Choroby wewnętrzne - Interna

Wykłady

Joanna Nerc

Semestr II

• Układ pokarmowy:

• Wymioty

Wymioty - odruchowy akt wydalania treści żołądka, który inicjowany jest przez centralny układ nerwowy przy współudziale układu pokarmowego, a korelowany przez układ oddechowy i mięśniowy. Jest to w swym założeniu akt obronny, pozwalający na przesunięcie toksycznej treści z żołądka, usunięcie bakterii (jeżeli takowe są), zmniejszenie ilości gazu w żołądku, a więc zmniejszenie ucisku na ścianę żołądka. Jest to dobry odruch w pierwszej fazie. Dopiero gdy wymioty stają się aktem przewlekłym - dewastują organizm.

Jeśli pojawiają się nudności to ich nie hamujemy. Pierwsze akty wymiotne są korzystne. Hamujemy dopiero później, bo dochodzi do dewastacji płynów, czyli wody elektrolitowej

Faza I - faza mdłości i ślinotoku (połykają ślinę lub dochodzi do silnego ślinienia się)

Faza II - intensywna praca tłoczni brzusznej (bardzo dobrze widoczna u psa i bardzo dobrze słyszalna u kota)

Faza III - akt samych wymiotów (zwierzę przyjmuje charakterystyczną postawę - szeroko rozstawione kończyny i opuszczona głowa, z szeroko otwartą jamą ustną)

W I fazie:

- uaktywnienie ruchów antyperystaltycznych dwunastnicy (cofanie się treści z dwunastnicy i jelita czczego);

- dochodzi do refluksu żółci;

- żółć dostaje się do żołądka tuż przed samymi wymiotami.

W II fazie:

- konwulsyjne skurcze spastyczne mięśni tłoczni brzusznej (mięśnie brzucha, przepona i międzyżebrowe);

- głębszy oddech (rozluźnienie mięśni przepony i wpustu do żołądka).

tworzy się podciśnienie w klatce piersiowej rozluźnienie końcowej części przełyku i rozluźnienie wpustu do żołądka.

W III fazie:

- mięsień zwieracza odbytu i rozworu przełykowego rozluźniają się;

- pracują mięśnie tłoczni brzusznej i mięśnie międzyżebrowe.

Żołądek jest atoniczny.

Wymioty mogą być pomylone z:

- regurgitatio

- dysfagia

- ulewanie

- wilgotny kaszel (charakterystyczne dla przewlekłego zapalenia oskrzeli)

TYLKO w akcie wymiotnym jest faza ślinotoku (nudności) i faza intensywnej pracy tłoczni brzusznej.

Regurgitacja - jest to stan zwracania pokarmu z jamy gardła lub przełyku bez wyraźnego wysiłku zwierzęcia.

Np. przy zadławieniu; jest to usuwanie treści pokarmowej z przełyku bez większego wysiłku.

***UWAGA nerw błędny w okolicy szyi może dojść do zatrzymania akcji serca (trzeba zabezpieczyć się podając atropinę)

Regurgitacja jest jednym z trzech objawów porażenia opuszkowego. Odruch opuszkowy jest charakterystyczny dla wścieklizny.

Dysfagia - jest stanem utrudnionego połykania lub uniemożliwionego połykania. Skrajnie odwodnione, będą się rzucać na picie (ale nie może się napić; nie może połknąć). Dodatkowo wydziela ślinę do miski, więc wody „przybywa” (bo jest natężony ślinotok) - np. przy porażeniu gardła.

Zwierzę jest bardzo odwodnione, jest głodne i ciągle odczuwa pragnienie.

Wilgotny kaszel - charakterystyczny przy przewlekłym zapaleniu oskrzeli najczęściej rasy średnie, otłuszczone suki, ok. 4 lat. Zwierzę odkrztusza dużą ilość białego, spienionego śluzu.

(!!! Uporczywy kaszel może w następstwie wywołać odruch wymiotny bo w gardle są receptory drażnienia, które prowokuje wymioty)

Ulewanie - usuwanie pokarmu ze zdeformowanego przełyku (np. przy ahalazji przełyku - proces odnerwienia przełyku). Część przełyku jest wiotka, rozszerzona.

Jeśli ahalazja jest wrodzona - pierwsze objawy u szczeniąt przy zmianie żywienia z mleka na pokarm stały (deformacja na przedpiersiu) !!! TO NIE ROPIEŃ !!! - nie przecinać.

Zwierzę co jakiś czas zwraca bez wysiłku pokarm niestrawiony.

Taki szczeniak jest maleńki w porównaniu z rodzeństwem. (jest ciągle niedożywiony)

Leczenie podlega na odpowiednim karmieniu (w pozycji pionowej) i w takiej pozycji musi pozostać przez 30 minut po jedzeniu. Takie karmienie może trwać 15 miesięcy (problem przy dużych psach).

Jeśli ahalazja wynika z przetrwałego przewodu Botala, to da się to usunąć (operacyjnie) operacje trzeba zrobić jak najszybciej.

Przełyk olbrzymi - megaesophagus - wynika z porażenia, ale jest to wynikiem najczęściej nużliwości mięśni (miastemia). Robi się zdjęcie RTG z kontrastem.

Odpowiada za to zanik receptora acetylocholinowego (wrodzona albo nabyta). Przy wrodzonej niewiele da się zrobić. Przy nabytej próbujemy działać immunosupresyjnie i inhibitorami acetylocholiny (np.galantamina - strasznie drogie).

Przy olbrzymim przełyku częstym powikłaniem jest zachłystowe zapalenie płuc - prawie nie do uniknięcia.

Zwierzaki też są wychudzone + dochodzi do zaników mięśni.

POWSTANIE ODRUCHÓW WYMIOTNYCH:

Chemoreceptory na dnie IV komory w mózgu (strefa samo wyzwalająca) - np. po apomorfinie, morfinie, ksylazynie.

Może być to metoda usunięcia ciała obcego z żołądka sprowokować odruch wymiotny.

Skuteczniej jest żeby żołądek był czymś wypełniony, np. faszerujemy psa kapustą kiszoną, a potem środek wymiotny (apomorfina) jeśli nie mamy endoskopu !!!

Jeśli mamy endoskop - to endoskopem sobie radzimy.

Substancje działające wymiotnie:

- wysokie stężenia mocznika (w przewlekłej niewydolności nerek)

- niektóre leki: np. antybiotyki (dawercin, streptomycyna, tetracykliny)

- toksyny bakteryjne

- glikozydy nasercowe: np. naparstnica (glikozydy podaje się bez weekendów; żeby się nie kumulowały!!!)

- różne składowe terapii nowotworowej (np. cytostatyki) wymioty bardzo trudne do zahamowania.

Te chemoreceptory znajdują się też:

- w dwunastnicy

- na języku

- w błonie śluzowej nosa

Receptory obwodowe:

-trzustka

-wątroba

-krezka

-otrzewna

-droga moczowa

-serce

-gardło

Bodźce te przenoszone są przez nerw błędny do ośrodka wymiotnego.

Receptory z macicy i układu moczowego przesuwają bodźce przez włókna wstępujące sympatyczne.

Wymioty mogą być spowodowane urazami głowy (wstrząs mózgu), ale mogą też być spowodowane stanami emocjonalnymi, np. stres i strach. Również, doznania węchowe i wzrokowe działają na wyższe centra i mogą powodować wymioty (dlatego na widok niektórych osób robi się nam niedobrze ).

Są także wymioty behawioralne matka idzie na polowanie, najada się potem wymiotuje kawałki mięsa, żeby młode mogły zjeść.

Bodźce z przedsionka (z układu przedsionkowego) są przesyłane przez nerw przedsionkowo-ślimakowy i to jest podstawa do wystąpienia choroby lokomocyjnej.

PRZYCZYNY WYMIOTÓW:

1. ASPEKTY DIETETYCZNE
   - nagła zmiana diety
   - zjadanie substancji niejadalnych (trawa, liście odpadki)
   - łapczywe jedzenie
   - nietolerancja pokarmowa
   - alergia pokarmowa
   

2. LEKI
   - nietolerancja (glikozydy nasercowe, leki przeciwnowotworowe, związki arsenu)
   - leki blokujące syntezę prostaglandyn (NLPZ - niesteroidowe leki przeciw zapalne metacam, tolfedyna)
   *prostaglandyny prawidłowe ukrwienie żołądka, nerek.
   Za dużo NLPZ wrzody
   - błędne użycie antycholinergików
   - przedawkowanie
   

3. ZABURZENIA METABOLICZNE
   - cukrzyca (i towarzysząca jej kwasica ketonowa)
   kwasica = wymioty
   - niedoczynność kory nadnerczy (choroba Adisona)
   - choroby nerek
   - choroby wątroby
   - posocznica
   - kwasica
   - hyperkalemia
   - hypokalemia (brak potasu np. po biegunkach)
   - hiperkalcemia
   - hipokalcemia
   - hypomagnezemia
   - udar cieplny
   niedobór potasu niedrożność porażenny należy podać potas (najlepiej dożylnie)
   

4. ZABURZENIA ŻOŁĄDKOWE
   - zatkanie (ciało obce, przerost odźwiernika, ucisk z zewnątrz)
   - ostre zapalenie żołądka
   - przewlekłe zapalenie żołądka (zanikowe, przerostowe, powierzchowne)
   - pasożyty (Physaloptera spp., Ollukanus tricuspis)
   - zaburzenia motoryki żołądka
   - wrzód żołądka
   - polipy
   - nowotwór żołądka
   - ostre rozszerzenie żołądka
   - skręt żołądka tutaj są usiłowania wymiotów!!! - (będzie działanie tłoczni brzusznej, będzie toczenie piany)
   nie kładą się, na szeroko rozszerzonych nogach, toczą pianę, głowa w dół.
   skręt żył brak odpływu
   skręt tętnic - niecałkowity dopływa krew wciąż
   powiększenie śledziony !!! - nadmiar krwi (trzeba z niej wymasować krew) wymasować lub nastrzykać atropiną (najczęściej usuwa się śledzionę)
   Bardzo często u dogów (podkasany brzuch), sznaucerów
   (z wiekiem rozszerzenie żołądka - pasza łatwo fermentująca - np. kasza)
   

5. ZABURZENIA OKOLICY WPUSTU ŻOŁĄDKA
   - przepuklina rozrostowa roztworu przełyku, przeponowa, wgłobienie żołądkowo - przeponowe.
   

6. ZABURZENIA JELITA CIENKIEGO
   - pasożyty
   - zapalenie jelit różnego tła
   - zamknięcie światła jelita (ciało obce, nowotwór, wgłobienie)
   - rozsiany nowotwór ściany (lymphosarcoma) ściany jelit zgrubiałe (wycinek naciek jest w ścianie, a nie w śluzówce - nie przecinamy śluzówki)
   - grzybica
   - skręt jelit
   - porażenie jelita czczego (często z powodu hipokaliemii)
   u kotów niedobór potasu „modlący się kot” - osłabienie mięśni z niedoboru K.
   

7. ZABURZENIA JELITA GRUBEGO
   - zapalenie okrężnicy ( biegunki jelita grubego)
   - zaparcia
   - zespół okrężnicy drażliwej
   koty - podawanie parafiny będą się bronić (parafina płuca - zachłystowe zapalenie płuc)
   

8. SUBSTANCJE TOKSYCZNE
   - ołów
   - glikol etylenowy (jest słodki!) - np. płyny chłodnicze w samochodach
   wypicie glikolu etylenowego ostra niewydolność nerek ( nawet R.I.P)
   - inne (np. herbicydy, nawozy, metale ciężkie, detergenty)
   kot zjedzenie płatka lili nawet R.I.P
   

9. ZABURZENIA W JAMIE BRZUSZNEJ
   - zapalenie trzustki
   - syndrom Zollingera - Ellisona (gastrinoma)
   guz na trzustce wywodzący się z komórek żołądka produkuje gastrynę pobudzenie wydzielania HCl
   - zapalenie otrzewnej (łącznie z FIP)
   FIP ziarniniakowi zapalenie różnych narządów
   - zapalenie wątroby
   - zatkanie przewodów żółciowych
   - zapalenie tkanki tłuszczowej
   tłuszcz w całym ciele żółty
   powoduje uogólnioną bolesność
   przyczyna: żywienie zjełczałymi tłuszczami (brak antyutleniaczy - witaminy C; brak nienasyconych tłuszczy)
   - zapalenie prostaty
   - odmiedniczkowe zapalenie nerek
   - mocznica ostra i przewlekła
   - ropomacicze
   - nowotwory
   

10. ZABURZENIA NEUROLOGICZNE
    - czynniki psychogenne (np. strach, ból, stres, pobudzenie) może dojść do wymiotów lub do biegunki.
    (strach układ parasympatyczny biegunka)
    - choroba lokomocyjna
    - zmiany zapalne (np. na terenie przedsionka)
    - obrzęk (np. po urazie głowy)
    - padaczka różnego tła
    Padaczka - wymioty nie są typowym objawem, ale mogą się zdarzyć. Niektóre zwierzęta wymiotują tuż przed atakiem padaczki.
    - nowotwory
    

11. INNE PRZYCZYNY
    - nadczynność tarczycy u kotów
    trudne do zdiagnozowania wymioty bardzo uporczywe i trudne do zahamowania.
    Koty ruchliwe, mała masa ciała, powyżej 8 lat (zbadać hormony T4 !!!)
    - dilofilarioza u kotów.
    
    

Intensywne wymioty intensywne zaburzenie gospodarki wodno- elektrolitowej (na czele z jonami: Na, K, Cl) prowadzą z reguły do zasadowicy (czasem mogą prowadzić do kwasicy metabolicznej)

Skutki zależą od miejsca z którego pochodzą wymioty

Dlatego, że miejsce determinuje skład treści.

Jeśli głównym składnikiem w wymiocinie jest sok żołądkowy, który zawiera sód, chlor i wodór zasadowica metaboliczna.

Jon chlorkowy i wodorowy - wchłaniane są na początku dwunastnicy. Więc jeżeli wymioty występują dość drastycznie to te jony nie mają możliwości być wchłonięte. Jest bardzo gwałtowny ich ubytek, nie ma możliwości konserwacji tych wymiotów.

Mechanizm oszczędzania wody i sodu jest również upośledzony błędne koło.

Trzeba podać 10% NaCl i.v. około 1 ml/kg m.c. (można podać 0,5ml/kg i zobaczyć czy coś dało)

Z zasadowicą:

Na skutek wystąpienia zasadowicy dochodzi do pobudzenia mięśnia sercowego także dochodzi do pobudzenia nerwów przepony (przepona kurczy się w rytm serca).

”biją dwa serca” tzw. Pląsawica przepony (wynik zasadowicy po wymiotach)

POSTĘPOWANIE:

- trzeba odróżnić od dysfagii, dysfonii, regurgitacji, wilgotnego kaszlu, ulewania, achalazji przełyku.

- trzeba określić całkowity stan pacjenta:

• Stopień odwodnienia

• Stopień wyniszczenia

- trzeba przebadać wszystkie inne układy (! Nerki - ostra i przewlekła niewydolność)

Koty powyżej 8 roku życia badamy poziom hormonów tarczycy !!! (one mogą być przyczyną)

T₄ 20-60 nmol/l norma

Gdy wymioty występują szybko po jedzeniu:

• Niestrawność

• Nietolerancja pokarmowa

• Wynik stresu

• Przejedzenie (szczenięta!)

• Zapalenie błony śluzowej żołądka

• Przerostu odźwiernika na różnym tle

• Obecność ciała obcego w żołądku

Gdy 6-10 h po jedzeniu (z częściowo strawionym pokarmem):

• Zaburzenia motoryki żołądka (pojawiają się cyklicznie)

!!! określenie treści pH - ale trudno (niewykonalne)

Obecność żółci wskazuje zawsze na cofanie się treści pokarmowej z dwunastnicy (przy ciele obcym w jelitach, zapaleniu trzustki, wgłobienie jelit)

Obecność świeżej krwi (uszkodzenie błony śluzowej żołądka ! ):

• Ciało obce

• Nowotwory

• Sterydy i NASID (najczęściej!) owrzodzenie żołądka

Wymioty fusowate:

• Intensywne krwawienie do żołądka (a także czarny kał)

Kałowy zapach wymiocin wskazuje:

• Zapalenie otrzewnej

• Bakteryjny przerost jelit, który towarzyszy niskim niedrożnościom

• Niską niedrożność

!!! dokładne, palpacyjne badanie CAŁEJ jamy brzusznej
(! Pies z chorym kręgosłupem to samo - przy dyskopatii także napięcie mięśni brzucha!)

Sprawdzamy jaki jest stan jelit: czy jest płynna treść jelit i gaz ?

Płynna treść najczęściej niedrożność przewodu pokarmowego

Ostre krwotoczne zapalenie przewodu pokarmowego - parwowiroza.

Badając palpacyjnie jamę brzuszną, jelita w palce wchodzą „grudki” kał albo powiększone węzły chłonne (Chłoniak !!!, trzeba przebadać inne węzły chłonne)

Badanie rektalne można stwierdzić: krew, śluz i trzeba zbadać prostatę !

Powiększenie prostaty uciska na prostnicę (działa na zasadzie czopka) drażni jelito proste (prostnicę), pies zaczyna przeć

Jeśli krew w kale się utrzymuje badanie rektalne 2 razy dziennie

Badanie morfologiczne krwi:

• Ht stopień odwodnienia

• Rozkład krwinek białych

Eozynofilia obwodowa (10-15-20% eozynofili) - może sugerować alergię, zarobaczenie, zapalenie eozynofilowe kości (enostoza), eozynofilowe zapalenie mięśni / zanik mięśni skroniowych, żwaczowych

RTG - jama brzuszna

USG

Gastroskopia

Badania specjalistyczne:

- oznaczenie gastryny - przy gastrinomie (nowotwór z komórek okładzinowych żołądka; lokalizuje się na trzustce)

LECZENIE:

leczenie objawowe i podtrzymujące

- walczymy z odwodnieniem:
płyny:

60-80 ml/kg m.c. w ciągu 24h

Nie przekraczamy 80 ml/kg/doba

Jeśli trzeba więcej, trzeba rozłożyć na kilka dni gdyż zbyt duże obciążenie układu krążenia (obrzęk płuc! Obrzęk mózgu!)

Przy kardiomiopati lub niewydolności zastawki dwudzielnej:

Podajemy wolno płyny - 5-10 ml/kg m.c. / h (zmniejszamy ilość płynów)

leki przeciwwymiotne:

Nazwa	Miejsce działania	Dawka	Efekty uboczne
Atropina	Układ parasympatyczny	0,4 mg/kg i.m., s.c., co 8h	Tachykardia
Chloropromazyna (fenactil)	Ośrodek wymiotny	0,2-0,5 mg/kg i.m. co 8h	Spadek ciśnienia, sedacja
Prochlorpromazine	Ośrodek wymiotny	0,5 mg/kg i.m., s.c., czopek	Spadek ciśnienia, sedacja
Haloperidol	Ośrodek wymiotny	1-2 krople/kg co 12 h	j.w., nie stosować w chorobach wątroby
Dimenhydrinate (aviomarin)	Układ przedsionkowy	8 mg/kg p.o. co 8 h	Sedacja, polecany w chorobie lokomocyjnej
Diphenhydramine (benadryl)	Układ przedsionkowy	2-4 mg/kg p.o., i.m. co 8 h	Sedacja
Metoclopramid	Strefa wyzwalająca nerwy obwodowe	0,2-0,4 mg/kg p.o., s.c., i.m. co 6 h 2-4 mg/kg/ dobę we wlewie	Niepokój, zmiany zachowanie Nie stosować w niedrożności

Środki przeciw wymiotne stosowane najczęściej u psów i kotów

Miejsce działania	Nazwa chemiczna	Nazwa handlowa	Dawkowanie
Mięśnie gładkie żołądka i jelit	Atropina Propantheline Isporopamide	Atropina Pro-Banthnne Derbit	0,04 mg/kg co 8 h s.c. 0,25 kg co 8 h p.o. 0,2-1 mg/kg 12 p.o.
Aparat przedsionkowy	Dimenhydrinate Diphenhydramine Cyclizyne Trimethobenzamide	Aviomarin Vomex Benadryl Marezine Tigan	8 mg/kg 8h p.o. 4 mg/kg 8h i.m. 4 mg/kg 6h i.m. 3 mg/kg 8h i.m. lub per rectum
Ośrodek wymiotny	Chloropromazyna Triethylperazine Prochlorperazine Perphenazine Metopromazine Holopendol	Fenactil Torecan Trilagon Vogalene Halopendol	0,5 mg/kg 6 h i.m. 0,13-0,44 8 h i.m. lub per rectum 0,13 mg/kg 6 h i.m. 0,04 mg/kg 6 h i.m. 1 mg/kg p.o. dziennie 1-2 krople / 1 kg
Środki znieczulające błonę śluzową żołądka: Xylocaina Polocaina Kokaina Jodyna

Metoda hamowania wymiotów przy stosowaniu środków znieczulania błony śluzowej żołądka:

(np. przy parwowirozie są tak sile odruchy wymiotne, że problem jest z przyjęciem jakichkolwiek leków)

• Ksylokaina

• Lignokaina

W roztworze fizjologicznym, albo w glukozie (w 5ml) do żołądka znieczula śluzówkę hamowanie odruchu wymiotnego.

Łyżka wody + 2-3 krople jodu znieczulenie błony śluzowej żołądka

• Pochodne fenotiazyny:
  Hamuje odruch wymiotny na poziomie strefy wyzwalającej.
  Działanie uboczne: uspokojenie (ok), spadek ciśnienia krwi (źle) wstęp do ostrej niewydolności nerek.
  Wpierw trzeba nawodnić organizm !!!
  i.v./i.m.
  

• Metoklopramid:
  Blokuje strefę wyzwalającą.
  Lek z wyboru, przy wymiotach przy terapii przeciw nowotworowej.
  Poprawia perystaltykę jelit.
  T_1/2 60-90 min
  Podawać w wolnym, ciągłym wlewie kroplowym: 0,01-0,02 mg/kg m.c./1h
  

• Leki antyhistaminowe
  wymioty pochodzenia przedsionkowego
  Benadril
  przy chorobie lokomocyjnej (teraz: Cerenia)
  działa na nerw przedsionkowo-ślimakowy (blokuje go)
  

• Antycholinergiki (atropina i propantelina)
  - hamują skutecznie skurcze mięśni gładkich przewodu pokarmowego.
  Wymioty pochodzenia skurczowego u zwierząt raczej nie występują.

• Postępowanie dietetyczne:
  - bez jedzenia i bez picia
  - gdy brak wymiotów przez 24h można podać niewielką ilość wody
  - troszkę posolić
  - wskazane jest podawanie gastrolitu (pies nie wypije tego nawet na siłę - ohydny smak) - preparat ten jest dobry z punktu widzenia farmakologicznego
  - po kolejnych 24h jedzenie
  - jedzenie ma być łatwostrawne rozgotowany ryż
  

• Leczenie antybiotykami:
  - brak wskazań
  - ale wyjątek: zagrożenie posocznicą, u psów z parvowirozą, z leukopenią i z owrzodzeniem żołądka (szerokie spektrum działania).
  - np. podawanie tetracyklin - potrafi wywołać wymioty
  

• Środki osłaniające:
  - taninum albuminatum, sole bizmutu - mało efektywny więc nie polecane
  

• Środki zmniejszające sekrecję:
  - zahamowanie wytwarzania soku żołądkowego ważny element terapii przeciw wrzodowej (przerywamy błędne koło tworzenia się wrzodów)
  - przy wrzodach

TERAPIA OWRZODZENIA ŻOŁĄDKA

Przyczyny:

• Leki (głównie !!! NLPZ, sterydy)

• Wirusowe, bakteryjne zapalenie żołądka, jelit

• Inwazje pasożytnicze

• Refluks żołądkowo-jelitowy

• Zaburzenia neurologiczne, w tym dyskopatie

• Rozsiane krzepnięcie wewnątrznaczyniowe

• Zaleganie treści w żołądku

• Niewydolność nerek

• Niewydolność wątroby

• Ostre zapalenie trzustki

• Mastocytoma

• Syndrom Zollingera-Ellisona

Objawy:

• Wymioty, lub wymioty z żywą krwią, wymioty fusowate

• Zwierzęta zachowują się charakterystycznie - zwierzęta zamykają się w sobie zwinięte w kłębek, nieobecne, odmawiają jedzenia i picia, depresja

Terapia:

• Nie ma kwasów nie ma wrzodów

Leki stosowane w leczeniu owrzodzenia żołądka

Nazwa	Mechanizm działania	Dawka	Efekty uboczne
Wodorotlenek glinu (Alumag Alusal)	Neutralizowanie kwasu żołądkowego	0,5-1 ml/kg p.o. co 4 h	Zaparcie, zasadowica, efekt odbicia
Wodorotlenek magnezu (mleczko magnezowe)	j.w.	j.w.	Biegunka, zasadowica, zatrucie magnezem, efekt odbicia
Cymetydyna (Tagamet)	H2 -anatgonista	5 mg/kg p.o. co 6 h	Ginekomastia, spadek odporności komórkowej, nudności, zaparcie
Famotidine (Ulfamid)	j.w.	0,5 mg/kg Raz na dobę	Nudności, zaparcia, odczyny skórne, bradykardia
Ranitidine (Ranigast)	j.w.	2 mg/kg p.o., i.v., i.m., s.c., co 6 lub 8 h	j.w.
Misporostol (cytotec)	Analog PGE1	1-3 mcg/kg p.o. Co 6 lub 8 h	Wymioty, biegunka, poronienie, kolka
Omeprazol (Losec, Helicid, Polprazol)	Inhibitor pompy protonowej	0,7 mg/kg Raz na dobę	Hypergastrinemia
Sucralfate (Ancrusal, Verter?)	Powleka błonę śluzową, chroni przed działaniem kwasu	0,5-1 g p.o. Co 6 h	zaparcia

Antyacida:

• Neutralizuje już wydzielony kwas

• Redukują aktywność pepsyny

• Podnoszą aktywacji prostaglandyny

• uwalniają sole żółciowe

• Powlekają błonę śluzową żołądka

• Bezpieczne w stosowaniu, tanie

• ALE: „błędne koło” (czasem doprowadzają do błędnego koła

Leki antyhistaminowe (H₂ - antagoniści):

• Cymetydyna

• Zmniejsza o 50% wydzielanie żołądkowe (w dawce 5 mg/kg m.c.)

• Ranitydyna

• Mocniejsza (silniejsza) - dlatego 2 mg/kg m.c.

• Famotydyna

• Stosujemy tylko raz na dobę w dawce 0,5 mg/kg m.c.

Sukralfat:

• Środek powlekający błonę śluzową żołądka

• Wyjątkowe powinowadztwo do miejsca uszkodzonego

• 7x więcej niż w śluzówce zdrowej

• ALE!!! utrudnia wchłanianie innych leków

• 30-60 minut przed lub po (innych lekach)

Prostaglandyny:

• Drogi

• Stymuluje wydzielanie dwuwęglanów

• Hamuje wydzielanie kwasu

• Poprawia ukrwienie śluzówki żołądka (!!!)

• Stymuluje wydzielanie mucyny (śluzu żołądkowego)

• Bardzo polecany w owrzodzeniach powstałych po stosowaniu sterydów i niesterydowych leków przeciw zapalnych

Omeprazol:

• Polprazol - tańszy

• helicid - najtańczy

• efektywnie blokują pompę protonową zmniejsza sekrecję soku żołądkowego

• działa na komórki okładzinowe

• skuteczny w zespole Zollingera-Elisona

• zapalenie przełyku na tle refluksu

• w owrzodzeniach różnego stopnia

• Układ pokarmowy:

• Biegunki

Zespół przewlekłego zapalenia jelita u psów i kotów(IBD) przewlekła charakterystyczna biegunka z zaburzeniami motoryki przewodu pokarmowego i zaburzeniami wchłaniania wody i elektrolitów.

Główne przyczyny biegunki psów i kotów z jelita grubego:

PIES	KOT
- zapalenie ściany jelit zapalenie plazmocytarno-limfocytarne zapalenie eozynofilowe - limonpiektazja (?) - pasożyty jelitowe - nowotwory jelit - przerost bakteryjny - infekcje bakteryjne i grzybicze - zewnątrzwydzielnicza niewydolność trzustki	- zapalenie ściany jelit zapalenie plazmocytarne zapalenie limfocytarne zapalenie eozynofilowe - rozsiany nowotwór jelit - przerost bakeryjny - infekcje bakteryjne i wirusowe

Różnicowanie biegunek z jelita cienkiego i grubego

PARAMETR	JELITO CIENKIE	JELITO GRUBE
KAŁ
Ilość	Wyraźnie zwiększona	Normalna lub zwiększona
Śluz	Rzadko obecny	Częsty
Kał smolisty	Zdarza się	Brak
Hematochezia	Brak, ewentualnie w ostrym, krwotocznym zapaleniu jelit	Bardzo częsta
Tłusty stolec	Obecny przy wadliwym trawieniu lub wchłanianiu	Brak
Nie strawiony pokarm	Obecny przy zaburzeniach trawienia	Brak
Brawa	Różnorodna, np. brązowa, zielona, pomarańczowa, szara	Zwykle typowa
DEFEKACJA
Nagłe parcia	Brak, niekiedy w ostrej i bardzo nasilonej biegunce	Zwykle obecne
Bolesne parcia	Brak	Zwykle obecne
Częstość	2-3 razy częściej	3 i więcej razy częściej
Dyschezja	Brak	Obecna gdy proces dotyczy końcowego odcinka okrężnicy lub jelita prostego
OBJAWY DODTAKOWE
Utrata masy	Zespół złego trawienia i wchłaniania	Rzadko / ciężkie colitis, rozsiany nowotwór, grzybica układowa
Wymioty	Przy zapaleniu błony śluzowej	U 20-30% psów
Wzdęcia i kruczenia	Obecne	Brak
Nieprzyjemny oddech	+/-	Brak

Ilość kału

- jelito cienkie - rozwodniony (bardzo dużo objętościowo i bardzo płynne)
- jelito grube - ilość normalna lub nawet zmniejszona, czasem w ogóle nie ma kału (śluz !!!)

- prostnica opróżniona z kału, a zwierzę ciągle prze

Śluz - jelito grube jeden z punktów rozpoznania !

Kał smolisty - gdy krwawienie z górnych odcinków przewodu pokarmowego; jeśli proces tylko przy jelicie grubym to nie jest on obecny

Hematochezia - żywa krew w kale (przy biegunce z jelita grubego - smużki krwi)

Kał tłusty - przy jelicie grubym - nie

Nagłe parcia - cecha charakterystyczna przy biegunce z jelita grubego !

Częstość - większa przy jelicie grubym

Przyczyna biegunki z jelita grubego nie została zidentyfikowana - u psów. Uważa się, że czynników może być wiele.
Na pewno występuje jakaś komponenta układu biało krwinkowego:

- przewlekle zapalenie limfocytarno - plazmocytarne

- zapalenie jelita grubego eozynofilowe

- ziarniniakowe zapalenie okrężnicy

Przyczyną może być zarobaczenie, po odrobaczeniu, przed odrobaczeniem

PYTANIA PODSTAWOWE DO WŁAŚCICIELA:

1. Nasilenie biegunki - tygodnie, miesiące

2. Dieta - nadwrażliwość pokarmowa lub idiosynkrazja, zmiana diety, dostęp do odpadków. Biegunka trwa mimo postu, zmiany pokarmu a konsystencja kału.

3. Apetyt - normalny, zmniejszony, zwiększony lub żarłoczność, apetyt spaczony, koprofagia

4. Wygląd kału - ilość, barwa, krew, śluz, gaz

5. Częstość defekacji - ilość ponad normę. Epizody w domu, nagłe parcia

6. Wymioty - obecne czy nie; charakter, częstotliwość; związane z posiłkami

7. Bolesne parcia - obecne czy nie; przed, w czasie, po defekacji /opis/

8. Masa ciała i kondycja - wrażenie ogólne, ubytek masy ciała - ile?

9. Środowisko - poza domem, w domu; pies pracujący. Narażenie na infekcje pasożytnicze. Tresura, zmiana środowiska, podróż, nowe zwierzę, pozostawienie w hotelu itp.

*Psy potrafią reagować biegunką z jelita grubego na stres

EOZYNOFILOWE ZAPALENIE OKRĘŻNICY

- ostre lub przewlekłe

- przenosi się na cały przewód pokarmowy (jako gastroentheritis eosynophilica), wtedy nie tylko biegunka z jelita grubego, ale także z jelita cienkiego, która nam maskuje biegunkę z jelita grubego. Może także dojśc do wymiotów.

- U ludzi tło alergiczne - związane z dietą

- u psów i kotów tło alergiczne nie zostało potwierdzone

- Cecha charakterystyczna - obwodowa eozynofilia

-w badaniu morfologicznym: eozyno fila powyżej 10%

Eozynofilia:

- zarobaczenie

- eozynofilowe zapalenie kości, mięśni, mózgu

- sterydy

- alergie

Brak predylekcji rasowych i wiekowych.

Objawy: (biegunka z jelita grubego)

- częste parcia

- ale i wymioty

Cecha charakterystyczna - przy badaniu rektalnym bardzo wyraźne parcia.
+ zgrubienie błony śluzowej prostnicy

Rozpoznanie 100% po biopsji

Może wystąpić:

- anemia - średniego stopnia

- hypoalbuminemia

- immunoglobulina E - wzrost u ludzi (u psów i kotów, nie wiadomo)

Odcisk okolicy odbytu na szkiełku (zabarwić Giemzą) widać eozynofile (czerwone - eozynofile)

Dwa kierunki leczenia:

1. Dieta - hipoalergiczne (! Karm a z którą zwierzę miało jak najmniejszy kontakt)
   - w domu - takie z którym zwierze miało jak najmniejszy kontakt kurczak odpada !!! (dobra jest: jagnięcina, królik, konina); jako wypychacz ryż; twarogi też są dobre
   - lub karma gotowa

2. Immunosupresyjne
   - prednizolon - 1-2mg/kg m.c. 2x dziennie przez 4tygodnie

Leczenie nie może trwać krótko !!!

Potem można np. 1xdziennie, albo co 2gi dzień

Trzeba utrzymać dawkę sterydu które jest najmniejsza, a hamuje chorobę!

ZIARNINIAKOWE ZAPALENIE OKRĘŻNICY (choroba Krona u ludzi)

- charakterystyczna krwista i śluzowa biegunka, z silnymi parciami i ze zmniejszeniem masy ciała

- duże zmiany w końcowym odcinku prostnicy i na odbycie (tu też są przetoki)

Zgrubienie odbytu włożenie termometru sprawia ból

Badanie rekatlne - wręcz niemożliwe do przeprowadzenia

- pies robi bardzo cienkie kupy jak ołówek

Objawy są bardzo różne i zależą od nasilenia procesu

Przebieg łagodny lub ciężki

Psy chude -

Anemia, odwodnienie

Przy omacywaniu można wyczuć zgrubiałe fragmenty jelit (niektóre zgrubiałe inne fragmenty normalne)

Światło jelita grubego - zwężone

Rozpoznanie:

- Kolonoskopia - zmniejszenie elastyczności ściany jelita (jelito jest sztywne)

- biopsja

- Badanie kontrastowe RTG segmentowane zwężenie jelit

Postępowanie:

Gdy na niewielkim odcinku usunąć operacyjnie

Gdy rozleglejsze rozległe leczenie sterydami, metronidazolem, sulfosalazyną, azapriopryną i innymi. (dawkowanie tak samo jak przy chronicznym limfocytarno-plazmatycznym zapaleniem okrężnicy)

CHRONICZNE LIMFOCYTARNO - PLAZMATYCZNE ZAPALENIE OKRĘŻNICY U PSÓW:

Biegunka - charakter mieszany (dlatego trudna do zdiagnozowania), ale zawsze śluz !!!

Biegunka ta nie podlega konwencjonalnemu leczeniu, nie zmienia obrazu klinicznego

- kał krwisty ze śluzem

- defekacja częsta

- parcia napadowe

Badanie kliniczne:

- nic nie odbiega od normy

- psy nerwowe (czasem)

- czasem - zapalenie odbytu *

(*zapalenie odbytu latem u psów długowłosych złożenie jaj much larwy się namnażają wgryzają się pod skórę i drążą kanały pod skórą)

Rozpoznanie:

- bardzo trudne

- badanie histopatologiczne (wynik nie daje nam 100% odpowiedzi)

- badanie parazytologiczne

- posiew z kału i antybiogram

- wykluczyć nadwrażliwość pokarmową

- odcisk na szkiełku okolicy odbytu (zabarwić błękitem metylenowym)

- morfologia

- kolonoskopia

Postępowanie terapeutyczne: (wielokierunkowe!)

- odrobaczenie np. przy włosogłówce (3 kolejne dni - np. panacur)

- dieta 48h głodówki w procesie ostrym (gdy ma apetyt); przy przewlekłym gdy nie je - nie ma sensu robić głodówki.

- podawanie otrąb (włókno nierozpuszczalne) - prawidłowe formułowanie masy kałowej, zwiększenie objętości masy kałowej (włókno wiąże wodę)

- probiotyki - np. lakcid, zioła

- fruktooligosacharydy (biomos - preparat dla świń) - np. fruktooligosacharydy w bananach

- mieszanki (np. ziołowe)

Leczenie:

METRONIDAZOL:

• Lek pierwszego rzutu ! (lek z wyboru)

• Działanie przeciw bakteryjnie, na beztlenowce, przeciw pierwotniacze (działa na Giardie - na lambliozy)

• Może dawać objawy neurologiczne u kotów ze strony układu przedsionkowego

• Hamuje reakcje immunologiczna komórkową

• 10-20 mg/kg m.c. 2xdziennie 2-6 tygodni

SULFOSALAZYNA (selazopiryna):

• 5-amino-salicylanów

• Substancja aktywna powstaje pod wpływem bakterii kwas acetylosalicylowy

• Dawka 20-40 mg/kg m.c. 3x dziennie

• Czasem trzeba zwiększyć do 50 mg/kg m.c. 3xdziennie

• 4-6 tygodni

• Nie odstawiamy zmniejszamy dawki

STERYDY:

• Czasem pomagają, a czasem nie

• Dobry efekt przeciw zapalny więc stosujemy

• Encorton (z wyboru)
  1-2 mg/kg m.c. 4 tygodnie
  4 kolejne tygodnie połowa dawki, albo ta sama co 2gi dzień

AZAKRIOPRYNA (immulan)

• podawane same albo ze sterydem

• u PSA: sama 2mg/kg m.c.; ze sterydem: 1 mg/kg m.c. na dobę

• u KOTA: (nie została ustalona!!!) 0,3 mg/kg m.c. nie częściej niż co 48h

ANTYBIOTRYKI:

• tyrozyna
  i.m. / s.c. nie działa w przewodzie pokarmowym (tak się uważa) - lekarze praktykujący twierdzą, że działa
  p.o. działa w przewodzie pokarmowym; ale brak preparatu (są dla świń i dla kur; psy tego nie chcą jeść, bo jest strasznie gorzka)

• inne
  zwalczają bakterię z antygenem, ale nie samą chorobę

INNE PREPARATY WSPOMAGAJĄCE:

• loperamid - tańszy

• timodium - droższy

• 0,1-0,2 mg/kg m.c. 3x dziennie

• Poprawia segmentową kurczliwość jelit zwolnienie transportu mas

• Zmniejsza sekrecję dwunastnicy

• Zwiększa absorbcję soli i wody w jelicie

• Zwiększa napięcie zwieracza (lepsze utrzymanie kału w prostnicy)

BYDŁO

Wybrane zagadnienia z chorób układu pokarmowego zwierząt gospodarskich.

Choroby układu pokarmowego:

• Choroby jamy ustnej

• Choroby gruczołów ślinowych

• Choroby gardła

• Choroby przełyku

Pogłowie bydła w Polsce około 6 mln

Z tego choruje ogółem około 16,2%

Wśród zwierząt chorych (100%):

• 41,1 zapada na choroby zakaźne i inwazyjne zaś 58,9% na choroby niezakaźne

• Wśród zwierząt dotkniętych chorobami niezakaźnymi (100%) na choroby przewodu pokarmowego zapada około 46% populacji z której około 11% to choroby przedniego odcinka przewodu pokarmowego. Pytanie !!!

CHOROBY JAMY USTNEJ

Zapalenie błony śluzowej jamy ustnej:

• Nieżytowe - stan bardzo lekki

• Grudkowate

• Rzekomowłóknikowe

• Krupowe

• Krostowate

• Pęcherzykowe

• Wrzodziejące

• Martwicowe - najbardziej trudne do wyleczenia, najbardziej zawansowane

*zmiany martwicze na dziąsłach - zmiany białe ogniska o średnicy od kilku mm do 1 cm.

Zapaleniu błony śluzowej jamy ustnej towarzyszy niekiedy ropne zapalenie spojówki oka i ropna wydzielina.

Ogniska martwicze na brzusznej powierzchni języka pryz księgosuszu bydła.

Choroby gruczołów ślinowych:

• Zapalenie przyusznicy

• Zapalenie ślinianki podżuchwowej

• Zapalenie ślinianek podjęzykowych

Choroby gardła:

• Zapalenie nieżytowe

• Zapalenie grudkowate

• Zapalenie rzekomowłóknikowe

• Zapalenie ropne

• Zapalenie martwicowe

Choroby przełyku:

• Zatkanie bardzo częste

• Zapalenie

• 
  Kurcz

• 
  Porażenie

• Zwężenie

• Rozszerzenie

Przedwczesne wypadanie zębów u owcy. Wokół pozostałych zębów, szczególnie przy cęgach, występuje zanik dziąseł. Istnieje wiele przyczyn zakaźnych, żywieniowych w tym niedoboru mikroelementów i rozwojowych. Nie udało się dotychczas ustalić jedynej przyczyny schorzenia.

CHOROBY JAMY USTNEJ:

Zapalenie błony śluzowej jamy ustnej:

Stomatitis

Przyczyny:

• Pierwotne:
  - mechaniczne drażniący pokarm, ciała obce, ostre zęby, zmiana zębów, kamień nazębny, liście pokrzywy, rozwieracz szczęk;
  - chemiczne preparaty lecznicze, preparaty dezynfekcyjne, siarczan miedzi, benzol, dwusiarczek węgla, mleko z mastitis dla osesków od chorych krów;
  - toksyczne trucizny, wydzieliny mszyc u gąsienic, rośliny: (wilczomlecz, gorczyca, z rodziny jaskrowate), sole metali ciężkich (rtęć i ołów), środki ochrony roślin, dymy z zakładów fabrycznych;
  - mikrobiologiczne wirusy, priony, bakterie, grzyby - spleśniała pasza, rdza zbożowa i inne grzyby, roztocza paszowe;
  - termiczne gorące płyny, podczas pożarów (oparzenia).

• Wtórne: pytanie !!!
  - mocznica,
  -niedobór witamin i związków mineralnych (Wit A, cynk)
  - pryszczyca
  - choroba pęcherzowa
  - pęcherzykowe zapalenie błony śluzowej jamy ustnej
  - wyprysk pęcherzykowy świń
  - księgosusz
  - pomór małych przeżuwaczy
  - głowica
  - wirusowa biegunka bydła
  - brodawkowate zapalenie jamy ustnej bydła
  

Czynniki usposabiające:

• Zmniejszenie odporności miejscowej i ogólnej
  - okres przejściowy = okres okołoporodowy

• Niedożywienie
  - brak białka, energii w diecie

• Złe warunki utrzymania zwierząt.

Występowanie choroby:

• Choroba jest szeroko rozpowszechniona wśród wszystkich gatunków zwierząt na wszystkich kontynentach

• Największą liczbę zachorować obserwuje się w krajach tropikalnych

Ważniejsze źródła zakażenia:

• Zwierzęta chore

• Pasza

• Środowisko
  - dezynfekcja powinna być robiona co 6 miesięcy !

Przenoszenie choroby:

• Kontakt bezpośredni
  - im więcej zwierząt w stadzie tym większe prawdopodobieństwo zarażenia.

• Środowisko

Czynniki ryzyka:

• Zwierzęta młode

• Sezonowe wahania stężenia witamin i składników mineralnych w roślinności

• Niska zawartość białka w trawach

• Intensywne opady deszczu
  - zła pogoda, duże wahania temperatury zwierzęta źle to odczuwają
  Tężyczka pastwiskowa !

• Występowanie chorób zakaźnych przewodu pokarmowego na danym obszarze

• Niski poziom higieny żywienia i utrzymania

Skutki choroby:

• Obniżona produkcyjność zwierząt wywołana upośledzonym przyjmowaniem pokarmu

• Zwiększona podatność na zachorowania

• Kłopoty z rozrodem
  - może być wydłużony okres międzywycieleniowym, mniejsza wydajność mleczna, kłopoty z odchowem cieląt (problemy ekonomiczne)

Rozpoznanie różnicowe:

• Zaburzenia metaboliczne i zatrucia:
  - niedobór Zn
  - niedobór witaminy A
  - niestrawność kwaśna żwacza
  - niedokrwistość
  - mocznica
  - zatrucia rtęcią
  - ołowiem
  - środkami ochrony roślin
  - roślinami trującymi

• Choroby zakaźne:
  - pryszczyca
  - choroba pęcherzowa świń
  - pęcherzykowe zapalenie błony śluzowej jamy ustnej
  - wyprysk pęcherzowy u świń
  - księgosusz
  - pomór małych przeżuwaczy
  - głowica
  - wirusowa biegunka bydła (!!)
  - brodawkowate zapalenie błony śluzowej bydła

Patogeneza:

Czynnik etiologiczny rozszerzenie naczyń krwionośnych zwiększenie przepuszczalności naczyń włosowatych wysięk obrzęk inne objawy stanu zapalnego zapalenie nieżytowe lub pęcherzowe lub zakaźne grudkowate lub rzekomo krupowe lub krupowe lub wrzodziejące lub martwicowe.

Niekiedy trudno jest mówić o wyraźnej formie zapalenia ponieważ istnieją często formy pośrednie (przejściowe).

Objawy kliniczne:

• Zaburzenia w przyjmowaniu pokarmu

• Wychudzenie

• Ślinotok przy zachowawczym apetycie

• Powrotne przeżuwanie

• Pragnienie zachowane

• Zaczerwienienie błony śluzowej jamy ustnej (ograniczone lub rozlane)

• Obrzęk błony śluzowej, bolesność błony śluzowej

• Przerost brodawek nitkowatych (owłosiony język)

• Zaleganie treści pokarmowej w jamie ustnej (resztki karmy + złuszczony nabłonek)

• Przykra woń

• Powiększenie węzłów chłonnych

• Przy braku powikłań gorączka nie występuje

• Owrzodzenie poniżej zębów siecznych oraz na wargach (u koni częściej, u bydła - rzadko)

*Rozległe stany zapalne na terenie błon śluzowych głowy towarzyszące głowicy.

*Nieżytom błony śluzowej jamy ustnej towarzyszy często także nieżyt błony śluzowej nosa czego objawem może być intensywna wydzielina.

Badania dodatkowe:

• W ostrej fazie choroby może wystąpić leukocytoza

• Badania mikrobiologiczne wymazów z miejsc chorobowo zmienionych lub płynu pochodzącego z pęcherzyków wraz z antybiotykogramem

• Badanie serologiczne: OA, OWD, immunodyfuzja żelu agarazowego (?), test ELISA
  - badania serologiczne teraz są podstawową metoda badawczą przy chorobach zakaźnych (głównie test ELISA)
  

• Badania w kierunku identyfikacji wirusa:
  - mikroskopia elektronowa
  - metoda immunofluorescencyjna
  - metoda radioimmunologiczna
  - metoda hodowlana
  - metoda biologiczna

• Badania anatomo-patologiczne:
  ocena anatomo-patologiczna zmian chorobowych zlokalizowanych na błonie śluzowej jamy ustnej:
  * nieżytowe zapalenie błony śluzowej lub inne
  * zgrubienie
  * brodawkowate wybujałości
  * obrzęk i zaczerwienienie
  * wysięk surowiczy
  * ropny lub złogi włóknika
  * nadżerki lub guzki
  * ubytki błony śluzowej

• Ocena histopatologiczna materiału chorobowo zmienionego:

Leczenie:

• Leczenie miejscowe

• Leczenie ogólne

• Leczenie wspomagające

Zasady leczenia:

• Usuniecie przyczyn choroby

• Zastosowanie w żywieniu diety pełnowartościowej

• Częste podawanie wody do picia co powoduje usuniecie resztek karmy z jamy ustnej

Leczenie miejscowe:

Płukanie jamu ustnej wodą (1-3 razy dziennie) zawierającą:

• 0,01% nadmanganian potasowy

• 0,1% Vagothyl

• 2% kwas borowy

• 1-2% siarczan miedzi

• 2% boraks

• 1% kwas solny

• 1% zawiesiny sulfonamidu w glicerolu

• 3% ocet

• 2% chlorek sodu

• 1% woda utleniona

• Napary roślinne (rumianek, szałwia)

w przypadku wystąpienia nadżerek lub owrzodzeń stosujemy:

• Pędzlowanie nalewką jodową z gliceryną lub roztworem rywanolu

• Pędzlowanie preparatem Dentosept (3x dziennie)

Leczenie ogólne:

• Antybiotyki (i.m. lub s.c.) - kilkakrotnie w ciągu tygodnia

• Sulfonamidy (i.v.)

• W przypadku grzybic - nystatyna

Leczenie wspomagające:

• Witamina A (i.m., s.c.)
  bydło: 150 000 - 600 000 j.m.
  cielęta: 50 000- 150 000 j.m.

• Witamina C (i.m.)
  bydło: 0,5-1,5g

• Witamina PP (i.m.)
  bydło: 0,5-1,5 g

• Calcium borogluconatum (i.v., i.m.)
  bydło 250-750 ml

• Muc osa compositum ad us. Vet. (roztwór do iniekcji)
  bydło (s.c., i.m.)5-10ml

Nekrobaciloza jamy ustnej

Aktynobaciloza

Chorobę wywołuje Actinobacillus ligniersi. Przebieg choroby może wynosić od kilku miesięcy do kilku lat. Objawy kliniczne zależą …

Wrzodziejące zapalenie błony śluzowej jamy ustnej

Stomatitis ulcerosa

Objawy kliniczne:

• Zmiany lokalizują się najczęściej wokół siekaczy, rzadziej wokół zębów trzonowych, i w szparach międzyrębnych

• Dziąsła są obrzękłe, zaczerwienione, bolesne łatwo krwawiące o zabarwieniu ciemno lub sino czerwonym

• Po kilku dniach tworzą się gnilne, maziste, złogi, o zabarwieniu zielono-żółtym

• Po oddzieleniu się martwej tkanki wokół zębów powstają zlewające się wrzody o barwie szarej
  

• Chwiejność zębów

• Owrzodzenia pojawiają się na wargach i policzkach

• Martwica kości szczękowej

• Nieprzyjemna woń wydobywająca się z jamy ustnej

• Ślinotok

• Wydobywająca się krew wraz z cuchnącymi strzępkami tkanek

• Obrzęk węzłów chłonnych podżuchwowych

• Utrudnione żucie

*pęcherze i nadżerki widoczne na języku krowy dotkniętej pryszczycą

Leczenie:

• Poza leczeniem miejscowym, trzeba zastosować leczenie ogólne (antybiotyk, sulfonamidy A,S)

Grudkowate zapalenie błony śluzowej jamy ustnej

Stomatitis papulosa

Objawy kliniczne:

• Okres wylęgania choroby wynosi ok. 14 dni

• Guzki na wargach, podniebieniu twardym i miękkim, języku, policzkach, w okolicy otworów nosowych

• Zlewanie się guzków

• Czerwona obwódka wokół guzków

• Tworzenie się zagłębień

• Martwica guzków
  

• Strupy na skórze w pobliżu warg

• Wychudzenie zwierząt

• Nieprzyjemna woń z jamy ustnej

• Zaburzenia w łaknieniu i przeżuwaniu

• Lekki ślinotok

• Niewielki wyciek ropny z oczu

*pęcherzykowe zapalenie błony śluzowej jamy ustnej oraz występujące nadżerki
* pęcherzykowe zapalenie błony śluzowej skóry i błony śluzowej jamy ustnej

Jagnięta często łzawią przy niedoborze selenu !!!

CHOROBY ŚLINIANEK:

Zapalenie ślinianek podżuchwowych

Sialoadenitis submandibularis

Objawy kliniczne:

• Ucisk na przewód wyprowadzający - ciepły i bolesny obrzęk wyczuwalny po stronie wewnętrznej lub od tyłu kąta żuchwy

• Głowa wyciągnięta ku przodowi

• Przy zapaleniu jednostronnym głowa nieco przechylona na bok

• Może niekiedy prowadzić do powstania czopa ropnego zlokalizowanego na dnie jamy ustnej
  

• Obok języka lub pod nim może wystąpić chełbocąca, obrzmiała, wydłużona i bolesna torbiel zastoinowa dochodząca do wielkości jaja gęsiego

• Obniżony apetyt

• Trudności w przeżuwaniu

• Ślinotok

• Może dojść do zropienia oraz częściowej martwicy tkanki gruczołowej

• Może dojść do przebicia się ropnia do wewnątrz jamy ustnej lub rzadziej przez skórę na zewnątrz

Występowanie choroby:

• Wszystkie kraje świata

• Obszary o niskiej kulturze rolnej

Źródło choroby:

• Kontakt bezpośredni

• Czynniki środowiskowe

Czynniki ryzyka:

• Niska zawartość w paszy białka, składników mineralnych i witamin
  (! Witamina: A, E, selen, cynk, wapń)
  stres oksydacyjny sprzyja powstawaniu chorób

• Zła jakość paszy

• Niski poziom higieny żywienia

• Nagle wprowadzenie zwierząt w nowe środowisko

Skutki choroby:

• Okresowa eliminacja zwierząt z użytkowania

• Obniżona produkcyjność zwierząt

• Okresowe zmniejszenie walorów estetycznych zwierząt

Rozpoznanie różnicowe:

• Promienica

• Białaczka

• Ropnie

• Choroby nowotworowe

• Zapalenie przyusznicy

• Nieżytowe zapalenie worków powietrznych u koni (KONIE)

Leczenie:

• Izolacja zwierząt chorych

• Karma miękka półpłynna

• Po nakarmieniu podawać wodę do picia

• Środki odkażające wraz z wodą do picia:
  kwas solny, octowy - 10ml/wiadro wody (bydło raczej chętnie pije)
  1% roztwór wodny Biovalu (bydło niechętnie pije - wtedy należy minimum 3 x dziennie płukać zmiany chorobowe)
  

• Przepłukiwanie gardła 3% roztworem wody utlenionej, 0,1% KMnO₄ oraz od 1 do 10 g KJ w roztworze wodnym, napary roślinne (rumianek, szałwia)

• „Napar z dobrego siana” stosuje się też do okładów na gruczoł mlekowy

• Zapobieganie odwodnieniu przez podawanie płynów elektrolitowych dożylnie lub dootrzewnowo
  

• Preparaty bodźcowe (Biotropina)

• Antybiotyki lub sulfonamidy
  i.m. bo chcemy aby było przedłużone działanie

• Okłady początkowo zimne, a następnie rozgrzewające

• Rozpylanie do gardła środków odkażających

• Inhalacje ze środków odkażających (preparaty jodowe)
  

• Naświetlanie miejsc chorobowo zmienionych promieniami podczerwieni

• Pędzlowanie błony śluzowej gardła preparatami odkażającymi (Preparaty jodowe, 0,5% azotan srebra, 2-5% chlorek cynku)

• Leczenie wspomagające przy pomocy witaminy C, z grupy B, A, preparatów wapniowych - Calcium borogluconatum

Zapobieganie:

• Zapewnienie zwierzętom dobrego dobrostanu

• Zapewnienie dobre jakości paszy i wody

• Właściwe żywienie

• Unikanie stresów w tym oksydacyjnego

• Unikanie niskiej temperatury, przeciągów i deszczy

• Przestrzeganie zasad epidemiologicznych

Zapalenie ślinianek podjęzykowych

Sialoadenitis sublinqualis

Objawy kliniczne:

• Ślinianki leżą po obu stronach języka na dnie jamy ustnej i poszczególne zraziki nie mają wspólnego przewodu wyprowadzającego

• Każdy zrazik gruczołowy oddzielnie wpada do jamy ustnej

• Z tego powodu proces chorobowy najczęściej obejmuje pojedyncze zraziki a nie cały narząd
  

• Zapalenie najczęściej występuje z zapaleniem przyusznicy lub ślinianki podżuchwowej

• Ślinienie się

• Obrzęk dana jamy ustnej oraz krtani

• Wypchnięcie chorobowo zmienionych zrazików ku górze
  

• Ropienie zrazików

• Pękanie zrazików

• Powstają ubytki tkankowe głębokości około 1cm

CHOROBY PRZEŁYKU:

Zatkanie przełyku

Obstructio oesophagi

Jest to częściowa lub całkowita jago niedrożność powstająca na skutek zatrzymania się w nim niedostatecznie rozdrobnionej karmy lub ciał obcych.

Występowanie:

• Wszystkie gatunki zwierząt

• Najczęściej u przeżuwaczy

• W okresie jesiennym (jabłka!)
  

Przyczyny:

• Fizjologiczne:
  - niedokładne żucie
  - szybkie połykanie
  - nadmierna pobudliwość, nerwowa
  - nadmierna skłonność do skurczów mięśniówki
  - czynnościowe zwężenie przełyku
  - głodzenie

• Patologiczne:
  - zmiany anatomiczne (zwężenie lub rozszerzenie przełyku)

• Mechaniczne:
  - okopowe: ziemniaki, brukiew, rzepa
  - owoce: jabłka, gruszki
  - inne ciała obce: drut, drewno, kamienie, kości, ości
  - połknięcie źle wprowadzonego zgłębnika
  - przedostanie się z żołądka kul włosowych (bardzo rzadkie, ale możliwe)

• Pooperacyjne:
  - narkoza obniżająca pobudliwość nerwów przełyku.

Czynniki usposabiające:

• Czynniki osobnicze

• Czynniki rasowe predysponujące do zadławienia

Czynniki ryzyka:

• Gatunek zwierząt (przeżuwacze)

• Pora roku (jesień)

• Niska kultura rolna (niski poziom wiedzy rolnika)

Patogeneza:

Zatkanie ucisk na ścianę przełyku podrażnienie receptorów skurcze mięśniówki niedokrwienie niedożywienie tkanek (nerwów) bolesność martwica

Objawy kliniczne:

• Choroba pojawia się nagle podczas przyjmowania pokarmu

• Rodzaj objawów klinicznych i ich nasilenie zależy od stopnia niedrożności przełyku
  

• Wzdęcie żwacza

• Wyraźny niepokój

• Ruchy połykania

• Krztuszenie się

• Ślinotok

• Ograniczone zgrubienie szyi

• Wyciąganie głowy do przodu i ku dołowi

• Wysuwanie języka

• Okresowy kaszel

• Zaprzestanie przyjmowania paszy i wody

• Zachłystowe zapalenie płuc (gdy na siłę podajemy wodę)

Skutki choroby:

• Starty spowodowanie śmiercią zwierzęcia

• Straty spowodowane kosztami leczenia

• Straty spowodowanie koniecznością skierowania zwierząt do uboju i niską ceną pozyskiwanego mięsa.

Badania dodatkowe:

• Endoskopia

• RTG

• Chirurgia diagnostyczna

• Badania mikrobiologiczne materiału pobranego z miejsc objętych stanem zapalnym

Ogólnie rzadko stosowane są jakiekolwiek badania dodatkowe w tym przypadku.

Rozpoznanie różnicowe:

• Choroby przełyku: kurcz przełyku, zwężenie, rozszerzenie !

• Wścieklizna !!!

• Ostre wzdęcie żwacza

• Porażenie opuszkowe

• Zatrucie jadem kiełbasianym

• Zapalenie mózgu u rdzenia kręgowego

• Zatrucie ołowiem i białaczka (forma kliniczna białaczki bardzo rzadko spotykana, występuja głównie formy subkliniczne)

Rokowanie:

• Jest pomyślne w przypadku szybko i dobrze udzielonej pomocy lekarsko-weterynaryjnej

• Niepomyślne gdy pomoc lekarsko-wet jest udzielona zbut późno lub w sposób nieprawidłowy

Usunięcie gazów:

Trokarowanie

• Podanie (dożwaczowo) środków zmniejszających napięcie powierzchniowej i działających przeciw procesom fermentacyjnym (silitympakon, tympachol, alkohol etylowy, oleje, antybiotyki)

• Środki rozkurczające mięśnie przełyku: biovetalgin (i.v. lub i.m.) bydło 20-50 ml, cielęta 5-15 ml

Usunięcie ciała obcego:

• Sondą

• Manualnie

• Poprzez masarz przełyku z próbą przesunięcia ...

W przebiegu perforacji przełyku:

• zabieg chirurgiczny

• antybiotyki, sulfonamidy

• środki wspomagające

• witamina A, C , z grupy B

• calcium borogluconatum

WNIOSKI:

1. Choroby przedniego odcinka przewodu pokarmowego stanowią ważny problem w patologii zwierząt gospodarskich

2. Największy odsetek stanowią stany zapalne oraz zatkania przełyku

3. Leczenie jest na ogół skuteczne zwłaszcza wcześnie rozpoczęte i z wykorzystaniem właściwych środków leczniczych.

WYBRANE CHOROBY PRZEDŻOŁĄDKÓW:

1. Choroby żwacza

2. Choroby czepca

3. Choroby ksiąg

Żwacz czepiec księgi trawieniec jelita

Charakterystyka występowania chorób przewodu pokarmowego bydła: (!!! Pytanie)

• Zapalenie jamy ustnej - 1,0%

• Zapalenie gardła - 0,4%

• Zatkanie przełyku - 1,0%

• Zapalenie przełyku - 0,2%

• Kurcz przełyku - 0,1%

• Porażenie przełyku - 0,1%

• Zwężenie przełyku - 0,1%

• Rozszerzenie przełyku - 0,1%
  Razem: 3,0%
  

• Atonia przedżołądków - 5,0%

• Niestrawność kwaśna - 11,0%

• Niestrawność zasadowa - 26,0%

• Przeładowanie żwacza - 7,0%

• Ostre wzdęcie żwacza - 14,0%

• Przewlekłe wzdęcie żwacza - 9,0%

• Zatkanie ksiąg - 3%

• Urazowe zapalenie czepca - 2%

• Urazowe zapalenie czepca i worka osierdziowego - 2%

• Przemieszczenie i skręt trawieńca - 6,0%

• Wrzody trawieńca - 3,0%

• Rozlane aseptyczne zapalenie tworzywa racic (ochwat) - 2,0%

• Zespół Hoflunda - 2,0%
  Razem: 92,0%
  

• Zapalenie jelit - 5%

Choroby przewodu pokarmowego
(Diseases of the alimentary tract):

• Niestrawność (indigestion)
  - niestrawność kwaśna
  - niestrawność zasadowa

• Przeładowanie żwacza (impast? rumen)

• Ostre wzdęcie żwacza (acute ruminal tympany)

• Atonia przedżołądków (atonia of forestomachs)

• Zatkanie ksiąg (impast oma sum)

• Urazowe zapalenie czepca i otrzewnej (traumatic reticuloperitonitis)

• Rogowacenie żwacza (ruminal parakeratosis)

• Zespół Hoflunda (Hoflund's … )

• Przemieszczenie i skręt trawieńca (abomasum dislocation and distortion)

• Wrzód trawieńca (ulcer abomasum)

Choroby przedżołądków:

• Choroby przedżołądków bydła w praktyce zaliczane są do najczęściej występujących

• Jednak różnorodność przyczyn wywołujących oraz różnicowana lokalizacja zmiana chorobowych nie zawsze powodują powstawanie swoistych objawów klinicznych

• Dlatego, gdy rozpoznanie stawiamy jedynie na podstawie objawów klinicznych, takich jak: „utrata apetytu czy zaburzenia motoryki” to wówczas schorzenia takie określamy wspólnym mianem niestrawności

• Przykładowe objawy kliniczne, są wspólne dla bardzo wielu jednostek chorobowych
  

• Jest to więc rozpoznawanie symptomatyczne, które nie daje informacji co do lokalizacji schorzenia

• W następnym okresie, gdy rozpoczęto poznawać lepiej mechanizmy powstawania schorzeń, starano się dokonać ich podziału
  

• Wyodrębniono niestrawność pierwotną i wtórną (!!!pytanie)

• Niestrawność pierwotna, to schorzenie którego przyczyna znajduje się w przedżołądkach

• Niestrawność wtórna jest schorzeniem, którego przyczyna leży poza przedżołądkami

• Niestrawność pierwotną możemy podzielić na pierwotną urazową i pierwotną nieurazową.

• Niestrawność pierwotna nieurazowa bywa najczęściej wywoływana przez błędy żywieniowe i rzadziej jest następstwem schorzeń samych przedżołądków

• Niestrawność nieurazową dzielimy na trzy grupy:
  - niestrawność z przeładowania żwacza ostra i przewlekła
  - wzdęcie ostre i przewlekłe z uwzględnieniem wzdęcia pienistego i drobnobańkowego lub drobno i grubobańkowego
  - niestrawność bez przeładowania żwacza ostra i przewlekła

• Niestrawności wtórne występują rzadziej niż pierwotne i są następstwem choroby głównej i dotyczą pojedynczych zwierząt w stadzie

• Niestrawności wtórne towarzyszą ketozie praz innym chorobom przemiany materii, okresu okołoporodowego, pasożytniczym, zapaleniu płuc, listeriozie, bradsotowi i wielu innym.

W rozpoznawaniu tych chorób niezwykle ważne jest oglądanie z każdej strony. Oglądanie przeżuwacza od tyłu na zarys jamy brzusznej. (!!!pytanie)

• W normie - dwa lekko zapadnięte doły słabiznowe

• Wypełniona lewa słabizna - uwypuklenie wzdęcie gazowe

• Powiększenie przesunięte na całą lewą stronę, aż ku dołowi wzdęcie drobnobańkowe

• „za dziesięć piąta” zespół Hoflunda; przypomina wysoką ciążę. Powiększenie żwacza po prawej stronie + cała lewa strona

• Powiększona dolna część jamy brzusznej nagromadzenie wody

• Cała jama brzuszna ? porażenie jelit

• Powiększenie lewej i prawej słabizny gaz w jamie brzusznej

• Przemieszczenie trawieńca (prawostronne 10%, lewostronne 90%)

• Uwypuklona prawa dolna część brzucha, tak jak wysoka ciąża przeładowanie trawieńca
  

CHOROBY ŻWACZA:

Wzdęcie żwacza

(meteorismus ruminatorum - tympania ruminatorum)

Wzdęcie żwacza, jest to powiększenie się objętości żwacza i czepca na skutek nagłego nagromadzenia się gazów.

Choroba powstaje na ogół po przyjęciu znacznej ilości pasz łatwo ulegających procesowi fermentacji, np. lucerny, koniczyny, grochu, rzepaku, soi, ziemniaków, wysłodków, melasy, wywaru, młóta, pasz zwiędłych zbieranych podczas deszczu, zmrożonych, zgrzanych, pasz treściwych wzbogaconych koncentratami białkowymi.

Przyczyny choroby:

• Czynniki żywieniowe:
  - ilość zjadanej paszy
  - jakość paszy
  - sposób żywienia

• Czynniki fizjologiczne i anatomiczne
  - sprawność mięśniówki żwacza
  - nieprawidłowości anatomiczne

• Choroby
  - schorzenia przełyku
  - zrosty w jamie brzusznej
  - powiększenie węzłów chłonnych krezkowych i śródpiersiowych
  - bąblowica
  - uszkodzenie nerwu błędnego

• Zatrucia:
  - cyjanowodór
  - roślinne: szalej jadowity, ziemowit jesienny, tytoń, pleśnie

Czynniki sprzyjające występowaniu choroby:

• Zbyt szybkie przyjmowanie pokarmu

• Pasza nadmiernie rozdrobniona

• Znaczna zawartość w paszy roślin porażających żwacz

Występowanie choroby:

• Zwierzęta o żołądku wielokomorowym

• Zwierzęta domowe (w miarę często), rzadziej dzikie

• Wszystkie kontynenty

Czynniki ryzyka:

• Wypas zwierząt na pierwszej, wiosennej, bujnej trawie, pokrytej rosą

• Podawanie pasz pokrytych szronem, zamarzniętych

Skutki choroby:

• Straty finansowe spowodowane upadkowością zwierząt

• Wydatki związane z leczeniem zwierząt

• Możliwość wystąpienia powikłań (zwłaszcza przy trokarowaniu - przy błędach)

Patogeneza:

• Wytwarzanie się gazu w półpłynnej treści żwacza

• Nadmierne wytwarzanie się gazu

• Zbyt wolne usuwanie gazu na zewnątrz

• Zmiana właściwości fizyko-chemicznych treści żwacza

• Treść pokarmowa spieniona, przesycona drobnymi pęcherzykami
  

• Czynniki niezbędne do powstawania wyżej opisanej treści pokarmowej:
  - niskie napięcie powierzchowne
  - podwyższona lepkość
  - ruch treści pokarmowej
  - procesy te są przyśpieszone przez obecne w paszy: saponiny, białko roślinne i mucyny oraz drobnoustroje
  

• Rozciąganie ściany żwacza i czepca

• Powiększenie żwacza i czepca

• Utrudnione oddychanie, krążenie i praca serca

• Przesycenie krwi CO₂

• Hamowanie na drodze nerwowej czynności ruchowej żwacza, przede wszystkim odbijania
  

Teorie powstawania wzdęć: (!!! Pytanie)

• Wyssman i Dirchofer
  Zbyt szybkie powstawanie gazów

• Jacobson
  Mechaniczne zaczopowanie przez szybko zjadaną paszę

• Colle
  Pasza zbyt miękka, słabo drażniąca ścianę żwacza. Brak wystarczającej ilości skurczów żwacza, upośledzających odbijanie.

• Ferguson
  Czynnik alergiczny zawarty w paszy wywołuje skurcz wpustu żwacza, co utrudnia dobijanie.

• Quin
  Zaburzenia w składzie mikroflory żwacza.

• Evans
  Hydroliza glikozydów roślin motylkowych, a szczególnie koniczyny powoduje powstawanie cyjanowodoru (a ten prowadzi do powstania wzdęć)

• Olson i wspólnicy
  Saponiny (np. z lucerny, mające silną zdolność wytwarzania piany)

• Linert (!!!)
  Obecność w ślinie fosfataz, a następnie w treści żwacza ma związek z powstawaniem wzdęć. Źródłem fosfataz mogą być rośliny motylkowe, gdyż zawierają dużo arsenu, będącego aktywatorem tych enzymów.

Rodzaje wzdęć:

• Pierwotne

• Wtórne

• Ostre

• Przewlekłe

• Pieniste

Objawy kliniczne:

• Niepokój

• Wygięty grzbiet

• Oglądanie się na boki

• Powiększenie się objętości brzucha (strona lewa, górna)

• Wzrost napięcia powłok brzusznych

• Wysklepienie lewego dołu głodowego (czasami ponad linię grzbietu)

• Odgłos wypukowy zajawny z metalicznym podźwiękiem

Szmery pracy żwacza zanikają (trzaski):

• Duszność i sinica

• Silne wypełnienie żył

• Tętno przyśpieszone

• Tętno słabe, niewyczuwalne

• Praca serca nieregularna

• Silne poty

• Trwożliwe spojrzenia

• Chwianie się

• Upadek na siemię

• Drgawki

• Śmierć

Zmiany anatomopatologiczne:

Sekcję robimy, gdyż krowy często są ubezpieczone i właściciele ubiegają się o odszkodowania.

• Nadmierne wypełnienie żwacza treścią pokarmową z domieszką gazu

• Pęknięcie żwacza

• Pęknięcie przepony
  może dojść do tego w wyniku bardzo silnego naporu na przeponę i żwacz przemieszcza się na teren klatki piersiowej

• Silny zastój żylny krwi w płucach

• Niedokrwienie uciskowe wątroby

• Niedokrwienie uciskowe śledziony

• Wybroczyny pod błoną śluzową żwacza

Rozpoznanie różnicowe:

• Przeładowanie żwacza

• Atonia przedżołądków

• Zapalenie przedżołądków

• Zatkanie przełyku

• Syndrom Hoflunda

• Rozszerzenie trawieńca z przemieszczeniem w lewo

• Niestrawność

• Choroby centralnego układu nerwowego
  np. przy wściekliźnie lub BSE może wystąpić wzdęcie żwacza

• Zaawansowana ciąża

• Zapalenie otrzewnej

• Wodobrzusze

• Choroby zakaźne:
  wąglik
  szelestnica
  tężec

Badania dodatkowe:

• Zastosowanie diagnostyczne zgłębnika

• Badanie treści żwacza

• Badanie endoskopowe

Rokowanie:

• W przypadku wzdęć, którym towarzyszą intoksykacje - ostrożnie lub niepomyślne.
  gdy zwierzę leży - przeważnie rokują niepomyślnie

Leczenie:

Zasady ogólne:

• Zwierzęta, które znajdują się w pozycji leżącej, nie rokujące nadziei na wyleczenie kieruje się do uboju (przy zwierzęciu które leży, mięso może nie być dobrej jakości = niższa cena).

W pozostałych przypadkach:

• Opróżnić żwacz z gazów

• Obniżyć napięcie powierzchniowe pęcherzyków gazu (preparaty silikonowe)

• Zwiększyć napięcie powierzchniowe płynów, doprowadzające do wypierania pęcherzyków gazu i ich pękania

• Zmniejszyć powstawanie gazu przy pomocy preparatów obniżających aktywność i liczbę drobnoustrojów
  (raczej nie poleca się podawania bydłu antybiotyków)

• Zwiększyć ilość wytwarzanej śliny

• Doprowadzić do poprawy pracy żwacza przez masaż i przepędzanie (odbijanie gazów)
  

• Ułatwienie wydostawania się gazów ze żwacza przez ustawienie zwierzęcia podczas sondowania przodem wyżej oraz przez przepędzanie

• Wykonanie rumenotomii

• W przypadku często powtarzających się wzdęć u tego samego zwierzęcia należy rozważyć ulokowanie stałej kaniuli do worka grzbietowego żwacza

Stosowane preparaty lecznicze:

Leki wiążące gazy:

• Magnesium oxydatum
  niedobór magnezu tężyczka pastwiskowa !!!

• Węgiel drzewny z niewielkim dodatkiem tiosiarczanu sodu

Leki ograniczające fermentację:

• Bioval - od 30 do 50 ml

• Kreolina - od 10 do 20 ml

• Kwas salicylowy - od 25 do 75 ml

• Rumetol - ½ flakonu

• Formalina - 50 ml

• Tympachol - 1 flakon !

• Alkohol etylowy - do 250 ml (na krowę) !

• Antybiotyki (rzadko się stosuje)

Środki zwiększające napięcie powierzchniowe:

• Olej parafinowy - od 05, do 1 l !

• Olejek terpentynowy - od 30 do 60 dla krów; 5 - 15 ml dla owiec

• Oleje roślinne i tłuszcze zwierzęce podawanie w stanie naturalnym lub w emulsji. Emulsję można podać do żwacza, rozpylić na pastwisko lub skropić paszę

• Nafta naftalenowa i wysoko spolimeryzowane związki krzemiany

Środki obniżające napięcie powierzchniowe:

• Preparaty silikonowe

Środki osłaniające błonę śluzową:

• Kleik z siemienia lnianego

Zapobieganie:

• Zwierzęta stopniowo przyzwyczajając do zmiany żywienia

• Zwierząt głodnych nie wypuszczać na pastwisko (podawać wpierw słomę i wodę)

• Unikać wypasu zwierząt na mokrych pastwiskach

• W rejonach o częstym występowaniu wzdęć podawać zwierzętom profilaktycznie olej parafinowy lub dokonywać oprysku pastwisk lub suchej paszy specjalnymi emulsjami.

CHOROBY CZEPCA:

Urazowe zapalenie czepce i otrzewnej

(Reticuloperitonitis traumatica)

Jest to przerwanie ściany czepca przez połknięte, ostre ciało obce powodujące miejscowe zapalenia czepca oraz otrzewnej.

Etiologia:

• Pojedyncze ciała obce:
  - metalowe
  - drewno
  - z tworzyw sztucznych

• Ciała obce znajdujące się w paszy:
  - metalowe
  - z tworzyw sztucznych

Czynniki sprzyjające występowanie choroby:

• Fizjologiczny odruch oblizywania i połykania dostępnych przedmiotów

• Szybkie, łapczywe zjadanie pokarmu

• Predyspozycje gatunkowe i indywidualne. Najczęściej występuje u bydła, a także kóz, owiec i bawołów.

• Budowa anatomiczna przewodu pokarmowego

• II-ga połowa ciąży, porób, wzdęcia, skoki, transport

Czynniki ryzyka:

• Obecność ciał obcych w zadawanej paszy (pasza treściwa, objętościowa, okopowe)

• Obecność ciał obcych na pastwiskach

• Wiek zwierząt:
  - bydło 2 - 9 lat
  - krowy 4 - 7 lat

• Niewielkie gospodarstwa hodowlane

• Pora roku (najczęściej od grudnia do maja)

Występowanie:

• Przeżuwacze

• Wszystkie kraje

• Schorzeniu ulega od 10 do 15 % bydła ze schorzeniami przedżołądków

Skutki choroby:

• Straty finansowe spowodowane upadkowością zwierząt

• Utrata produkcji spowodowana chorobą

• Wydatki poniesione na leczenie zwierząt (w tym na zabiegi chirurgiczne - rumenotomia)

• Powikłania

Patogeneza:

• Połknięcie ciała obcego

• Opadanie ciała obcego na dno przedsionka żwacza

• Opadania e ciała obcego bezpośrednio do czepca

• Zaleganie ciała obcego na dnie czepca

• Przebijanie listewki błony śluzowej czepca

• Unieruchomienie ciała obcego

• Wbijanie się ciała obcego w ścianę czepca

• Miejscowy stan zapalny (reticulitis traumatica Simple)

• Zgrubienie błony śluzowej

• Stan zapalny sięga błony surowiczej

• Może dojść do samowyleczenia

• Dalsze uczynnienie procesu chorobowego

• Przebicie ściany czepca

• Rozszerzenie stanu zapalnego na błonę surowiczą czepca

• Ciało obce

• Zapalenie otrzewnej:
  - przepona
  - serce
  - wątroba
  - płuca
  - inne narządy

• Odczyn zapalny w narządzie wewnętrznym

• Ogniska ropne z przerzutami

• Zrosty łącznotkankowe

• Upośledzenie funku przewodu pokarmowego:
  - wpływ mechaniczny
  - zaburzenia w przewodzeniu nerwu błędnego

• Śmierć lub chroniczna ropowica z tendencją do przerzutów

Objawy kliniczne: (pytanie !!! charakterystyczne objawy wymienione i jaka choroba)

• Okres rozwoju choroby od kilku dni do kilku miesięcy

• Utrata apetytu (zmienny)

• Zahamowanie przeżuwania (nieregularne, powolne)

• Kęsy z trudem wydostają się z przedżołądków

• Nieznaczne, przerywane wzdęcia

• Mierne wypełnienie żwacza treścią pokarmową

• Ruchy żwacza rzadsze i słabsze, niemiarowe

• Szmery świszczące i huczące

• Oddawanie kału rzadsze z domieszką krwi

• Bóle samoistne lub wywołane sztucznie

• Uderzenia kończynami o brzuch oraz rogami

• Niespokojne podnoszenie głowy

• Kręcenie się zwierzęcia

• Zgrzytanie zębami

• Powłoki brzuszne napięte

• Przykurcz fałdu kolanowego

• Bolesne postękiwania zwłaszcza podczas wydechu, kładzeniu się u wstawaniu, jedzeniu i piciu

• Zwierzę stoi z wyciągniętą głową, wyprostowaną szyją, grzbietem nieznacznie wygiętym

• Kończyny ustawione od tułowia (!)

• Chód drepczący ostrożny

• Silne wypełnienie żyły jarzmowej (!)

• Utrata wydajności mlecznej

• Zgrubienie ściany czepca

Zmiany ananatomopatologiczne:

• Ubytki błony śluzowej czepca

• Ograniczone ropienie

• Blizny lub bliznowate zagłębienia

• Zapalenie czepca

• Zapalenie przepony

• Włóknikowe zrosty

• Obecność ciał obcych

• Zapalenie otrzewnej

• Zapalenie osierdzia

• Płyn w worku osierdziowym

• Zrosty łącznotkankowe na nasierdziu

• Obecność ropni przerzutowych

• Skrwawienia do przedżołądków

Powikłania: (pytanie!!!)

• Przebicie przepony

• Zapalenie worka osierdziowego

• Zapalenie mięśnia sercowego

• Zapalenie wątroby

• Zapalenie śledziony

• Ropnie narządowe

Rozpoznanie różnicowe:

• Zapalenie płuc

• Ketoza

• Niestrawność pierwotna

• Porażenie nerwu błędnego

• Zespół Hoflunda

• Przemieszczenie trawieńca

• Zapalenie pęcherza moczowego

• Schorzenia ksiąg

• Białaczka

Badania dodatkowe:

• Próby bólowe:
  - sprowadzanie zwierzęcia po równi pochyłej
  - próba łokciowa
  - wykonywanie nagłych skrętów
  - próba Ruegga
  - próba Wisłockiego
  - próba Goetzego
  - próba Kalschmidta
  - próba Wiliamsa

• Badanie rentgenowskie (znaczenie ograniczone)

• Badania hematologiczne:
  - leukocytoza
  - neutrofilia z przesunięciem obrazu w lewo
  - zmniejszenie liczby eozynofilów i limfocytów

Rokowanie:

Uzależnione jest od przebiegu choroby oraz czasy trwania. Na początku choroby, przy braku powikłań - pomyślne. W pozostałych przypadkach złe.

Leczenie:

• Chore zwierzę należy ustawić przodem wyżej (3 - 8 tyg)

• Głodówka (1 - 3 dni)

• 2 - 5 l. /dziennie/ 3 - 4 razy/ ciepły kleik z płatków owsianych lub siemię lniane / przez 1 - 2 tyg

• Przez następne 2 tyg siano w ilościach narastających

• Antybiotyki lub sulfonamidy (ogólnie, dootrzewnowo, doustnie)

• Wprowadzenie magnesu

Gdy w ciągu kilku dni (2 - 5 dni) nie nastąpi wyraźna poprawa:

• Wykonujemy rumenotomię

Zapobieganie:

• Czystość paszy i pastwisk

• Eliminacja drutu z opakowań

• Nie przeznaczać na pastwiska terenów po rozbiórkach

• Wprowadzić rutynowe profilaktyczne podawanie luźnych magnesów

• Okresowe oczyszczanie czepca soną magnetyczną

CHOROBY ŻWACZA:

Niestrawność zasadowa

Zasadowica żwacza

Alkaloidoza żwacza

(alkalosis ingestae ruminis)

Niestrawność zasadowa, jest to schorzenie występujące u przeżuwaczy wywołane powstałymi w żwaczu produktami rozpadu substancji białkowych I związków azotowych niebiałkowych

Choroba charakteryzuje się wzrostem pH treści żwacza na skutek wzmożonej produkcji i gromadzenia się amoniaku w treści pokarmowej

Przyczyny choroby:

• Jednostronne podawanie pasz zawierających nadmiar białka lub powyżej 1% mocznika

• Niedobór węglowodanów i pasz włóknistych

• Nadmierna ilość w paszy drobnoustrojów patogennych (E.coli, B.proteus)

• Zanieczyszczenie pasz jej produktami rozpadu gnilnego

• Pasza zapiaszczona, brudna, nadgniła

• Pojenie wodą nie odpowiadającą wymogom sanitarnym

• Głodzenie zwierząt

• Niedożywienie zwierząt przed i po porodzie

• Biegunka u zwierząt młodych

• Skarmianie późno skoszonego siana

Objawy kliniczne:

Ogólne:

• Pojawiają się po około 1 h od wystąpienia zmian w metabolizmie treści żwacza

• Zanik apetytu

• Posmutnienie

• Temperatura wewnętrzna ciała lekko podniesiona

• Wzrok osłupiały

Ze strony układu pokarmowego:

• Parcie na kał

• Kał wodnisty

• Wzdęcie żwacza

• Wymioty (u bydła rzadko, jak już to u świń)

• Zachowanie lub upośledzenie ruchów, przeżuwania i odbijania gazów

Ze strony układu nerwowego:

• Niepokój

• Drżenie włóknikowe mięśni szkieletowych

• Zwiększona pobudliwość oraz skurcze tężcowe

• Zwierzęta leżą na kończynach wyciągniętych i wyprostowanych w stawach

Ze strony układu wydalniczego:

• Parcie na mocz, który łatwo się pieni i jest oddawany w dużych ilościach

• Niekiedy może pojawić się zatrzymanie moczu

Ze strony układu sercowo - naczyniowego:

• Wzmocnienie tonów serca

• Arytmia

• Zastój żylny

• Tętno łatwo wyczuwalne

Ze strony układu oddechowego:

• Oddechy nasilają się

• Po pewnym czasie dochodzi do zwolnienia oddechów

• Do zejścia śmiertelnego w ciężkich przypadkach może dojść po około 6 -7 h

• W lżejszych przypadkach może dojść do samoistnego wyzdrowienia

Formy choroby:

1. Forma ostra
   pH zwykle wynosi 7,8 - 8,0
   Powstaje najczęściej z powodu źle zbilansowanego stosunku azotowo - energetycznego

2. Forma przewlekła
   pH zwykle wynosi 8,0 - 9,0
   Powstaje najczęściej z powodu występowania procesów gnilnych w przedżołądkach

Rozpoznanie różnicowe:

• Kwasica żwacza

• Niestrawności wtórne wynikające z uprzednio występujących chorób zakaźnych

• Skręt trawieńca

• Choroby jelit

Leczenie:

• Należy doprowadzić do normy środowisko przedżołądków
  6% kwas octowy lub mlekowy w ilości 0,5 l /wiadro wody

• Stosować dożylne wlewy glukozy, preparatów wapniowych i magnezowych

• W stanach ostrych stosować antybiotyki per os (tetracykliny, streptomycyna), witaminę C dożylnie lub dożwaczowo

• W przypadku zatrucia mocznikiem, podaje my duże ilości (ok. 40 l) wody do picia oraz witaminę C - 50 g

• W schorzeniach z powikłaniami i wystąpieniu zaburzeń ogólnych, należy przeprowadzić kompleksowe leczenie farmakologiczne

• Można podawać zgłębnikiem rzadką treść żwacza, pochodzącą od krów zdrowych, krowom chorym

• Środki nasercowe: strofantyna 3 - 6 mg, deslanosid lub dogoxin w 20 - 40 % glukozie dożylnej

• 10 -20 % roztwór metioniny 0,1 ml/kg masy ciała lub glutaminian argininy w dawce jednorazowej 10 -20 g w 5 l wody redestylowanej

• ACTH - 100 j

• Witaminy z grupy B (B1,B2, B6)

• Bykahepar, bioruminans

• Alkohol etylenowy - …

KONIE

Choroby układu pokarmowego koni.

Choroby dotyczące przewodu (układu) pokarmowego.

Morzysko

Kolka

(prawdziwe / rzekome)

Morzysko = kolka według właścicieli każda choroba przewodu pokarmowego.

Jest to zespół objawów bólowych ze strony jamy brzusznej (tam jest nie tylko przewód pokarmowy, ale także nerki, układ rozrodczy itp.)

Prawdziwe morzyska / kolki pochodzące z przewodu pokarmowego.

Rzekome morzyska / kolki pochodzące „spoza” przewodu pokarmowego.

Układ pokarmowy to także wątroba i trzustka !

Wywiad:

• Zmiany diety
  Zmiana sposobu żywienia - na przykład przejście z żywienia jesienno-zimowym na żywienie pastwiskowe (większy udział paszy zielonej) to prowokuje układ pokarmowy do troszkę innej pracy. Przy zbyt gwałtownym przestawieniem kończy się biegunką (nie jest to coś „strasznego” / dziwnego).
  Trzeba powoli przestawić zwierzę na „nową” / inną paszę.

• Dostępność wody do picia
  Niektóre konie, które są przyzwyczajone do jednego rodzaju pojenia. Np. gdy konie dostają wodę non-stop (poidła), gdy nagle zostanie odcięta woda może dojść do zatkania przewodu pokarmowego (odwodnienie maksymalne kału zatkanie).

• Bezpieczeństwo wypasu
  Konie raczej niechętnie zjadają rzeczy „niejadalne” (inaczej niż bydło). Trzeba wiedzieć, czy teren na którym konie się wypasają jest „czysty”. Częściej zjedzenie czegoś niejadalnego zdarza się u źrebiąt (chociaż one raczej łapią i wypluwają). Jak już się zdarzy zjedzenie czegoś „niejadalnego” to raczej przypadkiem

• Odrobaczenia
  Tu ważniejsza jest świadomość obsługi stajni / pensjonatu, a nie pojedynczego konia. Powinno się po odrobaczeniu zostawić w stajni na kilka - kilkanaście godzin (albo na małym pastwisku) chodzi o to, że zanim preparat zacznie działać mija czas (wystarcza 48h). Potem należy posprzątać boks, lub taki wybieg na którym był ten koń (posprzątać kupy).
  W ten sposób minimalizujemy możliwości zarażenia innych.
  Są konie które odrobacza się konie 2 razy w roku (w pierwszym roku opieki nad koniem przez 5 kolejnych dni podajemy fenbendazol - wiosenne odrobaczenie). Wiosenne odrobaczenie nicienie (fenbendazol na słupkowce małe).
  Zaś odrobaczenie jesienne trzeba zrobić preparatem, który unieszkodliwi larwy gzów (iwermektyna, moksydektyna, trichlorform)
  Po takim pierwszym roku wystarczy odrobaczyć 3 razy w roku.
  Najlepiej kiedy odrobacza się całą stajnie.
  Źrebaki: odrobaczenie matki w ostatnim trymestrze (iwermektyna), w pierwszym miesiącu razem z matką dostaje pastę (z … lub pyrantelem). Potem do 6 miesiąca życia odrobacza się raz w miesiącu.
  * Kiedyś podawano buraki jako odrobaczenie jedyne co dają buraki, to łatwiej jest znaleźć jaja pasożytów w kale.
  *** Trzeba wykluczyć najprostsze rzeczy wykluczyć robale (5 dni pod rząd fenbendazol)

• Wcześniejsze choroby
  Problemy z uzębieniem.
  Czy koń mocno sportowy ? często mógł mieć robione badania krwi. Ważne czy ma podniesiony poziom bilirubiny. To jest sygnał, że z żywieniem konia był problem.
  Za trawienie poprawne paszy energetycznej odpowiada wątroba.
  Wątroba jest nadaktywna (przy podwyższonej bilirubinie) tak naprawdę można to wyregulować za pomocą karmienia (ważne pory karmienia itp.)
  Czy to jest koń z kłopotami ortopedycznymi ?
  Przewód pokarmowy koni stojących w boksie non-stop działa całkowicie inaczej. One nie dostają w ogóle paszy treściwej.
  Przy jakimkolwiek wysiłku dochodzi do masażu jamy brzusznej łatwiejsze trawienie.
  
  Każdy lek wpływa na przewód pokarmowy.
  NSAID to najczęściej kończy się zapaleniem błony śluzowej przewodu pokarmowego (EGUS - syndrom choroby wrzodowej u konia). Kończy się to owrzodzeniami błony śluzowej żołądka, dwunastnicy, jelit grubych.
  Leczenie choroby wrzodowej przedniego odcinek pokarmowego dieta (przy której żołądek ma pracę zwiększenie ilości paszy objętościowej) + preparaty ograniczające wydzielanie kwasu żołądkowe (ranitydyna, …, omeprazol).
  To pomaga na przedni odcinek przewodu pokarmowego, ale nie na jelita grube. Jelito grube bardzo długo się goi.
  Gdy stosowaliśmy atropinę nawet podawane krople do worka spojówkowego mają działanie ogólnoustrojowe.
  Do 4 - 6 miesiąca można podawać preparaty antybiotykowe drogą doustną. Zwykle zarezerwowane dla zakażeń Rhodococcus equi. Źrebaka traktujemy jak zwierzę wszystko / mięsożerne. Żołądek takiego konia działa inaczej jak u konia dorosłego (działa jak każdy innych żołądek ssaka w tym wieku).
  W 6 miesiącu zwierzak jest odsadzany, powinien już jeść jak dorosły koń (siano / trawa itp.). dlatego w tym wieku nie powinno podawać się już antybiotyków doustnie.
  Enterogast (antybiotyk + sulfonamid) czasem stosowany p.o. przy niektórych niedrożnościach. Jest stosowany 1 - 2 razy doprowadza on do zniszczenia części flory bakteryjnej (przy ograniczonej perystaltyce bakterie mogą fermentować dlatego część trzeba zabić)

• Czy koń był leczony ?
  Właściciel myśli, że chcemy od razu wskazać kogoś kto źle przeprowadził leczenie.
  Różnie wykonywane są zabiegi - często zabiegi dokonywane są nie tylko przez lekarza, ale i właściciela czy stajennych.
  Lekarz ma świadomość podawania jakiejś dawki danego leku u danego konia. Zaś ktoś (np. stajenny) mógł podać więcej dlatego musimy wiedzieć: kto podał? Co podał? Kiedy podał? I ile?
  Trzeba uświadomić właścicielowi, że nasze rozpoznanie może się nie pokryć z poprzednim rozpoznaniem (stan mógł się zmienić od tego czasu).
  Czy był badany rektalnie ? (u źrebiąt i kuców - nie zawsze da się przeprowadzić to badanie). U dużych koni na którymś etapie musi dojść do tego badania. Jeśli jesteśmy kolejnym lekarzem, musimy sprawdzić w jakim stanie jest prostnica mogło dojść do przerwania / rozerwania prostnicy i stąd mogą być objawy bólowe

• Inne zwierzęta z grupy
  Jeśli inne zwierzęta mają podobne objawy możliwe, że doszło do jakiejś choroby zakaźnej.

Objawy kliniczne:

• Brak apetytu / dysfagia / ograniczenie spożycia
  Niektóre konie mogą zacząć obgryzać deski w boksie, drągi odgraniczające pastwiska.
  Można dawać na wybiegi choinki zabawa (odwraca to uwagę od innych „zabaw”)
  Koń umierający ma odruch spożywania pokarmu. Jest to chęć spożywania pokarmu, ale jest to chęć nieprzemyślana, odruchowa, instynktowna

• Świadomość (depresja, podniecenie)
  1. Etap po ataku bólu wpadają w letarg, zachowują się depresyjnie. Dochodzi do momentu uspokojenia, ale nie wykazują one wtedy aktywności.
  2. Etap atak bólu nadaktywny. Nie daje się złapać, niespokojny, aż do zjawiska „podniecenia”. Trzeba wtedy uważać, bo często może być niebezpieczne przebywanie z takim zwierzęciem na małej powierzchni. W skrajnych przypadkach może dojść do agresji skierowanej na siebie (kopanie, obgryzanie boków itp.) lub skierowana na nas.

• Oddawanie kału (częstotliwość, regularność, objętość, konsystencja)
  Koń normalnie oddaje kał kilka razu dziennie.
  Jeśli mają większy % paszy treściwej kał rzadziej. Jeśli koń na wybiegu kał częściej i luźniejszy.
  Niektórzy właściciele stajni stosują sianokiszonki do karmienia koni (! Musi być wolna od bakterii musi być taka sianokiszonka w szczelnym opakowaniu)

Ból:

• Niepokój (pobudzenie ruchowe)

• Oglądanie się na boki

• Tarzanie się

Objawy ostre i ciężkie czy niskiego stopnia i niewyraźne, ból ciągły czy przerywany?

Koń przyjmuje pozycje ulgowe.

• Kon przyjmuje pozycję „siedzącego psa” - przy rozszerzeniu żołądka

• „Kołami do góry” przy skręcie, przemieszczeniu okrężnicy.
  Gdy się kładzie nogami do góry („koła do góry”) odciąża to krezkę zmniejszenie bólu. Na przykład po jakichś operacjach konie w miękkim boksie kładą się i w ten sposób odpoczywają (bo nie boli).

Im dalej od żołądka tym objawy bólowe mogą być mniej intensywne.

• Żołądek - wczesne i ostre objawy - do 1h

• Jelito cienkie - kilka godzin

• Jelito grube - do 24h

• Jelito ślepe - kilka dni tygodni

Ale każdy w inny sposób odbiera objawy bólowe i inaczej na nie reaguje. Jest to sprawa indywidualna.

Po jakim czasie ten ból nawraca?

• Sama choroba może być źródłem powstawania bólu, ale przerywanego jelito grube (perystaltyka powolna; ból narasta i przerwa)

• Gdy użyliśmy leki przeciwbólowe (metamizol po 4 h przestaje działać) także przerywamy objawy bólowe.
  Ważne jest czy ból wraca i czy jest tak samo mocny?

• Ból ciągły przy wtórnym rozszerzeniu żołądka (treść się cofa !)
  Założenie sondy może trzeba odbarczyć.

Przy zakładaniu sondy: sprawdzamy czy żołądek się nie przeładował i czy nie chce mu się siku (bo dużo płynów dostaje). Niektóre konie nie chcą się wysiusiać w poskromie, lub przy człowieku. Czasem trzeba go wpuścić na 5 minut do boksu.

Badanie kliniczne:

• Tętno (częstotliwość, regularność, jakość)
  W ostrych przypadkach bada się nawet co pół godziny. Ważne aby porównać ilość tętna z uderzeniami serca. Jeśli koń się odwodni zmniejszenie objętości krwi krążącej (tętno brakujące !!! im więcej tętna brakującego tym gorzej).
  Odwodnienie sprawdzamy dodatkowo na fałdzie skórnym i czasie wypełnienia kapilar.

• Liczba oddechów

• Temperatura

Dzięki tym podstawowym badaniom + badanie śluzówek możemy zakwalifikować pacjenta! (grupa wysokiego bądź niskiego ryzyka)

• Barwa śluzówek
  Ważne czy widać jakieś wybroczyny! Pokazuje sposób krążenia krwi na etapie małych naczyń krwionośnych, zarówno w błonach śluzowych, na skórze (?), ale także w narządach wewnętrznych.

• Wilgotność

• Czas wypełnienia kapilar

Jeśli czas pozwala:

Badanie jamy ustnej: stan uzębienia, podniebienie

• Łykawe konie.
  Na przykład deformacje przy koniach łykawych (nawet może dojść do rozrostu podniebienia twardego, robi się taka „poducha” jak u bydła). Konie łykawe inaczej ścierają zęby (i dużo mocniej niż zwykle).
  Trzeba ogólnie przeciwdziałać łykawości, trzeba takiego konia zająć. Robimy mu „dom dla wariatów” „bez klamek”, bez żadnych wystających elementów, bez żłobu, bez poidła itp.
  Można wstawić drugie zwierzę do boksu, np. kozę, króliki itp. (ale zwierzę musi być psychicznie przygotowane i musi dać sobie wprowadzić inne zwierzę i nie zabić go)
  Wieszanie różnego rodzaju piłek itp.
  Łykawki: metalowa i skórzana (skórzana łagodniejsza). Łykawe zdejmuje się na porę karmienia i na czas jazdy / pracy.
  Łykacze połykają powietrze, a potem odbijają je (bekają ).
  Wyprowadzenie deformacji zębów, podniebienia itp. można do tego doprowadzić u młodych koni.
  Stonie wtajemniczenia łykacza:
  - początkujący - opiera się o coś, i źle starte zęby
  - zaawansowany - domu bez klamek, zacznie się opierać o własny nadgarstek
  - master - bez podparcia jakiegokolwiek, tak się wyćwiczy, że zawsze sobie poradzi (wtedy może „łykawka” pomoże)

• Złamanie zęba
  Może dojść do zapalenia zębodołu, ropnia wierzchołkowego. Taki koń na początku sam zrezygnuje z jedzenia owsa (bo musi dokładnie przeżuć), siano będzie przeżuwał bardzo ostrożnie, zaś trawa jest miękka.
  Okolica żłobu właściciel powie, albo znajdziemy, że w okolicy żłobu będą zbite / niestrawione kulki siana (przeżuwa, formuje zwitek i wypluwa go). A także gdy zjada owies może dojść do tego, że w kale są całe ziarna owsa (całe ziarna owsa w kale mogą znaleźć się też, gdy koń je bardzo łapczywie wtedy można albo a) gnieść owiec - iście na łatwiznę; b) wkładamy do żłobu duże kamienie (takie których koń nie weźmie w zęby i nie wyrzuci) - w ten sposób będzie „wybierał” ziarenka owsa.

• Patenty zakładane do gęby u konia - jakieś dziwne wędzidła itp.
  Często u koni skokowych, zwłaszcza jakiś nadpobudliwych, trudnych. Problem, że właściciel / trener nie chcą się przyznać co było założone.
  W tym przypadku, po 6h koń trafił do kliniki z rozciętym językiem (2/3 języka odcięte). Można było albo uciąć cały język, albo kombinować (trzeba było odciąć po 1mm z każdej strony martwej tkanki, potem zaszyte - monofilamentem wchłanianym).

• Porażenie języka gdy, źle wyjmiemy język - na bok koń pociągnie i może dojść do porażenia języka

Skrócone badanie klatki piersiowej i jamy brzusznej:

• Osłuchiwanie klatki piersiowej, typ oddychania, objawy duszności, praca tłoczni brzusznej.
  Im niższe problemy mniejsze prawdopodobieństwo wystąpienia objawów duszności.
  Zaś np. problemy z żołądkiem widoczne objawy duszności. Ucisk na przeponę. Trzeba założyć sondę do żołądka, żeby

Dokładne osłuchanie jamy brzusznej

• Nie można brzucha osłuchiwać chaotycznie. 4 punkty stałe: lewy / prawy guz biodrowy i lewy / prawy fałd kolanowy. Trzeba w miarę długo słuchać. Najdłużej słuchamy przy prawym guzie biodrowym (jelito ślepe !!!).

Założenie zgłębnika nosowo - żołądkowego

• Gdy słyszymy pluskanie napięcie ściany (jest tam gaz)
  Ratuje życie przy rozszerzeniu żołądka !!!

Badanie rektalne

• Bez tego badania nie ma mowy o postawieniu rozpoznania, nawet wstępnego.
  (Przy sprawach sądowych - sprawa przegrana dla lekarza jeśli nie założył sondy i nie zbadał takiego konia rektalnie !)

Wynik badania sekcyjnego konia z pękniętym żołądkiem

• Pęknięcie żołądka (otwór kilkadziesiąt centymetrów) to tak jak zbyt mocno napompowany balonik, jak pęka robi się duża dziura. Treść pokarmowa wyrzucona do jamy otrzewnej (na terenie jamy otrzewnej dużo zachyłków, chłonie toksyny całą swoją powierzchnią). Po kilku minutach zwierzę się uspokaja, a następnie dochodzi do wstrząsu.

• Rokowanie: złe. Pacjent umiera

Badania dodatkowe:

• Morfologia krwi (hematokryt, liczba krwinek białych)
  hematokryt stopień odwodnienia. Trzeba odnieść wartość hematokrytu do białka całkowitego. Gdy jest niedokrwistość, hematokryt może być w normie pomimo odwodnienia.
  liczba krwinek białych przy stanach ostrych parametr ten nie będzie się zmieniał. Ale ważne przy przewlekłych morzyskach.

• Badanie biochemiczne krwi (stężenie białka całkowitego, fibrynogen)
  fibrynogen nie każde laboratorium chce oznaczać ten parametr

• Płyn z jamy otrzewnej (cytologia, pH, włóknik, cząstki pokarmu)
  ważna barwa !
  Wylewy krwawe u wynaczynienia - przyczyna obecności krwi w płynie pobranym z jamy otrzewnej. płyn podbarwiony na czerwono / brunatno-czerwono
  płyn zmieniony zapalnie:
  Zdarza się, że w ciągu 30 min - 1 h od pobrania zaczyna krzepnąć. Widzimy, że pojawiają się kłaczki, jakiś obłoczek. Na dnie jakaś warstwa stała.
  W pobranym płynie …

Płyn w jamie otrzewnej - norma:

• Klarowny, jasny słomkowy

• Białko poniżej 2,5 g/l

• Do 5000 komórek/1 ml

• Nie krzepnie

• Mała ilość (kilka ml)

Gdy pacjent przeżyje operację:

• Zrosty pooperacyjne - możliwa przyczyna nawrotów objawów morzyska.

Badanie kału na obecność:

• Pasożytów

• Piasku

• Posiewy bakteriologiczne (tlenowe i beztlenowe)

• Obecność krwi utajonej (?)

Badania dodatkowe:

• Endoskopia
  Są też wideo endoskopy (ale poza zasięgiem finansowym). Średnica nawet 0,5 cm (inne endoskopy min 7-8 mm, zwykle 1 cm średnicy)

• Radiografia - 60 - 90 (150) kV, 30 - 15 mA
  Początkowy układ pokarmowy (przełyk)

• Ultrasonografia (2 - 5 i 5 - 7,5 MHz)
  Ważna anatomia okolica lewej nerki, ujście ślepo-okrężnicze.
  2 - 5 MHz przez powłoki brzuszne
  5 - 7,5 MHz per rectum obraz bardziej precyzyjny

• Laparoskopia (?)
  

Próba obciążeniowa glukozą (podawanie doustne)

Pobrania krwi:

• T - 0 początek badania

• T - 1 po 30 min

• T - 2 po 60 min

• T - 3 po 90 min

• T - 4 po 120 min

• T - 5 po 180 min

• T - 6 po 240 min

Podaje się 1 g cukru na kg m.c. Ten test stosuje się u zwierząt które chudną. Sprawdzamy czy wchłanianie cukru z przewodu pokarmowego jest prawidłowe.

Do 2 h poziom glukozy we krwi nam rośnie, a następnie organizm zaczyna sobie z tym radzić, i poziom spada.

Biopsja wątroby:

• Bilirubina górna granica 1,5/1,9.

• Biopsja wątroby jest dość niebezpieczna. Musimy wiedzieć jaka jest zdolność takiego pacjenta do zahamowania krwawienia.

• Powinno wykonać się 2 - 3 wkłucia i pobrania

• Po prawej stronie, pomiędzy 13 - 14 przestrzeni międzyżebrowej, między liniami …

MORZYSKA !!!

Kiedy podjąć decyzję o leczeniu operacyjnym ?

• Operacja niesie za sobą duże ryzyko i zdajemy sobie z tego sprawę.

• Właściciel pacjenta musi wiedzieć o tym, że przeżywalność po zabiegu wynosi około 50%. Wyniki poprawiają się gdy pacjent przyjeżdża szybciej. Ale często stan możliwy do leczenia zachowawczego często przechodzi w stan nienadający się już do leczenia zachowawczego.

	Objawy sugerujące operację	Objawy sugerujące dalsze monitorowanie i leczenie
Temperatura	W normie	Podwyższona
Tętno	Podwyższone	W normie
Objawy bólowe	Ciężkie, nie ustępujące (jeśli po podaniu leków objawy bólowe wracają w tym samym natężeniu lub większym)	Łagodne
Badanie rektalne	Na podstawie badania rektalnego stawiamy rozpoznanie wstępne, które jest bardzo „bliskie” rozpoznaniu końcowemu. Ważne aby nie dojść do punkty gdy niepotrzebnie otworzymy konia, aby sprawdzić co tam tak naprawdę jest (niepotrzebne wietrzenie jamy brzusznej)
Sondowanie żołądka	Reflux (>1,5 L, pH>5)
Płyn z jamy otrzewnej	Nieprzejrzysty, ciemny, pomarańczowy / brąz / zieleń	Klarowny, żółty

! Nie nazywajmy refluksem tego co wypłukaliśmy z żołądka. Refluks to treść która została cofnięta z jelit do żołądka.

Treść z żołądka ma zapach kwaśny, a z jelit już nie. Z jelit często treść barwy żółto - zielonej, śluz … (inny niż z dna żołądka), można też sprawdzić pH (papierek lakmusowy).

Anatomia:

• Jelito ślepe
  Powinno pokazać się jako pierwsze po otwarciu jamy brzusznej.
  Ważna konsystencja

• Okrężnica wielka / gruba (wstępująca)
  Pokład dobrzuszny lewy zdecydowanie grubszy, niż pokład dogrzbietowy lewy (pomiędzy nimi zgięcie miedniczne)

• Okrężnica mała / cienka (zstępująca)
  Na terenie tego jelita zaczynają być formowane grudki kału

• Odbytnica (jelito proste)

Zasady badania rektalnego:

1. Poślizg !

2. Opróżnienie prostnicy !

3. Jak głęboko ?

Stałe punkty badania rektalnego:

• Czujemy uformowane grudki kału, które dotykają przedramienia

• Ręka do góry jak najdalej do przodu czujemy falowanie tętnic

• Na prawo głowa jelita ślepego (może fragment trzonu)

• Dalej do przodu krezka tętnice krezki - czuć tętnienie ?

• Ręka na lewo nerka, dalej śledziona i więzadło nerkowo-śledzionowe próbować wejść pod więzadło

• Wycofuje się, bardziej w kierunku jamy miednicy wymacujemy pętle okrężnicy dużej (czasem zagięcie miedniczne)

Choroby jelita ślepego:

1. Zatkanie / przeładowanie - główny problem

2. Wgłobienie

3. Zawał ściany

Przyczyny:

• Zęby

• Dostępność wody i jakość paszy
  W jelicie ślepym jest treść która wymaga jeszcze „obróbki”.

• Pasożyty
  (zatory w tętnicach krezkowych przy sekcji wyciąga się je razem z jelitem ślepym)

• Leki

Objawy:

• Tętno i oddechy (+)

• Temperatura, błony śluzowej, CWK (bz)
  CWK = Czas Wypełnienia Kapilar

• Bóle
  Pojawiają się cyklicznie. Koń będzie oglądał się na boki, będzie postękiwać.

• Perystaltyka (-)
  Na terenie jelita ślepego perystaltyka bardzo osłabiona, albo czasem słychać wręcz pluskanie, gdy otwiera się zastawa (bo ściany jelita wyraźnie napięte)

• Łaknienie (-)

Jelito ślepe potrafi zatykać się dłuższy czas. Wszystko inne funkcjonuje. Dochodzi do zmiany kału (rozpoznawalne cząstki pokarmu), dochodzi do ucisku na inne narządy zaczynają się nasilać objawy bólowe. Dochodzi do rozciągania się ściany jelita ślepego. Wynikiem bólu i ucisku jelita ślepego na inne narządy jamy brzusznej zmiana perystaltyki, dochodzi wtórnie do duszności.

Rozpoznanie:

• Wywiad

• Badanie kliniczne

• Badanie rektalne
  Głowa jelita ślepego i część trzonu dostępna do badania.

• Punkcja jamy brzusznej

Leczenie:

1. Zachowawcze:

• Rozmiękczanie treści jelita (olej parafinowy, sole czyszczące ?, nawodnienie)

• Pobudzenie perystaltyki (neostygmina 2 - 4 mg/kg m.c., inne leki)
  Neostygmina działa na całej długości przewodu pokarmowego.

• Leczenie przeciwbólowe:
  NSAID (metamizol 25; fluniksyna 1,1)
  Metamizol na początku, potem podajemy fluniksynę (gdy już stan jest ustabilizowany)
  narkotyki (morfina 0,1; butorfanol 0,05)
  Butorfanol - mniejsze skutki uboczne
  α-2 agoniści (ksylazyna 0,2-1; detomidyna 0,02; romifidyna 0,04)
  Detomidyna - najskuteczniejsza przy problemach z przewodem pokarmowym.

2. Chirurgiczne:

• Gdy zostanie przekroczona pewna granica, nie da się leczyć już zachowawczo i trzeba przejść na leczenie chirurgiczne

Endoskopia - należy przegłodzić zwierzaka przed badaniem! Zakłada się „kaganiec”, żeby mógł pić tylko wodę.

Podczas badania należy obejrzeć też dokładnie wpust. Zmiany należy porównać do średnicy endoskopu (mamy wtedy jakieś porównanie).

Choroby okrężnicy wielkiej:

1. Zatkanie

2. Przemieszczenie

• Lewostronne

• Prawostronne

• Skręt

Okrężnica rozpoczyna się w okolicy ujścia biodrowo-ślepo-okrężnicze (guz biodrowy prawy).

…

Zatkanie:

Leczenie:

• Leczenie zachowawcze

• Operacyjne ?
  Problem dyskusyjny - trzeba brać pod uwagę stan kliniczny pacjenta. Jeśli korzyści będą większe dzięki operacji należy do niej przystąpić. Ale najczęściej ryzyko związane z zabiegiem jest dużo większe niż postanowieni, aby nadal leczyć zachowawczo przez kolejne 24 h.

Przemieszczenie lewostronne:

Śledziona się trochę się przesuwa, a jelita przesuwają się po ścianie jamy brzusznej.

Leczenie:

• Leczenie operacyjne

• Zachowawcze ? - przetaczanie konia ???

Prawostronne przemieszczenie okrężnicy:

Przy badaniu rektalnym, wyjmujemy kał z prostnicy, próbujemy wprowadzić rękę do łokcia, ale spotykamy „ścianę”. Jest to wypchane jelito (przeładowane) - jest ono na głębokości kilkudziesięciu centymetrów, nie dalej niż do łokcia. Zagięcie miedniczne osiągane w linii strzałkowej, normalnie ….

Skręt:

Żeby dać objawy kliniczne musi w stopniu odpowiednim napiąć naczynia i taśmy i przez skręt napiąć ściany jelita. Skręt o 360⁰ daje najtrudniejsze objawy do zdiagnozowania. Przy innym skręcie sprawdzamy gdzie są taśmy (przy skręcie 180⁰ taśmy są na górze, a zaraz potem na dole).

Leczenie:

• Leczenie operacyjne zostawia po sobie ślady ! należy starać się aby śladów nie było, ale nie da się, więc staramy się doprowadzić do minimalizacji tych śladów / zrostów. Gdyż ta tkanka włóknikowa, ogranicza zdolności jelita do pracy.
  Dlatego czasami musi dojść do reoperacji uwolnienie jelit od zrostów, jeśli się da.

Choroby okrężnicy małej:

1. Zatkania (enterolity, bezoary, smółka)
   najczęściej występują
   bezoary fitobezoary

2. Nowotwory
   dość rzadko

3. Krwiak śródścienny
   częściej wynik badania rektalnego, ale trzeba wziąć pod uwagę, że może to być efekt głębokiej lewatywy

4. Atrezja

5. Skręt i/lub wgłobienie

6. Aganglionoza

Leczenie:

1. Leczenie zachowawcze (zatkanie smółką)

2. Leczenie operacyjne (zatkanie smółką, enterolity, nowotwory, krwiak śródścienny, skręt, wgłobienia, atrezja ?)

3. Brak leczenia (atrezja, aganglionoza)

Smółka - źrebak powinien oddać pierwszy kał tuż po porodzie (2 - 3 godziny po). Źle jeśli źrebak odda pierwszy kał w drogach rodnych matki, lub nie oddaje kału.

Siara ma właściwości także pobudzające układ pokarmowy.

Klacz wylizuje źrebaka, pobudza go do oddawania kału i moczu. Jeśli my jesteśmy gdzieś obok, to przeszkadzamy klaczy i ona nie interesuje się źrebakiem tylko nami. Jeśli już musimy zrobić lewatywę źrebakowi, to należy zacząć od lewatywy ciepłą wodą.

Podręcznik - dr. Fryc śródoperacyjnie po otwarciu jamy brzusznej wymasować kał z jelit.

Atrezja - nie powinno się rozmnażać takiego zwierzaka. Raczej nie leczyć ? bo potem będzie rozmnażany ?

Aganglioza - także nie leczyć ?

Choroby odbytnicy:

1. Atrezja prostnicy
   U źrebiąt nie wykształcenie odbytu. Czasem jakby tylko zarośnięty odbyt, ale wszystko wykształcone, ale często trzeba dokonać całkowitej rekonstrukcji odbytu.

2. Perforacja
   Najczęściej skutek działalności człowieka (badanie per rectum itp.). Może zdarzyć się także przy kryciu (nawet naturalnym).
   U kobyły powstała kloaka - gdy ogier przy kryciu perforował prostnicę i … doszło u klaczy do wydalania kału razem z moczem przez „pochwę”.
   Gdy dojdzie do przerwania przy badaniu per rectum, może dojść w części otrzewnowej (bardzo ciężkie do wyprowadzenia, dochodzi do zapalenia otrzewnej!) lub pozaotrzewnowej (trzeba próbować ratować, większa szansa niż w części otrzewnowej).
   Trzeba trzymać tą okolicę w czystości !!! - bardzo trudne
   Może dojść do uszkodzenia także przy porodzie - źrebak przy wychodzeniu może uszkodzić macicę i prostnicę.

3. Ucisk z zewnątrz
   U klaczy wytworzył się ropień w jamie miednicy przy ujściu szyjki macicy poród był z pomocą, zapewne „pomocnik” natworzył.
   Okazało się, że ropień obejmował macicę, pęcherz i prostnicę.

Kilka rozpoznań:

Kolka spastyczna:
Gdy konie bardzo ekscytują się różnymi pokazami, zawodami itp.

„kupka stresówka” przy wprowadzeniu do poskromu normalny kał w boksie, po czym zaczyna się ekscytować i wali krowie placki ;P

• Temperament

• Zawody, pokazy

• Zimna woda
  ! przy poidłach automatycznych, w pewnym momencie zaczyna lecieć woda zimna. Gdy koń przyzwyczajony do poidła nie powinien mieć takich problemów.
  Zimna woda zmusza mięśniówkę do obkurczenia się.
  Czasem konie mogą mieć pełne objawy kolkowe. Jedyne co można zrobić wtedy: środki rozkurczowe + napojenie cieplejszą wodą

• Wędrujące larwy Strongylus vulgaris
  

Bębnica jelit (wzdęcie):

• Najczęściej wtórnie do zaparć jelit cienkich lub grubych

• Pierwotna - jedzenie szybko fermentującej zielonej paszy
  

• Chłodzenie powłok brzusznych
  W niższej temperaturze gaz ma mniejszą prężność - mniejsza objętość

• Punkcje
  Problem jest taki, że jelit jest dużo, a my wykonujemy punkcję głowy jelita ślepego. Żeby wykonać punkcję innego jelita, trzeba je unieruchomić. Taką punkcję można wykonać przez prostnicę, ale jest to bardzo ryzykowny sposób punkcji.
  Normalnie przemasowuje się gaz do jelita ślepego i stamtąd się go ewakuuje.

• Leki przeciw fermentacji

• ???
  

Kolka piaskowa:

• Piaszczyste pastwiska, zanieczyszczenie paszy
  Konie najczęściej obgryzają trawę tak, żeby zjeść ją bez korzeni, lub bez piasku. Problem gdy koń jest łapczywy i nie przyzwyczajony do pastwisk.
  Teraz zbiór jest maszynowy i często w sianie zdarza się, trawa z korzeniami i różne inne dziwne rzeczy

• Spontaniczne zajadanie piasku/ziemi
  Trzeba je czymś zająć, np. choinki wrzucić, kostkę słomy itp.

• Przewlekłe zapalenie jelit (motoryka, fermentacja)
  Piasek dopiero na terenie jelit grubych opada (tu piasek wypełnia krypty) - w jelitach cienkich idzie „za szybko”. Jeśli śródoperacyjnie widzimy „odlewy” z krypt jelit z piasku - oznacza to, że ten proces trwa baaardzo długo. Jeśli treść pokarmowa nie będzie ulegała odpowiedniej obróbce będzie dochodzić do fermentacji.

Diagnostyka:

Rozpoznaniem jest obecność piasku w kale. Zbiera się 3 - 6 kg kału i potem się wypłukuje i liczmy procent wagowy jaki stanowi piasek.

Leczenie - głównie zachowawcze:

• Psyllium (Pecto-sylium?)/babka lancetowata / (Sylax) - wykorzystuje się nasiona babki lancetowatej substancje zawarte w tych nasionach mają właściwości żelujące (drobinki piasku będą odrywane, żelowane i usuwane z kałem)

• Olej parafinowy nie „żeluje” on nie wyciągnie uformowanych odlewów na terenie okrężnicy (psylium ma większe szanse, ale ogólnie to operacja)

• Operacja (?)

Colitis X (typhlocolitis) - zapalenie jelita grubego:

Można tą chorobę wywołać odpowiednimi lekami.

Kał biegunkowy, leje się pod ciśnieniem (cała lamperia na wysokości ogona uwalana kałem) OGROMNA utrata płynów (stary przypadek, po operacji dostał Colitis X - w pierwszych 24h dostał 100 litrów płynu dożylnie)

• 1 - 10 lat

• Pojedyncze przypadki (20%)

• Endotoksemia, wstrząs z wyczerpania
  

• Stres transportowy, brak jedzenia lub wody

• Interwencja lekarska (operacje, stosowane leki)
  Jeśli przed operacją były podawane sulfonamidy to bardzo duże prawdopodobieństwo biegunki po operacji. Dlatego jeśli trzeba podawać chemioterapię przed operacją - unikamy sulfonamidów.

Objawy Colitis X:

• Znaczna śmiertelność (3 - 24 h)

• Zapalenie jelit (gaz)

• Biegunka jelita grubego

• Odwodnienie, kolor spojówek
  czas wypełnienia kapilar 3 - 4 sec
  fałd skóry

• tt nitkowate, do 100/min
  później już w ogóle nie wyczuwalne - potem tylko jesteśmy w stanie określić liczbę uderzeń serca

• Duszność wynikająca z objawów bólu

• Temperatura wewnętrzna 39,5⁰C

• Skóra sucha i chłodna

• Zapaść

Zwykle nie oddają moczu, albo bardzo mało go oddają.

Badania laboratoryjne:

• Ht - 70%

• Mocznik 60mg/%

• K - 1,5 mmol/L

• Leukopenia

Leczenie:

• Płyny (ringer + mleczany) !!! na początku można zastosować sam NaCl, potem płyny wieloelektrolitowe

• Antybiotykoterapia (?) wątpliwa, raczej podanie doustne leków ograniczających

• Węgiel / glinka biała węgiel minimum 1g/kg (500kg konia 0,5 kg węgla )

• Przeciwgorączkowe (+ antybiotyki) zmiana zastosowanego wcześniej antybiotyku z sulfonamidów na cefalosporyny lub penicyliny.
  

Konsekwencje:

• OCHWAT - czterokończynowy

BYDŁO

Wybrane zagadnienia z chorób układu krążeniowego.

rzadko

Stymulowane są przez drażniące działanie zapalne i rozciąganie.

Bodźce bólowe z tych okolic szczególnie wymiototwórcze.

Dlatego podaje się środki przeciwbólowe po zabiegach chirurgicznych.

Wyższe centra CUN

Nerwy X pary

Włókna wstępujące

Przedsionkowy dopływ bodźców

Ośrodek wymiotny

Włókna sympatyczne - wstępujące

Obwodowe receptory czuciowe

Chemoreceptory strefy wyzwalającej

Nerw językowo - gardłowy

---