Adam Czartoryski o wychowaniu dziewcząt.

Wątek wychowania dziewcząt rozwinął Czartoryski w swoim bezimiennym :Drugim liście Imć Pana Doświadczyńskiego do przyjaciela swego względem edukacji córek”(1781). Była to pierwsza polska samodzielna broszura, omawiająca wychowanie kobiet, ciekawa ze względu na charakterystykę wychowania stanu moralnego ówczesnych polek z wyższego towarzystwa.

Czartoryski był przerażony zupełna obojętnością polek względem nieszczęść narodowych, oraz brakiem ich wiedzy na tematy historyczno polityczne.

Wszystkiemu winne było złe wychowanie w pańskich domach jak i też w szlacheckich dworkach. Matki oddawały córki pod opiekę francuskiej „Madame”, która nie udzielała jej nauk moralnych, tylko rozpalała imaginacje, budziła nerwowość, niezadowolenie z otoczenia, fałszywy sentymentalizm. Matki zachęcają córki do nauk przyjemnych czyli tańca i muzyki, by na balach czy koncertach popisywać się swoimi pociechami.

Czartoryski radzi by wychowywać córki w domach na wsi, pod opieka osób wychowanych w krajowych szkołach. Miałyby się one uczyć od nich czytania, pisania i rachunków, a w starszym wieku powinny zasmakować poważnej polskiej literatury autorstwa Wyrwicza, Wagi, czy Popławskiego, co jednocześnie podniosłoby ich wiedze z geografii, historii i ekonomii, oprócz tego maja się uczyć języka polskiego i dbać o jego wyrabianie.

---