DOCHODY I WYDATKI JAKO MIERNIKI ZAMOŻNOŚCI GOSPODARSTW DOMOWYCH

1. Dochód gospodarstwa domowego

2. Dochód rozporządzalny gospodarstwa domowego

3. Suma wydatków konsumpcyjnych gospodarstw domowych

4. Skale ekwiwalentności

DOCHÓD GOSPODARSTW DOMOWYCH

Dochód gospodarstwa domowego

Maksymalna kwota, jaką gospodarstwo domowe może wydać na konsumpcję (zakup dóbr i usług) w obrębie jednego okresu rozliczeniowego, bez konieczności finansowania tych wydatków z oszczędności, upłynniania majątku rzeczowego lub finansowego oraz zaciągania pożyczek.

Podstawowe składniki dochodu gospodarstw domowych

• wynagrodzenia za pracę,

• przychody z prowadzonej działalności gospodarczej (praca na własny rachunek oraz prowadzenie gospodarstwa indywidualnego w rolnictwie),

• przychody z majątku trwałego (czynsze uzyskiwane z wynajmu lokali, dzierżawy posiadanych gruntów itp.)

• dochody kapitałowe (odsetki, przychody z operacji finansowych),

• transfery pieniężne zasilające budżety gospodarstw (takie jak emerytury i renty, świadczenia społeczne, stypendia itp.).

DOCHÓD ROZPORZĄDZALNY

GOSPODARSTWA DOMOWEGO

Definicja:

Dochód rozporządzalny to dochód, którym gospodarstwo domowe może dysponować, przeznaczając go na konsumpcję, inwestycje lub oszczędności.

Dochód rozporządzalny:

dochód - [podatki + bieżące obciążenia w postaci składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i zdrowotne]

SKŁADNIKI DOCHODU ROZPORZĄDZALNEGO GOSPODARSTWA DOMOWEGO

1	Dochód stanowiący wynagrodzenie za pracę
1.1	Uposażenie
1.2	Wypłacane przez pracodawcę premie i nagrody
1.3	Dodatki wypłacane za uciążliwe warunki pracy
1.4	Dobra i usługi dostarczane pracownikom w ramach pakietu socjalnego
2	Dochód z prowadzonej działalności gospodarczej, umów zlecenia i o dzieło
2.1	Zyski/straty z prowadzonej działalności
2.2	Dochody z umów zlecenia
2.3	Honoraria autorskie
3	Dochody z posiadanego majątku trwałego
3.1	Odsetki od kapitału
3.2	Otrzymane dywidendy
3.3	Dochody z posiadanego rzeczowego majątku trwałego
4	Otrzymywane transfery pieniężne
4.1	Świadczenia społeczne (w tym emerytury i renty)
4.2	Otrzymywane świadczenia wynikające z przystąpienia do nieobowiązkowych filarów ubezpieczeń
4.3	Stypendia (wraz z uwzględnieniem kredytów studenckich)
4.4	Pomoc organizacji charytatywnych
5	Dobra wytworzone
5.1	Wytworzone przez gospodarstwo dobra i usługi
6	Dochód całkowity (suma pozycji 1-5)
7	Trwałe obciążenia finansowe
7.1	Składki na ubezpieczenie zdrowotne i społeczne
7.2	Obciążenia podatkowe
8	Dochód rozporządzalny (dochód całkowity - trwałe obciążenia)

PROBLEMY WYCENY NIEKTÓRYCH SKŁADNIKÓW DOCHODU ROZPORZĄDZALNEGO

• dochody z posiadanego rzeczowego majątku trwałego:

• renta przypisana z posiadania domu lub mieszkania

• renta przypisana z posiadania urządzeń i sprzętów gospodarstwa domowego

• wytwarzane przez gospodarstwo dobra i usługi

• pozagotówkowe przychody gospodarstwa domowego:

• niepieniężne transfery socjalne (dostęp do subsydiowanego przez państwo szkolnictwa i opieki zdrowotnej)

• oddane w użytkowanie przez pracodawcę składniki majątku trwałego (np. samochód służbowy)

• odsetki od depozytów bankowych

SUMA WYDATKÓW KONSUMPCYJNYCH

GOSPODARSTW DOMOWYCH

Problemy metodyczne szacunku sumy wydatków konsumpcyjnych

• identyfikacja wydatków na cele konsumpcyjne:

• wydatki związane z działalnością produkcyjną

• obowiązkowe ubezpieczenia komunikacyjne

• wydatki nie wpływające pozytywnie na poziom życia (zakup niektórych używek, hazard)

• wycena wartości konsumpcji naturalnej

OCENA ZAMOŻNOŚCI GOSPODARSTW DOMOWYCH

DOCHODY CZY KONSUMPCJA

Dochód

• zaniżanie wysokości rzeczywistych dochodów przez gospodarstwa domowe

• silne wahania sezonowe dochodów gospodarstw domowych związanych z rolnictwem

Konsumpcja

• zaniżanie wysokości wydatków na alkohol i tytoń przez gospodarstwa domowe

SKALE EKWIWALENTNOŚCI

• Skale normatywne

• Skale empiryczne

• skale oparte na wydatkach gospodarstw domowych

• skale subiektywne

OGÓLNE ZASADY KONSTRUKCJI

SKAL EKWIWALENTNOŚCI

Skale ekwiwalentności są parametrami obliczanymi w celu ustalenia jaki wpływ na koszty utrzymania wywiera skład demograficzny i inne charakterystyki gospodarstwa domowego. Mają one charakter relatywny, tzn. mówią ile razy więcej lub mniej musi wydać gospodarstwo o danym składzie demograficznym (np. dwoje dorosłych i dwoje dzieci), aby osiągnąć poziom zamożności gospodarstwa innego typu (np. gospodarstwa standardowe).

Kryteria uwzględniane przy szacunku skal ekwiwalentności:

• liczba osób w gospodarstwie,

• wiek i płeć osób,

• miejsce zamieszkania gospodarstwa,

• wykształcenie osób.

SKALE NORMATYWNE

Wartości skal normatywnych ustalane są przez ekspertów (przede wszystkim żywnościowych) na podstawie mniej lub bardziej uznaniowych norm spożycia dla różnych typów gospodarstw.

Sposób ustalania skal normatywnych:

• dla jednej osoby dorosłej przyjmują wartość 1

• dla kolejnych osób mnożymy 1przez odpowiedni współczynnik

Przykłady skal normatywnych:

• OECD 70/50: współczynnik dla kolejnych dorosłych wynosi 0,7, a dla dzieci 0,5

• OECD 50/30: współczynnik dla kolejnych dorosłych wynosi 0,5, a dla dzieci 0,3

SKALE EMPIRYCZNE

• obiektywne, oparte na wydatkach gospodarstw domowych:

wyznaczane są na podstawie zachowań konsumpcyjnych gospodarstw domowych

• subiektywne:

wyznaczane są w oparciu o deklaracje dochodowe gospodarstw domowych

SKALE EMPIRYCZNE OPARTE NA WYDATKACH GOSPODARSTW DOMOWYCH

Założenia

• konsument realizuje swoje postępowanie poprzez wybór struktury konsumpcji maksymalizującej funkcję użyteczności konsumenta (zdefiniowanej jako satysfakcja z konsumpcji) przy zadanej z góry sumie wydatków (ograniczeniu budżetowym) i cenach

• funkcja użyteczności opisuje preferencje konsumenta (tzw. użyteczność porządkująca) i jednocześnie jest miernikiem jego zamożności

• funkcja użyteczności determinuje postać funkcji wydatków (lub kosztu), której wartość mówi jaka minimalna suma pozwala konsumentowi przy danych cenach osiągnąć dany poziom użyteczności

• funkcja wydatków, traktowana jako miernik kosztów utrzymania, służy do zdefiniowania skal ekwiwalentności

Zasady szacunku

gdzie:

C - funkcja wydatków,

P - wektor cen towarów i usług nabywanych przez gospodarstwa domowe,

u* - średnia geometryczna użyteczności osiągniętych przez k-te i r-te gospodarstwo (przy założeniu translogarytmicznej postaci ich funkcji wydatków, czyli logarytmicznego wielomianu II stopnia),

w_it - udział wydatków na i-te dobro w budżecie t-tego (t=k,r) gospodarstwa,

m_il - elastyczność wydatków na i-te (i=1,2,...,n) dobro od l-tej (l=1,2,...,m) charakterystyki gospodarstwa,

A_k=[A_1k,A_2k,...,A_mk] - wektor charakterystyk k-tego gospodarstwa.

Tabl. 1. Wartości skal ekwiwalentności (empiryczne, obiektywne) dla wybranych typów gospodarstw w 1997 r.

Typ gospodarstwa					Skale ekwiwalen-tności
liczba osób w wieku:			wiek głowy gospodarstwa
ponad 15 lat	1-9 lat	10-15 lat	do 30 lat	ponad 59 lat
1	0	0	0	0	1,00
2	0	0	0	0	1,64
3	0	0	0	0	2,28
4	0	0	0	0	2,84
2	1	0	0	0	2,02
2	0	1	0	0	2,21
2	1	1	0	0	2,57
2	0	0	1	0	1,43
2	0	0	0	1	1,64

SKALE SUBIEKTYWNE

gdzie:

y*(L), y*(1) - linie ubóstwa odpowiednio L-osobowego i gospodarstwa 1-osobowego

Tabl. 2. Wartości skal ekwiwalentnych (subiektywne) dla wybranych typów gospodarstw domowych w 2003 r.

Typ gospodarstwa: liczba osób w gospodarstwie	Skale ekwiwalentności
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16	1,000 1,278 1,475 1,632 1,766 1,884 1,990 2,086 2,174 2,257 2,334 2,407 2,476 2,542 2,605 2,665

---