętych gospodarkach;

- dla powodzenia procesów i wprowadzenia na rynek innowacji bardzo duże znaczenie mają takie czynniki, jak: instrumenty polityki proinnowacyjnej państwa, struktury rynkowe, mechanizmy finansowania działalności innowacyjnej, systemy bankowe, etc.

4. Szeroka definicja innowacji wiąże się ze zmianami, polegającymi na ulepszaniu i zastępowaniu istniejących wyrobów, metod wytwarzania, środków produkcji, metod organizacji pracy oraz narzędzi pracy. Z takimi zmianami w sferze produkcji i w sferach bezpośrednio ją kształtujących związane jest zwiększanie poziomu wiedzy.

5. Należy pamiętać, że innowacja jest procesem, na który składają się różnorodne działania - począwszy od samego pomysłu, poprzez powstanie wynalazku, kończąc na wdrożeniu nowego, bądź ulepszonego produktu, procesu lub usługi. Wynalazek może stać się innowacją tylko wtedy, gdy nastąpi jego wdrożenie do praktyki przemysłowej lub gospodarczej. W dalszej kolejności należy oczekiwać, że jeżeli zostanie on pozytywnie przyjęty na rynku, to przy sprzyjających warunkach będzie mógł dalej rozprzestrzeniać się w innych przedsiębiorstwach lub gałęziach przemysłu. Innymi słowy nastąpi zjawisko dyfuzji innowacji.

6. Działania podejmowane w ramach polityki naukowej dotyczą:

- określania celów, które nauka ma osiągnąć w toku prowadzonych badań;

- przekształceń w strukturze organizacyjnej nauki;

- tworzenia warunków sprzyjających rozwijaniu efektywnej działalności naukowej;

- kształtowaniu rozwiązań ułatwiających wdrożenie osiągnięć nauki do praktyki gospodarczej.

7. Założenia polityki naukowej są skorelowane z następującymi czynnikami, takimi jak:

- potencjał naukowo-badawczy kraju;

- stan kadry z wyższym wykształceniem;

- struktura potencjału naukowego;

- regionalne rozmieszczenie potencjału naukowego;

- badania i prace rozwojowe;

- wykorzystywanie innowacji, jako czynnika decydującego o rozwoju gospodarczym.

8. Przy formułowaniu celów polityki naukowej trzeba uwzględnić:

- rosnące koszty badań naukowych i prac rozwojowych;

- skrócenie cyklu życia poszczególnych produktów i technologii;

- wzrastającą złożoność nauki i techniki;

- odroczenie efektów rozpoczętych badań naukowych w czasie.

9. Klasyfikacji celów polityki naukowej można dokonać w następujący sposób:

- cele społeczne, tj. polepszenie warunków pracy i życia społeczeństwa;

- cele militarne, tj. wzrost siły obronnej kraju

- cele ekonomiczne, tj. utrzymanie i zwiększenie efektywności (wydajności i konkurencyjności) gospodarki.

1

---