IV. Prognozowane zmiany w gospodarce odpadami

1. Perspektywy zmian ilości i jakości odpadów komunalnych

Planowanie działań zmierzających do usprawnienia systemu gospodarki odpadami wymaga określenia zmian zachodzących w składzie morfologicznym oraz ilości wytwarzanych odpadów. Prognozowane zmiany w gospodarce odpadami na terenie miasta Poznania zostały opracowane w oparciu o:

• prognozy zawarte w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami (KPGO),

• prognozy zawarte w Planie Gospodarki Odpadami dla Województwa Wielkopolskiego (WPGO),

• inne wskaźniki zmian nie ujęte w KPGO i WPGO.

1. Według prognoz:

• w najbliższych latach dominować będą postawy konsumpcyjne, charakteryzujące się wytwarzaniem większej ilości odpadów,

• nastąpi przemieszczenie części strumienia odpadów spożywczych z dzielnic mieszkalnych do centrów miejskich,

• wzrośnie zużycie papieru i tektury (opakowania, prasa, ulotki reklamowe)
  oraz tworzyw sztucznych, wynikające z nasilającej się tendencji do stosowania opakowań jednorazowego użytku,

• wzrośnie w najbliższych latach udział metali w odpadach komunalnych na skutek wymiany urządzeń i sprzętu domowego,

• liczba mieszkańców Poznania będzie stopniowo malała.

Prognozę liczby ludności miasta Poznania do roku 2014 zestawiono w tabeli 39.

Tabela 39. Prognozowana liczba mieszkańców w Poznaniu i powiecie poznańskim w latach 2003-2014

Rok	Poznań	Powiat
2003	576 580	273 607
2004	574 866	277 741
2005	573 039	281 811
2006	571 099	285 876
2007	568 900	289 874
2008	566 670	293 882
2009	564 319	297 754
2010	561 932	301 625
2011	559 335	305 441
2012	556 655	309 360
2013	553 916	313 327
2014	550 921	317 192

Źródło: www.stat.gov.pl

2. Prognozowane ilości odpadów komunalnych wytwarzanych w Poznaniu w podziale
   na 18 rodzajów określono mając na uwadze:

• wskaźniki generowania strumieni odpadów komunalnych dla obszarów miejskich
  w 2000 roku zamieszczone w KPGO,

• wskaźnik nagromadzenia odpadów na 1 mieszkańca Poznania w 2003 roku,

• prognozowaną ilość poszczególnych strumieni odpadów w latach 2003-2014
  dla województwa wielkopolskiego,

• prognozowaną liczbę mieszkańców na lata 2003-2014.

Odchylenie od prognozowanej wartości może wynosić ok. 5-10% ze względu
na przyjęcie w WPGO uśrednionych wartości dla obszarów miejskich i wiejskich łącznie.

Prognoza ilości i składu odpadów komunalnych wytwarzanych w Poznaniu na lata 2006-2014 została zawarta w tabeli 40.

Tabela 40. Prognoza ilości i składu odpadów komunalnych wytwarzanych w Poznaniu

Rodzaje odpadów występujących w strumieniu odpadów komunalnych	2010			2014
		Mg/rok	%		Mg/rok	%
domowe organiczne	41 160,00	19,6	24,3	40 725,00	18,1	23,0
papier i karton nieopakowaniowy	13 230,00	6,3	7,8	13 050,00	5,8	7,4
opakowania papierowe	26 250,00	12,5	15,5	32 625,00	14,5	18,4
opakowania kompozytowe	2 940,00	1,4	1,7	3 600,00	1,6	2,0
tworzywa sztuczne nieopakowaniowe	21 000,00	10	12,4	19 125,00	8,5	10,8
opakowania z tworzyw sztucznych	9 660,00	4,6	5,7	11 925,00	5,3	6,7
odpady tekstylne	5 670,00	2,7	3,4	5 850,00	2,6	3,3
szkło nieopakowaniowe	1 050,00	0,5	0,6	1 125,00	0,5	0,6
opakowania szklane	15 540,00	7,4	9,2	17 775,00	7,9	10,1
Metal	5 460,00	2,6	3,2	5 400,00	2,4	3,1
opakowania stalowe	2 310,00	1,1	1,4	2 700,00	1,2	1,5
opakowania aluminiowe	630,00	0,3	0,4	675,00	0,3	0,4
odpady mineralne	6 510,00	3,1	3,9	6 975,00	3,1	3,9
drobna frakcja popiołowa	16 170,00	7,7	9,6	14 175,00	6,3	8,0
odpady niebezpieczne	1 260,00	0,6	0,7	1 350,00	0,6	0,8
razem zebrane w pojemnikach:	169 050,00	80,5	100	176 850,00	78,6	100
odpady zielone	4 830,00	2,3		4 950,00	2,2
odpady wielkogabarytowe	9 660,00	4,6		9 675,00	4,3
odpady budowlane	26 460,00	12,6		33 525,00	14,9
Razem:	210 000,00	100		225 000,00	100

Źródło: opracowanie własne

3. Wskaźniki masowe nagromadzenia odpadów komunalnych (średnioroczne dla miasta) bez uwzględniania udziału odpadów komunalnych wytwarzanych w działalności gospodarczej prezentuje tabela 41.

Tabela 41. Wskaźniki masowe nagromadzenia odpadów komunalnych

Wskaźniki masowe nagromadzenia odpadów komunalnych	Rok
		2010	2014
		373,7	408,4
kg/mieszkaniec/rok

Źródło: opracowanie własne

4. Prognozowaną masę odpadów opakowaniowych dla roku 2006 i 2010 zestawiono w tabeli 42.

Tabela 42. Prognozowana ilość odpadów opakowaniowych wytwarzanych na terenie Poznania

Rodzaj materiału odpadu opakowaniowego		Masa odpadu w roku
				2006	2010
papier i tektura	Mg	20 951,24	26 250,00
szkło			13 349,42	15 540,00
tworzywa sztuczne			7 779,75	9 660,00
metale			2 713,26	3 057,60
wielomateriałowe			2 346,61	2 940,00
RAZEM:		47 140,28	57 447,60

Źródło: opracowanie własne

5. Prognozowane ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, które należy poddać odzyskowi lub unieszkodliwieniu w sposób inny niż składowanie w 2010 roku zestawiono w tabeli 43.

Tabela 43. Wymagane ilości [Mg] odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, które należy poddać odzyskowi lub unieszkodliwieniu w sposób inny niż składowanie

Wyszczególnienie	2010
Wskaźnik odzysku i/lub unieszkodliwienia odpadów ulegających biodegradacji (w stosunku do 1995 roku)	25%
Ilość odpadów ulegających biodegradacji dopuszczonych do składowania bez unieszkodliwienia (75% ilości odpadów ulegających biodegradacji z 1995 roku)	46 482
Ilość odpadów ulegających biodegradacji	91 980
Ilość odpadów ulegających biodegradacji (kuchennych i zielonych) do odzyskania lub unieszkodliwienia w sposób inny niż składowanie	45 497

Źródło: opracowanie własne

2. Prognoza zmian ilości i jakości komunalnych osadów ściekowych

Dane dotyczące prognozowanej ilości osadów ściekowych w mieście Poznaniu przedstawiono w tabeli 44.

Tabela 44. Prognozowana ilość osadów ściekowych powstających w Poznaniu

Rok	COŚ	LOŚ	Łącznie
		Mg	Mg	Mg
2006	67 010,10	5 899,86	72 909,96
2007	71 509,25	5 971,29	77 480,54
2008	75 313,22	6 032,35	81 345,57
2009	78 608,38	6 085,75	84 694,13
2010	81 514,91	6 133,24	90 648,15
2011	84 114,89	6 176,04	90 290,93
2012	86 466,86	6 215,01	92 681,87
2013	88 614,04	6 250,80	94 864,84
2014	90 589,26	6 283,91	96 873,17

Źródło: opracowanie własne

W roku 2014 przewiduje się blisko dwukrotny przyrost masy osadu w stosunku
do roku 2003.

Dla miasta Poznania przewiduje się wielokierunkowy sposób postępowania z wytworzonymi osadami zależnie od ich składu oraz uwarunkowań lokalnych. Przewiduje się następujące kierunki postępowania z osadami ściekowymi:

• kompostowanie wraz z odpadami ulegającymi biodegradacji. Powstały kompost będzie wykorzystywany na potrzeby nawożenia miejskich terenów zielonych oraz do rekultywacji składowisk i terenów poprzemysłowych,

• wykorzystanie w celach nawozowych i w rekultywacji osadów o odpowiednich parametrach,

• przetwarzanie osadów ściekowych z oczyszczalni ścieków komunalnych, polegające na suszeniu termicznym lub chemicznym, pozwalające na zagospodarowanie powstałych produktów dla celów przyrodniczych,

• termiczną przeróbkę.

AQUANET S.A. w swoich planach inwestycyjnych ujęła zadanie termicznego suszenia osadów na COŚ w Koziegłowach (przedsięwzięcie objęte wnioskiem o dofinansowanie z Funduszu ISPA). Od kwietnia 2005 r. realizowana jest budowa stacji termicznego osuszania osadu ściekowego i stacji gazogeneratora.

Procesowi suszenia w omawianej stacji poddawane będą przefermentowane osady z Centralnej Oczyszczalni Ścieków (COŚ) i Lewobrzeżnej Oczyszczalni Ścieków (LOŚ). Osady z LOŚ tłoczone będą pneumatycznie na teren COŚ, co spowoduje likwidację poletek osadowych na LOŚ.

Wysuszony osad (przy zastosowaniu technologii suszenia wysokotemperaturowego) spowoduje zmniejszenie stopnia szkodliwości oddziaływania
na środowisko poprzez likwidację zapachów oraz możliwość ekologicznego spalania osadu jako suszu lub inne zagospodarowanie zgodne z przepisami.

Celem realizacji inwestycji jest:

• uzyskanie pełnej pasteryzacji osadu,

• 100% likwidację zapachów wydzielanych przez osad,

• zmniejszenie masy osadów,

• zmniejszenie kosztów transportu,

• zmniejszenie kosztów składowania osadów,

• uzyskanie z odpadu produktu możliwego do gospodarczego wykorzystania.

3. Perspektywy zmian ilości i jakości odpadów z sektora gospodarczego

Zmiany w ilości i rodzaju wytwarzanych w sektorze gospodarczym odpadów w perspektywie czasowej do roku 2014 zależeć będą przede wszystkim od rozwoju poszczególnych gałęzi przemysłu, rzemiosła i usług. Z doświadczeń światowych wynika, że na każde 1% wzrostu PKB przypada 2% wzrostu ilości wytwarzanych odpadów (KPGO). Przyjmując wariant „optymistyczny” rozwoju sytuacji w Polsce, jako stałą tendencję przewiduje się wyjście z recesji i dalszy rozwój gospodarczy kraju w następstwie restrukturyzacji przemysłu i handlu w okresie najbliższych 14 lat.

Z poprawą warunków życia wzrastać będzie średnia wieku mieszkańców, co spowoduje większe zapotrzebowanie na usługi medyczne. Skutkiem tego będzie wzrost ilości odpadów z jednostek służby zdrowia. Upowszechniane będą, wzorem ocen oddziaływania na środowisko, oceny cyklu życiowego produktu. Dotyczyć to będzie przede wszystkim grup produktów o wysokiej materiałochłonności i odpadowości
oraz produktów zawierających substancje niebezpieczne dla środowiska.

Obecna polityka państwa w zakresie ochrony środowiska promuje wdrażanie nowych technologii mało - i bezodpadowych, metod Czystszej Produkcji oraz budowę własnych instalacji służących odzyskowi i unieszkodliwianiu odpadów przez ich wytwórców. W perspektywie kilkunastu lat spowoduje to spadek ilości wytwarzanych odpadów w istniejących zakładach oraz zwiększenie stopnia odzysku odpadów u ich wytwórców.

Tendencji tej towarzyszyć będzie trend odwrotny polegający na ujawnianiu
przez kontrolerów odpadów wytwarzanych przez przedsiębiorstwa. Dotyczyć to będzie głównie niewielkich zakładów oraz jednostek weterynaryjnych.

Ocenia się, że udział tzw. „szarej strefy odpadowej”, składającej się głównie z małych zakładów produkcyjnych, rzemieślniczych i usługowych wynosi 5-8% całości obecnego strumienia odpadów w Polsce (KPGO).

Restrukturyzacja rolnictwa poprzez przemiany własnościowe i przekształcanie struktury agrarnej (prywatyzacja gruntów po PGR-ach, stały wzrost powierzchni gospodarstw rolnych) spowoduje zmniejszenie zatrudnienia w rolnictwie, wzrost produkcji na najlepszych gruntach oraz stopniową eliminację upraw na gruntach małoproduktywnych i przekazywanie ich pod zalesianie. Intensyfikacja rolnictwa spowoduje wzrost ilości opakowań po pestycydach. Zmniejszać się będzie jednak toksyczność stosowanych preparatów.

3.1. Przemysł rolno-spożywczy

W ostatnich latach obserwuje się obniżenie poziomu produkcji w przemyśle rolno-spożywczym, a zarazem zmniejszenie ilości wytworzonych odpadów. Szczególny spadek odnotowuje przemysł cukrowniczy, który wykorzystuje ok. 50% zainstalowanych mocy produkcyjnych. Jedynie przemysł browarniczy notuje istotny wzrost produkcji i ilości wytwarzanych odpadów.

Przemysł cukrowniczy przy niskim wykorzystaniu mocy produkcyjnych pokrywa krajowe zapotrzebowanie na cukier oraz przekazuje ograniczoną ilość na eksport. Wprowadzane w tym przemyśle rozwiązania techniczne mają na celu ograniczenie ilości zużywanych surowców nieorganicznych, jak też powstających z nich odpadów. Dlatego w tej branży nie należy spodziewać się istotnych zmian ilościowych wytwarzanych odpadów.

W przemyśle mleczarskim, wraz ze spodziewanym wzrostem produkcji, nastąpi podniesienie reżimów w gospodarce odpadami. Wraz z przystąpieniem do Unii Europejskiej określone zostaną kwoty mleczne, zapewne wyższe od obecnego poziomu produkcji, jednak wymagania jakościowe norm europejskich spowodują poważne trudności dla tego przemysłu w związku z ograniczeniami stosowania odpadów na cele paszowe i nawozowe. Wzrost ogólnej ilości odpadów w końcowej dacie należy wiązać
ze spodziewanym w kraju wzrostem spożycia produktów przemysłu rolno-spożywczego i wzrostem jego pozycji na rynkach europejskich.

Odpady z przemysłu mięsnego będą, tak jak dotychczas, wykorzystywane do produkcji pasz (z zastrzeżeniami podanymi niżej). Możliwy jest również ich recykling organiczny podczas procesów kompostowania i fermentacji.

W ostatnim okresie Unia Europejska zaostrzyła istotnie przepisy dotyczące unieszkodliwiania odpadów pochodzenia zwierzęcego. Zgodnie z Krajowym Planem Gospodarki Odpadami w województwie, a w tym i w Poznaniu, zbudowany będzie szczelny system nadzoru weterynaryjnego nad procesem powstawania i niszczenia odpadów pochodzenia zwierzęcego szczególnego ryzyka (SRM) oraz padłych zwierząt (HRM).

3.2. Przemysł energetyczny

W Polsce obserwuje się spadek zapotrzebowania na węgiel kamienny i brunatny jako nośnika energii. Wzrasta natomiast zapotrzebowanie na inne nośniki, w tym na energię odnawialną. Liczyć się należy również z bardziej racjonalnym wykorzystaniem energii przez przemysł i ludność, jednakże w Poznaniu nie należy liczyć na znaczące zmiany w tym sektorze.

3.3. Odpady z jednostek służby zdrowia i placówkek weterynaryjnych

Zgodnie z danymi Krajowego Planu Gospodarki Odpadami należy założyć, że
do roku 2014 systematycznie wzrastać będzie ilość odpadów medycznych i weterynaryjnych. Ich ilość jest jednak trudna do oszacowania, szczególnie ilość prywatnych gabinetów lekarskich i weterynaryjnych.

Prognozując ilość specyficznych odpadów medycznych o kodzie klasyfikacyjnym
18 01 03 przyjęto, że pomimo spodziewanego wzrostu poziomu i ilości usług medycznych masa odpadów infekcyjnych wzrośnie nieznacznie o ok. 10%. Wynika to z następujących powodów:

• zła sytuacja finansowa placówek służby zdrowia wymusi lepszą segregację
  w/w odpadów,

• wzrost świadomości ekologicznej personelu medycznego,

• wdrożenie programów gospodarki odpadami przyczyni się do racjonalizacji.

3.4. Wyeksploatowane pojazdy

Prognoza ilości złomowanych samochodów w skali kraju wykazuje nieprzerwany wzrost ich ilości od ok. 500 tys. sztuk w roku 2006 do ok. 950 tys. sztuk w 2014 roku.

Nawiązując do prognozy krajowej należy ocenić, że również w Poznaniu nastąpi widoczny wzrost ilości złomowanych pojazdów.

3.5. Zużyte opony

Szacuje się, że ilość zużytych opon będzie rosła ze względu na wzrost ilości użytkowanych samochodów.

3.6. Oleje odpadowe i odpady ciekłych paliw

Przeprowadzone w Polsce oceny wykazują, że ilość odpadów ropopochodnych będzie stale wzrastała, co wiąże się m.in. ze wzrostem ilości eksploatowanych i złomowanych pojazdów oraz urządzeń.

3.7. Akumulatory i baterie

Prognoza ilości akumulatorów wiąże się m.in. z ilością używanych samochodów, która w skali kraju wykazuje nieprzerwany wzrost. W związku z tym zakłada się wzrost ilości odpadów w postaci zużytych akumulatorów. Z kolei coraz częstsza eksploatacja urządzeń działających na baterie doprowadzi do zwiększenia ilości odpadów w postaci zużytych baterii.

3.8. Azbest

W oparciu o wyniki badań prowadzonych przez różne jednostki badawcze w krajach europejskich zakłada się 30-letni okres usuwania wyrobów azbestowo-cementowych, jako okres graniczny ich bezpiecznego użytkowania w warunkach polskich.

Zgodnie z rozporządzeniem z dnia 23 października 2003 r. w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania i przemieszczania azbestu oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których był lub jest wykorzystywany azbest, dopuszcza się wykorzystanie azbestu lub wyrobów zawierających azbest w użytkowanych instalacjach lub urządzeniach maksymalnie do 31 grudnia 2032 r.

W okresie prowadzenia działań związanych z usuwaniem azbestu prognozuje się wzrost ilości odpadów zawierających azbest, natomiast w dalszej perspektywie czasowej stopniowe zmniejszanie, aż do całkowitej eliminacji tego rodzaju odpadów.

3.9. Farby i lakiery

Prognozy wskazują, że ilość odpadów farb i lakierów nie powinna znacząco wzrastać. Przewiduje się natomiast spadek ich toksyczności. Należy również dążyć
do zminimalizowania ilości powstałych odpadów oraz ograniczenia ich szkodliwości poprzez m.in.:

• zastępowanie tradycyjnych materiałów farbami wodnymi i wyrobami lakierniczymi
  o wysokiej zawartości substancji stałych,

• stosowanie farb proszkowych oraz materiałów malarskich utwardzonych radiacyjnie,

• ograniczanie stosowania materiałów malarskich zawierajęcych rozpuszczalniki organiczne.

3.10. PCB

Z ustawy z dnia 27 lipca o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach i o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100, poz. 1085, z późn. zmianami) wynika obowiązek usunięcia PCB lub unieszkodliwienia odpadów zawierających PCB do dnia 31 grudnia 2010 r.

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 24 czerwca 2002 r. w sprawie wymagań w zakresie wykorzystania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których były, lub są wykorzystywane substancje stwarzające szczególne zagrożenie dla środowiska (Dz. U. Nr 96, poz. 860), dopuszcza się wykorzystywanie PCB w użytkowanych urządzeniach lub instalacjach do 30 czerwca 2010. Do tego czasu należy sukcesywnie oczyszczać lub usuwać instalacje lub urządzenia, w których były, lub są wykorzystywane PCB.

W okresie prowadzenia działań związanych z usuwaniem PCB prognozuje się wzrost ilości odpadów w postaci PCB, natomiast w dalszej perspektywie czasowej stopniowe zmniejszanie, aż do całkowitej eliminacji tego rodzaju odpadów.

---