SPIS TREŚCI :

1. Wstęp

2. Etap formułowania koncepcji

2.1 Ogólne koncepcje współpracy subregionlnej

2.2 Grupa Wyszehradzka

2.3 Inicjatywa środkowoeuropejska

2.4 Czarnomorska Współpraca Gospodarcza

3. Etap rozbudowy koncepcji

3.1 Ogólne koncepcje współpracy subregionlnej

3.2 Grupa Wyszehradzka

3.3 Inicjatywa środkowoeuropejska

3.4 Czarnomorska Współpraca Gospodarcza

4. Etap doprecyzowania koncepcji

4.1 Ogólne koncepcje współpracy subregionlnej

4.2 Grupa Wyszehradzka

4.3 Inicjatywa środkowoeuropejska

4.4 Czarnomorska Współpraca Gospodarcza

5. Podsumowanie

5.1 Bibliografia

1.Wstęp

Praca stanowi próbę przedstawienia zagadnień dotyczących koncepcji współpracy subregionalnej na rzecz bezpieczeństwa. Skupia się na problematyce, która po 1989 roku nabrała znaczenia: po rozpadzie systemu bipolarnego oraz po rozwiązaniu instytucjonalnych bloku wschodniego wiele państw Europy Środkowej stanęło przed koniecznością zrewidowania obowiązujących do tej pory koncepcji bezpieczeństwa w sposób odpowiadający na zmiany w środowisku międzynarodowy.

Genezy nowych koncepcji współpracy subregionalnej należy szukać we wspólnej sytuacji politycznej państw Europy Środkowej po przełomie Jesieni Ludów 1989 roku. Były to wydarzenia związane z obaleniem władzy komunistycznej, które zamknęły proces rozpadu porządku jałtańskiego w Europie Środkowo-Wschodniej.

Jedną z głównych konsekwencji Jesieni Ludów było wyodrębnienie się Europy Środkowej jako regionu o specyficznych potrzebach i interesach w sferze bezpieczeństwa, obdarzonego własną tożsamością. Warto jednak wspomnieć, że w literaturze nie istnieje jedna, nie budząca konfliktów definicja Europy Środkowej, a wszystkie propozycje badaczy są kontrowersyjne. Jedyne granice tego obszaru, których nikt nie kwestionuje, to przestań pomiędzy Rosją a Niemcami. Z podstawowej definicji wynika, że region to umownie wydzielony, względnie jednorodny obszar, różniący się od terenów sąsiednich cechami naturalnymi lub nabytymi na przestrzeni dziejów. Idąc dalej, subregion wg najprostszej definicji to wyodrębniająca się pod jakimiś względami część regionu.

Istnieje wiele definicji regionu; w pracy tej mianem Europy Środkowej określa się Bułgarię, Republikę Czeską i Słowację, Polskę, Rumunię, Węgry. Są one wyodrębnione jako region z powodu ich wspólnej przeszłości instytucjonalnej (są to nieradzieckie państwa, należące uprzednio do Układu Warszawskiego) oraz wspólnych celów polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (integracja z UE, NATO, zaangażowanie we współpracę subregionalną.

Koncepcje bezpieczeństwa państw Europy Środkowej kształtowane są w kontekście określonych przesłanek o charakterze wewnętrznym i międzynarodowym. W wyniku analizy tych przesłanek powstały więc i rozwijały się nowe koncepcje państw; praca ta skoncentrowana jest wokół koncepcji współpracy subregionalnej na rzecz bezpieczeństwa.

Aby na wstępie przybliżyć temat pracy, należy zdefiniować podstawowe pojęcia stosowane przez autorki. Pojęcie bezpieczeństwa można najprościej przestawić jako „stan niezagrożenia, spokoju i pewności”¹. Według Akademii Obrony Narodowej bezpieczeństwo międzynarodowe to z kolei brak obiektywnie istniejących zagrożeń i subiektywnych obaw oraz zgodne dążenie i działanie społeczności międzynarodowej na rzecz określonych wartości państwowych i pozapaństwowych za pomocą norm, instytucji i instrumentów zapewniających rozstrzyganie sporów oraz tworzenie gospodarczych, społecznych i ekologicznych przesłanek do stabilności i eliminowania zagrożeń. Ogólną tendencją jest odejście od tradycyjnego sposobu postrzegania bezpieczeństwa poprzez jego wymiar militarny. Dostrzega się nowego typu „miękkie” wyzwania i zagrożenia dla bezpieczeństwa państw, niewymagające w odpowiedzi użycia siły wojskowej. Wśród takich wyzwań wyróżnić można m.in. niestabilność systemów politycznych państw, migracje, dysproporcje rozwojowe. Równocześnie samo bezpieczeństwo podlega ogólnym prawom rozwoju stosunków międzynarodowych - szczególnie prawu internacjonalizacji. Równolegle zachodzi proces regionalizacji bezpieczeństwa. Uważa się, że oba te procesy powinny być odbierane jako współzależne i komplementarne.

Koncepcja - idąc za Słownikiem Języka Polskiego - oznacza ogólne ujęcie, obmyślony plan działania, rozwiązania czegoś; jest to także teoria, zamysł lub projekt. Koncepcję można rozumieć również jako pewien przemyślany, wyobrażony stan rzeczy i spraw, który zdaniem pomysłodawców powinien stać się realny - i tej definicji trzymały się autorki poniższej pracy. Koncepcja zatem stanowi wyraz interesów i wartości, które przekładają się na cele. Polityka bezpieczeństwa państwa stanowi element ogólnej polityki państwa, w tym jego polityki zagranicznej. Stąd też w pewnym uproszczeniu można przyjąć, że koncepcja bezpieczeństwa państwa odzwierciedla sposób postrzegania bezpieczeństwa i myślenia o metodach zapewniania bezpieczeństwa reprezentowany przez kręgi rządzące.

Czynniki, które doprowadziły do zmiany definiowania bezpieczeństwa państwa po zimnej wojnie, nie pozostały bez wpływu na rozwój koncepcji bezpieczeństwa państwa. Wydaje się,że oba te procesy są od siebie zależne.

W celu zachowania przejrzystości pracy, autorki podzieliły proces powstawania koncepcji współpracy na trzy etapy. Rozdział pierwszy traktuje o etapie formułowania koncepcji. Po kolei omawiane są przesłanki współpracy subregionalnej, ogólne koncepcje aż do konkretnych przykładów, czyli Grupy Wyszehradzkiej, Inicjatywy Środkowoeuropejskiej i Czarnomorskiej Współpracy Gospodarczej. Rozdział drugi omawia drugi etap powstawania tych samych struktur. Opisany jest w nim etap rozbudowy koncepcji. W ostatnim, trzecim rozdziale, przybliżony jest etap doprecyzowania koncepcji współpracy subregionalnej na przykładzie tych samych organizacji.

Przestawiona praca jest efektem analizy literatury przedmiotu oraz dokumentów i informacji dostępnych na stronach internetowych poszczególnych ministerstw spraw zagranicznych.

2. Etap formułowania koncepcji

Jest to pierwszy z etapów, w których rozwijały się koncepcje na rzecz współpracy subregionalnej w kwestii bezpieczeństwa. Współpraca ugrupowań subregionalnych pojawiła się w Europie na początku lat dziewięćdziesiątych. Głównym celem było zapewnienie bezpieczeństwa regionu poprzez nawiązywanie więzi współpracy, ograniczenie ryzyka konfliktów zbrojnych oraz zapewnieniu bezpieczeństwa poza militarnego przez demokratyzację, uszanowanie praw człowieka i mniejszości narodowych, gospodarkę, ochronę środowiska, oraz walkę z przestępczością i transnarodową i nielegalnymi migracjami.

Najważniejszymi strukturami współpracy subregionalnej w Europie Środkowej są :

• Grupa Wyszehradzka (wcześniej - trójkąt wyszehradzki ) z późniejszym gospodarczym uzupełnieniem w postaci Środkowoeuropejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (Central European Free Trade Agrement - CEFTA)

• Inicjatywa Środkowoeuropejska (Central European Initiative - CEI)

• Czarnomorska Współpraca Gospodarcza ( Black Sea Economic Co-operation - BSEC)

Współpraca subregionalna środkowej części Europy jest ważna i konieczna, wynika to z wielu aspektów, a są to m.in. wspólne tradycje historyczne, „Wspólna kultura, wspólne starania gospodarcze, i instytucje polityczne” Na początku lat 90-tych istniała także presja ze strony Zachodu w kierunku tworzenia współpracy subregionalnej.

Idee współpracy regionalnej za podstawę miały wspólną sytuację polityczną państw Europy Środkowej po przełomie Jesieni Ludów w 1989 i wobec rozluźniania się współpracy byłych państw bloku wschodniego.

Pierwszym głosem w sprawie współpracy subregionalnej była w 1990 r. propozycja Zbigniewa Brzezińskiego za utworzeniem konfederacji przez Czechosłowację i Polskę, która miałaby być przeciwwagą dla otaczających mocarstw : ZSRR i Niemiec. Propozycja nie spotkała się jednak z pozytywnym odbiorem gdyż strona Czechosłowacka nie chciała przynależeć do „ żadnej grupy która mogłaby być postrzegana jako antyniemiecka lub opóźniająca wysiłki ku integracji europejskiej”

Ważną wypowiedzią dotyczącą rozwijania współpracy subregionalnej była wypowiedź Vaclava Havela na wspólnym posiedzeniu polskiego Sejmu i Senatu 25 stycznia 1990 r. :

„Po raz pierwszy mamy przed sobą realną szansę historyczną , by czymś sensownym wypełnić wielką polityczną próżnię, jaka powstała w Europie Środkowej po rozpadzie monarchii habsburskiej. Mamy szansę zmienić Europę Środkową, będącą do tej pory fenomenem głównie historycznym i duchowym, w fenomen polityczny”

1. Ogólne koncepcje współpracy subregionlnej

Pierwsze inicjatywy dotyczące współpracy subregionalnej były swego rodzaju formą nacisku na NATO, by szybciej określiło swoje stanowisko w sprawie rozszerzenia i współpracy z państwami Środkowoeuropejskimi. Najbardziej znaną inicjatywą jest NATO-bis Lecha Wałęsy przedstawiona podczas wizyty w Niemczech 30marca- 2 kwietnia 1992 r. Struktura ta miała na celu utworzenie międzynarodowej organizacji obronnej państw należących do rozwiązanego Układu Warszawskiego z udziałem Białorusi, Ukrainy oraz państw bałtyckich .

Wysunięcie koncepcji NATO-bis przez Wałęsę w czasie jego wizyty w Niemczech i nieskonsultowanie jej z rządem, wywołało dużą konsternację. Minister Krzysztof Skubiszewski zmuszony był wysłać stosowne wyjaśnienie polskim placówkom dyplomatycznym, zgodnie z którym celem Polski pozostawało przede wszystkim szybkie członkostwo w NATO. Wywołało to wrażenie, że polityka polska jest niespójna, a sam kraj nie jest jeszcze gotowy na integrację ze strukturami świata Zachodu.

Kolejną ważną inicjatywą był projekt wspólnoty Międzymorza. W jej skład weszłyby: Polska, Ukraina, Czechosłowacja, Węgry, Białoruś, Litwa, Łotwa, Estonia oraz państwa bałkańskie. Celem programu było „zbudowanie wspólnego rynku Międzymorza oraz stworzenie zintegrowanego systemu współpracy politycznej i prawno- państwowej oraz bezpieczeństwa wzajemnego obejmującego niezależne i samodzielne państwa”. Struktura ta miała stanowić przeciwwagę dla Rosji i Wspólnot Europejskich.

Kolejnym ważnym projektem była propozycja szefa rumuńskiej dyplomacji Adriana Nastasego w marcu 1991 podczas wizyty w Warszawie. Dotyczyła powołania Unii Europy Środkowej i Wschodniej, w skład której weszłyby państwa byłego bloku wschodniego. Unia miała na celu współpracę polityczną, budowanie zaufania i „przejrzystości wojskowej” Inicjatywa ta, mimo iż powracała parokrotnie nie spotkała się jednak z szerszym odbiorem.

Ważnym elementem tworzenia się współpracy subregionalnej było expose wygłoszone przez polskiego ministra spraw zagranicznych Krzysztofa Skubiszewskiego.

Pierwsze z dnia 26 kwietnia 1990 r. które mówiło o tworzeniu nowych i przyszłych powiązań, a w szczególności z 3 regionami:

1. trójkąt Czechosłowacja - Polska - Węgry

2. „kierunek południowy” Czechosłowacja, Polska, Węgry, Austria, Jugosławia, Włochy

3. „kierunek bałtycki” (organizowanie przez Polskę i Szwecję konferencji państw położonych nad Bałtykiem)

Drugie z dnia 27 czerwca 1991 r. uznawało za priorytet dalsze budowanie więzi współpracy regionalnej wzdłuż „całej ważnej osi północ- południe, od Morza Śródziemnego do Bałtyku, w naszej części kontynentu”

1. Grupa Wyszehradzka

Początki Trójkąta Wyszehradzkiego sięgają 15 lutego 1991 kiedy to nastąpiło spotkanie prezydentów Polski Lecha Wałęsy i Czechosłowacji Vaclava Havela oraz premiera Węgier Józefa Antalla na zamku w węgierskim mieście Wyszehrad (miejscu historycznego zjazdu w 1335 r. króla Polski Kazimierza Wielkiego, króla Czech Jana Luksemburskiego i króla Węgier Karola d'Anjou gdzie postanowili ściśle ze sobą współpracować, zarówno na polu polityki, jak i handlu. Dzięki temu, wiele pokoleń później, stali się inspiracją dla inicjatywy środkowoeuropejskiej ) gdzie podpisali wspólną deklarację o współpracy w dziedzinie polityki zagranicznej.

Głównymi celami porozumienia było :

• budowanie więzi a następnie integracja z Europą Zachodnią ,

• włączenie się w europejski system polityczny, gospodarczy, prawodawczy oraz system bezpieczeństwa,

• harmonizacja działań trzech państw w zakresie kształtowania współpracy z instytucjami europejskimi

• konsultacje w dziedzinie bezpieczeństwa.

Współpraca we wszystkich sektorach stosunków międzynarodowych dowodzi o wysokiej efektywności Trójkąta w pierwszych latach funkcjonowania .

1. Inicjatywa Środkowoeuropejska

Inicjatywa Środkowoeuropejska (Central European Initiative - CEI) to najstarsza i największa inicjatywa współpracy w Centralnej i Środkowej Europie , jej korzenie sięgają ustanowionej w 1978 r. Grupy Roboczej Alpe-Adria, skupiającej Włochy, Austrię, Jugosławię i Węgry. 11 listopada 1989 r. utworzono Quadragonale. Po przystąpieniu Czechosłowacji 20 maja 1990 inicjatywa była znana jako Pentagonale, po przyłączeniu Polski w maju 1991 podczas spotkania ministrów spraw zagranicznych w Bolonii inicjatywie nadano nazwę Hexagonale. Pod obecną nazwą działa od 20 marca 1992 z inicjatywy Austrii.

Główne cele i założenia Inicjatywy Środkowoeuropejskiej:

• Pełnienie roli forum politycznego dialogu państw o różnym statusie

• Ułatwianie współpracy w wielu dziedzinach

• Współtworzenie stabilności i bezpieczeństwa regionu , szczególnie w takich dziedzinach jak : obrona cywilna, kultura i szkolnictwo, problemy migracji i mniejszości narodowych, małe i średnie przedsiębiorstwa, transport.

• „tworzenie bezpieczeństwa i stabilizacji umożliwiających przejście od starego do nowego ładu”

• Partnerstwo skoncentrowane na wspólnych wartościach ładu demokratycznego i praw człowieka

• Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE) jako podstawowa płaszczyzna ładu europejskiego

• Wypracowanie wspólnego europejskiego stanowiska w sprawie statusu mniejszości narodowych, które miałyby mieć zapewnioną ochronę bez względu na zgodę rządu danego państwa ( z konferencji KBWE w Kopenhadze 5-29 czerwca 1990 r. )

Od początku istnienia IŚE wyróżniamy 2 płaszczyzny :

1. płaszczyznę polityczną - poświęconą głównie konsultacjom politycznym na temat bezpieczeństwa

2. płaszczyznę współpracy praktycznej- zajmującą się tzw, „bezpieczeństwem miękkim” czyli np. infrastrukturą, utrzymaniem stabilności subregionu, poprawą stanu środowiska naturalnego itd.

1. Czarnomorska Współpraca Gospodarcza

Zmiany jakie przyniosła ostatnia dekada XX wieku czyli rozpad ZSRR, oraz powstawanie nowych państw w Europie w dużym stopniu dotykały rejony morza Czarnego. Region czarnomorski był granicą NATO i Układu Warszawskiego, dlatego ważne dla tego obszaru było podjęcie współpracy. Próby zgromadzenia wokół siebie i stworzenia organizacji współpracy subregionalnej krajów czarnomorskich zapoczątkowała Turcja w grudniu 1990 r. Swoją inicjatywę skierowała Do Bułgarii, Rumunii i Związku Radzieckiego.

Powołanie Czarnomorskiej Współpracy Gospodarczej ( Black Sea Economic Co-operation - BSEC) nastąpiło w Stambule 25 czerwca 1992 r. Deklarację szczytu BSEC podpisało 11 państw:

- Albania

- Armenia

- Azerbejdżan

- Bułgaria

- Grecja

- Gruzja

- Mołdawia

- Rosja

- Rumunia

- Turcja

- Ukraina

Główne cele BSEC:

• Promocja współpracy gospodarczej

• Zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa subregionu

• Dla nowych, niepodległych państw- szansa na zaistnienie na arenie międzynarodowej

• Zademonstrowanie zdolności do liberalizacji gospodarki i systemów politycznych

• Przeciwdziałanie marginalizacji w stosunkach międzynarodowych

• Przeciwdziałanie znalezienia się na „peryferiach światowej polityki”

• Zwiększenie szans na integrację z Unią Europejską i NATO

W odniesieniu do perspektyw rozwoju BSEC przytaczało się wiele przeszkód m.in. zaszłości historyczne wpływające na postrzeganie partnerów, brak: homogeniczności, zasobów, rozpoznawalności na scenie międzynarodowej, mechanizmów implementacji a także brak jasnej wizji priorytetów.

1. Podsumowanie

Etap formułowania koncepcji współpracy subregionalnych przyniósł wiele struktur na obszarze Europy Środkowej o podobnych koncepcjach, celach, zawierające odniesienie do szeroko definiowanego pojęcia bezpieczeństwa. Struktury te same w sobie stanowią zespół wzajemnie uzupełniających się i stymulujących podmiotów.

Problem staje się zbyt wiele podobieństw pomiędzy organizacjami współpracy w Europie Środkowej, które -mimo wielu pozytywów - ma również negatywne aspekty. Przykładem jest „dublowanie się” problematyki współpracy poszczególnych struktur, które w dłuższej perspektywie może prowadzić do „fuzji” w jedną strukturę, obejmującą swym zasięgiem obszar pomiędzy Bałtykiem a Adriatykiem i Morzem Czarnym.

3. Etap rozbudowy koncepcji

1. Ogólne koncepcje współpracy regionalnej

Po powstaniu pierwszych koncepcji, współpraca subregionalna stała się częstym tematem do debat i rozmów. Kwestie jej dotyczące pojawiają się w wielu dokumentach i uchwałach państw członkowskich.

Do najważniejszych dokumentów, uchwał i przemówień dotyczących ogólnych koncepcji współpracy subregionalnej należą:

• „Polityka bezpieczeństwa i strategia obronna Rzeczypospolitej Polskiej” - dokument przyjęty przez Komitet Obrony Kraju 2 listopada 1992 r. Dotyczył gównie kwestii włączenia się w przyszły ogólnoeuropejski system bezpieczeństwa zbiorowego. Podkreślał również rolę Trójkąta Wyszehradzkiego, jako instrumentu integracji z zachodnią częścią Europy.

• „Założenia polskiej polityki bezpieczeństwa” podpisany 2 listopada 1992r przez Lecha Wałęsę. Tutaj Trójkąt Wyszehradzki został określony jako „ struktura pozytywnie kształtująca stabilność i bezpieczeństwo regionu, mniemająca jednak cech sojuszu wojskowego”

• „Podstawowe zasady polityki bezpieczeństwa Republiki Węgierskiej” z 12 marca 1993 r. - „jedynie współpraca z sąsiadami, z państwami regionu i innymi państwami europejskimi może wzmacniać bezpieczeństwo państwa”

• Program węgierskiego premiera z 20 grudnia 1993 r. - współpraca subregionalna została wymieniona na trzecim miejscu na liście celów polityki zagranicznej.

• Program rządu Gyuli Horna ( 1994-1998) - dobre stosunki z państwami Europy środkowej znalazły się na drugim miejscu wśród priorytetów polityki zagranicznej.

• „Podstawowe cele i zasady bezpieczeństwa narodowego Republiki Słowacji” - współpraca subregionalna znalazła się wśród celów polityki bezpieczeństwa

• Raport czeskich ekspertów przy współpracy Instytutu Spraw Międzynarodowych z 1997 r. - wśród celów bezpieczeństwa państwa znalazł się punkt o koordynacji interesów narodowych i społecznych pomiędzy państwami środkowoeuropejskimi. Opcja subregionalna postrzegana była jako komplementarna wobec pozostałych a dobre stosunki z sąsiadami stanowiły warunek sine qua non dla procesów integracyjnych.

• Wystąpienie szefa polskiej dyplomacji Władysława Bartoszewskiego na forum parlamentu 5 marca 1998 r. - współpraca subregionalna- jako środek do zapewnienia Polsce „pozycji zgodnej z jej politycznym, gospodarczym i wojskowym potencjałem”

• „Strategia bezpieczeństwa Republiki Czeskiej” z 17 lutego 1999 r. - jako wyzwanie dla bezpieczeństwa

• Expose polskiego ministra spraw zagranicznych z dnia 8 kwietnia 1999 r.- główna rola Inicjatywy Środkowoeuropejskiej to „pozyskiwanie odpowiednich środków do realizacji konkretnych przedsięwzięć w takich obszarach jak rolnictwo i gospodarka żywnościowa, współpraca naukowo- badawcza, planowanie przestrzenne, drobna i średnia przedsiębiorczość

• „Doktryna wojskowa Republiki Bułgarskiej” z 8 kwietnia 1999 r. - zaangażowanie we współpracę i umacnianie bezpieczeństwa i stabilności w regionie Europy Południowo-Wschodniej.

1. Grupa Wyszehradzka

Trójkąt od początku powstania działał dynamicznie. Od spotkania szefów dyplomacji w Krakowie 5 października 1991 r. zaczął on pełnić rolę struktury konsultacyjnej w kwestiach kluczowych dla polityki bezpieczeństwa państw członkowskich. Na tym spotkaniu dotknięto również kwestii stowarzyszenia ze wspólnotami europejskimi - Unią Europejską, Unią Zachodnioeuropejską i NATO.

Na początku lat 90tych podmioty Trójkąta Wyszehradzkiego były postrzegane jako zaawansowane w reformach i faworyzowane przez Zachód. Opinia ta przyczyniła się do tego ze inne państwa środkowoeuropejskie zaczęły ubiegać się o przyłączenie do stowarzyszenia. 4-5 lutego 1991 propozycję wstąpienia wygłosił prezydent Bułgarii Żelju Żelew. Została jednak ona odrzucona, gdyż wizerunek Bułgarii jako państwa o znacznie niższym poziomie zaawansowania reform gospodarczych i ustrojowych mógł przeszkodzić Grupie Wyszehradzkiej w integracji z Europą Zachodnią. Kolejnym Państwem ubiegającym się o przystąpienie była Rumunia. Jej wniosek także odrzucono.

Trójkąt Wyszehradzki stanowił funkcję niesformalizowanej koalicji państw będącej głównie forum konsultacyjnym. Problemy zaczęły się gdy Polska zaczęła być postrzegana jako rzecznik instytucjonalizacji, czemu stanowczo sprzeciwiała się Czechosłowacja. Podczas wizyty w Budapeszcie w sierpniu 1992 r. premier Vaclav Claus mówił : „nie chcemy stałej siedziby, personelu ani(...) maszyny do pisania” Główną przyczyną niechęci Czech do zacieśniania współpracy wewnątrz Trójkąta było przekonanie iż same prędzej staną się członkiem Wspólnot Europejskich. Kolejną rozpatrywaną przyczyną była obawa przed angażowaniem się w spory Polski ze Związkiem Radzieckim i Niemcami.

Kolejnymi zdarzeniami które osłabiły entuzjazm współpracy wyszehradzkiej były:

• Rozpad Czechosłowacji ( 1 stycznia 1993 r. )

• Pogłębiające się spory na linii Budapeszt- Bratysława ( o prawa licznej mniejszości węgierskiej na Słowacji i o kompleks hydroenergetyczny Gabcikowo- Nagymaros na Dunaju ) które znikły dopiero 19 marca 1995 r. przy podpisaniu traktatu węgiersko-słowackiego o stosunkach dobrosąsiedzkich i przyjaznej współpracy.

• Skażenia atmosfery i przygranicznych ścieków wodnych przez czeskie fabryki .

• Ograniczenia w ruchu turystycznym po stronie czechosłowackiej ( do maja 1991 r.)

Dla każdego państwa członkowskiego wspólnota miała inne znaczenie.

Dla Polski była postrzegana jako źródło korzyści politycznych i gospodarczych, szansa na zagłębienie współpracy z zachodem.

Strona Czechosłowacka postrzegała wspólnotę bardziej sceptycznie, sądząc że jest ona sztucznym efektem nacisków zachodniej Europy i jest bardziej przeszkodą niż pomocą w integracji z Unią Europejską czy NATO.

Węgry przejawiały pragmatyczne podejście.

Dla Słowacji Grupa Wyszehradzka była wielką szansą wybicia się, szczególnie ze względu na polityczne i gospodarcze obciążenia, powstałe za rządów premiera Vladimira Meciara.

Po licznych sporach nastąpiło osłabienie współpracy wewnątrz Grupy.

Wreszcie 21 października z sprawą szefa czeskiej dyplomacji Jana Kavana odbyło się w Budapeszcie spotkanie premierów trzech państw (bez Słowacji), na którym uzgodniono reaktywizację współpracy.

Duże znaczenie dla działalności Trójkąta miało spotkanie szefów rządu w Bratysławie 14 maja 1999 r., na którym zatwierdzono bogaty program współpracy m.in. w dziedzinie bezpieczeństwa, potwierdzono poparcie dla Słowacji w dążeniu do NATO, podjęto decyzje o rozszerzeniu współpracy w sektorach polityki zagranicznej i wewnętrznej, budowie infrastruktury transportowej, ochronie środowiska, zacieśnieniu współpracy w przygotowaniach do członkostwa w UE. Postanowiono również odbywać regularne, coroczne nieformalne (tzw. „bez krawatów”) spotkania premierów.

Pierwsze takie spotkanie miało miejsce w dniach 15-16 października 1999 r. na Słowacji. Uczestniczyli w nim : Jerzy Buzek, Mikulas Dzurinda, Viktor Orban i Milos Zeman. Potwierdzili oni wówczas utworzenie pierwszej instytucji w ramach Grupy Wyszehradzkiej - Funduszu Wyszehradzkiego.

W latach 1999 i 2000 ciągle rosła liczba spotkań przedstawicieli różnych resortów, na których konsultowano sprawy zagraniczne, sprawy w dziedzinie kultury, sprawiedliwości, bezpieczeństwa, spraw wewnętrznych i innych.

3.3 Inicjatywa Środkowoeuropejska

Do najważniejszych spotkań i przemówień dotyczących działalności Inicjatywy Środkowoeuropejskiej należą:

• Wystąpienie Hanny Suchockiej dnia 17 lipca 1993 r. na szczycie IŚ w Budapeszcie. Główne założenia :

- wspomaganie transformacji demokratycznej

- nadanie większego wymiaru współpracy gospodarczej

- rozwinięcie systemu konsultacji politycznych

• Sesja ministrów spraw zagranicznych IŚE 4-5 marca 1994 r. - powitano z zadowoleniem pierwsze kontakty z Radą Europy

• Zebranie ministrów spraw zagranicznych IŚE w Warszawie w dniach 6-7 października 1995 r. na którym:

- Przyjęli „Wytyczne działania i zasady proceduralne Inicjatywy Środkowoeuropejskiej”, który określał cele i metody działania struktury.

- odnotowano decyzję o utworzeniu ośrodka IŚE do Spraw Informacji i Dokumentacji w Trieście

- dokonano pozytywnej oceny rozwoju wymiaru parlamentarnego Inicjatywy

- przeprowadzono dyskusje odnośnie ochrony mniejszości narodowych ( w tym o ratyfikacji Instrumentu IŚE ochrony praw mniejszości, który został podpisany 19 listopada 1994 w Turynie

• Spotkanie szefów rządu państw Inicjatywy w Grazu 9 listopada 1996 r. gdzie

- zasugerowano możliwość przyłączania się do oświadczeń i wspólnych stanowisk UE

- nastąpiło formalne przyjęcie Mołdawii.

- sukcesem był również udział Inicjatywy w nadzorowaniu wyborów w Bośni i Hercegowinie 14 wrześnie 1996 r.

• Spotkanie w Sarajewie 6-7 czerwca 1997 r. na którym ustalono 3 zasadnicze cele:

- „umacnianie współpracy w ramach IŚE i pomiędzy państwami członkowskimi;

- wzmacnianie uczestnictwa wszystkich państw członkowskich w procesie integracji europejskiej;

- wzmacnianie procesu reform gospodarczych w krajach znajdujących się w okresie transformacji”

• Szczyt w Zagrzebiu 20-21 listopada 1998r.

• Jubileuszowe spotkanie szefów rządu państw IŚE w Pradze 6 listopada 1999 r. na którym:

- utworzono dokument końcowy w którym zamieszczono podsumowanie dotychczasowego rozwoju struktury , która w ciągu 10 lat rozwinęła się w „zintegrowane ramy współpracy pomiędzy 16 państwami Europy Środkowej, Wschodniej i Południowo-Wschodniej

- wymieniono poglądy na temat kryzysu w Kosowie i konieczności odbudowy tego regionu

- ustanowiono Radę Doradczą Ekspertów IŚE Dla Paktu Stabilności (CEI Advisory Board of Experts for the Stability Pact), której celem była identyfikacja i wsparcie obszarów.

3.4 Czarnomorska Współpraca Gospodarcza

Podczas spotkania BSEC na szczycie w Jałcie w czerwcu 1998 r. podjęto decyzję o powołaniu Organizacji Czarnomorskiej Współpracy Gospodarczej ( Black Sea Economic Co-operation Organisation -BSECO), która zastąpiła BSEC 1 maja 1999 r. Potwierdzono wówczas wspólną koncepcję współpracy subregionalnej jako „części procesu integracji europejskiej, w oparciu o prawa człowieka, podstawowe wolności, dobrobyt gwarantowany poprzez wolność gospodarczą, sprawiedliwość społeczną a także równe bezpieczeństwo i stabilność państw.

4. Etap doprecyzowania koncepcji

1. Ogólne koncepcje współpracy subregionalnej

Jest to ostatni z etapów analizy dynamiki rozwoju koncepcji współpracy subregionalnej na rzecz bezpieczeństwa. Nadal toczono dyskusje na temat współpracy w obszarze regionu, jednak ich tematem przestały być podstawy istnienia i funkcjonowania kooperacji. Na tym etapie głównym celem spotkań i rozmów stały się próby uściślenia koncepcji. W podrozdziale tym zostaną przedstawione najważniejsze z dokumentów, uchwał i przemówień wskazujących na fakt doprecyzowania koncepcji współpracy przez wszystkie zainteresowane państwa.

„Strategia bezpieczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej” z 4 stycznia 2000 roku, w której uwypuklono znaczenie aktywnego udziału Polski we współpracy regionalnej i subregionalnej na rzecz bezpieczeństwa. W dokumencie tym zadeklarowano poparcie dla działań z zakresu tzw. „miękkiego” bezpieczeństwa oraz dla pełniejszego wykorzystywania potencjału pochodzącego z organizacji i forów regionalnych w obszarze wzmacniania bezpieczeństwa.

Słowacka polityka zagraniczna na lata 2000-2003 umieściła współpracę subregionalną na trzecim miejscu na swojej liście priorytetów. Za ważne uznano odnowienie współpracy w ramach Grupy Wyszehradzkiej z udziałem Słowacji, a także podkreślono fakt,że postępy w procesie integracji państw należących do Grupy z NATO i Unią Europejską stanowią realizację celów postawionych w „Deklaracji Wyszehradzkiej”. Dokument zawiera także stwierdzenia o konieczności rozszerzenia wspólnych działań na wszystkie, a nie tylko najbardziej priorytetowe dziedziny i przeniesienia ich na poziom indywidualnych kontaktów między obywatelami regionu. Ponadto podtrzymano stanowisko Słowacji w kwestii nierozszerzania Grupy o kolejne państwa. Słowacja postanowiła także,że będzie zabiegać o zachowanie pierwotnych zasad i celów współpracy w ramach Inicjatywy Środkowoeuropejskiej mimo zwiększonej liczby jej członków.

9 maja 2000 roku polski Minister Spraw Zagranicznych Bronisław Geremek wygłosił expose, w którym umieścił współpracę subregionalną w szerszym kontekście procesów integracyjnych. Minister postawił tezę, że integracja oznacza nie tylko członkostwo w strukturach Unii i NATO, ale także prowadzenie własnej aktywnej polityki w inicjatywach subregionalnych.

24 lipca 2000 roku w Budapeszcie odbyło się spotkanie węgierskiego ministra spraw zagranicznych z szefami węgierskich placówek dyplomatycznych. W swoim wystąpieniu Janos Martonyi za najbardziej istotną uznał Grupę Wyszehradzką jako opartą na wzrastającym zaufaniu, a węgierską politykę w regionie podsumował jako sukces. Minister stwierdził także, że ówczesne działania prowadzone w Europie Środkowej w przyszłości będą stanowić podstawę zjednoczenia państw Europejskich.

„Strategia bezpieczeństwa Republiki Czeskiej” z 22 stycznia 2001 roku silnie podkreśla rolę współpracy regionalnej ze względu za istnienie współzależności bezpieczeństwa państwa z bezpieczeństwem regionu. Interesami strategicznymi Czech w tym okresie były: rozwijanie współpracy regionalnej, zwłaszcza w ramach Grupy Wyszehradzkiej, oraz rozwój stosunków bilateralnych z państwami sąsiedzkimi, a także członkostwo państw regionu w NATO i Unii Europejskiej.

„Strategia bezpieczeństwa Republiki Słowackiej” z 27 marca 2001 roku określa współpracę w ramach Grupy Wyszehradzkiej jako mechanizm pomocniczy w integracji z UE. Słowacja podkreśliła także swoje zainteresowanie pogłębieniem współpracy militarnej i politycznej w ramach Grupy ze szczególnym uwzględnieniem współpracy sił zbrojnych. Także współpraca z Inicjatywą Środkowoeuropejską traktowana jest instrumentalnie - jako narzędzie pomocnicze.

6 czerwca 2001 polski Minister Spraw Zagranicznych Władysław Bartoszewski wygłosił expose, w którym podkreślił aktywną rolę Polski w strukturach subregionalnych oraz zaznaczył,że Polska zamierza brać czynny udział nie tylko w wielostronnych ugrupowaniach, ale uczestniczyć we współpracy z państwami regionu i sąsiadami.

„Strategia bezpieczeństwa międzynarodowego Rumunii” z 18 grudnia 2001 roku określa współpracę regionalną jako środek zwiększania stabilności i rozwiązywania kryzysów. Najważniejszym priorytetem w rumuńskiej polityce zagranicznej jest członkostwo w NATO i Unii Europejskiej.

8 marca 2002 roku w Warszawie odbyła się międzynarodowa konferencja poświęconą regionalnym i subregionalnym aspektom bezpieczeństwa Europy Środkowej i Wschodniej. Szef polskiej dyplomacji Włodzimierz Cimoszewicz podkreśli współzależność bezpieczeństwa subregionu z bezpieczeństwem regionu i świata. Dużą część swojego wystąpienia poświęcił kwestii zagrożeń związanych z terroryzmem, wskazując jednocześnie że regionalna walka z tym zjawiskiem wymaga przywiązania do szeroko rozumianego bezpieczeństwa ekonomicznego.

22 stycznia 2003 roku minister Cimoszewicz wygłosił expose, w którym podkreślił zainteresowanie Polski tym, aby po przystąpieniu do Unii region Europy Środkowej i Wschodniej zachował swoją tożsamość i podmiotowość. Dodatkowo minister określił cel przyświecający polskiej prezydencji w Inicjatywie Środkowoeuropejskiej, która miała przypadać na 2003 rok - była nim dyskusja o przyszłości współpracy państw w ramach tej struktury.

5 lipca 2004 roku na wystąpieniu otwierającym naradę ambasadorów (odbyła się w dniach 5 - 9 lipca 2004 w Warszawie) minister Cimoszewicz stwierdził, że dotychczasowa formuła współpracy w regionie, podejście do kwestii tożsamości oraz sama koncepcja współpracy subregionalnej wymagają odświeżenia i aktualizacji.

W „Średnioterminowa strategii polityki zagranicznej Republiki Słowackiej do 2015r.” stwierdzono, że współpraca w ramach Grupy Wyszehradzkiej powinna być skierowana „na te obszary, które umożliwiają tworzenie wartości dodanej poprzez zacieśnioną współpracę państw”. W odniesieniu do Inicjatywy Środkowoeuropejskiej podkreślono jej rolę jako szerokiego forum współpracy państw regionu. Dodatkowo zaznaczono,że kwestia przystępowania państw Unii do porozumienia z Schengen i jego wdrożenie będą wymagać koordynacji na poziomie regionalnym.

1 stycznia 2005 roku polski minister spraw zagranicznych Adam Daniel Rotfeld wygłosił sejmowe expose, w którym stwierdził, że zadaniem polityki zagranicznej stało się odnalezienie nowego sensu istnienia struktur regionalnych. Minister podkresił też, że Polska nie traktuje regionu jako zaplecza dla swoich ambicji politycznych na forum unijnych ani nie zamierza pretendować do roli lidera regionu.

2. Grupa Wyszehradzka

9 czerwca 2000 roku odbyło się spotkanie premierów państw Grupy Wyszehradzkiej, w którym udział wzięli Jerzy Buzek, Milos Zeban (Czechy), Victor Orban (Węgry) oraz Mikulas Dzurinda. Na spotkaniu tym głównym tematem dyskusji była wizja przyszłych form współpracy w ramach Grupy. Powołano Międzynarodowy Fundusz Wyszehradzki, który jest jedyną instytucją Grupy Wyszehradzkiej. Celem funkcjonowania Funduszu jest rozwój współpracy państw Grupy w dziedzinach kultury, edukacji, wymiany młodzieży i współpracy transgranicznej.

19 stycznia 2001 roku w Pszczynie miało miejsce spotkanie prezydentów państw Grupy z okazji dziesiątej rocznicy podpisania „Deklaracji Wyszehradzkiej”. Udział w nim wzięli: Aleksander Kwaśniewski, Vaclaw Havel z Republiki Czeskiej, Ferenc Madl z Węgier oraz Rudolf Schuster reprezentujący Słowację. Prezydenci podkreślili aktualność zapisów „Deklaracji Wyszehradzkiej” oraz celów działania Grupy, a także wyrazili zadowolenie z postępu dokonanego w minionej dekadzie w dziedzinie integracji z instytucjami europejskimi; wyrazili także wolę poszerzania i pogłębiania współpracy w tej formule.

Mimo wielu sukcesów współpracy w ramach Grupy Wyszehradzkiej nadal było słychać sceptyczne głosy w tej sprawie. Głównym sceptykiem był były czeski premier, Vaclav Klaus. Stwierdził on,że Grupa Wyszehradzka to tylko pusta inicjatywa polityczna. W 2003 roku, już jako prezydent, Vaclav Klaus ogłosił,że współpraca w ramach Grupy znajduje się na dalekiej pozycji zarówno na polskiej, jak i czeskiej liście priorytetów w zakresie polityki zagranicznej.

1 czerwca 2001 roku prezydenci państw Grupy pozytywnie przyjęli nowe inicjatywy, jakimi były „Gospodarka oparta na wiedzy” (Knowledge Based Economy) oraz powołanie Parlamentu Młodzieży. Nową wartość do współpracy w ramach Grupy mogła wnieść także współpraca z państwami Beneluksu. Beneluksem nazywa się region w Europie Wschodniej składający się z trzech sąsiadujących ze sobą monarchii: Belgii, Holandii i Luksemburgu.

5 grudnia tego samego roku w Luksemburgu doszło do pierwszego spotkania na szczycie Beneluks - Grupa Wyszehradzka. Szefowie rządów dyskutowali na temat rozwoju Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony i Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa w ramach Unii Europejskiej. Stwierdzono, że państwa Grupy powinny mieć prawo głosu w dyskusji na temat przyszłości Unii oraz mieć możliwość udziału w pracach Konwentu Europejskiego. Na spotkaniu przyjęto decyzję o kontynuacji współpracy w formule 3+4 (Beneluks + Grupa Wyszehradzka) na różnych szczeblach poprzez formalne i nieformalne spotkania.

29 czerwca 2002 roku w Esztergom odbyło się kolejne spotkanie szefów rządów państw Grupy Wyszehradzkiej, którego głównym celem było wzmocnienie i zwiększenie efektywności współpracy. Na spotkaniu tym postawiono ważny krok w kierunku poszerzania spektrum praktycznej współpracy, jakim było ustanowienie Wyszehradzkiego Programu Stypendialnego oraz Nagrody Wyszehradzkiej, która byłaby przyznawana za specjalne osiągnięcia naukowe i kulturowe. Postawiono tezę, że zbliżający się termin akcesji państw do Unii Europejskiej, a Słowacji do NATO, jeszcze bardziej zwiększa znaczenie współpracy subregionalnej. Czechy zyskały poparcie dla swojej propozycji wypracowania zharmonizowanego stanowiska Grupy na Światowy Szczyt Trwałego Rozwoju w Johannesburgu (RPA).

W dniach 8-9 lipca 2002 roku w Koszycach na Słowacji odbyło się spotkanie sekretarzy stanu w Ministerstwach Spraw Zagranicznych państw Grupy oraz Ukrainy z udziałem przedstawicieli Komisji Europejskiej. Tematem spotkania był współpraca „czwórki” z Ukrainą w kontekście integracji europejskiej. Uzgodniono powołanie grupy roboczej na szczeblu eksperckim zajmującej się tym problemem oraz podkreślono,że współpraca Grupy z Ukrainą powinna stać się ważnym instrumentem w ramach Europejskiej Wspólnej Strategii wobec Ukrainy. Za główny obszar współpracy państw Grupy i Ukrainy uznano wymiar sprawiedliwości i spraw wewnętrznych.

Po raz pierwszy po rozszerzeniu struktur Unii Europejskiej premierzy państw Grupy Wyszehradzkiej spotkali się 12 maja 2004 w Kromeriz. W przyjętej tam deklaracji stwierdzono, że najważniejsze cele z deklaracji z 1991 roku zostały zrealizowane. Przewidywano, że w przyszłości współpraca Grupy skupi się na działaniach regionalnych oraz na inicjatywach wzmacniających tożsamość regionu Europy Środkowej. Podczas tego spotkania premierzy przyjęli „Wytyczne dotyczące przyszłych obszarów współpracy wyszehradzkiej”, w których nowość stanowiła kategoria „współpraca w ramach UE” oraz obszar „współpraca w ramach NATO i innych organizacji międzynarodowych”. Nie zmieniły się mechanizmy współpracy.

Podczas kolejnego spotkania premierów państw Grupy 10 czerwca 2005 roku w Kazimierzu Dolnym przedmiotem rozmów była m.in. Ukraina oraz negatywne wyniki referendów ratyfikacyjnych Traktatu Konstytucyjnego we Francji i w Holandii. Za obszary ściślejszej współpracy pomiędzy państwami Grupy uznano współpracę UE - Ukraina w dziedzinie Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, sprawiedliwości i spraw wewnętrznych oraz rozwoju współpracy gospodarczej.

W trakcie spotkania ministrów spraw zagranicznych w Budapeszcie 10 lipca 2005 roku określono trzy priorytety rozpoczynającej się prezydencji węgierskiej: przybliżanie współpracy wyszehradzkiej obywatelom, wzmacnianie spójności wewnątrz Grupy i promowanie modernizacji Europy Środkowej.

3. Inicjatywa Środkowoeuropejska

24 czerwca 2000 roku w Szeged odbyło się spotkanie ministrów spraw zagranicznych państw Inicjatywy, na którym szef węgierskiej dyplomacji Janos Martanoyi stwierdził, że węgierskie stanowisko wobec tej struktury pozostaje niezmienne, czyli że Węgry wyrażają poparcie dla głębokiego i wszechobejmującego procesu opartego o wspólnotę wartości i celów polityki zagranicznej dzieloną przez państwa uczestniczące w Inicjatywie. Ponadto minister ten zaapelował o przyspieszenie procesu politycznej integracji pomiędzy Inicjatywą a Unią Europejską.

Na spotkaniu szefów rządów państw Inicjatywy w Budapeszcie 25 listopada 2000 roku stwierdzono, że proces integracji europejskiej i poszerzanie struktur Unii o nowe państwa mają podstawowe znaczenie dla wszystkich państw Inicjatywy Środkowoeuropejskiej, a także z zadowoleniem mówiono o rozwoju współpracy międzyregionalnej i transgranicznej. Na tym szczycie Polska zgłosiła inicjatywę utworzenia Forum Młodzieży.

W dniach 2 i 3 lutego 2001 roku w Forli odbyło się kolejne spotkanie sekretarzy stanów w ministerstwach spraw zagranicznych państw uczestniczących w Inicjatywie Środkowoeuropejskiej. Sekretarz stanu w słowackim MSZ Jaroslav Chlebo podkreślił rolę Inicjatywy jako ważnego forum, na którym można otwarcie wymieniać poglądy na najważniejsze tematy oraz docenił proces jej transformacji ze struktury gospodarczej po obejmującą o wiele więcej aspektów.

Podczas spotkania w Trieście 23 listopada 2001 roku bardzo dużo dyskutowano na temat terroryzmu, co było spowodowane atakami terrorystycznymi z 11 września tego w Stanach Zjednoczonych. W dokumencie końcowym tego szczytu można znaleźć tezę, że współpraca regionalna i integracja z globalnym systemem bezpieczeństwa jest warunkiem efektywnej, silnej i trwałej wspólnoty w zwalczaniu terroryzmu. Z zadowoleniem wyrażano się także o postępie w integracji państw członkowskich z Unią Europejską.

Polska prezydencja w Inicjatywie w 2003 roku za swój priorytet uznała określenie kierunku transformacji Inicjatywy w kontekście trwających procesów rozszerzania UE i NATO. Wśród celów prezydencji znalazły się także:

• intensyfikacja dyskusji na temat sposobów zacieśniania współpracy państw najbliższego sąsiedztwa z UE;

• wypracowanie wspólnego stanowiska w sprawie roli Inicjatywy w polityce wschodniej poszerzonej Unii;

• wzmocnienie roli Inicjatywy jako mechanizmu przekazywania doświadczeń z procesu transformacji ustrojowej.

Podczas spotkania ministrów spraw zagranicznych Inicjatywy we Wrocławiu 13 czerwca 2003 roku skupiono się na konsekwencjach równoległych procesów rozszerzania struktur Unii Europejskiej i NATO dla współpracy subregionalnej. Podkreślono także wagę szerokiej współpracy między Inicjatywą a innymi organizacjami międzynarodowymi i subregionalnymi na rzecz walki z terroryzmem i budowy globalnego bezpieczeństwa. Za pomocną w realizacji tych celów uznano wspólną politykę w zwalczaniu zorganizowanej przestępczości i innych negatywnych zjawisk.

Konsekwencją szczytu szefów rządów Inicjatywy w Warszawie 21 listopada 2003 roku było przyjęcie „Planu Działania Inicjatywy Środkowoeuropejskiej na lata 2004-2006”. na spotkaniu z tym z zadowoleniem odnotowano postępy w procesie integracji europejskiej (1 maja 2004 roku do Unii miało przystąpić pięć państw Inicjatywy) oraz wyrażono nadzieję na kontynuację procesu rozszerzania tej organizacji.

W trakcie spotkania szefów dyplomacji Inicjatywy w Portoroz 25 maja 2004 roku dokonano przeglądu sytuacji w regionie po rozszerzeniu Unii Europejskiej i NATO. Uznano, że rozszerzenie Unii przyniosło korzyści dla stabilności i wzrostu gospodarczego całego regionu Inicjatywy. Za ważną w tym kontekście uznano też współpracę transgraniczna i regionalną między członkami Unii i innymi państwami.

Pierwsze spotkanie Inicjatywy na najwyższym szczeblu po rozszerzeniu Unii i NATO wypadło 26 listopada 2004 roku w Portoroz. Przyjęto wówczas deklarację „Wyzwania i możliwości poszerzonej Europy”, w której podkreślono, że proces transformacji regionu dobiega końca, jakkolwiek pozostały pewne zamrożone konflikty. Stwierdzono także,że należy przeciwdziałać pojawieniu się nowych linii podziału w Europie - w tym kontekście uznano ważną rolę unijnej Polityki Nowego Sąsiedztwa.

27 maja 2005 roku odbyło się spotkanie ministrów spraw zagranicznych Inicjatywy w Tatrzańskiej Łomnicy. Ministrowie skupili się na przedyskutowaniu zadań i wyzwań stojących przez Inicjatywą po rozszerzeniu Unii Europejskiej. Jednym z priorytetów zostało udzielenie politycznego i praktycznego wsparcia tym państwom należącym do Inicjatywy, które nie należą do Unii Europejskiej.

1. Czarnomorska Współpraca Gospodarcza

Istnieją różne opinie na temat efektywności funkcjonowania BSEC, jednak z politycznego punktu widzenia współpracy w ramach tej struktury określa się jako „umiarkowany sukces” z powodu demonstrowanej przez państwa woli współpracy (mimo bilateralnych sporów, współzawodnictwa rosyjsko-tureckiego na tym obszarze oraz rozbieżności zdań na temat procesu poszerzania NATO i konfliktu w Jugosławii).

Od 1 maja do 1 listopada 2000 roku przewodnictwo w BSEC sprawowała Rumunia. Wśród najważniejszych celów tej prezydencji wymienia się głównie promowanie zasady umacniania pokoju i bezpieczeństwa w regionie poprzez wielostronną współpracę gospodarczą.

W swoim wystąpieniu z dnia 25 kwietnia 2002 roku sekretarz stanu z rumuńskiego MSZ Mihnea Motoc zaznaczył istnienie ryzyka duplikacji i braku koordynacji pomiędzy prowadzonymi przez różne struktury subregionalne działaniami. Stąd też wywodzi się propozycja zacieśnienia współpracy BSEC z innymi strukturami w celu harmonizacji ich koncepcji i działań. Ważne w tym przemówieniu było też stwierdzenie, że region Morza Czarnego stopniowo zaczyna być postrzegany jako przestrzeń bezpieczeństwa.

25 czerwca 2002 roku podczas spotkania na szczycie BSEC w Stambule rumuński prezydent Ion Iliescu powtórzył propozycję poszerzenia zakresu kooperacji w ramach organizacji o kwestie bezpieczeństwa, przy czym brał pod uwagę tradycyjne, militarne postrzeganie bezpieczeństwa oraz tzw. „miękkie” bezpieczeństwo.

Podczas następnego spotkania ministrów spraw zagranicznych BSEC w Erawniu 18 kwietnia 2003 roku podkreślili oni znaczenie kooperacji organizacji z UE oraz wyrazili chęć pogłębienia tej współpracy. Powołano się przy tym na wspólne interesy obu stron, przejawiające się w takich obszarach, jak energetyka, ochrona środowiska, transport i wspólna polityka w zwalczaniu przestępczości zorganizowanej.

31 października 2003 w Baku odbyła się kolejna sesja, na której szefowie dyplomacji BSEC dyskutowali na temat wzmocnienia zdolności instytucjonalnych organizacji. Najważniejszą decyzją sesji ministrów spraw zagranicznych BSEC w Baku 30 kwietnia 2004 było przyjęcie do organizacji Serbii i Czarnogóry.

25 czerwca 2004 roku w Stambule odbyło się nadzwyczajne spotkanie ministrów spraw zagranicznych BSEC, na którym przyjęto oświadczenie na temat wkładu organizacji w dziedzinie bezpieczeństwa i stabilności. Ministrowie podkreślili, że główny skład BSEC w bezpieczeństwo regionu polega na budowaniu stabilności oraz wyrazili chęć włączenia się szersze wysiłki na rzecz zwalczania wrogości, konfliktów, przemocy, a w szczególności terroryzmu międzynarodowego.

Kolejne spotkania szefów dyplomacji państw BSEC poświęcone były głównie implementacji wcześniejszych decyzji.

5. Podsumowanie

Po zakończeniu zimnej wojny i zmianie bilateralnych stosunków międzynarodowych na wielostronne, państwa Europy Środkowej znalazły się w swoistej „próżni bezpieczeństwa”. Państwa te były połączone wspólną przeszłością, poczuciem specyficznej środkowoeuropejskiej tożsamości, a przede wszystkim brakiem realnych perspektyw na szybkie włączenie się w nurt integracyjny zachodniej części kontynentu. Sytuacja ta doprowadziła do powstania koncepcji stworzenia licznych struktur subregionalnych na rzecz bezpieczeństwa. Zjawisko to określane jest w literaturze jako „nowy regionalizm”.

Do państw regionu, które były analizowane w powyższej pracy, zalicza się: Polskę, Republikę Czeską, Słowację, Węgry oraz Rumunię i Bułgarię. Najważniejsze struktury współpracy, w jakich te państwa uczestniczą, to: Grupa Wyszehradzka, skupiająca cztery państwa najsilniej identyfikowane jako środkowoeuropejskie, Inicjatywa Środkowoeuropejska, w której uczestniczą państwa szeroko definiowanego regionu oraz Czarnomorska Współpraca Gospodarcza, która jest najistotniejsza z punktu widzenia Bułgarii i Rumunii. Elementarną wartością, jaką wnosi współpraca subregionalna, jest szerokie postrzeganie bezpieczeństwa i skupienie się na jego pozamilitarnych aspektach.

Zasadniczy kształt współpracy w ramach struktur subregionalnych zarysowany już w pierwszym etapie ich funkcjonowania, przypadającym na lata 1989 - 1991/1992. w trakcie rozwoju koncepcja\i współpracy zasady i cele ulegały konkretyzacji i uszczegółowieniu - był to etap rozbudowy koncepcji przypadający na lata 1992/1993 - 1999. etap doprecyzowania koncepcji (lata 2000-2005) obejmuje dopełnienie procesu instytucjonalizacji.

5.1 Bibliografia:

I. Pawlikowska, Koncepcje bezpieczeństwa państw Europy Środkowej po 1989 roku, MADO, Toruń 2006, A. Ciupiński, K.Malak,

Bezpieczeństwo polityczne i wojskowe, AON, Warszawa 2004

http://pl.wikipedia.org/wiki/NATO-bis

http://stosunki-miedzynarodowe.pl/teksty-zrodlowe/przemowienia/1133-expose-ministra-spraw-zagranicznych-krzysztofa-skubiszewskiego-w-sejmie-26-kwietnia-1990-r

http://www.visegradgroup.eu/historia-v4

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/11/V%C3%A1clav_Havel_cut_out.jpg

http://www.youtube.com/watch?v=Zg8qTSNmq8U

http://www.mg.gov.pl/Wiadomosci/Strona+glowna/Wizyta+wicepremiera+Pawlaka+w+Rumunii.htm

¹ Źródło: Słownik Języka Polskiego, Warszawa 1983

Źródło: www.foreign.gov.sk/files/strategy_fp_sr_until_2015.pdf

---