DECYZJE LOGISTYCZNE W PROCESIE ZAŻĄDZANIA PRZEDSIEBIORSTWEM
Doskonała logistyka jest dziś jednym z rozstrzygających atutów we współzawodnictwie na rynkach. Nie ma już rynków krajowych, wszystkie rynki są międzynarodowe, a wiele zmierza ku postaci globalnej. Coraz częściej konkurują nie firmy. ale łańcuchy dostaw. Tym wyzwaniom musi sprostać logistyka, która przestała już być traktowana jako zbiór metod przydatnych do rozwiązywania problemów operacyjnych. Większość firm, a w tym także wiele firm polskich, traktuje logistykę jako szansę strategiczną.
Dla racjonalnej organizacji przepływów w przedsiębiorstwie istotne jest podejście systemowe do całości procesów logistycznych, zapewnienie koordynacji wszystkich funkcji logistycznych oraz oddziaływanie na redukcję kosztów w sposób kompleksowy, przenikający do wszystkich służb i komórek organizacyjnych. Chodzi zwłaszcza o całościowe widzenie tych procesów, by odcinkowe racjonalizacje nie powodowały uchybień w innych sferach działalności przedsiębiorstwa.
Począwszy od lat 60, sfera logistyki przestała być traktowana fragmentarycznie i ewoluowała w kierunku możliwie jak największej, a nawet całkowitej integracji. W rezultacie, obecnie znaczną uwagę kieruje się na zintegrowane zarządzanie logistyką i zintegrowane zarządzanie łańcuchem dostaw.
W ujęciu tradycyjnym działalność logistyczna była rozproszona po całej organizacji. Niektóre spośród czynności logistycznych mogły być oczywiście realizowane efektywnie, jednakże w organizacjach tradycyjnych nie istniał mechanizm, który zapewniłby integrację i koordynację tych działań, aby umożliwić podejmowanie rzeczywiście optymalnych decyzji logistycznych. Ponadto biorą po uwagę fakt, że wielkie firm cierpiało na "syndrom funkcjonalnego komina", kiedy proces decyzyjny w firmie był paraliżowany przez pionową strukturę władzy formalnej w organizacji, trudno było osiągnąć stan, który choć trochę przypominałby zintegrowane zarządzanie logistyką. W przypadku np. firma Nike uwaga kierownictwa firmy przesunęła się z integracji pionowej na efektywne zarządzanie pomysłami i ludźmi.
Logistyka staje się dzisiaj elementem strategii przedsiębiorstwa, więc efektywne zarządzanie logistyczne musi obejmować dość szeroki zakres decyzyjny. Zależnie od horyzontu czasowego rozpatruje się decyzje logistyczne na poziomie strategicznym, taktycznym i operacyjnym. Logistyczne decyzje strategiczne muszą odpowiadać planom strategicznym całego przedsiębiorstwa i dotyczą na ogół:
- liczby i lokalizacji miejsc wytwarzania
- liczby, lokalizacji i funkcji magazynów
- wyposażenia magazynów
- zlokalizowania tzw. punktów rozdziału (a co za tym idzie określenia formy zapasów i zasad ich rozmieszczenia w całym systemie)
Punkt rozdziału stanowi granicę między zapotrzebowaniem niezależnym od przedsiębiorstwa, a tzw. zapotrzebowaniem zależnym. Zasadniczo rozróżnia się 5 typowych lokalizacji punktu rozdziału:
- w magazynie centralnym (produkcja na magazyn)
- w położonych blisko odbiorcy rozproszonych magazynach regionalnych (produkcja i transport do magazynów regionalnych)
- w magazynie przedmontażowym (montaż na zamówienia)
- w magazynie surowców, materiałów i dostarczanych podzespołów (produkcja na zamówienie)
- w magazynach dostawców (zakup materiałów i produkcja na zamówienie)
Wszystkie decyzje logistyczne można podzielić umownie na dwie grupy. Dla grupy pierwszej podstawowe znaczenie ma wybrany w firmie zbiór ,,produktów - rynków'', do obsługi których firma przywiązuje największe znaczenie. To zagadnienie jest częścią szerszego zadania, od i do jakiego miejsca firma prowadzi sama logistykę w zaopatrzeniu i dystrybucji, a jaki zakres działań pozostawia dostawcom i odbiorcom. Sprawa ta musi być rozważona osobno dla poszczególnego produktu na każdym rynku. Decyzje te wiążą się ściśle ze strategią marketingową, odnosi się to też do decyzji dotyczącej generalnych relacji z dostawcami i odbiorcami w zakresie logistyki. Trzeba tu określić obszar stosunków konkurencyjnych i kooperacyjnych. W omawianej grupie decyzji muszą znaleźć się również decyzje co do sposobu kierowania systemem logistycznym firmy. Nadto w powiązaniu z decyzjami odnoszącymi się do zakresu obsługi logistycznej produktów - rynków trzeba przesądzić zakres użycia obcych firm dla obsługi logistycznej przedsiębiorstwa.
W drugiej grupie logistycznych decyzji strategicznych najważniejsze są ustalenia na temat relacji „standardy obsługi klienta — koszty logistyki w firmie". To wiąże się bowiem wprost z przyjętymi w firmie sposobami zdobywania przewagi konkurencyjnej. W formie relacji można też przedstawić drugi zbiór decyzji, wiążący się ściśle ze strategią finansową firmy. Chodzi tu o relację „logistyczne nakłady kapitałowe - bieżące koszty logistyki". Ta relacja jest oczywiście w dużym stopniu zdeterminowana ustaleniami podejmowanymi w grupie pierwszej. Podobnie silne związki występują w następnym zbiorze decyzji, określającym sposób przyjmowania i realizacji zamówień, a także w zakresie lokalizacji i wyposażania oddziałów produkcyjnych i magazynów. Trzy ostatnie wymienione zbiory decyzji pozostają w ścisłych i nierozłącznych relacjach z funkcjonalnymi strategiami w zakresie finansów, marketingu i produkcji. Natomiast kolejny zbiór decyzji w tej grupie - decyzje odnośnie do zarządzania zapasami, wiąże się ściśle z wszystkimi trzema wymienionymi strategiami funkcjonalnymi. Decyzje podejmowane w ramach systemu logistycznego muszą więc być weryfikowane poprzez zbadanie ich wpływu na cele innych systemów funkcjonalnych firmy, a także na ogólny cel firmy. Występuje tu wiele typowych sytuacji konfliktowych, opisanych szczegółowo w literaturze logistycznej.
O położenie punktu rozdziału decyduje charakter branży i równowaga między kosztami a poziomem obsługi klienta tak jak było nadmienione wcześniej. W punkcie rozdziału gromadzone są największe zapasy, więc im bliżej rynku będą one umieszczone tym ich koszt utrzymania będzie większy, z drugiej strony przesuwanie tego punktu bliżej rynku pozwala na szybszą reakcję i krótsze czasy dostaw. Za strategiczny kierunek logistyki należy uznać poprawę wydajności oraz obniżenie kosztów. Wymagana jest przy tym poprawa gospodarki zasobami, racjonalne wykorzystywanie zapasów oraz podejmowanie inwestycji polepszających organizację, systemy sterowania i automatyzację. Przy tym Japończycy udowodnili, że możliwe jest uzyskanie wyższej wydajności dzięki wyższej jakości (np. metoda KAN-BAN, część tej metody - dostawy kierowane wprost na linię produkcyjną po adaptacji w gospodarce amerykańskiej zyskało nazwę "Just-In-Time Delivery").
W krótszym horyzoncie czasowym rozwinięciem decyzji strategicznych są decyzje taktyczne, obejmujące na przykład:
- poziom zatrudnienia
- wybór systemów zamawiania
- wybór wyposażenia magazynów i sprzętu do manipulacji
- wybór rodzaju transportu
- wybór przewoźnika (np. transport własny lub usługodawca zewnętrzny)
- określenie minimalnych zapasów w poszczególnych punktach składowania
Na etapie realizacji główne znaczenie mają decyzje operacyjne dotyczące przykładowo:
- wielkości zamówień
- wielkości partii produkcyjnych
- przydział ładunków do pojazdów
- harmonogramy ruchu pojazdów
Patrząc na funkcjonowanie procesów logistycznych w polskich firmach przez pryzmat zachodnich doświadczeń, trzeba stwierdzić, że polskie przedsiębiorstwa znajdują się dopiero na początku drogi, prowadzącej do logistycznego traktowania procesów przepływów materiałowych. Niezbędna jest głęboka reorientacja świadomości naszych menedżerów i pracowników w kierunku kompleksowego podejścia do procesów logistycznych.