1. Myśl ekonomiczna średniowiecza

Tło historyczne i przemiany ekonomiczno-społeczne

1. Ziemia i jej uprawa głównym źródłem bogacenia się - kontynuacja tej formy osiągniecie przychodów wzorowana na modelu starożytnym

Niewolnicy stali się w procesie tworzącym 300-400 lat chłopami w pierwszej fazie wolnymi i stanowili podstawową siłę roboczą.

Niewolnicy >> chłopi >> robotnicy >> roboty

Właściciele ziemscy - feudałowie otrzymywali ziemię od władcy, który nadawał ją im za zasługi wojenne, organizację państwa, osiągnięcie w nauce, sztuce, kulturze, koligacje rodzinne. W ten sposób ziemia stała się głównym źródłem bogactwa. Inne były do XVI w. Nieznane w odbiorze społecznym.

Dysponent ziemi - główny właściciel ziemi

2. Formy awansu ekonomiczno-społecznego.

Statyczne struktury ekonomiczne:

• urodzenie - forma awansu

• dziedziczenie - jedna z form przekazywania bogactwa z pokolenia na pokolenie

• testamentowe

• poza testamentowe (zwyczajowe)

Źródła bogactwa

• zasługi wojenne dla władcy

• zasługi cywilne

• własna aktywność gospodarcza

• małżeństwo

• wykształcenie - nieformalne, zdobywane w wyniku tzw. Edukacji rodzinnej. Tj. Przekazywania umiejętności zawodowych z rodziców na dzieci

zawodowe > uniwersyteckie

1. Główne źródła osiągania bogactwa materialnego

• dochody uzyskiwane z uprawy ziemi - partycypowali w nich właściciele ziemscy, z których część od 20 -40% zobowiązań byli do zwracania władcy w formie podatków + zobowiązania do obrony państwa lub uczestnictwa w wyprawach wojennych

ludność >> mieszczanie >> właściciele ziemscy

• handel - zajęło się nim mieszczaństwo, ponieważ było to zajęcie w mentalności feudalnego poniżające i niegodne szlachcica. Ludność ta dysponowała wolnością osobistą.

• Rzemiosło + manufakturowa wytrówrczość

• działalność artystyczna i budowlana

• działalność duszpasterska i w wyniku rozdziałów ziemi zakonom i zapisów testamentów + darowizny

2. Myśl ekonomiczna św. Tomasza z Akwinu (1225-174) “Akwinta”

summoteologika

SUMMA TEOLOGIA - główne dzieło

• akceptacja własności prywatnej jako daru swobodnego nią rozporządzania powieszonemu człowiekowi przez Boga

• różnice w stopniu posiadania wynikają z własnej aktywności, roztropności, przewidywalności i mieszą się w prawach naturalnych, którymi dysponuje człowiek

• akceptacja działalności handlowej, jako formy nowej w porównaniu z uprawą ziemi godną człowieka

• akceptacja oprocentowania pożyczek - jako źródła finansowania przedsięwzięć gospodarczo-handlowych.

• Sprzeciw wobec pieniądza nominalnego, który był pusty psuty przez rządzących w wyniku zmieszania kruszcu szlachetnego do ich wytworzenia - zły pieniądz wypiera dobry.

• Akceptacja ceny dynamicznej, a wiec podlegają prawom podaży i popytu

Podsumowanie

św. Tomasz z Akwinu rewolucyjnie powiązał problem cen i wskazał, które są źródłem osiągania przychodów, sprzeciwił się cenom statycznym, które stanowiły źródło stagnacji gospodarczej, bowiem nie mobilizowały do aktywności. Akceptował własność prywatną, ponieważ aktywizowała jednostki i grupy społeczne, oraz przyczyniała się do postępu gospodarczego.

3. Znaczenie wielkich odkryć geograficznych

• źródła bogactwa

• polityka kolonialna władców, sprowadzająca się do grabieży bogactw Inków, Majów Azteków.

• Intensyfikacja handlu, w wyniku odkrycia nowych szlaków, co poprzedzone było przygotowaniami w postaci odkrycia urządzeń nawigacyjnych, konstrukcji statków oraz pojawienia się kompanii handlowych i faktorii (osada obsługujących szlaki handlowe)

• wytworzenie przez mieszczan zapotrzebowania na nowe artykuły tekstylne, spożywcze, przemysłowe, sprowadzanie z Bliskiego i Dalekiego Wschodu. np. Jedwab, bawełna, indygo, drewno egzotyczny, kamienie szlachetne, tytoń, kawa, herbata.

• wzrost zapotrzebowania na nowe środki transportu - rozbudowa stoczni, i nowych technologii produkcji statków.

4. Zakres terytorialny polityki kolonialnej i jej skutki ekonomiczne.

• Obejmował wówczas najbogatsze obszary, generujace szybkie zyski, tj.

• Cały kontynent amerykański, który podbity został przez Hiszpanów, Portugalczyków, Francuzów i Brytyjczyków + XVIII w. Holandia.

• Indie - półwysep - Malaje, Australia, Chiny przez Brytyjczyków, Portugalczyków i Holendrów.

• Afryka przez Francje i W. Brytanie, od 1871 roku Niemcy

• Metody polityki kolonialnej:

• ekspoatacja miejscowej ludności

• grabież mienia miejscowych

• wywóz surowców i zorganizowana na gigantyczną skale organizacja działalności wytwórczej + praca niewolników sprowadzonych z Afryki.

• Następstwa społeczne WOG

• zróżnicowania wewnątrz stanów: feudalnego i mieszczańskiego, o czym zdecydowały powiązania rodzinno-towarzyskie i osobista inwencja pomysłowości, zmysł handlowy, operatywność

• wytworzenie sie nowych form organizacji zawodowych, wspomagających powielanie bogactwa, cechy(rzemieślnicze), gildie (handlowe)

• zewnętrzne przejawy bogactwa - powstawanie dzielnic, klubów, gdzie koncertowało się życie elit.

5. Myśl ekonomiczna Mikołaja Oresniusz (Oresne)

• opracował teorię cyrkulacji pieniądza, która zakładała: konieczność podejmowania procesu produkcji, sprzedaży i kupna w celu osiągania zysku, co wówczas było odkryciem, bo zgromadzone kruszce nie spełniały funkcji kapitałotwórczych. Oszczędności stają się kapitałem w momencie przeobrażenia ich w produkcję lub usługę.

• Cyrkulacja pieniądza jest źródłem bogactwa i postępu ekonomicznego

• potwierdził wyższość pieniądze kruszcowego nad nominalnym.

6. Myśl ekonomiczna Mikołaja Kopernika

• prawo Greshama-Kopernika, które informowało o konieczności podejmowania różnych form działalności gospodarczej w oparciu o nawet minimalne kapitały, co owocuje ich powiększenie, zwielokrotnienie.

• Akceptacja cen dynamicznych i pieniądza kruszcowego

7. Merkantylizm

pojęcie to pochodzi od słowa “mercari” (handlować) i stanowi efekt wcześniejszych osiągnięć myśli ekonomicznych. Wskazały one bowiem źródło poszukiwania bogactwa. Jednym z nich dla XVI, XVII, XVIII w. był handel

• rozszerzenie osiągnięć handlu z regionalnego na miedzy kontynentalne - co dało nadspodziewane wyniki ( Anglia, Francja, Holnadia, Portugalia)

• zintegrowanie ( połączenie) działalności handlowej na szlakach morskich z intensyfikacją sprzedaży hurtowej na giełdach towarowych - wprowadzenie stałych terminów ich odbywania sie

• współdziałanie kupców hurtowych, detalicznych z producentami, którzy stali sie stałymi i pewnymi odbiorcami towarów.

• Roztoczenie przez państwo opieki prawno organizacyjnej nad w/w formami handlu (zalążki protekcjonizmu) i szczątkowe formy interwencjonalizmu.

• Wzrost obrotów kapitałowych banków, na cele handlu hurtowego

• współdziałanie promotorów handlu ( partycjatu -> najbogatsza grupa mieszczan) z elitami rządzącymi w celu zdobycia prawnych gwarancji swojej działalności i obrony uprzywilejowanej pozycji - zachowanie status quo

8. Ekonomia klasyczna Adama Smith-a (1723-1790)

Myśl ekonomiczna - główne dzieło ”Badania nad naturą, przyczynami, bogactwem narodu” - 1776.

1. bogactwo powstaje w wyniku pracy, która jest udziałem jednostki i w ten sposób kumuluje się nie tylko wspólne cele, ale i kapitały. Naród jest podmiotem osiągania bogactwa, które znajdują się w zasięgu niemal każdego zdolnego wykonać jakąkolwiek prace. Produkcyjna jest każda praca, która stwarza możliwości zaspokojenia potrzeb ludzi, społeczeństwa. Jest nią więc praca robotnika, architekta, chłopa, artysty, nauczyciela, lekarza. Ta praca produkcyjna stwarza bogactwo.

2. Podział pracy na specjalności jest warunkiem wzrostu wydajności, wymyślił w ten sposób konieczność specjalizowania się co zaowocowało rozpowszechnieniem się manufaktur - wyższej formy organizacji produkcji w stosunku do rzemiosła.

3. O wysokiej wydajności decyduje stała i szybka akumulacja kapitału, bo wysokie obroty mobilizują właściciela do akumulowania niż do konsumowania. Czynnikiem wzrostu produkcji i konsumpcji jest akumulacja kapitału.

4. Akceptował zasadę podaży i popytu, zwiększenie podaży towaru powoduje obniżenie ceny ( zmniejszenie - wzrost ceny)

5. Tę samą zasadę zastosował w stosunku do siły roboczej i jej ograniczenie pociąga za sobą wzrost płacy.

Teoria bogactwa narodowego

źródła wartości

• praca (płaca wynagrodzenie za prace)

• kapitał - przemysł ( zysk - wynagrodzenie za ryzyko inwestycje)

• ziemia (renta wynagrodzenie za urodzajność ziemi)

Smith w swojej teorii skoncentrował się na dwóch źródłach osiągania bogactwa i praca powinna być (niezależnie od jej charakteru) wynagradzana proporcjonalnie ( praca = praca = źródło bogactwa) do jej czasu trwania, miejsca w procesie produkcji ( stanowiska), oraz aktywnego statusu osoby ją wykonującej, co łączył wówczas z wykształceniem. W sumie to źródło zostało przez niego ujęte w sposób kompleksowy i po raz pierwszy wyszczególnił i poddał analizie różne rodzaje pracy, wskazując że to właśnie ona jest źródłem bogactwa.

Jest autorem systemu księgowania w przedsiębiorstwach, bankach, które umożliwiły bieżące analizowanie kondycji finansowej przedsiębiorstwa.

Zaproponował wprowadzenie na stałe do systemu księgowania: przychodów, rozchodów, majątku trwałego, kapitałów własnych i obcych, aktywa, pasywa.

Wszystko to wówczas stało się koniecznością ponieważ każdy właściciel przedsiębiorstwa, aby zapobiec upadłości musiał śledzić wyniki ekonomiczne na bieżąco.

Kapitał - powinien podlegać procesowi szybkiej akumulacji, w wyniku cyrkulacji, wywołaniu, spowodowaniu produkcji, sprzedaży i ponownej produkcji. Tylko to zapewnić może rozwój, bowiem tylko cześć zysków jest konsumpcyjna, ale znaczna cześć jest konsumowana, ale znaczna cześć jest przeznaczona na dalszą produkcję, co wiązał z ryzykiem.

Ten ostatni element miało wówczas znacznie większe, ponieważ nie istniały żadne doświadczenia w produkcji. Nikt nie badał popytu, ale był on wytwarzany przez podaż, która tworzyła potrzeby wyniku masowości towarów i ich niskich cen. To z kolei podnosiło poziom życia.

Mydło - najpierw w domu, potem produkcja, niskie ceny , duży popyt i zysk.

Ziemia - renta to w rozumieniu Smith'a zysk uzyskany ze sprzedaży płodów rolnych, pomniejszony o koszty uzyskania. Tj. ziarno siewne i praca.

Tym samym w ówczesnej sytuacji to źródło gwarantowało zyski na niskim poziomie bez ryzyka, ponieważ nie znano metod intensyfikacji upraw.

W sumie największe źródło to kapitał, największy zysk przynosi największy dochód.

Zasługą jego jest wskazanie ludziom gdzie kryje się prawdziwe źródło bogactwa.

Własna aktywność gospodarcza >> Smith wyniósł na pierwsze miejsce.

Obowiązki - zupełnie nowatorskie - państwa wobec narodu (Smith).

• Zagwarantowanie bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego narodowi - oznaczało to, wyeliminowanie źródeł napięć społecznych poprzez sprawiedliwy podział dochodów. Co zapewniłoby zbliżone standardy życia dla wszystkich. Usiłował zlikwidować podłoże potencjalnej rewolucji. Zewnętrzne to stworzenie silnej armii, a w przypadku Anglii floty wojennej. Co było potrzebne szczególnie w budowie imperium kolonialnego. Granice państwowe Anglii przebiegały bowiem na terenie azjatyckim i w Afryce. Jego teoria posłużyła do budowy imperium - a chodziło o pieniądze, bogacenie się, kapitał.

• Obowiązek zatrudnienia wszystkich chętnych do pracy poprzez roboty publiczne stały się one wówczas niezwykle potrzebne ze względu na rozwój przemysłu. W ten sposób zainicjowano prace w zakresie:

• infrastruktury komunalnej

• infrastruktury komunikacyjnej (porty, drogi lądowe)

• szkolnictwo szczebla podstawowego i średniego

• ośrodki pomocy społecznej

To wszystko finansowane przez państwo

• Domagał się sprawiedliwości społecznej, widząc w niej ważny czynnik wewnętrzny imperium. Postulat ten jednak nie dotyczył podbitych narodów lecz Brytyjczyków

Strona 21 równania !!!!!!!!!!!!!

Funkcje inteligencji w kapitalizmie.

Pięć typów inteligencji która wpłynęła na rozwój.

• Techniczna - wynalazki, rewolucja technologiczo-przemysłowa

• Artystyczna - stylizacja, wzornictwo przemysłowe

• Medyczna - socjalne, zdrowotne.

• Humanistyczne - myśl, wynalezienie partii

• Menażerska - usprawnienie procesu organizacji przedsiębiorstw.

I_t + I_art + I_men >> bezpośredni związek z produkcją

Teoria powstania partii

• Typu kapitalistycznego - ideologia konserwatywna

• Koterie arystokratyczne

• Kluby elitarne

• Partie elitarne

• Partie masowe

• Konserwatywne

• Chrześcijańskie

• Socjaldemokratyczne

Struktury państwa feudalnego trzymały się świetnie. Należało więc tworzyć narzędzie do likwidacji struktur - partie. Wynalazła ją inteligencja humanistyczna ( 30 lat to trwało)

Partia = Pieniądze

Partia = Władza = Dostęp do informacji = Pieniądze

Koteria arystokratyczna - to nieformalne zrzeszenia oparte na więzi towarzysko- rodzinnej. Skupiły znaczną cześć przemysłowców, którzy poszukiwali sposobów zwielokrotnienia swoich majątków. W luźnych rozmowach poddawali krytycznej ocenie decyzje rządzących.

Kluby elitarne - to sformalizowane instytucje skupiające najbogatszych przedstawicieli świata kapitału. Stanowiły wyższy etap w rozwoju świadomości tej grupy, na co wpłynęły kontakty z inteligencją humanistyczną. Zapraszano bowiem na zebrania najwybitniejsze umysły i poszukiwano wspólnie sposób rozbicia państwa feudalnego.

Partie elitarne - to świadome swoich celów instytucje, które podjęły walkę o zdobycie władzy w państwie poprzez rozbicie struktur feudalnych, tj. wprowadzenia nowej, niezależnej formy rządów - demokracji parlamentarnej (burżuazyjnej)

Elementy składowe partii

1. Idea

2. Zwolennicy

3. Pieniądze

4. Propaganda - agitacja

5. Struktury

6. Przywódcy

7. Władza - zdobywca

Cel - zdobycie władzy. Domagano się wiec praw politycznych. Czyli uczestnictwo czynne i bierne w wyborach w celu zdobycia miejsc w parlamencie zdominowanym przez przedstawicieli ziemiaństwa, i ostatecznie ich usunęli.

Partie masowe - powodzenie organizowanie partii elitarnych zaowocowało ich przekształceniem się w masowe. Co przyspieszyło upadek państwa feudalnego.

Zdobycie władzy w państwie przez burżuazje zapewniło jej zyski:

• Polityczne - w postaci uczestniczenia we władzy

• Materialne - wyrażające się niepohamowanym rozwojem kapitalizmu wolnorynkowego

Partie typu robotniczego

• Kółka robotnicze - to sformalizowane związki robotników pozwalające elitom robotników na kształtowanie świadomości pozostały, w celu wykształcenia źródeł ich ubóstwa. Odbywać się mogła przy pomocy słowa, z powodu analfabetyzmu klasy robotniczej.

• Kółka międzyfabryczne - to wyższy stopień zorganizowania, prowadzący bezpośrednio do udanych akcji strajkowych i ustępstw ze strony pracodawców. Wyraziły się one:

1. skróceniem dnia pracy

2. wyeliminowaniem kobiet i dzieci ze zmian nocnych

3. poprawę warunków pracy

• partie elitarne - to plon sukcesów wyniesionych z poprzedniego etapu walki, co zaowocowało dialogiem świata kapitału ze światem pracy.

• Partie masowe - świadome swoich celów zmierzających do zdobycia władzy w państwie i ustanowienia porządku politycznego uwzględniającego interesy robotników.

W ten sposób udało się klasie robotniczej zdobyć miejsca polityczne i miejsca w ciałach ustawodawczych.

Partie robotnicze: 4 typy ideologii:

• Marksistowska

• Marks- leninowska

• Socjaldemokratyczna

• Chadecka

Dawid Ricardo ( 1772-1823)

Dzieło „Zasady ekonom. Polit. I opodatkowania”

• Dostrzegał konflikt między światem kapitału a światem pracy oraz kapitałem i światem feudalnym.

W efekcie sugerował połączenie się świata kapitału w celu wyeliminowania świata feudalnego i podjęcie się budowy kapitalizmu.

• Inflację postrzegał jako największe zagrożenie dla nowego systemu produkcji. Proponował więc ostrożność w polityce monetarnej ze strony monarchy.

• Akceptował produkcję dla pieniędzy. P P (zysk)

Smith produkcja dla konsumpcji

Głównym motywem rozwijania produkcji akumulacja kapitału dla akumulacji kapitałowej AA W celu przyśpieszenia rozwoju.

Zysk interpretował w kategoriach bodźca

• Zysk interpretował jako warunek wzrostu produkcji, co w założeniu miało zapewnić większy zbyt i przyczynić się do ożywienia potrzeb, do rozbudzenia potrzeb.

Socjalizm utopijny - wizje gospodarki wymyślona w wyniku krytyki państwa kapitalistycznego.

1. Myśl ekonomiczna C.H. De Saint Simon.

Pojawia sie w efekcie refleksji nad dziełem Platona “Państwo” w którym przedstawione została wizja idealnego społeczeństwa bez konfliktów i w pełnej harmonii realizująca cele gospodarcze. Skłoniło to autora do stworzenia podobnego modelu w odniesieniu do czasów mu współczesnych. W ten sposób wytworzyła się następująca koncepcja państwa i gospodarki

1. Funkcjie prowadzące mieliby sprawować uczeni i przewodniczący w oparciu o bieżącą analizę stanu gospodarki. Wybierani byliby rozwiązania najbardziej korzystne tzn. Łączące interesy zarządzających środkami produkcji i zatrudnionych robotników.

2. Wyodrębnił dwie siły tworzące bogactwo: praca i oszczędności., co praktycznie oznaczało maksymalny wysiłek całego społeczeństwa w tworzeniu bogactwa, które następnie wspomniana grupa zarządzająca rozdysponowałaby równomiernie na wszystkie warstwy i klany.

3. Państwo kierowane przez uczonych i przemysłowców mogłoby interweniować w wypadku dostrzeżenia braku równowagi ekonomicznej między klasami (warstwami, grupami) społecznymi. Zapobiegać to miało pojawienie się różnic i konfliktów na tym tle. Państwo powinno też dbać o podstawy molarne społeczeństwa poprzez krzewienie zasad wychowania

4. Centralne planowanie to jedyny sposób zapobiegający braku harmonii w państwie, a co za tym idzie jeden system bonowy oraz te same zasady zatrudnienia

5. Deklarował utrzymanie własności prywatnej, ale bez prawa dziedziczenia, co praktycznie oznaczało jej likwidację w okresie dwóch trzech pokoleń. W sumie poglądy Saint Saimon'a oznaczały próbę przeciwstawienia się różnicom w państwie kapitalistycznym poprzez wzrost funkcji interwencyjnych - regulujących dystrybucję bogactwa. Jego poglądy są też próbą zaszczepienia sposobu zarządzania państwem przez najbardziej dostświadczonych ludzi, a więc sedziwych uczonych - gerontokracja.

2. Charles Fourier (1772-1835)

1. utopijność założeń ekonomicznych wynika z idealizmu ekonomicznego, który pojawił się w jego poglądach w wyniku dostrzeżenia ogromnej nędzy w większości społeczeństwa. Pięnował cały system kapitalistyczny. Negatywnie oceniał rewolucję w Anglii w 1648 roku i rewolucję we Francji w 1789 roku, które doprowadziły do chaosu gospodarczo-społecznego.

2. Zaproponował mieszaną, nową formę organizacji państwa jaką miały być kooperatywy wytwórcze - falangi. Zrzeszały one ok. 2 tysięcy ludzi, którzy tworzyliby wspólnotę produkcyjną, handlową, kulturową, rodzinną. Miały w nich funkcjonować przedszkola, żłobki, szkoły, organizacje społeczne. Miały w założeniu wyeliminować antagonizmy jednostkowe i zbiorowe.

Podział powstałego bogactwa odbywałby się proporcjonalnie do wkładu pracy, co powinno zachęcać do równego wysiłku równej pracy wszystkich mieszkańców falangi.

Środki kapitałowe - inwestycyjne pochodziłyby od wszystkich, którzy dysponowaliby ich nadmiarem w wyniku intensywniejszej pracy i grupa ta tworzyłaby zalążek przedsiębiorstw, w tym sp. Akcyjnych, sp. Cywilnych i innych form organizacji przedsiębiorstwa. Społeczeństwo dzieliłoby się na dwie grupy

1. akcjonariusze

2. socjetariuszy - oferujący tylko swoją prace.

3. Akceptacja własności prywatnej, ale pochodzącej ze wzmożonej aktywności zawodowej twn. Każdy akcjonariusz przedtem powinien być socjetariuszem. Nie zakładał więc zmieszania własności prywatnej tylko określił inaczej zasadę jęj tworzenia. Wskazał źródło pochodzenia inwestycyjnego, co miało w założeniu zapobiec antagonizmom społecznym.

4. Produkcja w falangach podlegałaby sprzedaży na ogólnych ( kapitalistycznych) zasadach z uwzględnieniem jednak zachowania umiaru w otoczeniu się bogactwem. Proces ten miał być regulowany przez dyspozycje wydawane przeze radę falangi. W sumie Fourier podjął próbę instytucjonalnego regulowania źródeł pochodzenia kapitału ( praca) i odgórną regulację dystrybucji dobór wytwarzanych w falandze. Koncepcja ta oscylowała między poglądami ekonomii klasycznej a idealistyczną wizją państwa kapitalistycznego, w którym kapitał inwestycyjny funkcjonowałby w wyniku indywudualnej aktywności mieszkańca falangi.

3. Robert Owen 1773-1842

1. Nawiązuje do poprzednika i wychodzi z założenia o zbliżającym się upadku ustroju kapitalistycznego - maszyny stały się tego przyczyną. To one doprowadziły robotników do upadku

2. Zaproponował nową formę organizacji, tj. Gminy, które spełniałyby rolę wspólnot produkcyjnych, kulturowych, rodzinnych, przeprowadziłyby też podział dochodów, powstałych w wyniku pracy. Nie byłoby w nich własności prywatnej, wszyscy byliby równi żyjąc na tym samym poziomie ekonomicznym

3. Przedstawił koncepcję ruchu społecznego, robotniczego i rolniczego jako formę wspólnego inwestowania, pracowania i podziału korzyści z tej formy organizacyjnej. Stąd uznany jest za ojca ruchu spółdzielczego. Spółdzielnie to wspólnota kapitałowa pracy i jej etykiety - bez ingerencji państwa, dostrzegając w nim narzędzie władzy przedsiębiorstw.

4. Karol Marks (1818-1883); Fryderyk Engels (1820-1895)Myśl ekonomiczna marksizmu. Myśl ekonomii marksistowskiej zapisano w dziele “Kapitał” ( I tom - Marks; II - Engels)

1. podział społeczeństwa na dwie grupy przeciwstawne sobie: kapitalistów i robotników. Pierwsi zdobyli kapitał w wyniku pracy drugich, a ich interesy są nie do pogodzenia. Zaproponował więc walkę las jako metodę rozwiązania konfliktów. Antagonizm jednej i drugiej posiada podłoże wynikające nie tylko z materii ale i ducha. Rewolucja to narzędzie, którym powinni posłużyć się robotnicy w walce z kapitalistami i doprowadzić do obalenia gospodarki kapitalistycznej. Po niej miałaby nastąpić dyktatura proletariatu. Zadaniem dokończenia działań rewolucji, czyli ostatniego unicestwienia kapitalistów, przedsiębiorców. Ich funkcje powinno przejąć państwo i zarządzać w imieniu robotników

2. Opracował pojęcie bazy i nadbudowy tj. dwóch elementów, które tworzą społeczeństwo i gospodarkę. Baza to środki produkcji i siły wytwórcze, ich sprzężenie tworzy bogactwo. Oddzielnie nie mogą istnieć. Nadbudowa to aparat urzędniczy zarządzający, sfera nieprodukcyjna, która jest nieodzowna, bowiem reguluje rytm bazy i przygotowuje całe prawno-organizacyjne otoczenie dla uruchomienia bazy.

Baza + nadbudowa = formacja społeczno-ekonomiczna

Formacji było w przeszłości pięć:

• Wspólnota pierwotna

• Niewolnictwo

• Feudalizm

• Kapitalizm

• Socjalizm

1. Teorie pochodzenia bogactwa - jego źródłem jest praca robotników, którzy wytwarzają wartość dodatkową, za którą kapitaliści nie wypłacają stosownego wynagrodzenia. Jest ono następnie kumulowanie i tworzy w ten sposób akumulację kapitałową. Przedmiotem transakcji między robotnikiem, a kapitalistą nie była sama praca, lecz zdolność do pracy ( dyspozycyjność fizyczna), którą można było w różnym stopniu wykorzystać. Wartość pracy wytworzonej przez robotnika, czyli zużyciu siły roboczej była zawsze większa od wartości produktów potrzebnych do reprodukcji tej siły. Kapitalista w wyniku organizacji pracy zadał tę nadwyżkę wartości wytworzonej przez robotnika w kapitał potrzebny do utrzymania efektywności przedsiębiorstwa. W tym zawarta jest istota zysku, który osiągną kapitalista - wartość dodatkowa tz. Nie zapłacona część pracy wykonana przez robotnika, ale nie zapłacona przez kapitalistę. Wartość dodatkowa jest istotą konfliktu, miedzy robotnikiem a kapitalistą ( związana z zyskiem). Z tego wynika, że kapitał inwestycyjny nie jest zasługą kapitalisty lecz pracownika i powinien być całej mierze odebrany przez pomocy narzędzia jakim jest rewolucja proletariacka. Praca, kapitał jest własnością robotnika. Marks nie dostrzegał żadnych działań organizacyjno- menażerskich ze strony kapitalistów oraz ryzyka on podejmie z nadzieją uzyskania zysku. Bowiem wszystko co jest wytwarzane stanowi własność robotnika.

2. Pokonanie świata kapitału jest możliwe tylko w wyniku zorganizowania się robotników w partię, która przejmie zadania taktyczno - operacyjnego i pokieruje robotnikami. Po unicestwieniu świata kapitału zajmie się organizowaniem państwa nowego typu, w którym nie będą istniały klasy antagonistyczne.

3. Negacja własności prywatnej jako głównego źródła nierówności społecznych i antagonizmów. Funkcję partii powinno być zarządzanie gospodarką tak, aby nie pojawiły się żadne konflikty o charakterze antagonistycznym. Centralne planowanie i zarządzenie gospodarką przez państwo. System wzajemnej odpowiedzialności poszczególnych szczebli zarządzania przy pomocy nakazów instytucji państwowych.

4. Utrzymywanie przez partii kontroli nad życiem gospodarczym w celu nie dopuszczenia do pojawienie się własności prywatnej - konstytucyjny zakaz posiadania środków produkcji ( prywatnych)

• Stworzenie represyjnego systemu wymierzonego w potencjalnych właścicieli prywatnych lub zewnętrzne objawy usiłowania wprowadzenia kapitalizmu w państwie

1. Centralna dystrybucja dochodu narodowego w celu zlikwidowania potencjalnych różnic w poziomie dochodów. Przejawiało się to z równaniem wszystkich norm, płac w całym państwie bez możliwości ich oddolnego skorygowania.

• Inicjująco - kontrolna funkcja partii w państwie w celu zapobiegania pojawianiu się różnic płacowo- monopol na świadczenia społeczne.

5. Myśl ekonomiczna liberalizmu

• J. Lock

• Monteskiusz

• J.S.Mihl

Zapoczątkowali podwaliny liberalizmu

Libertaz - wolność, odnosi się do gospodarki, tj. Osiągania bogactwa do czego była potrzebna wolność indywidualna.

1. Indywidualizm co oznacza nieskrępowane przez nikogo działania gospodarcze prowadzące do osiągnięcia sukcesu. Nie jest to możliwe ze zrezygnowania ze strony państwa z jakichkolwiek form ograniczenia swobody. Przyświecało liberałom następujące hasło „laissez faire, laissez paisse” pozwólcie działać, pozwólcie przechodzić i adresowane było do państwa w którym działały jeszcze feudalne mechanizmy ograniczające jednostkę.

2. Wolność osobista wyrażać się miała w prawach ekonomicznych tj. posiadaniem prywatnych środków produkcji (PSR), ich zarządzaniem, dziedziczeniem, sprzedażą i kupnem. Wolność polityczna wyrażała się w prawach do uczestnictwa biernego i czynnego w wyborach, wolność słowa, druku, zgromadzeń. To nieodzowne elementy samorealizacji, które czynią jednostkę i gospodarkę coraz bogatszymi

3. Wiara w postęp wyrażała się akceptowaniem wszelkich zmian wychodzących naprzeciw oczekiwaniom jednostkowym i zbiorowym. Ekonomiczny postęp to wzrost wydajności w produkcji, usługach i handlu, dostrzegamy przez jednostkę, która jest podmiotem troski państwa, bowiem one tworzą bogactwo.

1. Państwo ani partie nie są zdolne do produkcji czegokolwiek, jedynie mogą sprawować funkcje inicujuące i kontrolne.

4. Gloryfikacja (wywyższenie) jednostek o niezwykłych cechach osobowości jako siły przynoszące sobie i innym bogactwo.

5. Edukacja zamiast rewolucji to jedyny sposób osiągania zrównoważonego rozwoju ekonomicznego gwarantującego dostrzegalny postęp.

6. Własność prywatna dana jest każdemu człowiekowi przez Boga do dysponowania nią w sposób zapewniający maksymalna efektywność. Nie może jej więc nikomu odebrać, a państwa, które się na to decydują skazują się na upadek i rozkład.

7. Egalitaryzm, czyli równość w dostępie do świadczeń: socjalnych, edukacyjnych, zdrowotnych - warunkiem zapobiegającym konfliktom społecznym. Wyżej wymienione elementy zostały rozwinięte i wzbogacone we współczesnej wersji tej myśli ekonomicznej nazwanej neoliberalizmem.

8. Ograniczone funkcje państwa do następujących działań: obronność, częściowa edukacja, porządku wewnętrznego, regulacji, prawno socjalnego i politycznego w zakresie wolności. Poza sferą działalności państwa pozostawała więc cała gospodarka, co było charakterystyczne dla kapitalizmu wolno konkurencyjnego. Myśl ta stanowiła siłę napędową kapitalizmu w XIXw

6. Myśl ekonomiczna socjaldemokracji.

Twórcy tego nurtu ekonomicznego: Edward Berstein autor Rewizji założeń marksizmu, który poddany został krytyce z następujących powodów

• Kapitalizmu nie można unicestwić przez rewolucję, bo wywoła to chaos polityczno-gospodarczy oraz miliony ofiar.

• Kapitalizm jest naturalny a nie wymyślonym następstwem ewolucji gospodarczej jaka nastąpiła za sprawą rewolucji przemysłowej końca XVIII w

• Narodziny tego systemu gospodarczego wynika z potrzeby nie tylko bogacenia się ale również upowszechnienia towarów, które wcześniej były w posiadaniu nielicznych.

• Ewolucja zamiast rewolucji to jedyna droga ulepszająca gospodarkę kapitalistyczną.

• Upowszechnienie prywatnych środków produkcji lub innych form posiadania (akcje)

• Różnorodność form przedsiębiorstw kapitalistycznych w mieście monopolistycznych stanowiące podmiot krytyki Marksa ( przedsiębiorstwa drobne, małe, średnie)

• 1-9 mikro

• 10-49 przedsiębiorstwa małe

• 50-250 przedsiębiorstwa średnie

• powyżej 250 przedsiębiorstwa duże

• rewizjonizm a reformizm, pierwsze oznacza zmianę założeń Marksa rewolucyjnych na ewolucyjne w celu podtrzymania gospodarki kapitalistycznej, a nie jej upadku, była to próba ratowania kapitalizmu przed niebezpieczeństwem marksizmu. Reformizm odnosi się do reformowanie gospodarki kapitalistycznej, wolnorynkowej umożliwiając możliwie wszystkim nabywanie własności prywatnej i stawania się właścicielami.

• Ewolucja zamiast rewolucji

• System produkcji zaproponowany przez Fershtein'a w kapitalizmie wolno konkurencyjnym może prowadzić do pojawienia się bezrobocia, które proponował likwidować w wyniku działań podejmowanych przez państwo. Oznaczało to ogromny interwencjonizm w celu minimalizacji ryzyka pojawienia się nastrojów rewolucyjnych wśród robotników. Państwo może też podjąć działania zwiększające popyt, który przyczyni się do likwidacji bezrobocia, ma ono bowiem w jego ocenie znaczenie strategiczne, może zdecydować o istnieniu lub zagładzie tej formy produkcji. Proponował też systemowe stosowanie osłony socjalnej dla najuboższych, bowiem w tym środowisku istnieje największe zagrożenie dla kapitalizmu. Grupy najuboższych, bowiem w tym środowisku istnieje największe zagrożenie dla kapitalizmu.

• Grypy najuboższych podatne są na idee radykalne prowadzące do destabilizacji gospodarki. Nurt ten eksponował znaczenie czynnika pracy w podtrzymywaniu słabych stron gospodarki kapitalistycznej, w jego najtrudniejszych latach/ Kryzysy gospodarcze powinny być rozwiązywane przy pomocy państwa, które ingerując gospodarkę prywatną ratuje jej istnienie.

• HASŁA Liberalizmu:

• Człowiek więcej umie, więcej ma

• Człowiek ma prawo do życia, zdrowia, wolności

• Życie jest nieustannym zmaganiem się w walce o sukces, w której słabi przegrywają, bo przegrać muszą

• Człowiek i jego dobro jest nadrzędna wartością której podporządkowane są wszystkie inne...

• Wolność jednostki jest podstawą bogacenia się

• Uwierz, ze i ty możesz być bogaty

• Znajdź sobie prace, która ci odpowiada

• TEORIA SUBIEKTYWIZMU, dotyczy stosunków między ludźmi oraz rzeczami, o wartości nie decyduje wartość rzeczy a jej użyteczność dla ludzi. Ekonomia to sprowadza się do czterech fundamentalnych praw;

• Badań makroekonomicznych dotyczących człowieka

• Badań subiektywistyczno-psychologicznych

• Badań nad pryzmatem konsumpcji z pominięciem produkcji.

W sumie to nurt koncentruje się na tym, co człowiekowi jest najbardziej potrzebne do codziennego życia. Efekty produkcji, handlu i usług są przedmiotem zainteresowania.

Przedstawiciele:

1. Szkoła wiedeńska psychologiczna Carl Menger (1840-1921) - szkoła ta wyjaśniała wartości i ceny na podstawie czynników kształtujących nie podaż ale popyt , który zależy od czynnika subiektywnego i wartościowania dóbr przez jednostki konsumpcyjne, bo w istocie gospodarka istnieje dla nich. Muszą to uwzględnić producenci, którzy w celu maksymalizacji popytu powinni zwiększyć asortyment. Zasadniczy ton nadaje więc konsumpcja a nie produkcja. Pojęcie wartości przeniesionej zostało ze strefy produkcyjnej do strefy psychiki. O wartości towaru decyduje to, czy on jest przez konsumentów i producentów pożądany. Wartość (towar) była użytecznością, ale czysto subiektywną zależną od woli nabywcy, który pragnie jej posiadanie w sposób zgodny z wcześniejszymi wyobrażeniami, czyli przygotowaniem psychiki do nabycia. W miarę zwiększania się konsumpcji danego dobra wzrost zadowolenia z niej wartości płynący jest coraz mniejszy, powiem psychika przyzwyczaja się do jej istnienia - Pierwsze Prawo Gossena. Drugie Prawo Gossena zakłada, że każdy człowiek w dążeniu do maksymalizacji swojego zadowolenia usiłuje dzielić dostępne mu ilości dobra proporcjonalnie do swoich potrzeb. Przestrzeganie tej zasady jest warunkiem równowagi psychicznej. Nie przestrzeganie prowadzi do niewłaściwych zachowań. Dotycz to towarów, masmediów i usług. W tym nurcie (wiedeńskim) ekonomiści wiedeńscy najważniejszym elementem jest równowaga pomiędzy potrzebami psychiczno-egzystencjalnymi. Cena rynkowa określonych dóbr stanowi wypadkową różnych indywidualnych subiektywnych ocen wartości dokonywanych przez nabywcę i sprzedawcę. W różnych gospodarkach w akcie kupna nabywca powinien współpracować ze sprzedawcą co wymusiło wykreowało nowy typ sprzedawcy. Podział dochodu narodowego sprowadza się do kwestii w jaki sposób i w jakich proporcjach ta łączna kwota dochodów zostanie rozliczona między płacę, procent i rentę. W szkole tej użyteczność ma wartość krańcową związaną z odczuciami indywidualnymi poszczególnych jednostek, one to bowiem w ostateczności decydują o wielkości popytu i tworzą dochód narodowy. (DN). Szkoła ta dostrzega więc ścisły związek miedzy potrzebami jednostek i wymusza aktualizowanie produkcji uwzględniającej „manieryzm” konsumentów.

• Kapitalizm wolno konkurencyjny

• Kapitalizm monopolistyczny

• Kapitalizm państwowy (ograniczył monopol)

• Turbo kapitalizm (współczesny, kapitalizm samonapędzający się )

1. Londyńska szkoła William Jevons (1835-1883) - Ekonomia londyńskiej szkoły to skoncentrowanie się na zagadnieniach dotyczących wprowadzenia na rynek nowych towarów przez producentów, co powinno być poprzedzone sondażami w zakresie możliwości sprzedaży. Zakłada tez inną możliwość wytwarzania towarów, które wcześniej były nieznane. Kreatywna rola producenta wyraża się w ryzyku podjęcia produkcji tego towaru, którego odbiorcy jeszcze nie znają i tylko hipotetycznie może on być im potrzebny. Działa tu zasada prawdopodobieństwa wynikająca z logicznych przesłanek, takie tylko decyzje producentów mogą zagwarantować postęp i nowe źródło bogactwa.

2. Lozańska szkoła matematyczna Leon Walras (1835-1910) - zakładała przestrzeganie zasad gospodarczych w oparciu o rachunek ... Wszystkie procesy gospodarcze powinny być wzajemnie powiązane i się wzajemnie określać. Ekonomia ta propagowała logikę gospodarowania. Stawiając na pierwszym miejscu postulat równowagi, do którego należy dążyć eliminując przyczynowo-skutkowy rodzaj, sposób interpretacji zjawisk na rzecz ekonomi związanej z czystym rachunkiem ekonomicznych. Opiera go na funkcjach matematycznych, które powinny się wzajemnie uzupełniać. Określenie „Y” jest funkcją, „X” nie oznacza ze jest przyczyną określonej wielkości „Y”. Posługiwanie się analizą matematyczną ma w założeniu prowadzić do oszczędności w produkcji i dalej do minimalizacji cen towarów. Stosując założenie matematyki łatwo jest bowiem przewidzieć określone skutki ekonomiczne wyrażające się w kosztach. W sumie matematyka jest tutaj narzędziem, które ułatwia prowadzenie przedsiębiorstwa.

8. Angloamerykańska szkoła ekonomii neoklasycznej Alfred Marshall (1842-1924) Stanowi połączenie osiągnięć w myśli ekonomicznej końca XIX wieku z USA i UK. Oraz ekolnomistów europejskich w postaci nowego nurtu, który wyeksponował znaczenie powiązań między zjawiskami mikro i makroekonomicznymi w kontekście roli państwa w gospodarce prywatnej stanowi plan osiągnięć również ekonomii klasycznej Smith'a i Ricardo, ponieważ zachowuje wszystkie jej elementy. Stanowi więc pomost między tradycyjjną teorią kosztów produkcji a krańcową użytecznością towarów wywodzące się ze szkoły subiektywizmu ekonomicznego. Marshall przejął też założenia szkoły matematycznej podkreślając funkcjonalny charakter powiązań zjawisk ekonomicznych i rezygnacji ze związków przyczynowo skutkowych. Popyt jak i podaż oddziaływają na cenę, a ta określa wielkość podaży i popytu. Wprowadził cenę potażową i popytową, tę ostatnią popytową rozumiał jako cenę kształtującą przez czynniki popytu. Szkoła psychologiczna uzależniała cenę towaru od jego użyteczności dla jego odbiorcy. Marshall pojęcie użyteczność wyraził wprost w cenie popytu tj. tej, którą konsument zdolny jest w stanie zapłacić za towar. Wprowadził też pojęcie krańcowej ceny popytu, bowiem wraz ze wzrostem ilości zmniejsza się użyteczność danego dobra, a tym samym jego cena do poziomu odpowiadającego nabywcy i wówczas płaci tzw. Cenę rynkową. Swoje badania przeprowadził w warunkach istnienia doskonałej konkurencji i w związku z tym jego teoria jest możliwa do adaptacji w państwach wysokorozwiniętych. W miarę wzrostu ceny no osi „Y” zapotrzebowanie na dobro maleje, gdy ilość dobra, czyli podaż rośnie. Cena popytu maleje w miarę otrzymywania określonej ilości towarów na rynku. Czynnikiem określającym podaż towaru i ich cenę są koszty produkcji, które traktował jako wynagrodzenie za pracę i użyty kapitał początkowy oraz organizację produkcji ( ma ona swoja cenę) Jako pierwszy wprowadził pojęcie elastyczności popytu w zależności od ceny. Koncepcja ta eksponuję rolę związków między podażą a ceną krańcową i wkalkulowuje organizację produkcji do całego cyklu produkcyjnego. (wydziela ją). Stało się to znaczynem jako ideał do powstania kilka lat później teorii James'a Brunhama o roli menażerów w produkcji wyrażoną w dziele pt. „Rewolucja menażerska”. Teoria Marshala oprócz w/w elementów koncentruje się też na efektywności wynikających ze sprzedaży bezpośredniej, którą zaczęto wprowadzać po raz pierwszy w czasach międzywojennych ze skutkiem pożądanym dla konsumentów, bowiem oferowane ceny były niższe od detalicznych, co zachęciło do kontynuowania tej formy.

9. Myśl Ekonomiczna John'a Clark'a (1848-1938) (Amerykańska szkoła neoklasyczna)

Ekonomia to nauka naturalnych prawach powstawania w wyniku produkcji, usług i sprzedaży bogactw oraz ich używania (wykorzystywania) w celach związanych z poziomem życia. Zaproponował następujący podział ekonomii.

• Ekonomika indywidualnego nabywcy, który uznaje prawa niezmiennie obowiązujące w każdym systemie ekonomicznym, tymi prawami są:

• Prawa kosztów i wydajności (jednostkowej)

• Ekonomia społeczna ( gospodarstwa społecznego) tj. uwzględniająca efekty wynikające z procesów produkcyjnych w skali makro. Zaproponował jej traktowanie w sposób strukturalny i dynamiczny tzn. mierzenie efektywności statycznej i ekonomicznej. Na podstawie tych wskaźników sformułował prawo malejących przy jednoczesnym wzroście kosztów na jednostkę produkcji Jest autorem również prawa malejącej produktywności krańcowej tzn. każdy następny zatrudniony robotnik zapewnia przyrost produkcji ale po przekroczeniu punktu optymalnego produkcji będzie malał. Praktycznym zadaniem producenta jest więc znalezienie optymalnego punktu uniemożliwiącego spadek efektywności robotnika. Chodzi o to, żeby wiedział, w którym momencie zwiększyć lub zmniejszyć zatrudnienie co wpływa na koszty produkcji. Identyczne rozumowaniu zastosował do kapitału - drugiego czynnika pracy. Do jakiego momentu warto inwestować, aby kapitał przyniósł oczekiwany zysk. Wymyślił pojęcie produktywności krańcowej, co łączył z kapitałem. Kapitał i praca współdziałaja w produkcji we wzajemnej harmonii. Każdy z tych czynników otrzymuje dokładnie tyle samo ile wytwarza. Harmonię tę może zachwiać działalność czynników poza produkcyjnych jak: lobbingu, partii politycznych i związków zawodowych. W związku z tym sprzeciwiał się ingerowaniu polityki (państwa) w gospodarkę. A polityczność gospodarki

10. W neoklasycznej ekonomii subiektywistycznej koszty produkcji traktowane były w sposób ściśle związany z ostatecznym dobrem, które uosabiał konsument, miał on motywować podmioty gospodarcze do działalności zgodnej z ich oczekiwaniami. W tej sytuacji podmioty gospodarcze podejmowały działania prowadzące do modyfikowania procesów produkcyjnych, aby sprostać wymaganiom konsumenta, czyli rynku. Co pociągało za sobą rozwój róznych dziedzin nauki wyrażające się zamówieniach na nowości technologiczne i konsumpcyjne. W ten sposób ten typ ekonomii wymuszał na gospodarce postęp wyrażający się masowością produktów oraz ich niską ceną. Prytmicznośc gospodarki regulował więc w sumie konsument, któremu producent wychodzi naprzeciw. Ta cienka linia łącząca jednych i drugich mogła zostać zachwiana i tak się stało w wyniku pierwszego kryzysu, jaki miał miejsce w USA w latach 19269-33, spowodowało to rozchwianie wspomnianych mechanizmów, które zaowocowało bezrobociem, spadkiem poziomu życia, nędzą, bankrutem tysiące ludzi. Mit gospodarki apolitycznej został poddany próbie wyzwolił też myśl o nowym nurcie ekonomicznym.

11. Myśl Ekonomiczna John Maynard Keyns (1883-1946)

Swoje poglądy wyraził w dziale pt. „Ogolna teoria zatrudnienia pieniądza i procentu” oraz „Laissez fair” (koniec liberalizmu)

1. Silna ingerencja w gospodarkę przez państwo zastępiła liberalizm

2. Uwzględnił w rozwoju gospodarczym krótkie okresy czasu tj. miesiące, kwartały, jeden rok.

3. Odrzucił prymat (pierwszeństwo) traktowania procesów gospodarczych w skali mikroekonomicznej i zajął się badaniem wielkości ekonomicznych w skali globalnej, takimi jak (DN) dochód narodowy, inwestycje, konsumpcja, oszczędności, ponieważ dostrzegał przyczyny kryzysu w nich nie kontrolowaniu przez kogokolwiek. DO 1929 roku pozostawały one poza zainteresowaniem instytucji rządowych.

4. To co jest korzystne dla jednostki, nie musi być prawdziwe z punktu widzenia gospodarki jako całości np. nadmierne oszczędności w skali społecznej jest negatywne bo powoduje zatory w sprzedaży i hamuje produkcję. Chociaż jest pozytywne w indywidualnym (jednostkowym) ujęciu.

5. Przyczynowo-skutkowe traktowanie teorii ekonomicznej stanowiło zwrot na niekorzyść ekonomii subiektywizmu, który odchodził od tych założeń. Keynes dostrzegł zależność zjawisk ekonomicznych i konieczność troski o równowagę między nimi.

6. Ogólny poziom zatrudnienia zależy od stosunku globalnej podaży do globalnego popytu, ponieważ o sytuacji w społeczeństwie decydowały łączne efekty produkcji podmiotów gospodarczych. Ich rozchwianie wynikało z braku dostatecznych sondaży na temat skali potrzeb. Jako pierwszy zapotrzebował badania rynku w celu unikania trudności z nadprodukcją.

7. Krytykował (odrzucał) tezę zakładającą produkcję w jego ocenie doprowadziła do kryzysu i utraty zdolności produkcyjnej. Wysunął tezę o konieczności troski o popyt, który będzie się rozwijał wraz z akumulacją i podażą. Na całą gospodarkę patrzył od strony popytowej, którą traktował jako siłę napędową całej gospodarki, bez niej nie będzie żadnej podaży. Wielkość inwestycji uzależniał od wcześniej badanej skali popytu co stanowiło nowość w porównaniu z okresem wcześniejszym.

8. DN jest wciąż za mały i z tego względu popyt również ograniczony. Koniecznością staje się więc ingerencja państwa. Wyrażająca się praktycznie zwiększeniem popytu . Na konsumpcję przeznacza się określoną część dochodu. Zależną od skłonności społeczeństwa do konsumpcji uwarunkowanej względami psychologicznymi. Te z kolei warunkował ogólną sytuacją gospodarczą. Im jest lepsza tym większy jest popyt. Odwoływał się również do pozytywnego nastawienia społeczeństwa, które warunkuje skalą sprzedaży. Dostrzegał związek między reprezentatywnosią rządzących a popytem . CO praktycznie oznaczało kreowanie przez tych pierwszych wizji rozwoju gospodarki w pozytywnym świetle.

9. Keynes zaproponował dla tysięcy bezrobotnych roboty publiczne na realizację których środki pochodziły z Systemu Rezerw Federalnych (odpowiednik NBP) W ten sposób udało się w krótkim czasie dać pracę bezrobotnym, którzy za otrzymane (zarobione) pieniądze zaczęli kupować i rozkręcać koniunkturę gospodarczą. Pracami został objęte:

• Infrastruktura komunalna

• Infrastruktura komunikacyjna

• Infrastruktura portowa

• Infrastruktura edukacyjna

• Infrastruktura socjalna w sferze pomocy społecznej

• Tworzenie korporacji. Tzj. Amerykańskiej odmiany spółek akcyjnych, które stały się instytucją „powszechnego użytku”. Lokowała bowiem w nich oszczędności, które służyły do rozwoju tych form przedsiębiorstw kapitalistycznych. Stały się one zaradność i sprawnośc gospodarczej oraz jedną za najbardziej wiarygodnych instytucji. Mimo ich prywtności prawnej były kontrolowane przez służby federalne pod względem finansowym, tak aby zapobiec korupcji. Miały charakter systemowy i systematyczny

• Nie istnieje równość między oszczędnościami a inwestycjami. Pierwsze to pieniądze zatrzymane w obiegu i nie przekazane na inwestycje oraz konsumpcje na ogół zawsze są wyższe od środków inwestycyjnych. Proponował równowagę między oszczędnościami a wydatkami inwestycyjnymi. Za pomocą popytu na coraz to nowe atrakcyjne towary (różnorodność oferty). Proponował również intensyfikację eksportu jako źródła nie tylko dochodów, ale likwidacji bezrobocia. I tak w eksport w USA w latach 1935-39 wzrósł około 250% w porównaniu z 1929 rokiem.

• Do inwestycji popycha kapitalistów przewidywana dochodowość inwestowanego kapitału. Ich dochód zależy od popyt. Inwestycje możliwe są w wyniku taniego kredytu, który w latach 30-tych był w USA drogi, zaproponował więc taniej tj. różnice między ceną rzeczywistą kredytu a kosztami obsługi miało pokryć państwo. W następnych latach spadła stopa inflacji i kredyt potaniał w sposób naturalny.

• Integracja państwa w gospodarkę powinna dotycznyć również określenie wysokości st % kredytów, które mają decydujący wpływ na zakres inwestycji i w ten sposób kształtują większy popyt stopień kapitalizacji gospodarki uzależniony jest w dużym zakresie od wysiłków państwa prowadzących do odgórnych regulacji prawnych. Nie mogą one jednak zakłócić rytmu gospodarki zdecydowanej większości sterowanej większości stanowionej przez wolny rynek. Państwo powinno też zapobiegać jakimkolwiek próbom ingerowania we własność prywatną, która znajduje się pod ochroną konstytucyjną. Jakiekolwiek próby jej ograniczenie wywołać mogą perturbacje na rynku i spowodować zakłócenia w rytmie rozwoju gospodarczego (gwarancja równowagi określana jest przez stabilność ceny potażowej, a ta z kolei od wysokości stopy % i polityki państwa, a ta z kolei od wysokości stopy % i polityki państwa.

• Oszczędności w skali całego państwa stają się przyczyną braku równowagi w gospodarce. Zjawisko to wywołane jest brakiem równowagi polegające na niedostatecznym popycie a te z kolei małą konsumpcją. Ponieważ społeczeństwa stały się oszczędniejszymi. W sumie umiarkowane oszczędnie jest najlepszym rozwiązaniem gwarantującym równowagę w gospodarce co zapobiega pojawieniu się kryzysów.

• Skala inwestycji określa wysokość podaży towarów. Zależność między inwestycjami kształtowanymi przez politykę państwa a dochodami ma ścisły związek i wyraża się przyrostem dochodu, który Keynes nazwał mnożnikiem inwestycyjnym. W sumie pomnażanie inwestycji prowadzi do szybkiego wzrostu dochodu społecznego i wytwarza globalny popyt.

12. Współczesna myśl ekonomiczna charakteryzuje się kilkoma cechami, które wyjaśniają złote mechanizmy tworzenia kapitału oraz zarządzania współczesnymi przedsiębiorstwami w warunkach wzrostu popytu nowych technologii oraz wytwarzania zapotrzebowania u odbiorców na nowe wcześniej nie znane towary, Koncertuje się to na roli pieniądza widząc w nim główny czynnik nośny popytu w rozwoju stabilizacji i pozostawia ten element całkowitej niezależności od państwa. W istocie cała ekonomia współczesna stanowi modyfikację liberalizmu i przybiera nazwę neoliberalizmu. Znajduje się również pieniądzem jako nośnikiem awansu indywidualnego i grupowego. Nie wyznacza zarazem gromić osiągania bogactwa, które w żaden sposób nie może być poddane kontroli państwa. Przechwytywanie ogromnych bogactw zakresy w danej mierze od miejsca zajmowanego w strukturach prowadukcyjno-handlowych poszczególnych osób. Każdy awans wiąże się z gratyfikacją pieniężną co mobilizuje zarządzających do wzmożonej aktywności gospodarczej. Kładzie nacisk na znaczenie klasyfikacji wykształcenia w osiąganiu szczytów powodzenia. Stosując w ten sposób nieznane wcześniej ludziom, wzorce, modele, bodźce, argumenty. Daje to w sumie w skali społecznej ogromne poczucie pewności siebie co prowadzi do dyscypliny pracy nieznanej wcześniej. Zarządzenie w myśl współczesnej interpretowane jest dwojako,

• indywidualnie tj. autozarządzanie

• zarządzanie innymi w sposób zgodny z oczekiwaniami.

13. Monetaryzm (Milton Fridman (1912- )

1. wszystkie procesy gospodarcze w państwie można regulować przy pomocy pieniądza, który spełnia rolę mechanizmu kształtującego indywidualny i zbiorowy popyt.

2. Wady kapitalizmu upatruje w rozszerzaniu funkcji ekonomicznych i socjalnych państwa. Prowadzi to w konsekwencji do wzrostu wydatków budżżetowych (strata ekonomiczna ) i tworzenia się w państwie grup społecznych oczekujących na „jałmużnę” co deprawująco wpływa na większość aktywnej części społeczeństwa.

3. W związku z powyższym państwo powinno się zajmować

• Kontrolowaniem masy pieniężnej (rola państwa) poprzez bieżącą analizę dochodu narodowego PNB, wysokości oszczędności, skalę inwestycji oraz bieżącym popytem

W sumie obserwacja a nie ingerencja może być źródłem pomyślności.

Walka z inflacją a instrumentami powinny być

• Polityka monetarna (ograniczenie emisji pieniądza)

• Polityka fiskalna

• Polityka handlowa

1. Bezkryzysowy rozwój kapitalizmu zagwarantować może cyrkulacja pieniądza ( jego ruch) - jest to dla monetarystów centralny obiekt ich teorii i główne narzędzie analizy ekonomicznej. Gromadzenie pieniędzy przez jednostki i grupy nie powinno być przez państwo hamowane jeśli ma to swój odpowiednik we wzroście wartości produkcji, usług, obrotów handlowych.

2. Monetaryści podobnie jak keynsiści dowodzili się, ze dochód zależy od globalnego popytu. Podczas, gdy poziom tego ostatniego wyrażany jest iloczynem obiegu ilości pieniądza na rynku oraz szybkością dokonywanych operacji finansowych. Każdy wzrost popytu wzmaga ekspansję masy pieniężnej, która prowadzi w konsekwencji do nowych inwestycji, miejsc pracy, wzrostu poziomu życia i PNB. W tym momencie państwo zachować powinno daleko wysuniętą dyskrecję, aby nie zakłócić naturalnego cyklu koniunkturalnego.

3. Wpływ państwa na sterowanie obiegiem pieniądza może doprowadzić do rozwoju gospodarki lub przyczynić się do jej zapaści. Oznacza to poszukiwanie przez Fredmana'a przyczyn kryzysów w błędach państwa, elit rządzących, braku wiarygodnych informacji o zjawiskach gospodarczych, słabej kontroli, braku bieżącej analizy

4. konieczność istnienia bezrobocia na minimalnym poziomie w celu zapewnienia gospodarce gotowości do podjęcia inwestycji i do wykorzystania wspomnianej siły do ich realizacji. Bezrobotni powinni jednak być wspierani socjalnie przez państwo. Chodzi bowiem o to, by w skali masowej zachować gotowość do wykonywania pracy, jej centralny brak uniemożliwiłby podjęcie inwestycji ( 3-4 % bezrobocia w USA) „Parasol” socjalny państwa nie powinien wpływać demobilizująco na cześć społeczeństwa bowiem w dłuższym okresie czasu prowadzi to do wytworzenia się warstw społecznych niezdolnych od podejmowania jakichkolwiek działań gospodarczych. Utrzymywani są oni wówczas przez samorządy finansowani z podatków samorządowych stwarza to niebezpieczeństwo rozszerzeznie się zjawiska i zachwiania równowagi, bowiem cześć ludzi nic nie wytwarza, i nie uczestniczy w procesie tworzenia DN.

Podsumowanie.

• Utrzymanie bezrobocia poniżej poziomu naturalnego minimum musi wiązać się doprowadzi do pojawienia się inflacji i rozprężenia gospodarki

• W dłuższej perspektywie stopa bezrobocie nie zależy od polityki makroekonomicznej państwa. Dostrzegalne przemiany w gospodarce uzależnione są od wolnej gry sił rynkowych, które tak naprawde określają codzienny rytm życia gospodarczego

• Gospodarka wolnorynkowa nie jest wolna od niebezpieczeństw okresowych załamań koniunktury. Rola państwa powinna ograniczać się do regulowania pieniądza i obiegu według długofalowej stopy zwrotu. Minimum państwa w gospodarce, maksimum wolności - gwarancją wzrostu popytu i DN.

14. Fridrich van Hayek ( 1899-1992)

1. Cykle koniunkturalne w gospodarce wyrażają się zmiennością co jest naturalnym objawem procesów produkcyjnych nie można bowiem utrzymywać przez sto lat wysokiego tempa produkcji . Zmienność jest więc jest naturalnym objawem.

2. Państwo nie jest w stanie zastąpić rynku, mechanizm jego, ponieważ nie dysponuje odpowiednimi instrumentami w skali mikroekonomicznej na szczeblu przedsiębiorstw. Alokacja, czyli przenoszenie środków inwestycyjnych na inne cele nie może odbywać się poprzez urzędy centralne, lecz na szczeblu przedsiębiorstwa.

3. Przygotowanie przez państwo rozwiązań prawnych umożliwiających prawne działanie konkurencji oraz wolnego rynku - jedynego mechanizmu gwaratującego efektywność gospodarczą. Ingerowanie w przebieg procesów gospodarczych prowadzi do ukształtowania się zwyczajowego odczuwalnego przez podmioty gospodarcze sterowania procesami gospodarczymi co ogranicza wolność przedsiębiorstw, czyniąc państwo odpowiedzialnym za kryzys (majstrowanie rządu w przebieg procesów gospodarczych, wnikanie w nie kończy się katastrofą - sedno Hayka

4. Finanse państwa stanowią połączony system z finansami poszczególnych przedsiębiorstw (system naczyń połączonych, oznacza ze błąd popełniony przez organ centralny przenosi się automatycznie na podmioty gospodarcze wywołując jednocześnie zakłócenia w produkcji, podaży i popycie i w systemie obiegu pieniądza. Źródłem zakłóceń równowagi ekonomicznej może być pieniądz pod warunkiem, ze w jego redystrybucję i cyrkulację ingeruje państwo w sposób gwałtowny (zbieżność z poglądami monetarystów)

5. Wzrost popytu konsumpcyjnego prowadzi do ograniczenia popytu inwestycyjnego, ponieważ zmniejszają się środki finansowe przeznaczone na oszczędności. Te ostatnie są źródłem finansowania całej gospodarki oznacza to konieczność umiarkowanego gromadzenia pieniędzy, które służyć mają nowym inwestycją.

6. Nadmierna konsumpcja prowadzi do kryzysów gospodarczych nie jej niedostatek czyli gromadzenie. W sumie wzrost popytu na dobra konsumpcyjne powoduje spadek inwestycji i odwrotnie. Zjawisko to może być jednak częściowo przez państwo regulowane o ile instytucje rządowe są zdolne do kontrolowania całokształtu gospodarki.

7. Hayek ustawia giełdę na najwyższym podium wśród instytucji zajmujących się bieżącą analizą stanu gospodarki. Jest ona jedynym prawdziwym źródłem informacji, jest barometrem gospodarki nieczułym na polityczne przemiany wywołane polityką ekip rządzących (apolityczność życia gospodarczego) Odpolitycznienie gospodarki jej sukcesu.

8. Apolityczność sfery gospodarczej wyrażać się powinna brakiem powiązań świata polityki ze światem biznesu. Sprzyjającym prawodastwem fiskalnym zachęcającym do inwestycji i zatrudnienia brakiem barier importowo-exportowych i silnymi instytucjami zrzeszającymi przedsiebiorców, którzy byliby zdolni odeprzeć niespodziewany atak państwa. Front inwestycyjny stworzony przez indywidualnych przedsiębiorców stanowi jedyną gwarancję zapewniającą globalną podaż stąd wynika konieczność istnienia niezależnych od państwa silnych organizacji zrzeszających (kapitalistów - świat kapitału)

9. Zagrożeniem dla równowagi ekonomicznej państwa jest presja związków zawodowych, które domagają się wzrostu zarobków nie uwzględniając realiów ekonomicznych. Domaga się więc Hayek ograniczenia ich roli w państwie, są bowiem obcym tworem na ciele gospodarki i mogą doprowadzić do jej destabilizacji. Funkcje związków zawodowych powinni przejąć pracodawcy we własnym i robotników interesie. Myśl ta została w znacznym stopniu zrealizowana w bardzo rozwiniętych krajach kapitalistycznych co zaowocowało korzyścią dla obu stron. Zapobiegło bowiem inflacji i różnym perturbacją.

10. Pozostawienie sfery socjalno-zdrownotnej jednostkom do indywidualnych decyzji. Państwo stwarza jedynie ramy prawne umożliwiające funkcjonowanie różnych systemów i instytucji zabezpieczających te sprawy. Są one ze swojej natury prywatne

11. Kredyty na inwestycje powinny być przekazywane przez instytucje prywatne po możliwie najniższych kosztach. Niezależność tych instytucji od państwa powinna wyrażać się nawet prawem do emisji pieniądza. W tym celu przedsiębiorcy powinni tworzyć własne silne organizacje zdolne podjąć część zadań od państwa. Wyrazem tych myśli częściowo reaktywowanych jest pojawienie się i rozwój banku światowego instytucji ponadnarodowej współdziałającej ze światem kapitału. Hayek jest uważany za ojca globalizaji, tzn. stworzenia jednego wielkiego rynku zbytu, jednej waluty ogolnoziemskiej, jednego rządu, oraz jednego systemu obiegu informacji ekonomicznych pozwalającej przewidzieć niebezpieczeństwo kryzysu. PODSUMOWANIE: Gospodarka by lepiej się rozwijała, jeśli zniesiona zostanie całkowita ingerencja państwa.

12. Zadania państwa nie mogą przewyższać funkcji poszczególnych podmiotów gospodarczych, ponieważ doprowadzi to do pojawienia się trudności ekonomicznych, a te z kolei wywołają głęboki kryzys. Oznacza to konieczność monopolizacji zadań przedsiębiorców dziedziny produkcyjnej i handlowej i rządy przedsiębiorców jako alternatywę dla rządu biurokracji. Hayek jest autorem dzieła „Droga do niewolnictwa” to sztandarowa książka, która wykorzystana została do wznowienia kierunku polityczno-ekonomicznego w końcu lat 80-tych w odniesieniu do krajów Europy Środkowej i Wschodniej, autor przedstawił w niej krytykę totalnej dominacji państwa w ustroju komunistycznym a następnie w niektórych państwach, które wyszły spod wpływów komunistycznych, stało to się możliwe przy pomocy instytucji ponadnarodowych i niezależnych od rządów. W późnym okresie po 90-tym roku dzieło Hayka stało się wzorcem wspomagającym tworzenie gospodarki rynkowej

15. Teoria Zarządzania, myśl zarządzania w ekonomi

James Burnhamn, jego dzieło „Rewolucja menażerska” Założenia jego

1. Oddzielenie się funkcji kapitalisty od bezpośrednio zarządzającego, którym w kapitalizmie wolno konkurencyjnym i monopolistycznym był ten pierwszy (kapitalista) W wymiarze społecznym przybrało to postać przejmowania przez stosunkowo nieliczną grupę (elitę technokratyczną) władzy i pieniędzy w przedsiębiorstwach, byli nimi (tymi którzy przejeli f. Menażerskie w przedsiębiorstwach) dyrektorzy, inżynierowie kierujący, członkowie nadzorujący oraz politycy, którzy powiązani byli z wielkimi koncernami. Jest to zjawisko obiektywne, wynikające z postępu w zakresie technologii i organizacji pracy. Wytwarzają się bowiem w miarę upływu czasu silne więzi miedzy nimi, które determinują wzajemną współpracę wyrażając się nowymi strukturami własnościowymi. W miarę upływu czasu kierujący stają się właścicielami lub współwłaścicielami przedsiębiorstw. Decydują o tym nie tylko wspomniane więzi ale również połączenie z aparatem świata proces ten przebiega tak samo, co zależy od stopnia rozwoju technologicznego. Zarządzanie jest więc pierwszym krokiem prowadzącym do zdobycia własności. Menażerowie bowiem zdobywają najpierw kontrolę nad środkami produkcji, później przedsiębiorstwem, które staje się ich własnością. Natępnie w zależności od skali przedsiębiorstwa siły organizacji zrzeszających świat kapitału wpływają na państwa. Posługują się nieznaną wcześniej metodą lobbingu, a wiec nacisku na instytucje państwowe w celu realizacji swoich interesów w sposób nie zawsze zgodny z prawem. Z tego względu lobby i metody jej działania zostały w wielu państwach zalegalizowane. Efekty działania tej instytucji stają się w ten sposób dostrzegalne dla wszystkich i są wyrazem demokracji.

2. Idea rewolucji menażerskiej wyraziła się w odkryciu potrzeby instnienia tej grupy pracowników jako niezbędnych w procesie produkcji i dystrybucji dóbr. Dało to początek wzrostowi nie tylko ich znaczenia ale również dziedziny nauki, którą wyodrębniono z ekonomii. Na proces ten złożyło się coraz większe powiązanie tej dziedziny z innymi: socjologia, ergonomia, prakseologia ( nauka o sprawnym działaniu), psychologia pracy. W ten sposób Burnhamm pchnął na przód organizacje całego przedsiębiorstwa co wyraziło się tworzeniem całych działów zajmujących się procesami organizacji w przedsiębiorstwie

P. Dunker poglądy:

1. Wykorzystał dorobek Burnhamma i przeniósł jego teorię w gospodarkę II połowy XX wieku wypunktowując znaczenie motywacji w procesach zarządzania, sprowadził ją do roli pieniądza, jako głównego instrumentu wymuszającego “odkrywanie” własnych stron działalności gospodarczej.

2. W dziedzinie rynków kapitałowych zachęcał do: poszukiwania nowych środków inwestycyjnych między poszczególnymi przedsiebiorstwami co użależniał od sposobu ich zarządzania:

1. miały one tworzyć między sobą nowe sposoby finansowania przedsięwić bez pośredenictwa banków co doprowadziło by do powstania tańszych inwestycji. Odsunięcie banków spowodowałoby powstanie tzw. Banków przedsiębiorstw (wewnętrzynych) dałoby to możliwość operownaia środkami finansowymi w sposób bardzo niezależny niż poprzednio. Te międzyfirmowe instytucje musiałyby być tworzone “z błogosławieństwem” państwa tzn. Z cichym ich przyzwoleniem. Wychodzi w ten sposób na przeciw monetarystom głoszącym minimalizowanie państwa w gospodarce.

3. Przemiany w produkcji, usługach wywołują uniezależnienie ich własności od struktór państwowych co prowadzi do pozostawia jednej niciwiążącej przedsiebiorstwa z państwem - sfera fiskalna. Dunker proponuje ją ograniczyć i zlikwidować. Co oznacząłoby ograniczenie funkcji państwa do spraw wyłącznie obronnych, pozostałe miałby przejąć samorządy i przedsiębiorstwa co łączyłyby się z powstaniem nowych dziedzin w sferze zarządzania. Sprawniejsi, bowiem będą meneżerowie działający na niskich szczeblach struktóry niż urzędnicy zajmujący wysokie stanowiska. Szybciej i lepiej ci na dole dostrzegą problemy i potrafią je rozwiązać bądź zlikwidować. Jest on autorem zarządzania mikro, które wyklucza makrozarządzanie, a przynajmniej ogranicza to ostatnie do obronności

4. Kwestionuje model funkcjonowania państwa oparty na centralizacji władzy jako najmniej efektywny na rzecz “mini państw” tj. Władz samorządowych w poszczególnych przedsiębiorstwach, który to model okazuje sie wyjątkowo sprawnym, jeśli realizowany jest przez nową klasę menażerska.

21

---