Globalne aspekty polityki i strategii bezpieczeństwa Rosji’’ref, Dokumenty - Bezpieczeństwo Narodowe, 3 semestr (AREK-DATOR), pulpit

Zielona Góra, 18. 01. 2013 r.

,,Globalne aspekty polityki i strategii Rosji''

Prowadzący: dr inż. Krzysztof Graczyk

Arkadiusz Nowak

Łukasz Chabiniak

23 BNSP

Spis treści

Ewolucja bezpieczeństwa Rosji
Koncepcja bezpieczeństwa narodowego
Koncepcja polityki zagranicznej

Rosja a Stany Zjednoczone
Rosja a Europa
Rosja a reszta

Doktryna wojskowa

Wstęp

Rosja nie jest wyjątkiem i podobnie jak wszystkie inne państwa pokomunistyczne w Europie Środkowej i Wschodniej musiała w latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku sformułować swoją strategię i politykę bezpieczeństwa w nowych zupełnie warunkach. Musiała także przeprowadzić gruntowną reorganizację własnego systemu bezpieczeństwa, w tym sił zbrojnych.

W 1991 roku, po rozpadzie Związku Radzieckiego na 15 państw w Rosji rozpoczęła się ostra debata na temat jej nowej tożsamości oraz roli jaką powinna pełnić w po zimnowojennym świecie. Dyskusja trwa do dziś, a swój początek bierze z braku naturalnych granic kraju oraz wymieszania w nim ludów - w Federacji Rosyjskiej, największym państwie świata, używa się około 100 różnych języków lokalnych. Kilka lat temu Samuel Huntington w swojej głośnej książce pod tytułem ,,Zderzenie cywilizacji'' określił Rosję jako państwo na rozdrożu. Oznacza to, że na dzisiejszy dzień nie wiadomo w obrębie, którego kręgu cywilizacyjnego znajdzie się ten kraj.

Obecnie w Rosji istnieją 3 główne szkoły geopolityczne:

Europejsko-atlantycka, która uznaje Europę i Stany Zjednoczone za modele kulturowe, społeczne, polityczne i gospodarcze, do których powinna zbliżać się także Rosja, by stać się nowoczesną i wyjść z okresu zacofania. Według tej szkoły Rosja jest państwem jak każde inne.
Panslawistyczna (słowianofilska) szkoła uznaje, że Rosja ma dwie dusze: europejską i azjatycką, a powstała z połączenia się osiadłych ludów europejskich z azjatyckimi nomadami, zaś zostało to scementowane kulturą Bizancjum. A więc Rosja jest tu kulturalnie łacińsko-prawosławna. Słowianofile są też silnie antyislamscy, wzrost demograficzny populacji muzułmańskiej uważają za główne zagrożenie dla duszy Rosyjskiej.
Koncepcja Trzeciego Rzymu, to nacjonalistyczna, w części mitologizująca szkoła geopolityczna, która uznaje Moskwę za Trzeci Rzym. Ta historiozoficzna teoria głosi, że pierwszy Rzym upadł na skutek herezji, drugi Rzym - Konstantynopol na skutek zdrady prawdziwej wiary, trzecim Rzymem jest Moskwa, a czwartego już nie będzie. To uniwersalistyczna idea usprawiedliwiająca zapędy ekspansjonistyczne Rosji w celu zjednoczenia pod jednym berłem całego prawosławnego (jedynego prawdziwego) chrześcijaństwa.

W Rosji, na przestrzeni dziejów widoczny jest silny duch misjonarski, od obrony jednej prawdziwej wiary prawosławnej poprzez ustanowienie komunistycznego raju po dzisiejszą ideę obrony świata przed hegemonią amerykańską i zagrożeniem islamskim.

Na ewolucję systemu bezpieczeństwa militarnego Rosji miały wpływ takie czynniki, jak różne zagrożenia, wyzwania, potrzeby i możliwości państwa w dziedzinie bezpieczeństwa. Do nich zaliczyć można:

erupcję zagrożeń wewnętrznych, których najwyrazistszym przykładem stała się wojna w Czeczenii;
eskalację zewnętrznego zagrożenia islamskiego na południu Rosji, głównie w Azji Centralnej;
ekspansję NATO w Europie Środkowej i Wschodniej (członkostwo nowych państw, program „Partnerstwa dla Pokoju”);
„ciche” wzbieranie potęgi chińskiej na wschodzie;
gwałtowne rozlanie się światowej walki z terroryzmem po 11 września 2001 roku;
pełzający wewnętrzny kryzysy ekonomiczny i nadciągający kryzys demograficzny;
rozkład własnego potencjału militarnego zarówno konwencjonalnego, jak i jądrowego. Rozkład moralny, techniczny i organizacyjny.

Tych kilka przykładów daje wyobrażenie o wyzwaniach, przed jakimi stała polityka obronna Rosji. Jak sobie radzić w takich warunkach? Jak zabezpieczyć własne interesy narodowe? Innymi słowy - jaką przyjąć strategiczną koncepcję (czy też - jak w Rosji raczej mówią: doktrynę) bezpieczeństwa militarnego? Rosja bezustannie szukała i szuka na to odpowiedzi, kreśląc je w szeregu dokumentów doktrynalnych, jak choćby „Koncepcja bezpieczeństwa narodowego”, „Doktryna obronna” czy też „Doktryna bezpieczeństwa informacyjnego”.

Koncepcja oraz ewolucja polityki zagranicznej Rosji.

W 2000 roku ówczesny prezydent Federacji Rosyjskiej Władimir Putin zatwierdził dokument stanowiący zbiór poglądów na sposób i główne kierunki prowadzenia polityki zagranicznej państwa rosyjskiego. W roku 2009 kolejna głowa państwa Dmitrij Miedwiediew zaakceptował tenże dokument odpowiednio rozwijając, go co miało odzwierciedlać wzmocnienie siły politycznej państwa i zapowiadać wyraźną aktywizację działań rosyjskiej dyplomacji. Rosyjski dokument strategiczny nie koncentruje się jedynie na zagrożeniach z zakresu ,,twardego bezpieczeństwa'', ale porusza także problematykę ,,miękkich zagrożeń'', związanych z kwestiami ekonomiczno-społecznymi i migracyjnymi. Dzisiejsza rosyjska strategia bezpieczeństwa zaplanowana do roku 2020 ma obrazować powrót Rosji, istotnego gracza światowego, na arenę międzynarodową, która odchodzi już od swojego unilateralnego charakteru z przywództwem Ameryki na rzecz wielobiegunowego obrazu stosunków międzynarodowych. A więc już na samym początku tego dokumentu jego twórcy dokonują swoistej autoreklamy i przekonują (chyba głównie sami siebie) o wzmacniającej się pozycji Rosji i postępującym procesie stabilizacji na jej obszarze, co miałoby być szczególnie widoczne poprzez przezwyciężenie kryzysu ekonomicznego oraz uporanie się z separatyzmem i terroryzmem. W naszych uszach może to brzmieć dosyć niewiarygodnie, przecież powszechnie wiadomo, iż rosyjska gospodarka potężnie ucierpiała podczas światowego kryzysu gospodarczego, chyba nawet więcej niż inne kraje europejskie ponieważ kryzys wiązał się z silnym spadkiem cen surowców energetycznych, a te przecież są podstawą rosyjskiej gospodarki. Kiedy zaś słyszymy o postępującej stabilizacji to zwróćmy uwagę na sytuację panującą na Kaukazie Północnym, gdzie cały czas dochodzi do licznych ataków separatystów na posterunki milicji i wojska rosyjskiego.

Można zauważyć pewną ewolucję strategii bezpieczeństwa Rosji w porównaniu z tą uznaną jeszcze przez Putina. We wstępie Koncepcji z 2000 roku określono między innymi, iż Rosja będzie dążyć do stworzenia korzystnych zewnętrznych warunków dla stopniowego rozwoju gospodarki, przeprowadzenia z sukcesem demokratycznych przemian czy wzmocnienia podstaw ustroju konstytucyjnego. Dziś, po kilkunastu latach formułę o budowaniu gospodarki rynkowej zastąpiło zadanie modernizacji gospodarki i przestawienia jej na drogę innowacji. Równocześnie za zakończony uznano proces przemian i tworzenia ustroju konstytucyjnego, wobec czego aktualnym celem jest wzmocnienie państwa prawa i instytucji demokratycznych. Ile jest demokracji w Rosji widać było już kilka lat temu przy okazji demonstracji politycznych z których każda była rozbijana i rozpędzana przez OMON. Każda po za demonstracjami organizacji Nasza Rosja, która popierała panów Putina i Miedwiedwiewa.

Koncepcja polityki zagranicznej Federacji Rosyjskiej zakłada kilka wyraźnych celów jakie swojemu państwu i sobie stawiają do osiągnięcia elity rosyjskie:

- zapewnienie bezpieczeństwa, zachowanie i wzmocnienie suwerenności i integralności

terytorialnej,
- stworzenie korzystnych warunków zewnętrznych dla modernizacji Rosji,

- wpływ na procesy globalne w celu ukształtowania sprawiedliwego i demokratycznego

porządku na zasadach kolektywizmu, przy nadrzędności prawa międzynarodowego,

- formowanie dobrosąsiedzkich relacji, dążenie do zażegnania istniejących i unikania

pojawienia się źródeł kolejnych konfliktów czy napięć,

- wypracowywanie konsensusu z innymi krajami i organizacjami międzynarodowymi w

zakresie sposobu realizacji zadań, stanowiących priorytet rosyjskiej polityki,

- ochronę praw i interesów obywateli i mniejszości rosyjskiej,

- doprowadzenie do obiektywnego postrzegania Rosji w świecie jako państwa

demokratycznego ze zorientowaną socjalnie gospodarką rynkową i niezależną polityką

zagraniczną,

- wsparcie i popularyzację rosyjskiego języka i kultury, stanowiących unikalny wkład w różnorodność kulturalno-cywilizacyjną i w rozwój partnerstwa cywilizacji.

W ,,Nowej strategii bezpieczeństwa'' Rosja uznaje, że dotychczasowa formuła unilateralnych rządów Stanów Zjednoczonych wyczerpała się i tym samym opowiada się za kolektywnym przywództwem najważniejszych krajów świata i ma na celu stworzenie samoregulującego się systemu międzynarodowego. Pomocne w tym procesie mają być między innymi tak zwane ,,G8'' czyli 7 najbardziej uprzemysłowionych państw świata i Rosja, tak zwana „Trójka” składająca się z Rosji, Chin i Indii, „Czwórka” („Trójka” plus Brazylia), oraz inne nieformalne fora i struktury międzynarodowe.

Szczególną uwagę w Koncepcji polityki zagranicznej Rosji poświęcono Organizacji Narodów Zjednoczonych. Zdaniem rosyjskiej dyplomacji centralną i koordynacyjną rolę w regulowaniu stosunków międzynarodowych powinna pełnić właśnie ONZ. Jako argument używa się, że jedną z jej głównych zalet jest unikalna legitymizacja, co sprawia, że nie ma dla niej alternatywy i jedynie ona może sankcjonować użycie siły. Oczywiście należy pamiętać, że Federacja Rosyjska jest w tej organizacji uprzywilejowana bowiem ma swoją reprezentację w Radzie Bezpieczeństwa ONZ i dysponuje tam prawem weta co daje jej realny wpływ na tworzoną nową architekturę relacji międzynarodowych, dla tego też opowiada się za tym, by nie zwiększać obecnej liczby pięciu państw w Radzie.

W Koncepcji polityki zagranicznej Federacja planuje zwiększenie swego udziału w misjach pokojowych ONZ oraz deklaruje swe przywiązanie do wartości demokratycznych, włączając w to prawa człowieka. Jak z tym jest w rzeczywistości można długo dyskutować.

W koncepcji sporo miejsca zostało poświęcone polityce historycznej. Ostatnio zresztą mieliśmy okazję widzieć, jak dużą wagę przykładają do niej władze rosyjskie. W dokumencie zaznaczono, że ważne jest wypracowanie przez społeczeństwo międzynarodowe wspólnego obrazu minionej epoki, do czego konieczne są otwarte i uczciwe dyskusje. Wskazano, iż uczonym należy stworzyć warunki do prowadzenia profesjonalnych badań, w celu określenia prawdy historycznej, nie dopuszczając do wykorzystania jej jako instrumentu politycznego. Trzeba przyznać, że to brzmi już wyjątkowo cynicznie jeśli pomyśli się o braku zainteresowania elity rosyjskiej ostatecznym wyjaśnieniem mordu w Katyniu oraz o powielanej w narodzie rosyjskim propagandzie, jakoby to wojska sowieckie podczas II wojny światowej przyniosły Polsce wolność.

Za najważniejsze zadania w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa narodowego Rosji uznaje się:

terminowe prognozowanie i wykrywanie zewnętrznych i wewnętrznych zagrożeń dla

bezpieczeństwa narodowego;

realizacja operacyjnych i długoterminowych przedsięwzięć w zakresie zapobiegania i

neutralizowania zagrożeń wewnętrznych i zewnętrznych;

zapewnienie suwerenności i całości terytorialnej Federacji Rosyjskiej, w tym bezpieczeństwa jej przestrzeni pogranicznej;
ożywienie ekonomiki kraju, prowadzenie niezależnego i socjalnie zorientowanego kursu

ekonomicznego;

przełamanie zależności naukowo-technicznej i technologicznej Federacji Rosyjskiej od

czynników zewnętrznych;

zapewnienie na terytorium Rosji osobistego bezpieczeństwa człowieka i obywatela, jego

konstytucyjnych praw i wolności;

doskonalenie systemu władzy państwowej Federacji Rosyjskiej, relacji federacyjnych,

samorządów lokalnych i prawodawstwa Federacji Rosyjskiej, kształtowanie harmonijnych

stosunków narodowościowych, umocnienie praworządności i ochrona stabilności socjalno-

politycznej społeczeństwa;

zapewnienie bezwzględnego przestrzegania prawodawstwa Federacji Rosyjskiej przez

wszystkich obywateli, urzędników, organy państwowe, partie polityczne, organizacje

społeczne i religijne;

zapewnienie równoprawnej i wzajemnie korzystnej współpracy Rosji zwłaszcza z czołowymi państwami świata;
podniesienie i utrzymanie na wystarczająco wysokim poziomie potencjału wojskowego

państwa;

wzmocnienie reżimu nierozprzestrzeniania broni masowego zniszczenia i środków jej

przenoszenia;

podjecie efektywnych przedsięwzięć mających na celu wykrycie, zapobieganie i przerwanie działalności rozpoznawczej i wywrotowej innych państw skierowanej przeciwko Federacji

Rosyjskiej;

istotne poprawienie sytuacji ekologicznej kraju.

Koncepcja szczegółowo charakteryzuje działania państwa w różnych sferach jego funkcjonowania, podkreślając szczególne znaczenie sfery ekonomicznej. Dużo miejsca poświęca się sprawom bezpieczeństwa wewnętrznego. Co do bezpieczeństwa militarnego, to podkreśla się, że Rosja bierze pod uwagę użycie sił zbrojnych wychodząc z następujących zasad:

użycie wszystkich posiadanych sił i środków, włącznie z bronią jądrową, w razie konieczności odparcia agresji zbrojnej, jeżeli wyczerpane zostaną lub okażą się nieskuteczne inne metody rozwiązania sytuacji kryzysowej;
użycie sił zbrojnych wewnątrz kraju ściśle zgodnie z Konstytucją i prawami federacyjnymi w razie pojawienia się zagrożenia życia obywateli, całości terytorialnej kraju, a także groźby obalenia siłą ustroju konstytucyjnego.

Co do podstawy systemu bezpieczeństwa narodowego Federacji Rosyjskiej, to stanowią ją: organy, siły i środki bezpieczeństwa wykonujące zadania o charakterze politycznym, prawnym, organizacyjnym, ekonomicznym, wojskowym i innym, ukierunkowane na zapewnienie bezpieczeństwa osób, społeczeństwa i państwa. Tak więc w formułowaniu i realizacji polityki bezpieczeństwa narodowego Rosji główną rolę spełniają: Prezydent, Zgromadzenie Federacyjne, Rząd, Rada Bezpieczeństwa, federalne organy władzy wykonawczej, organy władzy wykonawczej podmiotów Federacji Rosyjskiej.

Federacja Rosyjska i Stany Zjednoczone

,,Russia first'' czyli po pierwsze Rosja. To zasada polityki amerykańskiej, którą Waszyngton kierował się zaniepokojony możliwością rozproszenia się ogromnego arsenału jądrowego otrzymanego przez Rosję w spadku po ZSRR oraz przekonaniem, że silna i stabilna Rosja jest niezbędna do uniknięcia chaosu w tamtych rejonach.

Po rozpadzie Związku Radzieckiego panował w świecie powszechny entuzjazm, również wielu Rosjan było zadowolonych z takiego obrotu historycznego koła, bowiem sądzono, że Rosja wciąż będzie równorzędnym partnerem Ameryki, a świat pozostanie dwubiegunowy. ,,Elity rosyjskie, zarówno polityczne jak i gospodarcze, w latach 90. XX wieku nie wyobrażały sobie swej ojczyzny, dziedziczki ZSRR, ze statusem niższym niż mocarstwo globalne''. Z czasem nastawienia Ameryki ulegało zmianie, a Rosja stała się mocno rozczarowana postawą USA, która przestała uważać Federację za równą sobie. Władze Rosyjskie przybrały strategię bandwagoing polegającą na przyłączeniu się podmiotu słabszego do silniejszego w celu uniknięcia rywalizacji i uzyskania korzyści. A więc Rosja uznała prymat Stanów Zjednoczonych w ładzie międzynarodowym i usunęła się na dalszy plan.

Paradoksalnie ambicje mocarstwowe w Rosji powróciły po gospodarczym krachu 1999 roku oraz niedemokratycznemu przekazaniu władzy Władimirowi Putinowi. Ludność Rosji odwróciła się od demokracji, która do tej pory kojarzy się tam z zamętem i problemami ekonomicznymi. Po spotkaniu prezydentów Busha i Putina, kiedy to ten pierwszy spojrzał głęboko w duszę byłego funkcjonariusza KGB i dostrzegł w nim szczerego demokratę, stosunki obu krajów polepszyły się. To, po tym słynny amerykański dyplomata Henryk Kissinger stwierdził, że: ,,Wobec żadnego innego kraju Ameryka nie kierowała się tak konsekwentnie oceną zamiarów, a nie potencjału czy nawet polityką, jak wobec Rosji. A teraz ta ocena mówi, że Rosja zmierza ku demokracji i ku partnerstwu z Ameryką''.

Wyjątkowo dobre stosunki między oboma państwami zostały zmienione przez wprowadzanie projektu tarczy antyrakietowej w środkowo-wschodniej europie. Jednak po ostatnich amerykańskich wyborach i zmianie władzy w Białym Domu, podczas spotkania pomiędzy Hilary Clinton, a Sergiejem Ławrowem, a więc ministrami spraw zagranicznych swoich krajów doszło do symbolicznego ,,zresetowania'' nienajlepszych ostatnio stosunków dyplomatycznych. Jak będzie się układać dalsza współpraca między największymi wrogami z czasów Zimnej Wojny zobaczymy, a na razie pomówmy o współpracy Rosyjsko-Europejskiej.

Rosja a Europa

Jeśli spojrzeć dziś na Rosję to może się wydawać, że kraj ten obawia się wyłonienia zbyt silnej Unii Europejskiej, bo to mogło by ją wykluczyć z ładu europejskiego, ale jednocześnie nie docenia siły Europy na dziś dzień. Jak już wspominaliśmy wcześniej, Rosja sama nie wie czy chce zorientować się na integrację ze Wspólnota Europejską, ponieważ nie jest pewna swojej tożsamości.

Choć Rosja to mocarstwo z kilkusetletnimi tradycjami, a UE to nowy typ wspólnoty międzynarodowej istnieje między nimi podobna wizja ładu międzynarodowego o charakterze policentrycznym z dominującą rolą Organizacji Narodów Zjednoczonych i prawa międzynarodowego. Jednak, jak zauważa Marcin Kaczmarski, autor książki poświęconej polityce zagranicznej prowadzonej przez Władimira Putina, sam werbalny sprzeciw przeciwko unilateralizmowi Stanów Zjednoczonych nie jest w stanie zastąpić konkretnych działań w celu polepszania współpracy między Unią a Federacją, takich jak czasem podkreślana między dwoma organizacjami współpraca z islamskim terroryzmem.

W 2005 roku doszło nawet do przyjęcia przez Europę i Rosję tak zwanej mapy drogowej na rzecz czterech wspólnych przestrzeni współpracy: ekonomicznej, bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego, wolności oraz edukacji i nauki.

Z jednej strony widać po między oboma graczami politycznymi próby wspólnych działań, jednak z drugiej wciąż pojawiają się konflikty. Konflikty te wypływają głównie z tego, że UE jest mocarstwem wschodzącym i rozszerzającym swoje wpływy, Rosja zaś jest mocarstwem upadłym i ze wszystkich sił stara się bronić swojej strefy wpływów w tak zwanej ,,bliskiej zagranicy'' odpowiadającej zasięgiem terytorialnym wszystkim byłym republikom ZSRR. Jak wygląda obrona strefy wpływów przez Rosjan mieliśmy okazję przekonać się przy ostatniej prowokacji Gruzińskiej i walkach w Osetii Południowej i Abchazji.

Jeśli postarać się w skrócie określić czym jest Rosja dla jądra Unii Europejskiej jakie stanowią Niemcy i Francuzi to można powiedzieć, że naszym wschodnim sąsiadom szczególnie zależy na włączeniu w politykę wewnętrzną UE niezależnie od problemów wewnętrznych jakie ma sama Rosja. Dla Francji zaś Federacja Rosyjska to przede wszystkim partner geopolityczny mogący zrównoważyć w świecie przewagę jaką mają USA. Chociaż ostatnimi czasy, dzięki prezydentowi Mikołajowi Sarkozy podejście Francji do Stanów zmieniło się.

Rosja i reszta

Ostatnimi laty coraz wyraźniej widać, że Rosja odchodzi od Wspólnoty Niepodległych Państw czyli bytu politycznego ukształtowanego po rozpadzie ZSRR i zawiera umowy dwustronne, grupując tym samym wokół siebie najwierniejszych sojuszników. Obecnie Rosja jest czołowym i praktycznie jedynym oprócz Izraela dostawcą nowoczesnego sprzętu wojskowego Chinom, ale stosunki między tymi krajami nie są na tyle dobre by określić je strategicznymi, również zwrot Rosji w kierunku Japonii nie przyniósł oczekiwanych skutków. Za stale zacieśniające się stosunki polityczne można uznać te z Indiami, które są ważnym odbiorcą Rosyjskiego uzbrojenia.

W przypadku stosunków z Białorusią i budowania Państwa Związkowego, zaznaczono konieczność umacniania powiązań ekonomicznych. Główną organizacją integrującą gospodarki ma być Euroazjatycka Wspólnota Gospodarcza. Wraz z Białorusią i Kazachstanem w jej ramach ma zostać stworzony związek celny i jednolita przestrzeń gospodarcza. Stabilność i bezpieczeństwo regionu mają się opierać na Organizacji Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym. W jego ramach mają być prowadzone działania na rzecz pokojowego rozwiązania konfliktów w krajach WNP.

Ponadto Rosja będzie nadal dążyła do zapobiegania możliwej powtórki z przełomu lat 2004/2005, kiedy to "pomarańczowa rewolucja" zagroziła pozycji Rosji we własnej strefie wpływów''. Zacieśnianie relacji ze swoimi najbliższymi sojusznikami, głównie poprzez współpracę wojskową - jak na przykład poprzez zorganizowane na Białorusi manewrów "Zachód 2009" czy podpisanie z Abchazją i Południową Osetią obowiązujących przez kolejnych 49 lat umów wojskowych - to najlepsze według Federacji Rosyjskiej sposoby, aby "pomarańczowy scenariusz" nigdy już się nie powtórzył.

Szczególnie ciekawy jest końcowy fragment strategii, w której przedstawiona została hierarchia kryteriów, dzięki którym można badać znaczenie i potencjał zagrożeń dla bezpieczeństwa narodowego. Lista ta zawiera: 1) poziom bezrobocia, 2) poziom nierówności społecznych, 3) stopę inflacji, 4) dług publiczny w relacji do PKB, 5) wydatki na służbę zdrowia, kulturę, edukację i naukę w relacji do PKB, 6) modernizację systemów wojskowych i sprzętu wojskowego, 7) dostępność wyszkolonych inżynierów na potrzeby armii i środowisk naukowych.

Dominik Jankowski, ekspert do spraw stosunków międzynarodowych wysnuwa z analizy ,,Nowej strategii bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej'' następujący wniosek co do przyszłości: ,,Należy spodziewać się kontynuacji obecnej polityki Rosji zmierzającej do odzyskania wpływów politycznych na Ukrainie, wykorzystywania próżni bezpieczeństwa w basenie Morza Czarnego i Kaspijskiego, dalszej ekspansji surowcowej i sprzeciwu wobec liberalizacji rynku energetycznego oraz dążenia do utworzenia świata wielobiegunowego, gdzie jednym z silnych centrów władzy miałaby być Federacja Rosyjska''.

Podsumowując dokument, jakim jest „Koncepcja polityki zagranicznej Federacji Rosyjskiej” wychodzi się z założenia, że najwyższym priorytetem rosyjskiej polityki zagranicznej jest obrona interesów obywateli, społeczeństwa i państwa. Powinna być ona skoncentrowana na osiągnięciu następujących głównych celów:

zapewnienie trwałego bezpieczeństwa kraju, ochrona i umocnienie jego suwerenności i całości terytorialnej, mocnej pozycji w społeczności światowej, która w największym stopniu odpowiadałaby interesom Federacji Rosyjskiej jako wielkiego państwa;
wpływanie na procesy ogólnoświatowe dla kształtowania stabilnego, sprawiedliwego i demokratycznego ładu światowego, opierającego się na ogólnie uznanych normach prawa międzynarodowego, w tym przede wszystkim na celach i zasadach ONZ, na równoprawnych i partnerskich stosunkach między państwami;
stworzenie korzystnych warunków zewnętrznych dla stopniowego rozwoju Rosji, ożywienia jej ekonomiki, podwyższenia poziomu życia ludności, pomyślnego przeprowadzenia zmian demokratycznych, umocnienia podstaw ustroju konstytucyjnego, przestrzegania praw i wolności człowieka;
kształtowanie strefy dobrosąsiedztwa wzdłuż rosyjskich granic, działanie na rzecz likwidacji istniejących i zapobiegania pojawienia się potencjalnych ognisk napięć i konfliktów w regionach leżących w pobliżu Rosji;
poszukiwanie zgodności i wspólnoty interesów z innymi krajami i organizacjami międzypaństwowymi w rozstrzyganiu zadań określanych priorytetami narodowymi Rosji, budowanie na tej podstawie systemu stosunków partnerskich i sojuszniczych;
działanie na rzecz pozytywnego odbierania Rosji w świecie, popularyzacji języka rosyjskiego i kultury narodów Rosji w innych państwach.

Za priorytety o charakterze globalnym w rosyjskiej polityce zagranicznej uznaje się:

kształtowanie nowego ładu światowego - opartego na zasadach równoprawności, wzajemnego poszanowania i wzajemnie korzystnej współpracy;
umocnienie bezpieczeństwa międzynarodowego - przez przestrzeganie porozumień i traktatów rozbrojeniowych, wzajemne redukcje zbrojeń nuklearnych, zapobieganie rozprzestrzenianiu broni masowego rażenia, walka z terroryzmem międzynarodowym;
międzynarodowe stosunki ekonomiczne;
prawa człowieka i stosunki międzynarodowe;
wsparcie informacyjne politycznej działalności zagranicznej.

Doktryna wojskowa i siły zbrojne Federacji Rosyjskiej

Na dzisiejszy dzień, dość potężna armia Federacji Rosyjskiej liczy ponad 900.000 ludzi w służbie czynnej i około 20 mln rezerw! Podzielona jest w sposób klasyczny na trzy rodzaje sił: Lądowe, Powietrzne i Morskie oraz trzy rodzaje wojsk: Strategiczne Wojska Rakietowe, Wojska Kosmiczne i Wojska Powietrzno-Desantowe.

Budżet militarny w 2005 r. wyniósł nieco ponad 500 mld rubli (ok. 18 mld USD). Mniej więcej 1/3 tych pieniędzy wydanych zostało na modernizację. Budżet militarny stanowił około 2,5 proc. całościowego PKB Rosji. Pomimo reform jakie przechodziło w ostatnim czasie rosyjskie wojsko, to dalej utrzymuje się w nim dość niski poziom wyszkolenia oddziałów oraz słabe ich wyposażenie. Nacisk kładzie się przede wszystkim na reformowanie sił Powietrzno-Desantowych, ponieważ one od czasów sowieckich traktowane są jako oddziały prestiżowe, oprócz nich szczególną wagę przykłada się do Strategicznych Wojsk Rakietowych. Niedawno ujawniono plany wodowania dwóch okrętów podwodnych czwartej generacji, wyposażonych w nowe rakiety z głowicami nuklearnymi. Ma być to jeden z przykładów nacisku, jaki na broń nuklearną kładą władze rosyjskie. Oprócz tych niedociągnięć w Rosji utrzymują się trudne warunki odbywania służby przez poborowych. Jednak Rosja z roku na rok zwiększa wydatki na obronę i plany budżetowe przewidują ciągły ich wzrost.

,,Analiza dokumentu rosyjskiego wskazuje, że nie odbiega on od podobnych dokumentów innych państw i swą treścią oraz formą wpisuje się w narodowe koncepcje strategiczne doby postzimnowojennej. Bez wątpienia treści koncepcji rosyjskiej odpowiadają międzynarodowym standardom państwa demokratycznego. Potwierdza się w niej jednoznacznie wolę Rosji działania w pełnej zgodzie z prawem i porozumieniami międzynarodowymi, podkreśla obronny charakter strategii rosyjskiej, deklaruje kierowanie się zasadą nienaruszalności bezpieczeństwa międzynarodowego i bezpieczeństwa narodowego innych państw, akcentuje przestrzeganie i wdrażanie porozumień rozbrojeniowych oraz środków budowy zaufania, czy też aktywny udział w międzynarodowej działalności pokojowej (operacjach pokojowych)''.

W 2008 roku sekretarz Rady Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej Mikołaj Patruszew, oznajmił publicznie, że nowa doktryna wojenna Rosji, która przed końcem tego roku zostanie przedstawiona prezydentowi Miedwiediewowi, będzie dopuszczała prewencyjne użycie broni jądrowej, w tym w wojnie regionalnej lub nawet lokalnej. Dziennik ,,Izwestia'' cytuje jego słowa: ,,Skorygowane zostały warunki użycia broni nuklearnej przy odpieraniu agresji z użyciem konwencjonalnych środków rażenie nie tylko w wojnie na pełną skalę, ale także regionalnej i nawet lokalnej'. Po za tym w Rosji uznano, że w krytycznych dla bezpieczeństwa narodowego sytuacjach możliwe jest prewencyjne uderzenie bronią nuklearną. To ważne, ponieważ do tej pory doktryna wojenna Rosji zakładała, że broń
taka będzie używana tylko na terytorium Federacji w celu odparcia agresji zewnętrznej.
Szef Rady Bezpieczeństwa FR oświadczył, że obecna doktryna jest dokumentem okresu przejściowego, z końca XX wieku. - Analiza sytuacji militarno-strategicznej w świecie i perspektyw jej rozwoju do 2020 roku wykazała, że nastąpiło przesunięcie akcentów z pełnowymiarowych konfliktów wojennych na lokalne wojny i konflikty zbrojne - wskazał.
Patruszew zaznaczył przy okazji, że nie straciły na aktualności dotychczasowe zagrożenia dla Rosji, a na pierwszym miejscu wymienił rozszerzenie NATO i nasilającą się działalność wojskową Sojuszu. Oznajmił, że powstały obiektywne warunki do doprecyzowania dotychczasowo obowiązującej doktryny wojennej Federacji Rosyjskiej.

Należy zauważyć, że doktryna rosyjska nic nie mówi o kryzysach i reagowaniu kryzysowym. W ogóle nie posługuje się takimi pojęciami. To różni ją zdecydowanie od niemal wszystkich innych obecnych strategicznych koncepcji obronnych (militarnych), w tym od koncepcji strategicznej NATO, gdzie problematyka ta już od początku lat dziewięćdziesiątych należy do podstawowych dziedzin zainteresowania strategicznego. W NATO i w poszczególnych państwach tego sojuszu kształtuje się obecnie myślenie strategiczne uwzględniające trzy możliwe - jakościowo różne - stany relacji międzynarodowych: pokój, kryzys i wojnę.

Podsumowując strategiczna doktryna wojskowa Rosji konkretyzuje ustalenia koncepcji bezpieczeństwa narodowego w dziedzinie militarnej oraz kreśli kierunki, w jakich będą zmierzać dalsze prace planistyczne i organizacyjne, a także bieżąca aktywność wojskowa jednego z wojskowo najsilniejszych państw świata i jednocześnie jednego z naszych najważniejszych sąsiadów.

PODSUMOWANIE

Podsumowując rozważania o globalnych aspektach strategii bezpieczeństwa narodowego Rosji wypada podkreślić, że jako spadkobierca ZSRR długo nie mogła ona się pogodzić z realiami świata jednobiegunowego, z dominującą pozycją USA. Starała się utrzymać pozycję mocarstwa i organizować przeciwwagę dla pozycji amerykańskiej. Podejmowane działania, zwłaszcza strategia osłabiania NATO i zbliżenia z Chinami, nie dały pozytywnych rezultatów. Wcześniejsza i obecna linia polityki prezydenta Władimira Putina świadczy o uznaniu realiów przez Rosję. Można przypuszczać, że Rosji w ciągu najbliższej dekady nie dokonają się żadne znaczące zmiany systemowe czy ustrojowe. Owszem sytuacja międzynarodowa zarówno w kontekście politycznym jak i gospodarczym wymusi na Rosji wiele zmian. Jednak będą one dotyczyły wyłącznie sposobów działań Kremla nie wpływając na zmiany jego planów, poglądów i strategii.

Bibliografia

Spis Literatury:

Balcerowicz B., Siły zbrojne w państwie i stosunkach międzynarodowych, Warszawa 2006
Bieleń S. , Raś M. Polityka zagraniczna Rosji, wyd. DIFIN, 2008
Grącik M. , Żukrowska K. Bezpieczeństwo międzynarodowe : teoria i praktyka, Szkoła Główna Handlowa - Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2006
Huntington S. , Zderzenie cywilizacji, Muza, 2007
Kaczmarski M. , Rosja na rozdrożu. Polityka zagraniczna Władimira Putina, Sprawy Polityczne, 2006
Koziej S. , Strategiczne problemy bezpieczeństwa globalnego i Euroatlantyckiego, AON, Warszawa 2006

Spis Czasopism:

Grajewski A. , Trzeci Rzym, Wprost, nr: 16/2005, s. 31.

Spis Stron Internetowych:

Jankowski D. , Nowa strategia bezpieczeństwa narodowego,

www.stosunkimiedzynarodowe.pl

Głąb A. , Koncepcja polityki zagranicznej Federacji Rosyjskiej, portal spraw

zagranicznych - psz.pl

Koziej S. , Strategiczne i polityczne koncepcje bezpieczeństwa USA i Rosji,

www.koziej.pl, Warszawa/Ursynów 2008

Szymański S. , Rosja na rozdrożu z dwoma drogowskazami, portal Racjonalista,

http://www.racjonalista.pl/kk.php/s,5251,