UTRATA SAMODZIELNOŚCI W STRATEGICZNYM I OPERACYJNYM DYSPONOWANIU SZ NA RZECZ ZSRR A NASTĘPNIE UW.
Opisując powyższe zagadnienia nie sposób nie wspomnieć o Jałcie a następnie o Poczdamie gdzie dokonany został podział Europy na sfery wpływów. Polska jak wiadomo znalazła się w radzieckiej sferze. Podział kładł się cieniem na stosunki Polski z sąsiadami aż do 1989 r. Oczywiście powyższy układ miał swoje odzwierciedlenie we wszystkim, a co za tym idzie również z wojskiem.
Na koniec wojny Polska dysponowała dwiema armiami (skład był podany w poprzednich rozdziałach), w których byli obecni oficerowie radzieccy. Oficjalna propaganda twierdziła, że przyczynami są brak polskiej kadry oficerskiej oraz niemożliwość, jak tłumaczono wyszkolenia w najbliższym czasie nowych oficerów. W 1945 r. służyło w wojsku polskim 8853 oficerów armii radzieckiej. W tej grupie było 41 generałów, 230 pułkowników, 524 podpułkowników, 1171 majorów, 1798 kapitanów, 1872 poruczników, 1971 podporuczników, 1246 chorążych. Oficerowie ci mogli skutecznie kontrolować armię polską pod każdym względem. Liczba ta w latach następnych sukcesywnie malała jednak kontrola armii przez ZSRR pozostawała na tym samym poziomie poprzez obsadzanie najwyższych stanowisk w wojsku np. ministra obrony narodowej przez marszałka Rokossowskiego.
Następnym etapem, który miał wpływ na samodzielność Polski w dysponowaniu armią był Układ Warszawski. Kontrolę nad SZ Polski oraz innych państw członkowskich ZSRR formalnie zapewnił sobie poprzez:
- utworzenie Zjednoczonego Dowództwa Sił Zbrojnych Państw - Stron układu (dowódcą zawsze był Rosjanin);
- rozmieszczenie poprzez ZSRR swoich sił zbrojnych w większości państw -członków układu;
- wydzielenie poprzez państwa członkowskie gro swoich SZ pod dowództwem UW.
Dobitnym przykładem na utratę samodzielności politycznej a co za tym idzie wojskowej jest tzw. „doktryna Breżniewa”. Co prawda nigdy i nigdzie nie została ona sformułowana, natomiast jej istnienie w praktyce stosunków międzynarodowych wynika z wypowiedzi różnych osób i gremiów, ogłaszane lub publikowane w dużych niekiedy odstępach czasu. Sama nazwa „doktryna Breżniewa” powstała na Zachodzie, a zafunkcjonowała zwłaszcza w USA, gdzie potraktowano ją jako odpowiednik „doktryny Johnsona”. Doktryna Johnsona sprowadzała się do tego, że z punktu widzenia Waszyngtonu zasada nieingerencji w wewnętrzne sprawy państw Ameryki Środkowej i Południowej przestaje obowiązywać w momencie, kiedy władze w którymś z nich obejmą komuniści. Oczywiście „doktryna Breżniewa” dotyczyła „wspólnoty socjalistycznej” a interwencja dotyczyła by momentu, w którym komuniści tracą władzę. Przejawami tej polityki były interwencje radzieckie w Berlinie - 1953 r., Węgry - 1956 r., Czechosłowacja - 1968 r. Oto przykład wyrażania „doktryny Breżniewa” przez ministra spraw zagranicznych ZSRR Andrieja Gromyko 3 października 1968 r. na sesji Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych w Nowym Jorku a więc półtora miesiąca po interwencji w Czechosłowacji. Gromyko stwierdził: Kraje wspólnoty socjalistycznej mają swoje własne, żywotne interesy, mają swe własne zobowiązania, w tym także obowiązek zapewnienia wzajemnego bezpieczeństwa, mają swe własne zasady regulujące ich wzajemne stosunki, których podstawą jest wzajemna pomoc, solidarność i interwencjonalizm. Uprzedzamy tych, którzy odczuwają pokusę, by wyrwać ze wspólnoty państw socjalistycznych choćby jedno ogniwo, że do tego nie dopuścimy.
Reasumując do końca lat osiemdziesiątych stosunki ZSRR z państwami socjalistycznymi charakteryzowały się brakiem rzeczywistego partnerstwa, a ich strategiczne cele polityczne oraz działalność wojskowa były podporządkowane interesom ZSRR