Żmigrodzka Maria Eliza Orzeszkowa Młodość pozytywizmu


MARIA ŻMIGRODZKA - ELIZA ORZESZKOWA. MŁODOŚĆ POZYTYWIZMU

BUNTOWNICA

I

Twórczość Elizy Orzeszkowej dałoby się wyjaśnić w ramach kilku schematów, pozwalających uchwycić charakter i kierunek rozwoju kultury polskiej w II poł. XIX wieku:

II.

Baaaardzo szczegółowa biografia Orzeszkowej…łącznie z historią rodziny dwa pokolenia wstecz. Najważniejsze rzeczy to:

DEBIUT POZYTYWISTKI

I.

Dzieje pozytywizmu polskiego - rzadko przedmiot zainteresowania historyków. Legendy o nieuctwie i ignorancji jego przedstawicieli: chęć podważenia intelektualnego prestiżu. Dr P. Chmielowski potwierdził tę legendę w swojej książce z 1881r. „Zarys literatury polskiej ostatnich szesnastu lat”. Chmielowski oparł konstrukcję tego okresu literackiego na dziejach walki „młodych” ze „starymi” i walce tej przyznał doniosłą rolę historyczną, z drugiej strony dbał o zachowanie dystansu wobec „obozu postępu”. Bez szacunku pisał też o źródłach poglądów młodych i ich poziomie intelektualnym.

Mglistość i niejasność pojęć i dążeń cechowały ówczesne życie umysłowe Warszawy. Nie rozumiano znaczenia pojęcia „pozytywizm”.

W 1873 roku w „Niwie” art. Chmielowskiego „Pozytywizm i pozytywiści” - w nim Chmielowski ujmował kwestię pochodzenia nazwy nowego kierunku. Mieli ją jakoby nadać „młodym” przeciwnicy. Jego tezy chętnie przejęli także jego przeciwnicy: Teodor Jeske-Choiński, Walery Przyborowski.

Różnica w ocenie historycznej między Chmielowskim

Antoni Gustaw Bem sugeruje znacznie szerszą koncepcję genetyczną pojęcia, uwzględniającej charakter życia społecznego i kierunek ideowego rozwoju mieszczańskiej inteligencji.

Orzeszkowa nie od razu określiła swoje stanowsko. Określenie „pozytywistka” pojawia się u niej dopiero w latach 80 i u schyłku życia pisarki.

Wieloznaczność pojęcia POZYTYWIZM : w 1936 Tatarkiewicz wyodrębnił:

- pozytywizm Comte'a

- pozytywizm jako religię

- p. popularny (Mill i Spencer)

- p. polityczny

- p. naukowy

D. G. Carlton - 4 użycia terminu:

- pozytywizm społeczny (filozofia historii i teoria socjologiczna)

- pozytywizm religijny (pozytywistyczną religię ludzkości, ustanowioną przez Comte'a)

- pozytywizm Comte'a (całość doktryny Comte'a)

- pozytywizm filozoficzny (teoria nauki)

Pytanie o prawdziwy pozytywizm prowadzi znów do systemu Comte'a..

Pozytywizm w tej książce rozumiany jest jako szeroko pojęty światopogląd, ogarniający szereg dziedzin świadomości społ.

Odrębność występującego w Polsce modelu światopoglądowego pozytywist. Polegała zarówno na tym ,że ogarnął on wszystkie dziedziny świadomości społ., ajk i doniosłości programu działalności praktycznej (wynikającej z sytuacji historycznej)

Przyborowski: młodej prasie chodzi tylko o program społeczny, a nie o naukę i filozofię. Nie liczył się z faktem, że młodzi w filozofii pozytywistycznej widzieli punkt oparcia dla swych idei.

Ochorowicz: „Wstęp i pogląd ogólny na filozofię pozytywną” - przyjmuje poprawki do filozofii Comte'a zaproponowane przez Milla i Spencera, sprzeciwia się skłonności do tworzenia systemów skończonych zamykania dyskusji.

Formacja intelektualna Orzeszkowej - podobne źródła (uwielbienie dla literatury angielskiej)

Większość pozytywistów polskich powoływała się na Jana Śniadeckiego jako rodzimego patrona kultu nauki, ale przede wszystkim inspiracje z tekstów empirystów angielskich, np. Krupiński, publicyści w „Przeglądzie Tygodniowym” (Świętochowski, Limanowski).

Po klęsce powst. Styczniowego Eliza Orzeszkowa zgłębiała dziedzictwo oświecenia wileńskiego (biblioteka ojca). Ono właśnie stało się podstawą, na której Orzeszk. Będzie usiłowała zbudować swój program (most nad romantyzmem).

II.

Źródła nowego światopoglądu i programu społ.:

Orzeszkowa traktowałą materializm na modłę XVIII- wieczną (eliminacja nadnaturalności, uznanie natury za przyczynę wszechrzeczy)

III.

Orzeszkowa debiutowała w czasie, gdy w prasie warszawskiej nic jeszcze nie zapowiadało „walki młodych ze starymi”.

- po upadku powstania rozwój prasy (kapitalizacja stosunków wydawniczych). Czasopiśmiennictwo było jedną z nielicznych dopuszczalnych przez carat form aktywności społecznej

- Nadmiar pism wobec biedy społ. wywołał ostrą konkurencję, wiele z nich utrzymywało się krótko.

- oblicze społ. ideowe popowstaniowej prasy z l. 60 - słabo zróżnicowane

- sposoby ocalenia zagrożonej pozycji ekonomicznej własności ziemskiej.

- unowocześnienie i intensyfikacja produkcji rolnej.

- rozwój przemysłu i rzemiosła

Ideał obyczajowy i kulturalny - kompromis między uznaniem tradycyjnej przewagi „narodowej” kultury szlacheckiej a potrzebą przyswojenia pojęć i wartości wytworzonych przez mieszczaństwo.

Nic nie zapowiadało charakterystycznej dla lat 70 ostrej polaryzacji stanowisk pozytywistów i konserwatystów.

Przyszła twierdza młodych - „ Przegląd Tygodniowy” - nie wyróżnia się niczym szczególnym. Jednak propaguje postęp.

Zainteresowanie dla przemysłu krajowego nie było monopolem Przeglądu Tyg. - też Gazeta Polska , Kurier Warsz., Kłosy, Tygodnik Ilustrowany, Ekonomista.

O wielu nowinkach naukowych czy filozof. - nie tylko w Przeglądzie ale też Gazeta Polska ( opozycja starych - a wydrukowała poem. Orzeszk. na cześć Buckle'a ) , Biblioteka Warszawska

- „ Kwestie kobiece” - niezależność kobiet, reforma wychowania Gazeta Polska ( red. Józef Sikorski) , przegląd

W l.1866-1870 -brak jednoznacznej linii między prasą „starą” a „nową”.

Wojna- w latach popowst. Zainicjowana przez „Przegląd Tygodniowy” złośliwościami Mirona w „Listach z ulicy X”.

Punkt zapalny- sprawa epigońskiej poezji poromantycznej

Wiślicki- atak na „poetów różanych”

- niejasności stanowisk także w polityce redakcyjnej ówczesnych pism na terenie odcinka powieściowego

Jałowy okres w literaturze polskiej - w tych warunkach wybór pisma w którym debiutowali pozytywiści nie był wyborem idealnym.

Pierwsze utwory Orzeszkowej z 1866 r. w „Tygodniku Ilustrowanym” i w „Gazecie Polskiej”.

Redaktor „Tygodnika” Ludwik Jewke b. dobrze ją przyjął - potem ich stosunki ochłodziły się.

-współpraca z „Gazetą Polską”- wystąpienia publicyst.

Red. Józef Sikorski- obok Jewkego patron debiutu młodej pisarki.

Obaj „ojcowie” debiutantki formułowali diametralnie różne oceny.

Pierwsze utwory Orzeszk. nie zostały entuzjastycznie przyjęte przez krytykę. (Chmielowski i Świętochowski)

Od 1873 Orzeszk. zaczyna współpracować z „Niwą”

1873- 2 art. Publicystyczne- „o jednej z najpilniejszych potrzeb społ. naszego” i „Listy o Literaturze”.

Następnie po kilku uwagach nad powieścią rozważania krytyczne.

Aż do chwili utworzenia własnego wyd. nie miała już właściwie forum do swych wystąpień publicystycznych.

Okres bliższego współdziałania z prasą pozytywist. Przeminął szybko i pozostawił Orzeszk. na całe życie poczucie izolacji.

Rekonesans Publicystyczny

-wszechstronne wykształcenie

-społeczne kwestie, problemy współcz. - „O przekładach”- 1872

-najżywsza działalność publicystyczna- l.70

-„Kilka słów o kobietach”

-„O przekładach”

- „O jednej z najpilniejszych potrzeb społ. naszego”

-„Listy o literaturze”

-„Znad Niemna”

-„O postępie”

-„O wpływie nauki na rozwój miłosierdzia”

-„O niedolach dziecięcych”

Konkretność, praktyczność rozważań, horyzonty intelektualne

Stan i rozwój sys. Kapitalist.

Rozwiązania:

Ruch feministyczny w Polsce w XIX wieku. 3 etapy:

  1. FAZA PEDAGOGICZNA -Klementyna z Tańskich Hoffmanowa (pionierka sprawy kobiecej, konserwatywna)

  2. RUCH ENTUZJASTEK: ideały romantyczne

  3. FAZA EKONOMICZNA: ruch kobiecy w pozytywizmie

Orzeszkowa:

PROGRAM I ŚWIATOPOGLĄD ORZESZKOWEJ:

Prymitywny i wypaczony spenceryzm: podstawa argonautyzmu

PROGRAM LITERACKI:

Program lit. młodych: Feliks Bogacki, J. M. Kamiński: utylitaryzm, ekonomia, socjologia, psychologia, antropologia, walka o poetyckość współczesności

Duża rola w kształtowaniu poglądów „młodych” i jej szerokie zainteresowani teoretycznoliterackie (pisała o literaturze więcej niż Prus i Sienkiewicz)

Najdojrzalszymi reprezentantami wiedzy o literaturze był jednak Chmielowski, jego artykuły publikowane w „Niwie” z lat 1872- 1873 wpływały na stanowisko pisarki.

Nie można wykluczyć też wpływu uwag Sienkiewicza.

Orzeszkowa: zwrot ku psychologii twórczości i psychologii odbioru. Oba typy analizy psychologicznej występują w najciekawszym artykule krytyczno-teoretycznoliterackim z lat jej młodości pisarskiej w studium O powieściach T. T. Jeża. Jest ono wyrazem jej poglądów z okresu, gdy stanęła już u progu dojrzałości twórczej i świadczy o rozwoju intelektualnym pisarki. W tym studium, a także w pisanej w tym samym roku rozprawie o Kraszewskim:

III.

Program literacki O. kształtował się w opozycji do romantyzmu i jako kontynuacja polskiej i europejskiej powieści realistycznej.

Brak terminu „romantyzm” u O.

Historycznoliteracka ocena romantyzmu sformułowana została dopiero w studium o Kraszewskim

Polemika z romantyzmem należała do istotnych wątków popowstaniowej publicystyki literackiej. Charakterystyczne były w tym temacie dwa wystąpienia: rozprawa Krupińskiego z 1876r. „Romantyzm i jego skutki” i odczyty Spasewicza z 1878.

Patroni O.: Balzak (komedia ludzka), Hugo (nędznicy), George Sand (monsieur sylvestre). Wspomina też o Dickensie i Thackeray'u.

W artykule Kilka uwag nad powieścią czołowe miejsce przyznaje Kraszewskiemu - bo wprowadził powieść tendencyjną do literatury polskiej. Jego pozycję podkreślała wielokrotnie w różnych artykułach. Znaczenie w życiu umysłowym szlachty. Zasługa w przejściu od powieści filozoficznej i psychologicznej do społecznej, od romantyzmu do „rzeczywistości”.

Polemika Orzeszkowej z Jeżem - uważała że potępienie szlacheckiej przeszłości jest uproszczeniem. Przyczynek do oceny tradycji międzypowstaniowego demokratyzmu.

Autorka wywodzi twórczość Jeża z dwóch elementów: z demokratyzmu i patriotyzmu.

Krytyka idealizacji ludowego bohatera.

Wypowiedzi Orzeszkowej o koryfeuszach powieści polskiej okresu międzypowstaniowego przyniosły określenie historycznych korzeni jej twórczości, lecz także i stwierdzenie odmienności pozycji ideowych współczesnych pisarzy.

OD ROMANSU DO POWIEŚCI SPOŁECZNEJ

I.

Od Obrazka z lat głodowych zaczyna się pisarstwo Orzeszkowej. Sama autorka napisała o sobie, że już ten utwór objawiał jej skłonność do zajmowania się upośledzonymi warstwami społecznymi.

Świadectwo kryzysów gospodarki feudalnej, nędza wsi - punkt obserwacji społecznej.

Obrazek - historia głodującej rodziny pańszczyźnianego chłopa. Ośrodkiem kompozycyjnym jest kontrast dwóch światów - rozbawionej pary ziemiańskiej i ginącej z głodu pary wiejskich narzeczonych (Wasyla i Hanki). Historia wiejska służy negacji wartości kultury ziemiańskiej i ukazaniu niszczonych przez nędzę ludzkich wartości środowiska wiejskiego.

Opowiadanie nie podejmuje tradycji oskarżeń złego pana czy feudalnych nadużyć. Nie wkracza w świat psychiki.

Obrazek to utwór znmienny jako świadectwo formowania się pozytywistycznej postawy młodej autorki. . Miała to być wypowiedź na temat międzyklasowych stosunków społecznych. Utwór był alarmem wszczętym u progu epoki. Teza, że troska o dobro ogółu i pamięc o życiu społecznych nizin powinny stanowić treść kształtowanego właśnie pojęcia postępu.

Naiwność młodej autorki,

Opowiadanie bardzo słabe: niespójność stylów narracji.

Tematyka chłopska - tylko okazja do zarysowania ideału „miłości braterskiej”. Sprawa ta wikła się początkowo z wątkami romansowymi, jednak patos wielkiej krzywdy tłumi na pewien czas perypetie konkurów i mariaży.

Rozstajne drogi - opubl. w roku debiutu, para lekarza i ubogiej kobiety pracującej - będzie się potem pojawiać w wielu wariantach. Oboje są zepsuci, salonowe życie jest ich celem.

Początek powieści - ostatni utwór opubl. w roku debiutu, dokument teoretycznych rozważań nad przydatnością tradycyjnej intrygi powieściowej dla wyrażenia problemów współczesnego życia. Autorka daleka była od optymizmu lat 70.

Możliwe były dwa zakończenia romansu: śmierć jednego lub ślub.

Te trzy drobne opowiadania z roku debiutu stanowiły rodzaj rekonesansu, pierwszego rozeznania terenu przyszłej obserwacji społecznej powieściopisarki.

II.

Od początku 1867, w którym Orzeszkowa rozpoczęła pracę nad swą pierwszą powieścią - Ostatnią miłością - co roku przynajmniej jeden utwór.

W utworach tych dwie możliwości przedstawiania świata powieściowego: romans i powieść społeczna. . Obie są obrazem współczesnych obyczajów. Problematyka typu wychowania, ideał nowego człowieka, oparty na wiedzy, pracy i użyteczności społecznej - rola centralna. Ideał szczęścia : opiera się na tych wartościach.

Romans Orzeszkowej - modyfikacja trad. Intrygi miłosnej - często rozpad małżeństwa.

Powieść społeczna - jeszcze nie skrystalizowana.

W rezultacie to , co odróżniało romans od powieści społ, to rozkład ról powieściowych i stosunek intrygi miłosnej do tła.

Ostatnia miłość - perypetie arystokratycznej rozwódki, Reginy, która znalazła swój ideał mężczyzny, inżyniera Rawickiego(transpozycja osobistych doświadczeń autorki).

Dwa skontrastowane środowiska: dom zacnej matrony, marszałkowej i jej różnie zacnych wnuczek oraz snobistyczny salon hrabiny - tło dla romansowej akcji. Wielkość Rawickiego - przeciwstawia się wartościom dawnego świata, odcięcie postaci heroicznego plebejusza. Dźwiga się z nicości poprzez naukę i pracę.

Funkcjonuje tu też mit romant. o pełni człowieczeństwa realizującej się w połączeniu kochanków. W świecie pozytywistycznym zastąpiony przez mit rodziny.

Sprawy wsi w powieści tylko wspomniane.

Pierwsze utwory powieściowe młodej pisarki nie wywołały szerszego odzewu. Ale niezależnie od pouczeń krytyków (rozbieżnych), starała się ona dokonać diagnozy współcz. życia.

Następna powieść, też z 1867, W klatce, stadium rozwoju romansowej formy w twórcz. Orzeszkowej. Pojawienie się „wielkiej miłości” jest przedstawione nie jako pierwszoplanowa sprawa życia ludzkiego, ale jako „klatka”, nieszczęście.

Młody lekarz-filantrop i salonowy wampir (hahhhaha) w postaci kapryśnej pani Kameleon - bohaterowie. Klatka to niewielkie miasteczko.

Inne „klatki”: np. konwenanse, sytuacja polityczna (klatka doktora), tępota i zacofanie.

Prowincjonalny lekarz zgubiony przez kokieterię kapryśnej arystokratki.

Pani Kameleon - femme fatale, dobrze znany już schemat z powieści międzypowstaniowej (Żmichowska, Korzeniowski, Kraszewski).

Powieść wyśmiał Chmielowski.

Pan Graba jest nie tylko pierwszą powieścią, o której można z całą pewnością powiezie ze dzieje się po powstaniu.

Sprawa wychowania - naczelny problem. Dla Orzeszkowej jedyną właściwą szkołą życia jest uniwersytet - ognisko nauki i pracy. Pan Graba obrazuje nie tylko niszczycielskie skutki braku owej szkoły w biografii wszystkich bohaterów utworu, ale drogę do nauki po raz pierwszy określa jako obowiązek narodowy.

Oskarżenie stylu życia zepsutych paniczów.

Postać tytułowa - demoniczny szuler.

Wigder - lichwiarz, bezwzględny.

Obywatelski patos, przejaskrawienie. Pesymizm, wizja klęski.

Koncepcja losów Pana Graby - łajdaka - wyeliminowała z powieści element romansu. Jednym z wątków SA jego starania o uwiedzenie szlachetnej guwernantki. Grzeszna duma jej matki.

Oś konstrukcyjna utworu: intryga kobiet broniących ludzi deprawowanych przez Grabę.

Miano powieści społ. zasługuje Pan Graba nie tylko zamiarowi przedstawienia „rozkładu obyczajów” młodzieży szlacheckiej, ale i pozytywnemu programowi działalności postępowego ziemianina.

Problem cierpienia: nie został jeszcze do końca skrystalizowany.

Z życia realisty - powrót do struktury romansu, choć zasadniczy sens powieściowych wydarzeń ukazać ma wyższość praw realnego świata pracy i czynu nad młodzieńczymi marzeniami i porywami uczuciowymi. Dzieje inżyniera Zygmunta, uznaje realizm za warunek osiągnięcia niezależności materialnej. Jest zimnym racjonalistą. Próbą staje się miłość inżyniera do chłopki - robotnicy w wiejskiej fabryce (Ulany). Romans. Miłość ta staje się wstrząsem dla światopoglądu bohatera. Żeni się jednak z kobietą rozumną i wykształconą.

Poświęcenie Ulany dla przyszłości kochanka.

Inny wariant powieści - Na prowincji- tu powieściowy ideał, Bolesław Topolski, zapoczątkowuje rozdział gloryfikacji patriotycznych tradycji i obyczaju drobnej szlachty.

Intryga: historia rywalizacji wzniosłego Topolskiego i pozującego na pana eleganta, walczących o rękę panny Wincuni. (fatalne skutki namiętności do „pięknych form”)

Cnotliwi - 1869. najmniej ciekawy utwór. Zła wizja cnoty.

Ostatecznym podsumowaniem epoki romansu w twórcz. O. Jest Pamiętnik Wacławy.

Wacława przechodzi ze wsi do miasta, porzuca zabawę dla pracy, moralna decyzja. Panorama salonów. . Rozbicie domu rodzinnego na dom matki i dom ojca opisy ich. Utrata majątku przez lekkomyślną matkę - dla bohteraki był to egzamin.

Wątek romansowy - Wacława odrzuciła konkurenta, który potem się mścił.

Hrabie Witold jest symbolem prawdziwej wielkości w Pamiętniku. Musiał przjeść trudną drogę pracy i nauki. Heroizm moralny.

Babka Hortensja- demoniczna starucha interesy były najważniejsze dla niej.

1871 - Na dnie sumienia- smutne dzieje doktora, który ożenił się z kobietą która zrujnowała mu życie. Pomijają szlachetną nauczycielkę wybrał lalę salonową.

Anatol Dembieliński jest pierwszym w twórczości autorki typem „argonauty', porzucającego kraj, by szukać szczęścia na obczyźnie. Spotyka go za to potępienie moralne.

Szlachetnym antagonistą bohatera jest hrabia Horski - arystokratyczny ideał moralny.

Nie brak dramatów istot z niższych sfer (rodzina urzędnika Suszyca).

Na dnie sumienia to ostatnia powieść, w której Orzeszkowa sięgnęła po schemat sensacyjnej intrygi.

III.

Marta - 1872. brak intrygi, losy Marty jako fatalistyczna konsekwencja.

IV.

Utwory Orzeszkowej powstające w latach 1873-1875, (Eli Makower, Rodzina Brochwiczów, Pomapalińscy),wiąże wspólność tematyki i koncepcji fabuły. Przyniosły one szeroki zarys sytuacji ziemiaństwa w dobie popowstaniowej.

Eli Makower - odrębność fabularna,

Tom 1- rozbudowana ekspozycja

Tom 2- wypadki, które nastąpiły kilka lat później

Problemy wysunięte w Kilim Makowerze powróciły w następnej powieści opublikowanej w 1976r., Rodzina Brochwiczów, jednak z modyfikacjami.

Ten postulat stanie się osnową kolejnej powieści, z 1877 - Maria. Powieść ta miała być świadomym uzupełnieniem Marty.

Pompalińscy 1876 - dalsze ogniwo panoramy świata ziemiańskiego.

W Bilansie literackim autorka podkreślała, ze powieść jest „ludna”. Zasada wielowątkowości, panoramiczna prezentacja sytuacji klas.

W obrębie utworów „ziemiańskich” dokonała się ewolucja warsztau literackiego O.

Po kilki debiutanckich opowiadaniach z roku 1866, aż do połowy lat 70 rzadko wracała do małej formy. W latach 18785- 1876 zamieściła jednak Orzeszkowa w różnych czasopismach 4 spore opowiadania, które złożyły się na pierwszy tom nowelistycznego cyklu Z różnych sfer., wyd. w 1879 : Stracony, Dziwak, Pani Luiza, Szara dola. Forma nowelistyczna - nowy teren odkryć literackich, nowe problemy i ujęcia.

W opowiadaniach wystąpiły już jednak pierwsze znamiona kryzysu światopoglądowego autorki.

STRATEGIA POWIEŚCI TENDENCYJNEJ

I.

Autoportret czy portret bohatera przestaje być centralnym problemem.

Giną więc przedstawiciele tradycji sarmackich. Idee patriotyczne reprezentują ludzie powstania styczniowego.

Konieczność wysuwania pozytywnych wzorców moralnych jak również odstręczających przykładów niewłaściwego postępowania. Zwycięża Boh. Pozytywist.

II.

Narrator - obok bohaterów i ich losów trzeci kluczowy element struktury powieściowej twórczości O.:

  1. dramatyzacji przebiegu fabularnego

  2. dążenia do maksymalnego wyjaśnienia i skomentowania przedstawionej rzeczywistości

W rezultacie równorzędną niemal wagę posiadają dwie formy podawcze - opowiadanie odautorskie i dialog

Obszerność opowiadania odautorskiego tłumaczy spora rola narracji skrótowej - pisarka obszernie na ogół informuje o przeszłości bohaterów

W narracji uszczegółowionej wielką rolę odgrywają dialogi wnoszące element dramatu. Dodatkowo obciążone są niemal zawsze funkcją dydaktyczną. Zwłaszcza w pierwszych powieściach dialog składa się z wypowiedzi bardzo rozbudowanych, w zasadzie przemówienia postaci.

Na wrażenie rozwlekłości składa się też rozbudowanie opisów. Z czaem dopiero zdobędzie O. umiejętność sfunkcjonalizowania opisów.

Dominacja dydaktyzmu - w narracji objawia się w sposobie językowej charakterystyki bohaterów i stylistyce ich wypowiedzi.

Postacie negatywne- barbaryzmy, nieprawidłowa polszczyzna, francuskie zwroty, frazesy.

Język narratora: często zawiera elementy ze słownika naukowego i technicznego (tendencja). Dydaktyzm i intelektualizm języka narratora.

Narracyjne i interpretacyjne przedstawienie świata przedstawionego góruje nad symbolicznym i obrazowym.

Rozwój techniki pisarskiej Orzeszkowej w późniejszych okresach zmierzać będzie do ograniczenia bezpośr. Dydaktyzmu i do osłabienia pojęciowości na rzecz większej obrazowości przedstawienia powieściowego świata.

15



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
orzeszkowa- młodość pozytywizmu, Pozytywizm i Młoda Polska
Streszczenia lektur, Gloria victis, Gloria victis - Eliza Orzeszkowa
Czeczott W ELIZA ORZESZKOWA ZE WSPOMNIEŃ OSOBISTYCH
Eliza Orzeszkowa O Rycerzu Milujacym
Eliza Orzeszkowa Marta
Eliza Orzeszkowa Smierc w Domu
ELIZA ORZESZKOWA DOBRA PANI(1)
Eliza Orzeszkowa Dziurdziowie
Eliza Orzeszkowa Dobra Pani
Eliza Orzeszkowa Cham (streszczenie)
Eliza Orzeszkowa Gloria victis
Eliza Orzeszkowa Melancholicy II E book

więcej podobnych podstron