CHOROBY UKŁADU POKARMOWEGO KONI

Choroby dotyczące przewodu pokarmowego:

-morzysko

-kolka

Pojęcia morzysko i kolka są stosowane wymiennie i opisują zespół zachowań mówiących, że na terenie jamy brzusznej jest problem bólowy [ognisko bólu].

Przewodem pokarmowym nazwiemy jamę ustną, gardło, przełyk, żołądek, jelita -będzie to de fakto środowisko zewnętrzne. Kiedy, natomiast mówimy o chorobach układu pokarmowego dodatkowo do chorób prz.pokarmowego dodajemy schorzenia związane z trzustką [zaangażowaną ściśle w prace jelit] i wątrobą.

Problem z przewodem pokarmowym, problem na jego obszarze, odbija się na pracy trzustki i wątroby [na ich stanie fizjologicznym], które w sposób ciągły pracują u koni [=roślinożerców], ponieważ są to zwierzęta przyzwyczajone do ciągłego przyjmowania pokarmu. U koni nie ma strefy buforowej, jakim jest pęcherzyk żółciowy, więc każda niedrożność prz.pokarmowego będzie skutkowała zastojem żółci w przewodach żółciowych i w konsekwencji problemem z wątrobą, przewlekłą i ostrą niewydolnością trzustki, zwyrodnieniem amyloidowym wątroby.

Osobną grupą są konie prymitywne i kuce. One nie wymagają żywienia intensywnego, paszą energetyczną, więc każda nadwyżka pasz energetycznych im podawana może skutkować zaburzeniami energetycznymi odkładaniem tłuszczu m.in. w tkance podskórnej, w śródpiersiu, ale głównie w wątrobie, co skutkuje wtórnie zwyrodnieniem tłuszczowym wątroby.

MORZYSKA I KOLKI rzekome / prawdziwe

Lekarz mówią o kolkach prawdziwych i rzekomych, gdyż nazywają tak problem [zespół zachowań świadczących o bólu] dziejący się bezpośrednio na trenie przewodu pokarmowego, bądź narządu ściśle z nim związanego[kolka wątrobowa, jelitowa]; ale o kolce rzekomej będziemy mówić wtedy, gdy ognisko bólu będzie znajdowało się w miejscu niezwiązanym bezpośrednio z prz. pokarmowym np.: nerkowa, kolka na skutek bólu w ukł.rozrodczym.

Kolka moczowa / kolka nerkowa:

dochodzi do niedrożności prz. pokarmowego [jelit] pokarm gromadzi się [przeładowanie jelit] koń chce to wydalić, więc pracuje tłocznią brzuszną i wtedy dochodzi do „popuszczania” = oddawania małych porcji moczu [opróżnianie pęcherza z każdej ilości moczu]. To pokazuje, że bez badania trudno jest powiedzieć czy ból jest związany z układem moczowym czy pokarmowym i można łatwo popełnić błąd.

Mając pacjenta z kolką należy założyć, że jest to pacjent z objawami ostrym i trzeba mu jak najszybciej pomóc i ulżyć w odczuwaniu bólu, często na wywiad nie ma czasu.

WYWIAD:

1. zmiana diety

Czy u pacjenta doszło do zmiany diety,

np. nieprawidłowe przejście z żywienia zimowego na letnie [m.in. pastwisko, zbyt duża ilość świeżej zielonki na raz trafia do przewodu pokarmowego] może dawać objawy możyskowe m.in. biegunka.

2. bezpieczeństwo wypasu

Konie rzadziej niż bydło zjadają coś niejadalnego, ale nie są wolne od tego problemu więc należy o tym pamiętać, np. sznurek w sianie

3. odrobaczenie

Im młodsze zwierze lub słabiej funkcjonujący układ odpornościowy tym większe zagrożenie robaczycą przewodu pokarmowego.

Zwierzęta młode narażone są głównie na słupkowce małe i ich larwy [migrujące po całym organizmie]; a zwierzęta starsze na gzawicę przewodu pokarmowego i tasiemczyce.

Problemem jest fakt, że zwierzęta młode nie są odrobaczane ze względu na koszty, a do 1 roku powinny być 5 razy. W pierwszych dniach życia największym zagrożeniem dla źrebiąt są nicienie.

Odrobaczanie:

koniom do 1 roku podajemy preparat na nicienie [reszta niepotrzebna]do inwazji którymi może dojść już na kilka godzin po narodzinach; a u koni po 1 roku życia na nicienie, tasiemce i larwy gzów.

Odrobaczanie przeprowadzamy 2-3razy do roku, gdy stajnia jest regularnie odrobaczana:

1. przed okresem pastwiskowym;

2. po pierwszych przymrozkach;

3. [ewentualnie] w środku sezonu pastwiskowego, u koni na pastwiskach nie sprzątanych z odchodów

Konie sportowe i na punktach kopulacyjnych ponad 3 razy

4. wcześniejsze choroby i 5. czy koń był leczony

-Analiza wcześniejszych chorób, leczenia

-ingerencje na terenie jamy brzusznej i jamy otrzewnej problemem są zrosty po operacjach dające późne objawy bólowe, i są przyczyną reoperacji lub zejścia

-sondowanie , badanie rektalne perforacja jelit krwawienie śmierć

6. inne zwierzęta z grupy

Należy zwrócić uwagę czy u pozostałych zwierząt wystąpił problem z prz. pokarmowym; należy rozważyć wówczas choroby zakaźne

OBJAWY KLINICZNE

• brak apetytu, dysfagia [spaczone spożywanie pokarmu który się do tego nie nadaje -zgryzanie patyków], samoistne ograniczenie spożycia pokarmu przez konia [powód-problem z przeżuwaniem np. ziarna; przełykanie bez przeżuwania]

• świadomość [depresja, podniecenie]

uczucie bólu powoduje różne reakcje: nadmierna aktywność lub wyciszenie agresji

• oddawanie kału [częstotliwość, regularność, objętość, konsystencja]; różnicach w rodzaju kału w różnych porach roku i związanym z tym sposobem żywienia, bądź wpływ samego rodzaju żywienia; stres może powodować szybkie i obfite oddawanie kału; wstrzymywanie kału

Objawy kliniczne występują od kilkunastu minut do kilkunastu dni.

-Objawy szybkie [minuty] daje niedrożność przełyku i będzie to zwracanie treści przez nos, ślinienie, niepokój

-godziny daje rozszerzony żołądek [przeładowany żołądek] do maksymalnego stopnia, co może powodować bardzo duży problem z oddychaniem

- dni przeładowanie jelita ślepego [ale nie możemy powiedzieć o jego niedrożności bo jest uchyłkiem jelit] jelito nie funkcjonuje mimo braku objawów

BÓL

-niepokój [pobudzenie ruchowe, chodzenie]

-oglądanie się na boki, potupywanie

-tarzanie się, kopanie w brzuch, kładzenie na plecach [czasem po zabiegu jako zmniejszenie napięcia krezki]

Objawy bólu mogą być: ostre i ciężkie lub niskiego stopnia i niewyraźne, ból ciągły lub przerywany

-wgłobienie/ skręt jelit pozycja ulgowa pomaga zwierzęciu

-niedrożność anatomiczna ostre objawy, nieustępliwe, ciągłe, boli w każdej pozycji i żadna zmiana pozycji nie zmniejsza jego odczuwania

Należy jak najszybciej zastosować leki przeciw bólowe odpowiednio dobrane do objawów bólowych. Jest to tak istotne gdyż ból może doprowadzić do reakcji wstrząsowej.

BADANIE KLINICZNE:

• tętno [częstotliwość, regularność, jakość]- ból przekłada się na częstotliwość pracy serca co przekłada się na falę tętna [nie zawsze tak jest że: podwyższone tętno = przyspieszona praca serca, więc należy równocześnie badając tętno osłuchiwać klatkę piersiową];może wystąpić zjawisko tętna brakującego; pogłębiające się odwodnienie [zmniejszenie się objętości krwi krążącej]

• 
  liczba oddechów ( ) lub objawy duszności, m.in. skrajne objawy duszności wystąpią przy rozszerzeniu żołądka

• Temperatura [nie ma wzrostu]- gdy wzrasta szukamy innej przyczyny bólu niż niedrożność

• 3 powieka zaczerwieniona, naczynia nastrzykane

• Barwa i wilgotność spojówek [uwodninie spojówek]

• Czas wypełniania kapilar [przedsionek jamy ustnej]- gdy ponad 3s problem

• Jeśli czas pozwala:

-badanie jamy ustnej: stan uzębienia, podniebienie, stan przedsionka jamy ustnej

Nieprzyjmowanie pokarmu może być związane z: wyłamaniem zębów[brak korekty], utworzenie wału na podniebieniu twardym tuż za siekaczami, uszkodzenie języka; przyczyny jatrogenne; jedne problemu ciągną za sobą kolejne, jak np. owrzodzenia jamy ustnej.

Dostawanie się dużej ilości powietrza do przewodu pokarmowego w skutek problemów w jamie ustnej nie jest korzystne dla konia.

• Skrócone badanie klatki piersiowej i jamy brzusznej

[problem na terenie przewodu pokarmowego nie zwalnia lekarza z badania klinicznego innych okładów]

-osłuchiwanie klatki piersiowej, typ oddychania, objawy duszności, praca tłoczni brzusznej

- dokładne osłuchiwanie jamy brzusznej [minimum 4 punkty- rzuty głównych części jelit]

- założenie zgłębnika nosowo-żołądkowego ratowanie życia, chroni przed pęknięciem żołądka a tym samym przed śmiercią; dokonujemy niezależnie od tego z jakim typem niedrożności mamy doczynienia;

pęknięcie ściany żołądka wylanie treści do jałowej jamy otrzewnej objawy bólowe po opróżnieniu żołądka ustąpią ale niedługo po tym rozwija się wstrząs i dochodzi do śmierci na skutek intoksykacji, nie ma takiej możliwości żeby opróżnić jamę otrzewnej z wszystkiego co się wylało

- badanie rektalne

- badanie sekcyjne

BADANIA DODATKOWE [gdy jest czas]

• Morfologia liczba erytrocytów, hematokryt -anemia, odwodnienie; liczba krwinek białych- rozwój zapalenia.

Im więcej krwinek białych, a pacjent z objawami morzyskowymi tym mniejsze prawdopodobieństwo, że jest to niedrożność prosta, można brać pod uwagę np. tło bakteryjne.

• Badanie biochemiczne stężenie białka całkowitego i fibrynogenu; stopień uwodnienia stosunek białak całkowitego do hematokrytu

• Płyn z jamy otrzewnej pH, cytologia, włóknik, cząstki pokarmu\

-Ocena organoleptyczna: koloru, konsystencji, zapachu, ma być obojętny;

pH poniżej 7 - nieszczelność ściany żołądka, niekoniecznie pęknięcie;

pH powyżej 7- nieszczelność jelit

-stężenie fibrynogenu mówi nam o rozwoju zapalenia

- wykrzepianie włóknika prawidłowo nie powinno mieć miejsca; lekarz może sprawdzić to sam pobierając krew do probówki do biochemii, odstawiamy na 1h i sprawdzamy czy widać kłaczki [lub obłoczek na powierzchni]

-wylewy krwawe i wynaczynienia - przyczyna obecności krwi w płynie pobranym z jamy otrzewnej

• Przewlekłe wysiękowe zapalenie otrzewnej

W pobranym z jamy otrzewnej płynie będzie wykrzepiał się włóknik

-wykrzepianie włóknika na ścianach jelit- może być miejscem, które będzie niosło za sobą ryzyko tworzenia się zrostów między pętlami jelit; złogi włóknika mają tendencje do organizowania się i to w konsekwencji wpływa na sposób pracy jelita

widok operacyjny: bardzo przekrwiona ściana jelit koń długo choruje, stan ciężki do opanowania pogłębiony stan zapalny przeprowadzamy śródoperacyjne płukanie jamy otrzewnej i podanie preparatów na bazie żelatyny [uzupełnianie łożyska naczyniowego] i zastosowanie heparyny [ograniczają wytrącanie włóknika]

-pamiętajmy że podawanie heparyny będzie miało wpływ na gojenie się rany, i zaburzenia w krzepnięciu krwi, ale wybieramy mniejsze zło więc warto próbować

• Ropne rozlane zapalenie jamy otrzewnej

Może być konsekwencją punkcji do głowy jelita ślepego w celu upuszczenia gazów, mimo wykonanie tego zabiegu prawidłowo. Konsekwencją jest zapalenie skóry, mięśni i następnie otrzewnej.

• Zrosty pooperacyjne mogą być przyczyną nawrotu objawów !!!!

Płyn w jamie otrzewnej - NORMA-

- klarowny, jasnosłomkowy

- białko poniżej 2,5 g/L

-do 5000 komórek/ 1ml

- nie krzepnie [brak włóknika]

- mała ilość [kilka ml]

- pH -obojętne

Badanie kału na obecność:

- pasożytów

- piasku [ma prawo być, ale nie za dużo]

- posiewy bakteriologiczne [ tlenowe -ważne tylko u koni młodych, m.in. E.coli; beztlenowe- ważne!!! Wymaz z prostnicy, głownie konie dorosłe]

-obecność krwi utajonej [mało istotne u koni, robi się po przygotowaniu dietetycznym, a u konia nie wycofamy roślin]

Badania dodatkowe:

-endoskopia

- radiografia - 60-90 (150)kV, 30-15mA

- ultrasonografia- 2-5MHz -przez powłoki; 5-7,5 -rektalnie

- laparoskopia

Test obciążenia glukozą

• Ocena wchłaniania cukru z przewodu pokarmowego i ocena pracy trzustki

Podajemy 1g glukozy na 1kg m.c. p.o.

T-0 -początek badania [przed podaniem]

T-1 - po 30minutach

T-2 - po 60

T-3- po 90

T-4- po 120

T-5- po 180

T-6- po 240

Po 3-4h poziom powinien spadać do normalnego

Biopsja wątroby

Morzysko

kiedy podjąć decyzje o leczeniu operacyjnym?

	Objawy sugerujące operacje	Objawy sugerujące dalsze monitorowanie i leczenie
Tętno	Podwyższone	wnormie
Temperatura	W normie	Podwyższona
Objawy bólowe	Ciężkie, nie ustępują	Łagodne
Bad.rektalne
Sondowanie żołądka	Refluks [>1,5L, pH>5]
Płyn z jamy otrzewnej	Nieprzejrzysty, ciemny, pomarańczowy/brąz/zieleń	Klarowny, żółć

CHOROBY WEWNĘTRZNE, wykład 4, sem 2, dn.7.05.2010 Strona 3 z 5

---