Pytania do kolokwium - Polityka Bezpieczeństwa (stacjonarne)

1. Zdefiniuj pojęcie stosunków międzynarodowych i opisz ich cechy.

Stosunki międzynarodowe - dziedzina wiedzy i dyscyplina akademicka zaliczana do nauk społecznych, a często także do nauk politycznych. Przedmiotem badań są wszelkie stosunki społeczne, które kształtują się ponad granicami państw i dotyczą relacji między różnymi podmiotami życia międzynarodowego. Jest to bardzo rozległa dziedzina, postaramy się więc omówić tylko podstawowe jej aspekty, to znaczy jej definicje, genezę, uwarunkowania, czy uczestników stosunków międzynarodowych.

Cechy stosunków międzynarodowych:

1. pluralizm

2. poliarchia, czyli wielość władz. Towarzyszy temu policentryzm, czyli wielość istniejących ośrodków oddziaływania. Działania żywiołowe przeważają nad działaniami zorganizowanymi.

3. Współzależności wynikające z chęci współpracy, otwartości gospodarek

4. przeważają tendencje heterogeniczne i odśrodkowe. Wszystkie państwa różnią się. Państwo ma na względzie swój własny interes.

5. wewnątrzpaństwowe procesy przyczynowo-skutkowe. W stosunkach międzynarodowych działania są równoczesne i równoległe. Trudno zapobiegać negatywnym zjawiskom.

6. w stosunkach międzynarodowych brak nadrzędnej władzy: ustawodawczej, wykonawczej czy sądowniczej.

2. Przedstaw czynniki warunkujące stosunki międzynarodowe.

Do czynników warunkujących procesy oddziaływań międzynaroowych zaliczamy uwarunkowania: Geograficzne, demograficzne, narodowe, ideologiczne, religijne. Czynniki realizujące te procesy ( mają wpływ bezpośredni, bo inicjują i organizują te procesy oraz kontrolują je).

a) geograficzne - jest to połeżenie i ukształtowanie terytorium państwowego, linii brzegowej, klimat, gleby i surowce. Wykształciły się państwa morskie oraz kontynentalne, które dążyły do maksymalnej rozpiętości swojego terytorium. Zmieniłą się funkcja środowiska lądowego. Kiedyś o znaczeniu państwa decydowała o wielkości i rozciągłość jego terenów. Dzisiaj ten czynnik ma znaczenie głównie w krajach słabo rozwiniętych.

b) demograficzne - w przeszłości liczba ludności stanowiła decydująca rolę w określeniu potęgi państwa, a prężność demograficzna była doskonałym pretekstem do ekspansji terytorialnej. W XIX i XX wieku widziano w przyroście naturalnym jedno ze źródeł siły militarnej państwa. Podczas II wojny światowej uważało się już ze siła uderzeniowa zależy od potencjału przemysłowego, a nie liczebności sił zbrojnych. Zmniejszano wtedy liczbę wojska na rzecz jego jakości np.powrócono do armii zawodowych.

c) narodowe - w stosunkach międzynarodowych istotne jest to, ze rzadkością są państwa jednolite narodowościowo, bowiem granice państw nie pokrywają się z granicami zasiedlenia narodowego. Wielonarodowościowy charakter państwa może być przyczyną problemów wewnętrznych, często zasilanych z zewnątrz oraz problemów w stosunkach z sąsiadami. Gdy mniejszości narodowe zamieszkują zwartymi grupami tereny przygraniczne w sąsiedztwie państw o tej samej narodowości co oni, mogą oni prezentować tendencje do dążenia do przyłączenia się do sąsiednich państw (np..Kaszmir). Problemy powoduje również faktistnienia narodów, które dążą do utworzenia własnych państw, często powodując rozpady mocarstw czy mniejszych federacji.

d) ideologiczne - struktury społeczno-ustrojowe państw, ich zróżnicowanie w zależności od systemu ideologicznego oraz przynależności do odmiennych systemów światowych. Rezultatem są różńice w postrzeganiu zjawisk i procesów międzynarodowych, ścieranie się koncepcji i programów działań dotyczących sposobów realizacji nowego ładu politycznego, ekonomicznego, społecznego, kulturalnego i informacyjnego. Przejawem ideologicznych warunków był rozwój światowego procesu rewolucyjnego i w rezultacie zmieniąjący się układ sił.

e) religijne - w przeszłości więź religijna odgrywała znaczącą rolę w polityce i była zarówno przyczyną naturalnej solidarności jak i konfliktów. W wielu krajach systemy rządów były związane z religią państwową.

3. Przedstaw czynniki realizujące stosunki międzynarodowe.

Do grupy elementów realizujących procesy oddziaływań międzyn. zaliczamy czynniki: ekonomiczno-techniczne ,militarne, organizacyjno-społeczne, osobowościowe.

Czynnik ekonomiczny, czyli potencjał gospodarczy państw zawsze warunkował ich pozycję międzyn. W starożytności i średniowieczu składały się na niego zasoby naturalne, żywności wyroby rzemiosła. W epoce wielkich odkryć geogr. pojawiło się nowe zjawisko, którego znaczenie ostatnio wzrasta - uzależnienie gospodarek poszczególnych państw od stanu i tendencji gospodarki światowej lub regionalnej. Wśród bogactw naturalnych decydujące znaczenie zyskiwały kolejno: żelazo, węgiel, stal, metale kolorowe, ropa i uran. Epoka przemysłowa spowodowała wzrost znaczenia potencjału gospodarczego w ocenie pozycji i bezpieczeństwa państwa na arenie międzyn. oraz stale pogłębianie się zróżnicowania państw spowodowane nierównością w poziomie i tempie rozwoju ekonomicznego. Potencjał gosp. stanowi podstawę potęgi, ale tylko wtedy, gdy jest świadomie wykorzystywany jako narzędzie polityki zagranicznej. Współcześnie aktywny udział w handlu i gospodarce światowej daje zarówno możliwości wpływania na inne państwa i odpieranie ich nieprzyjaznych działań, jak i rodzi niebezpieczeństwo nadmiernej zależności np. od obcych źródeł energii.

Czynnik ekonomiczny stymulowany jest przez postęp w nauce i technice. Kapitał ekonomiczny stanowi dobry środek w procesie przeforsowania własnych interesów. Bezpieczeństwo ekonomiczne i rozwój jest teraz ważniejszy niż podboje. Śą mocarstwa które nie mają broni a oddziałują na politykę międzynarodową. Zamiast sankcji militarnych stosuje się sankcje gospodarcze. Wpływom ulegają państwa słabe ekonomicznie. Pojawia się nowy uczestnik stosunków, zrodzony z czynnika ekonomicznego - korporacje trans narodowe. Czynnik ekonomiczny rodzi globalizację.

CZYNNIK MILITARNY W STOSUNKACH

ma duże znaczenie, w praktyce nie wyeliminowany z życia międzynar, a siła to stały element s.m.; w ramach siły szczególną rolę spełniają siły militarne państwa. Potencjał wojskowy ma różny charakter: lądowe, morskie, powietrzne. Siła militarna to także ważny instrument polityki zagr. (zwłaszcza mocarstw), państwa małe i średnie podnoszą nią swój prestiż.

Czynnik militarny - wywołał w swych skutkach nowe, długotrwałe negatywne zjawisko - wyścig zbrojeń, doprowadził do militaryzacji polityki; wzrosło zainteresowanie problemami rozbrojeniowymi; doktryny polit. przekształcają się w doktryny polit.-strategiczne. Pojawia się broń masowa co zmienia charakter wojen. Siła jest elementem utrzymywania reżimów niedemokratycznych, natomiast siła militarna - używana jest w różnych formach: przez istnienie, demonstrację, groźbę użycia, samo użycie. Pomimo zakazu użycia czy nawet groźby użycia siły (art. 2 pkt. 4 Karty NZ) - siła jest stosowana, liczba aktów jej użycia nie maleje. Przeciwnicy jej użycia zwracają uwagę, że:

1. siła nie jest w stanie rozwiązać żadnego problemu globalnego;

2. niesie groźbę zniszczenia cywilizacji;

3. posiadanie broni jądrowej nie gwarantuje osiągnięcia celów polit.;

4. koszta zbrojeń destruktywnie wpływają na gospodarkę;

5. użycie siły destabilizuje państwo, które jej używa;

6. jej stosowanie obniża prestiż państwa;

7. konflikty zbrojne odwracają uwagę od prawdziwych problemów społ.;

8. agresja jest zakazana, dozwolona tylko wojna obronna;

9. aneksja jest zakazana;

4. Scharakteryzuj uczestników stosunków międzynarodowych.

Uczestnicy stosunków międzynarodowych - państwowi i niepaństwowi. Uczestnicy stosunków międzynarodowych to wszyscy nosiciele jakiejś aktywności, która wpływa na stosunki międzynarodowe w sensie pozytywnym lub negatywnym. Działalność ta powinna być wolnym, ciągłym, świadomym i zamierzonym działaniem, wywierającym skutki wykraczające poza granice jednego kraju.

Podmiotowość polityczno - międzynarodowa. Oznacza zdolność do świadomego działania międzynarodowego, którego celem jest zaspokojenie własnych potrzeb podmiotu, zdolność podmiotu do prowadzenia stałych działań kształtujących stosunki międzynarodowe racjonalnie i niezależnie. Istnieją 4 rodzaje stron stosunków międzynarodowych: 
1)      podmioty potencjalne, 
2)      podmioty efektywne, 
3)      uczestnicy pośredni, 
4)      uczestnicy bezpośredni.

Podmiotowość prawno - międzynarodowa. Oznacza, iż każdy podmiot prawa międzynarodowego jest uczestnikiem stosunków międzynarodowych i równocześnie, że niektórzy uczestnicy tych stosunków nie chcą i nie muszą być podmiotem tego prawa. Uczestników stosunków międzynarodowych można określić, jako podmioty zdolne do działalności międzynarodowej, a więc do zmienienia lub utrwalania w sposób zamierzony stanów środowiska międzynarodowego.

Państwo - jest podstawowym uczestnikiem stosunków międzynarodowych, jest najwyżej zorganizowaną grupą społeczną, najbardziej wpływowym i dynamicznym uczestnikiem stosunków. Państwo to: terytorium, ludność, władza. Państwem jest każda suwerenna jednostka geopolityczna, zgodnie z prawem międzynarodowym. Najważniejszy warunek podmiotowości państwa stanowi suwerenność.

Niepaństwowi uczestnicy to wielkie grupy społeczne i ich organizacje:

• narody - grup ludzi związanych wspólną historią, kulturą językiem, terytorium i życiem ekonomicznym. Gdy naród nie ma własnego suwerennego państwa tworzą się fronty narodowe albo organizacje narodowowyzwoleńcze,

• małe grupy społeczne i ich organizacje - podmioty te uczestniczą w stosunkach międzynarodowych w sposób pośredni, rząd reprezentuje ich interesy na zewnątrz, po zorganizowaniu się, samodzielnie walczą o swoje cele na forum międzynarodowym,

• przedsiębiorstwa międzynarodowe - korporacje wielonarodowe lub transnarodowe, osoby prawne zarejestrowane w jednym państwie, ale prowadzące działalność gospodarczą i wywierające wpływ na politykę wewnętrzną i zagraniczną wielu państw, a także bezpośrednio kształtujące stosunki międzynarodowe: przedsiębiorstwa naftowe, elektroniczne, zbrojeniowe,

• organizacje międzynarodowe - z jednej strony są funkcją interesów i działań swoich , z drugiej w sposób bardzo twórczy i samodzielny kształtują stosunki międzyn, a nawet politykę zagraniczną państw.

Uczestnikiem stosunków międzynarodowych, dzięki stale prowadzonym działaniom

transgranicznym, jest działająca świadomie zorganizowana grupa społeczna, zdolna do

wywierania wpływu na stosunki międzynarodowe.

5. Przedstaw różnice w zagrożeniach bezpieczeństwa międzynarodowego w układzie dwubiegunowym i bezbiegunowym.

6. Zdefiniuj pojęcie bezpieczeństwa międzynarodowego oraz podaj sposoby jego umacniania.

wartość chroniona w ramach polityki bezpieczeństwa, która obejmuje integralność terytorialną oraz zachowanie instytucji państwa”.

Bezpieczeństwo międzynarodowe ma szerszy zakres niż bezpieczeństwo narodowe, ponieważ kształtowane jest nie tylko przez państwa, chociaż ich rola jest pierwszoplanowa. Istotną znaczenie mają w tym zakresie inne podmioty bezpieczeństwa międzynarodowego: sojusze, organizacje i korporacje trans- i międzynarodowe. W zasadzie do kształtowania bezpieczeństwa międzynarodowego może przysłużyć się każdy uczestnik stosunków międzynarodowych, bez względu na to czy respektuje powszechnie uznane normy i mechanizmy dotyczące bezpieczeństwa. Przykładem realizacja programów jądrowych przez Koreę Północną i Iran. Wpływają one z jednej strony na obniżenie poziomu pewności bezpieczeństwa międzynarodowego (kształtują je), a jednocześnie inspirują inne państwa do podejmowania odpowiednich działań w celu umocnienia tegoż bezpieczeństwa (amerykańska "tarcza" antyrakietowa). Dlatego tak istotne jest rozróżnienie kategorii: kształtowania od umacniania.

-zapobieganie katastrofom humanitarnym i powstrzymywanie naruszeń praw człowieka.

-budowa stabilnego środowiska bezpieczeństwa;

-umacnianie instytucji i organizacji bezpieczeństwa międzynarodowego

7. Przedstaw (zdefiniuj) różne formy międzynarodowej współpracy na rzecz bezpieczeństwa.

a) Systemy bezpieczeństwa zbiorowego

Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ)

Do głównych celów ONZ należą:

• Dążenie do zapewnienia pokoju i bezpieczeństwa światowego;

• Tłumienie wojen i innych naruszeń pokoju;

• Rozwijanie współpracy międzynarodowej, współdecydowania narodów w imię wspólnych celów;

• Ochrona praw i godności człowieka;

• Popieranie rozwoju społeczno-gospodarczego wszystkich państw i narodów

b) Regionalne systemy bezpieczeństwa

Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie

Geneza OBWE jest związana ze zwołaniem w połowie lat 70. XX w. Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie z udziałem państw należących do dwóch wrogo nastawionych do siebie bloków :demokratycznego i komunistycznego. Postanowienia konferencji stanowiły przełom w dotychczasowych stosunkach między tymi blokami . Mówiły bowiem o powstrzymaniu się od użycia siły we wzajemnych stosunkach ,pokojowym rozstrzyganiu sporów i rozwoju współpracy gospodarczej ,społecznej, politycznej, naukowej, kulturalnej i ochronie praw człowieka. Państwa zobowiązały się także kontynuować współprace poprzez zwołanie konferencji przeglądowych, które mały być mechanizmem kontroli realizacji postanowień konferencji.

c) sojusze i wspólnoty bezpieczeństwa

Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego - NATO

Cele i zadania:

• Współpraca i rozwijanie przyjaznych stosunków międzynarodowych;

• Rozwiązywanie sporów międzynarodowych metodami pokojowymi;

• Wzajemna pomoc, w tym wojskowa w razie napaści na którekolwiek z państw członkowskich;

• Wzmacnianie potencjału obronnego państw członkowskich;

• Koordynacja polityki wojskowej i obronnej państw członkowskich.

Unia Europejska

8. Przedstaw wady i zalety różnych form współpracy na rzecz bezpieczeństwa międzynarodowego. Czy są względem siebie komplementarne? Wyjaśnij.

9. Wyjaśnij zasadę komplementarności zapisaną w Karcie NZ. Wskaż za pomocą czego jest realizowana.

Mając na widoku stworzenie warunków stałości i dobrobytu, które są niezbędne do pokojowych iprzyjaznych stosunków między narodami, opartych na poszanowaniu zasady równouprawnienia i samostanowienia ludów, Narody Zjednoczone będą popierały:

a) podniesienie stopy życiowej, pełne zatrudnienie oraz warunki postępu i rozwoju gospodarczego i społecznego;

b) rozwiązywanie międzynarodowych zagadnień gospodarczych, społecznych, zdrowotnych i innych z nimi związanych, jak również międzynarodowej współpracy kulturalnej i oświatowej;

c) powszechne poszanowanie i zachowywanie ludzkich praw i wolności podstawowych dla wszystkich bez różnicy rasy, płci, języka lub religii.

Artykuł 56

Wszyscy członkowie zobowiązują się podejmować wspólną i samodzielną akcję łącznie z Organizacją dla dopięcia celów, wymienionych w artykule 55.

Artykuł 57

1. Różne wyspecjalizowane organizacje, ustanowione na podstawie porozumień międzyrządowych i obarczone szeroką, w ich aktach zasadniczych określoną, odpowiedzialnością międzynarodową w dziedzinie gospodarczej, społecznej, kulturalnej, oświatowej, zdrowotnej i pokrewnych powinny wejść w związek z Narodami Zjednoczonymi zgodnie z postanowieniami artykułu 63.

2. Takie organizacje, związane w ten sposób z Narodami Zjednoczonymi, będą w dalszym ciągu oznaczane jako organizacje wyspecjalizowane.

Artykuł 58

Organizacja udzielać będzie zaleceń w związku z koordynacją programów i działalności organizacji wyspecjalizowanych.

Artykuł 59

W razie potrzeby Organizacja spowoduje podjęcie rokowań pomiędzy państwami zainteresowanymi w celu tworzenia wszelkich nowych organizacji wyspecjalizowanych, potrzebnych do osiągnięcia celów, wymienionych w artykule 55.

10. Wyjaśnij pojęcia przywództwa i kierowania w tworzeniu bezpieczeństwa narodowego. Co wpływa na osłabienie przywództwa?

Przywództwo - jest niezbędnym warunkiem umożliwiającym zmiany. To od dobrego przywództwa zależeć będzie przedstawienie i uświadomienie społeczeństwu żywotnego znaczenia tworzenia bezpieczeństwa narodowego oraz jego wizji, a także mobilizacja wysiłków całego społeczeństwa na rzecz zapewnienia trwałego bezpieczeństwa narodowego.

Kierowanie - proces planowania, przewodzenia, organizowania, kontrolowania oraz wykorzystywania wszystkich zasobów dla osiągnięcia zamierzonych celów. Podstawą sprawnego kierowania bezpieczeństwem narodowym jest przyjęty system regulacji prawnych określający kompetencje organów władzy i podmiotów bezpieczeństwa narodowego oraz relacje między nimi.

11. Przedstaw zmiany w rozumieniu obrony narodowej względem powszechnej obrony i ochrony narodowej.

Ochronę i obronę narodowa można rozpatrywać;

- jako najważniejszą misje państwa obejmująca zabezpieczenie przed zagrożeniami

- jako strukturę realizacyjną bezpieczeństwa narodowego, obejmująca przygotowanie społeczeństwa, zasobów i terytorium do zapobiegania, przeciwdziałania, ochrony i obrony narodu przed zagrożeniami

- jako część organizacji państwa, obejmującą przygotowanie sił zbrojnych, ludności, zasobów i terytorium do zapobiegania i przeciwdziałania , ochrony i obrony narodowej przed zagrożeniami

- jako realizację konstytucyjnego obowiązku

Powszechna obrona narodowa

Obrona narodowa jest decydującym niezastępowalnym środkiem strategii bezpieczeństwa narodowego, gdyż od jej skuteczności w ochronie i obronie wartości i instytucji narodowych i państwowych zależy istnienie, a także efektywność pozostałych środków bezpieczeństwa narodowego.

Współczesna - postrzegana nie tylko w aspekcie militarnym - obrona narodowa to organizacja i działalność narodu zmierzająca do ochrony i obrony swych wartości i interesów przed militarnymi i niemilitarnymi, wewnętrznymi i zewnętrznymi zagrożeniami bezpieczeństwa narodowego, w powiązaniu z obroną wspólną NATO.

Obrona powszechna przygotowuje i wykorzystuje w strukturach cywilnych i wojskowych wszelkie zasoby ludzkie, duchowe, materialne i terytorialne w celu stałej ochrony wartości i interesów duchowych, kulturowych, politycznych, ekonomicznych i państwowych. Istotą funkcjonowania obrony powszechnej jest stała ochrona dóbr i wartości zarówno w codziennym życiu, jak i w sytuacjach szczególnych zagrożeń - militarnych i niemilitarnych, wewnętrznych i zewnętrznych - na wszystkich poziomach życia i działalności narodu i państwa.

12. Jakie dokumenty państwowe uwzględniają interesy narodowe RP? Przedstaw ich podział.

Interesy narodowe można podzielić na trzy grupy: żywotne, ważne oraz inne

istotne. Zawarte są one w strategii Bezpieczeństwa Narodowego Polski z 2007 roku

Żywotne interesy narodowe Rzeczypospolitej Polskiej wiążą się

z zapewnieniem przetrwania państwa i jego obywateli. Obejmują potrzebę

zachowania niepodległości i suwerenności państwa, jego integralności terytorialnej

i nienaruszalności granic; zapewnienia bezpieczeństwa obywateli, praw człowieka

i podstawowych wolności, a także umacniania demokratycznego porządku

politycznego. Ich realizacja to bezwzględny priorytet polskiej polityki bezpieczeństwa. 5

Do ważnych interesów narodowych Polski należy zagwarantowanie trwałego

i zrównoważonego rozwoju cywilizacyjnego oraz gospodarczego kraju, stworzenie

warunków do wzrostu dobrobytu społeczeństwa, do rozwoju nauki i techniki oraz do

należytej ochrony dziedzictwa narodowego i tożsamości narodowej, a także

środowiska naturalnego.

Inne istotne interesy narodowe Polski są związane z dążeniem do

zapewnienia silnej pozycji międzynarodowej państwa oraz możliwości skutecznego

promowania polskich interesów na arenie międzynarodowej. Do istotnych interesów

należy również umacnianie zdolności działania i skuteczności najważniejszych

instytucji międzynarodowych, w których Polska uczestniczy, jak również rozwój

stosunków międzynarodowych opartych na poszanowaniu prawa oraz efektywnej

współpracy wielostronnej zgodnie z celami i zasadami określonymi w Karcie

Narodów Zjednoczonych.

Realizacja interesów narodowych oraz wynikających z nich celów odbywa się

w ramach działań wewnętrznych państwa oraz w jego relacjach z otoczeniem

zewnętrznym. Zdolność Polski do skutecznego działania na zewnątrz jest

uwarunkowana jakością wewnętrznego ładu politycznego, gospodarczego

i społecznego

13. Co tworzy Europejski System Bezpieczeństwa? Wyjaśnij jego istotę.

14. Jakie mechanizmy/instytucje/polityki rozwinęła Wspólnota Europejska w ramach budowania swych struktur bezpieczeństwa?

15. Wyjaśnij rozwój EPBiO w powiązaniu z działaniami NATO.

ponownie zwraca uwagę na znaczenie stosunków transatlantyckich i uznaje potrzebę koordynacji działań EPBiO i NATO, jednocześnie jednak podkreśla potrzebę bardziej zrównoważonego partnerstwa, bez konkurencji i przy wzajemnym poszanowaniu autonomii i zrozumieniu w razie odmiennych względów strategicznych;

• Wspólna polityka bezpieczeństwa w latach 90.

Na mocy traktatu z Maastricht polityka obronna UE miała być wykonywana przez Unię Zachodnioeuropejską. Na początku lat 90. XX w. rozpoczęto prace mające na celu ustanowienie wspólnej polityki obronnościowej. 19 czerwca 1992 r. Rada Ministerialna UZE zadecydowała o utworzeniu europejskich sił zbrojnych o nazwie Forces Answerable to WEU (FAWEU), które miały służyć wspólnej obronie w razie zaistnienia potrzeby oraz prowadzeniu misji petersberskich. Skład sił został ustalony 19 maja 1993 r. w Rzymie i zatwierdzony 22 listopada 1993 r. przez UZE. Wojska te składały się z ponad 2000 jednostek i mogły być używane także przez NATO. Ich realne wykorzystanie było jednak niewielkie: w latach 1992-1995 siły morskie nadzorowały wody Adriatyku, egzekwując embargo na dostawy broni do byłej Jugosławii i sankcje ekonomiczne przeciwko Federacyjnej Republice Jugosławii; w latach 1993-2001 prowadzono operacje policyjne kolejno: naDunaju, w Mostarze, i w Albanii; w latach 1998-1999 prowadzono obserwacje stanu bezpieczeństwa w Kosowie, a w latach 1999-2001 rozminowywano pola w Chorwacji. Traktat amsterdamski, mimo zmian, nie usprawnił znacząco funkcjonowania polityki obronnej UE. Ustanowił Wysokiego przedstawiciela ds. WPZiB i Komórkę Planowania i Wczesnego Ostrzegania, zawarł w Traktacie o Unii Europejskiej postanowienie o stopniowym określaniu wspólnej polityki obronnej, by podnieść znaczenie UE oraz ustanowił misje petersberskie. Unii wciąż jednak brakowało spójności do skuteczności działań operacyjnych.

W październiku 1998 r. na szczycie UE w Pörtschach premier Wielkiej Brytanii, Tony Blair, zaproponował zmianę obecnego kształtu WPZiB poprzez m.in. ustanowienie europejskiej zdolności obronnej, by można prowadzić wspólne operacje wojskowe. Kilka tygodni później odbył się szczyt Wielkiej Brytanii i Francji, podczas którego przywódcy obu państw wydali deklarację[1]podkreślającą konieczność niezależnych działań UE w oparciu o solidne siły zbrojne przy jednoczesnym liczeniu się z rolą NATO.

W 1996 r. Niemcy zaproponowały włączenie UZE do UE, a w 1999 r. podczas przewodnictwa obu tych organizacjach włączyły do swojego programu rozważania nad europejską polityką obronną. Francja wówczas popierała niemieckie propozycje, jednak w opozycji stała Wielka Brytania, która nie chciała włączać UZE do UE, lecz ustanowić w ramach NATO specjalny europejski filar, będący do dyspozycji UE.

Na spotkaniu Radu Europejskiej w Kolonii w dniach 3-4 czerwca 1999 r. przywódcy państw UE przyjęli deklarację o umacnianiu wspólnej europejskiej polityki w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony, w której oświadczono, że UE musi móc w pełni decydować o prowadzeniu operacji zapobiegania konfliktom i zarządzania kryzysowego, dlatego powinna dysponować swoimi siłami, które będą działać niezależnie od NATO. UE miała przejąć od UZE funkcje operacyjne, m.in. misje petersberskie, jednak również potwierdzono rolę NATO jako najważniejszego elementu wspólnej obrony.

• Ustanowienie Wspólnej Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony

W dniach 10-11 grudnia 1999 r. w Helsinkach odbył się kolejny szczyt Rady Europejskiej, na którym oficjalnie ogłoszono ustanowienie Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony. Jej celami stały się przede wszystkim zwiększenie zdolności UE do prowadzenia samodzielnych działań operacyjnych i podejmowania decyzji w razie zaistnienia kryzysu. Chociaż postanowienia te miały na celu uniezależnienie się od tego, czy NATO podejmuje decyzję w danej sprawie, Sojusz Północnoatlantycki pozostał podstawą wspólnej obronności. Zadeklarowano zwiększenie współpracy z NATO, lepsze wykorzystanie potencjału, jakim UE dysponuje i zwiększenie szybkości reakcji na kryzysy. By móc lepiej realizować misje petersberskie, proklamowano tzw. Europejski Cel Operacyjny/Zasadniczy. Zakładał on, że do końca 2003 r. zostanie utworzony korpus liczący 50-60 tysięcy żołnierzy, który będzie zdolny w ciągu 60 dni przeprowadzić dowolną misję petersberską, trwającą przynajmniej rok. Wojska te miały obejmować siły lądowe, morskie i lotnicze. Podczas realizacji celu powstały trudności, które sprawiły, że trzeba było wydłużyć docelowy termin i 18 czerwca 2004 r. zastąpiono stary cel Celem Operacyjnym 2010.

Podczas spotkania ministrów obrony UE w Sintrze 28 lutego 2000 r. postanowiono, że wspólne siły zbrojne będą wykorzystywane na większą skalę do prowadzenia operacji w Europie i na jej obrzeżach, a w mniejszych ilościach na całym świecie.

Ostateczna wersja Raportu prezydencji na temat Wspólnej Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony została wraz z dokumentami towarzyszący przyjęta na spotkaniu Rady Europejskiej w Feira 19-20 czerwca 2000 r. Wówczas określono również zasady, na jakich pozaunijne państwa NATO i kandydaci do UE będą mogli współdziałać w misjach UE[3].

16. Jak zmieniło się podejście do bezpieczeństwa USA wraz z opracowaniem Doktryny G.W. Busha?

Strategia Busha (Doktryna Busha) z września 2002r.
 Strategia bezpieczeństwa USA z września 2002 r. jest odpowiedzią na ataki z 11 września 2001 r. i próbą konceptualizacji prowadzonej wojny z terroryzmem. Styl formułowania myśli wskazuje, iż jest to strategia „wojenna”, często odwołująca się do emocji, przedstawiająca świat w kategoriach dobra i zła. Wiele miejsca poświęcono obronie terytorium Stanów Zjednoczonych, co z jednej strony świadczy o postrzeganiu bezpieczeństwa po 11 września 2001 r., a z drugiej jest właściwe większości strategii narodowych, które zawierają zazwyczaj elementy doktryny obronnej. Strategia ta ma charakter globalny, co wynika zarówno z charakteru zagrożeń w dobie globalizacji, jak i z zasięgu interesów Stanów Zjednoczonych. Kolejnym elementem „doktryny Busha” była możliwość zerwania z taktyką multilateralizmu, czyli działań wielostronnych. W minionym półwieczu Stany Zjednoczone realizowały swe cele w świecie poprzez przymierza, sojusze oraz instytucje o globalnym zasięgu. Prowadziły wprawdzie też działania „na własną rękę”, ale politycznym imperatywem Waszyngtonu było pozyskiwanie partnerów oraz tworzenie sojuszy w celu skutecznego stawiania czoła nowym wyzwaniom. Także działania militarne podejmowano we współpracy i najchętniej z mandatem ONZ. Tymczasem Strategia Bezpieczeństwa Narodowego z 2002 r. głosiła już wyraźnie, że Stany Zjednoczone są gotowe współpracować z sojusznikami, ale zastrzegają sobie prawo do akcji samodzielnych - unilateralizmu. Zakładano też możliwość ignorowania wspólnoty międzynarodowej. Twierdzono, że Rada Bezpieczeństwa NZ odzwierciedla realia 1945 roku, nie spełnia też oczekiwań Ameryki, może bowiem sparaliżować jej działanie. Widząc nieskuteczność ONZ amerykańscy dyplomaci odmówili poparcia. Waszyngton miał postępować tak, jak zechce, dobierając sobie sprzymierzeńców w zależności od sytuacji ‟ misja ma określać koalicję, a nie koalicja misję ‟ i nie oglądając się na przyzwolenie wspólnoty międzynarodowej, ponieważ oznacza to ryzyko wiązania sobie rąk, a daje jedynie niewiele znaczący mandat polityczny. Z kolei po błyskotliwym i ‟ jak się wówczas wydawało -zwycięskim uderzeniu na Afganistan w ostatnich miesiącach 2001 r., stratedzy w Waszyngtonie umocnili się w przekonaniu o roli siły militarnej w działaniach zewnętrznych i nieograniczonych możliwościach amerykańskiego potencjału. Stąd w myśl „doktryny Busha” zamierzano je wykorzystać nie tylko dla obrony żywotnych interesów Ameryki, a zwłaszcza bezpieczeństwa, ale też w celu promowania światowego porządku, opartego na sprawdzonych wartościach, czyli ‟ mówiąc najprościej ‟ szerzenia demokracji. Dostrzegano w tym bowiem długofalowe rozwiązanie problemu terroryzmu.

17. Jakie 4 cechy są dominujące w strategii USA po 2002 roku? Wyjaśnij.

Cztery główne zasady zawierające się w doktrynie Busha : mesjanizm, unilateralizm, militaryzm, prewencja. Główne elementy nowej doktyny sprawiały że została zerwana w wielu wymiarach ciągłość polityki zagranicznej i strategii bezpieczeństwa Stanów Zjednoczonych. Koncepcja roli siły, wizje rozwiązań siłowych, mogła wydawać się sprzeczna z normami i zasadami działania państw demokratycznych. Doktryna choć nie negował i nie wykluczała multilteralizmu oraz rozwiązań dyplomatycznych, to dość wyraźnie eksponowała działania unilateralne. Zerwoniem rewolucyjnym było wprowdzeniem do doktryny koncepcje wojny prewencyjnej tym samym jej swoiste zalegalizowanie traktowane doktrynalnie wojna prewencyjna prowadziła zamęt do uznanych, czytelnych zasad stosunków międzynarodowych, gdyż była sprzeczna z prawem międzynarodowym, które sankcjonuje użycie siły w obronie własnej, a nie wobec potencjalnego zagrożenia

18. Jaki jest związek strategii UE z działaniami USA po 2002 roku?

Jaki jest związek strategii UE z działaniami USA po 2002 roku?
Kwestią, która podzieliła państwa UE i wywołała trudności w relacjach transatlantyckich, była amerykańska interwencja w Iraku w 2003 r. Większość państw Unii popierała ograniczenie się do kontroli tego kraju przez inspektorów ONZ. Gdy USA zaczęły naciskać na Radę Bezpieczeństwa ONZ, by wydała rezolucję zezwalającą na użycie siły, Francja, Niemcy i Belgia stanowczo wypowiedziały się przeciwko temu. Jednakże 30 stycznia 2003 r. premierzy Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Włoch, Polski, Portugalii, Danii i Węgier oraz prezydent Czech podpisali tzw. list ośmiu, w którym wyrażali poparcie dla interwencji w Iraku. Spowodował on rozłam w Unii, który pogorszyło podjęcie akcji zbrojnej. Negatywnie wpłynęła ona również na stosunki UE-USA, gdyż kraje europejskie poczuły się zignorowane przez Stany Zjednoczone i uważały, że nie liczą się one z sojusznikami z NATO.
Próby poprawy relacji europejsko-amerykańskich podjęto 25 czerwca 2003 r. w Waszyngtonie na szczycie UE-USA. Jego rezultatem było kilka oświadczeń oraz podpisanie układów o wzajemnej pomocy prawnej i ekstradycji, które Unia zaproponowała po atakach z 11 września.
Na następnym szczycie, który odbył się 26 czerwca 2004 r. na zamku Dromoland w Irlandii, podpisano kolejne oświadczenia, dotyczące walki z terroryzmem, współpracy w zakresie nieproliferacji broni masowego rażenia i walki z chorobami, wzmacniania współpracy gospodarczej i procesu pokojowego na Bliskim Wschodzie i w Sudanie. Szczególne znaczenie miała deklaracja w sprawie Iraku, która opierając się na rezolucji nr 1546 Rady Bezpieczeństwa ONZ z maja 2004 r., przekazywała władzę w Iraku Irakijczykom, gdyż oznaczała ona koniec sporów UE i USA odnośnie tego kraju. Unia zadeklarowała pomoc w odbudowie Iraku, jednak większość jej krajów była przeciwna wysyłaniu tam wojsk.
22 lutego 2005 r. prezydent USA George Bush spotkał się w Brukseli z Radą Europejską, z którą dyskutował na temat sytuacji w różnych regionach świata, a także ochrony środowiska i kwestii ekonomicznych. Obie strony zadeklarowały również organizację konferencji, na której miano zinstytucjonalizować pomoc dla Iraku.

kolejny szczyt odbył się w Wiedniu 20 czerwca 2005 r. Poskutkował on wieloma oświadczeniami o zacieśnianiu współpracy. Dotyczyły one m.in. zwalczania terroryzmu, nieproliferacji broni, wsparcia demokracji, rządów prawa i praw człowieka na świecie, promocji pokoju i dobrobytu oraz walki z piractwem i fałszerstwami.
Rok później, 21 czerwca 2006 r., również w Wiedniu, podczas spotkania na szczycie UE i USA ustaliły, że ich strategiczne partnerstwo będzie się skupiać przede wszystkim na czterech płaszczyznach: wsparcia demokracji, pokoju i praw człowieka, rozwoju dobrobytu, wspólnego rozwiązywania globalnych problemów oraz współpracy w zakresie energetyki i walki ze zmianami klimatu.
Następny szczyt odbył się 30 kwietnia 2007 r. w Waszyngtonie. Zaowocował on przyjęciem ram umacniania integracji ekonomicznej, deklaracji o współpracy w dziedzinie polityki i bezpieczeństwa oraz o ruchu bezwizowym obywateli UE i USA. Przyjęto także oświadczenie o zmianach klimatu i bezpieczeństwie energetycznym oraz zobligowano się do rozszerzenia zawartego 2 marca układu o liberalizacji ruchu lotniczego przez Atlantyk. W celu dalszej integracji gospodarczej ustanowiono Transatlantycką Radę Ekonomiczną.
5 kwietnia 2009 r. w Pradze odbył się nieformalny szczyt UE-USA. Wydano na nim oświadczenie potępiające północnokoreańską próbę rakietową. Dyskutowano również m.in. na temat walki z globalnym ociepleniem, współpracy gospodarczej w obliczu kryzysu, liberalizacji handlu światowego i bezpieczeństwa energetycznego. Prezydent USA Barack Obama zaapelował o przyjęcie do UE Turcji i podtrzymał poparcie realizacji tarczy antyrakietowej, póki Iran kontynuuje swój program atomowy. Zapowiedział również rozmowy z Rosją w sprawie redukcji arsenału nuklearnego.

19. Jakie zmiany pojawiły się w strategii bezpieczeństwa B. Obamy w stosunku do strategii G.W. Busha?

- Bush- nacisk kładziony na prewencję, Obama- nacisk kładziony na dyplomacje; polityka dialogu

- Bush- zwiększenie siły państwa pod względem militarnym, Obama- zwiększenie siły gospodarczej

- Bush- możliwość współpracy z innymi państwami; nastawienie na polityke indywidualną, Obama- konieczność współpracy z sojusznikami; nastawienie na politykę współpracy

- Bush- główny cel to minimalizacja i zwalczanie terroryzmu, Obama- główny cel to zwalczanie zagrożeń związanych z rozprzestrzenianiem się brani masowego rażenia

20. Czym jest uwarunkowana kultura strategiczna? Przedstaw różnice w wymiarze amerykańskim i europejskim.

Kultura strategiczna - to część kultury politycznej definiuje się jako „ całokształt indywidualnych postaw i orientacji uczestników danego systemu politycznego”. To zestaw postaw i orientacji ukształtowanych na podstawie wiedzy, czynników emocjonalnych oraz racjonalnej oceny systemu politycznego, owe „postawy i orientacje” zawsze zawierają w sobie 3 elementy:

-poznawczy

-afektywny(preferencje, emocje)

-racjonalny(ocen, krytyka)

To co najbardziej charakterystyczne dla współczesnej kultury strategicznej Ameryki ( w odróżnieniu od Europy ) przedewszystkim stosunek do znaczenia siły w polityce międzynarodowej , ujmuje w sposób celny powszechnie znana metafora Roberta Kagana: „Amerykania są z Marsa Europejczycy z Wenus”.

21. Przedstaw rolę i pozycję Francji po II wojnie światowej do chwili obecnej w budowaniu bezpieczeństwa europejskiego i obszaru euroatlantyckiego.

Pierwszym Traktatem mającym na celu zagwarantowanie pokoju w Europie był Traktat z Dunkierki podpisany 4 marca 1947 roku przez Francję i Wlk. Brytanię. Dotyczył wspólnej obrony obu państw.

25 października 1950 podczas obrad francuskiego Zgromadzenia Narodowego premier Rene Plevene wystąpił z inicjatywą powołania Europejskiej Wspólnoty Obronnej znanej pod nazwą Plan Plevena. Zakładał on budowę zjednoczonej europejskiej armii, pozosta­jącej pod jednolitym politycznym i wojskowym zwierzchnictwem. Sprawować je miał Europejski Minister Obrony oraz Rada Ministrów. Powstająca armia finanso­wana byłaby ze wspólnego budżetu.

W Paryżu w dniu 27 maja 1952 roku został podpisany zmodyfikowany Plan Plevena, który stał się podstawą Traktatu ustanawiającego EWO. Podobnie jak Traktat o usta­nowieniu EWWiS miał on obowiązywać przez 50 lat. Składał się ze 132 artykułów podzielonych na VI tytułów. Wyjątkowość EWO konstytuował fakt iż łączyła ona cechy sojuszu obronnego i pierwszej w historii ponadnarodowej organizacji w dziedzinie bezpieczeństwa.

Plan Foucheta

Pod koniec lat 50-tych sukcesy odnosiła funkcjonalistyczna koncepcja inte­gracji europejskiej. Zawarte 25 marca 1957 r. Traktaty Rzymskie pomijały milczeniem sprawy bezpieczeństwa konty­nentu. Zagadnienie to, jakkolwiek drugoplanowo, pojawiło się ponownie za sprawą francuskiego prezydenta Charles de Gaullea. Dążył on do budowy Europy Ojczyzn w której przewodnią rolę odgrywałaby Francja. Wyrazem tej idei była propozycja przedłożona przez generała kanclerzowi RFN Konradowi Adenauerowi na spotkaniu w dniu 30 lipca 1960 r. Zakładała ona nawiązanie współpracy politycznej pomiędzy Francją i RFN. Mimo, że francuski prezydent zdołał uzyskać zgodę niemieckiego kanclerza na jej realizację, ujawniły się prze­szkody natury politycznej i prawnej, które blokowały dalsze negocjacje.

Sprzeciw jednego państwa - Holandii, doprowadził jednak do impasu w rokowaniach. Aby go przełamać, postanowiono powołać specjalny komitet złożony z dyplomatów państw członkowskich, z francuskim ambasadorem w Kopenhadze Fouchetem na czele.

Pierwsza wersja Planu Foucheta. przedłożona 19 października 1961 r. zawierała projekt traktatu o ustanowieniu unii politycznej, wyposażonej w szeroki zakres kompetencji. Obejmowały one zarówno kwestie związane z polityką zagraniczną i obrony, jak i zagadnienia do­tyczące współpracy w dziedzinie kultury i nauki. Druga część planu ustanawiała radę, jako naj­ważniejszą instytucję Unii na szczeblu której zapadać miały decyzje. Tworzyliby ją szefowie państw i rządów członkowskich. Pierwsza wersja Planu Foucheta choć pozytywnie przyjęta przez Francję i RFN wywołała liczne zastrzeżenia ze strony mniejszych państw. Dotyczyły one m.in.: statusu nowej Unii w stosunku do trzech istniejących Wspólnot Europejskich.

Koncepcja grup bojowych

Przedstawiona została po raz pierwszy 10 lutego 2004 r. na forum KPB. bazowała jednak na wcześniejszych pomysłach francusko-brytyjsko-niemieckich. Ma być sposobem na zdynamizowanie rozwoju zdolności wojskowych UE. Zakłada utworzenie 15 tzw. Grup Bojowych funkcjonujących jako element Europejskich Sił Szybkiego Reagowania. Każda z nich ma liczyć 1500 żołnierzy W przypadku zaistnienia sytuacji kryzysowej ma ją być one zdolne do podjęcia działań w ciągu 15 dni. Czas prowadzenia misji ma wynosić co najmniej 30 dni. Ponieważ w przypadku Sił Szybkiego Reagowania kluczową kwestią dla powodzenia misji jest natychmiastowość podejmowanych działań. UE postawiła sobie ambitne zadanie osiągnięcia zdolności do podejmowania decyzji o rozpoczęciu operacji w ciągu 5 dni od zatwierdzenia Koncepcji Zarządzania Kryzysowego przez Radę. Decyzja miałaby być w praktyce realizowana nie później niż w ciągu 10 dni od jej podjęcia.

22. Przedstaw rolę i pozycję Niemiec po II wojnie światowej do chwili obecnej w budowaniu bezpieczeństwa europejskiego i obszaru euroatlantyckiego.

Inicjatywa Genschera - Colombo

Wysunięta 6 stycznia 1981 r. składała się z projektów : Aktu Europejskiego oraz deklaracji w sprawie integracji gospodarczej. W założeniu Akt Europejski miał posłużyć za podstawę przyszłego Traktatu o UE. Zdaniem pomysłodawców projektowana Unia powin­na objąć również zagadnienia związane z bezpieczeństwem, przy czym rozszerzano jego pojęcie, mówiąc o politycznych i gospodarczych aspektach bezpieczeństwa. Zagadnienia te miałyby zostać dodane do kompetencji Rady Europejskiej. Debata nad Inicjatywą Genschera-Colomba doprowadziła do przyjęcia na spotkaniu Rady Europejskiej w Stuttgarcie, 19 lipca 1983 r. Uroczystej Deklaracji o Unii Europejskiej. Postanawiała ona, że EWP musi zostać wzmocniona m.in. poprzez zapewnienie koordynacji stanowisk państw członkowskich w politycznych i gospodarczych aspektach bezpieczeństwa. W porównaniu ze stanem poprzednim Deklaracja stanowiła ostrożny postęp.

Koncepcja grup bojowych

Przedstawiona została po raz pierwszy 10 lutego 2004 r. na forum KPB. bazowała jednak na wcześniejszych pomysłach francusko-brytyjsko-niemieckich. Ma być sposobem na zdynamizowanie rozwoju zdolności wojskowych UE. Zakłada utworzenie 15 tzw. Grup Bojowych funkcjonujących jako element Europejskich Sił Szybkiego Reagowania. Każda z nich ma liczyć 1500 żołnierzy W przypadku zaistnienia sytuacji kryzysowej ma ją być one zdolne do podjęcia działań w ciągu 15 dni. Czas prowadzenia misji ma wynosić co najmniej 30 dni. Ponieważ w przypadku Sił Szybkiego Reagowania kluczową kwestią dla powodzenia misji jest natychmiastowość podejmowanych działań. UE postawiła sobie ambitne zadanie osiągnięcia zdolności do podejmowania decyzji o rozpoczęciu operacji w ciągu 5 dni od zatwierdzenia Koncepcji Zarządzania Kryzysowego przez Radę. Decyzja miałaby być w praktyce realizowana nie później niż w ciągu 10 dni od jej podjęcia

23. Przedstaw rolę i pozycję Wielkiej Brytanii po II wojnie światowej do chwili obecnej w budowaniu bezpieczeństwa europejskiego i obszaru euroatlantyckiego.

Pierwszym Traktatem mającym na celu zagwarantowanie pokoju w Europie był Traktat z Dunkierki podpisany 4 marca 1947 roku przez Francję i Wlk. Brytanię. Dotyczył wspólnej obrony obu państw.

Konferencja londyńska

W jej trakcie uzgodniono zmiany Traktatu Brukselskiego, tworzącego Unię Zachodnią. Modyfikacje te przyjęły formę czterech Protokołów do Traktatu Brukselskiego, zwanych Układami Paryskimi, podpisanymi 23 października 1954 r. Powstała w ich efekcie organizacja międzynarodowa otrzymała nazwę Unia Zachodnioeuropejska. W przeciwieństwie do EWO nie opierała się na wzorcu ponadnarodowości, jej istotę wyznaczał zaś art. V zmodyfikowanego Traktatu Brukselskiego. Zawierał on klauzulę sojuszniczą zobowiązują­cą strony umowy do wzajemnego udzielania sobie, zgodnie z art. 51 Kart NZ, pomocy, zarówno wojskowej, jak i wszelkiej innej, w wypadku napaści zbrojnej na którąkolwiek z nich.

Raport londyński

Raport Londyński został przyjęty na konferencji ministrów spraw zagranicznych państw Wspólnoty Europejskiej w Londynie 13 października 1981 r. Raport niejako rozwijał postanowienia “deklaracji w sprawie Unii Europejskiej”. Po raz pierwszy przedmiotem obrad konferencji ministrów była także kwestia bezpieczeństwa oraz włączenia Komisji Wspólnot Europejskich do prac Europejskiej Współpracy Politycznej
Przyczyną zwołania konferencji ministrów spraw zagranicznych w Londynie był także niepokój związany z chęcią utrzymania pokoju na świecie. Inwazja radziecka na Afganistan i islamska rewolucja w Iranie przyciągnęły uwagę członków Wspólnoty i dały impuls do podjęcia bardziej zdecydowanych działań w celu zapewnienia Wspólnocie znaczącej pozycji na międzynarodowej arenie politycznej.

Koncepcja grup bojowych

24. Przedstaw podobieństwa i różnice w polityce Francji, Wielkiej Brytanii oraz Niemiec wobec bezpieczeństwa UE.

25. Na jakich elementach chińskiej cywilizacji opiera się koncepcja bezpieczeństwa ChRL?

Obecny ustrój Chin jest nominalnie socjalistyczny w praktyce jest to jednak gospodarka mieszana, cechujący się lekkim zabarwieniem nomenklaturowym i dużym woluminem inwestycji zagranicznych oraz eksportu. W sferze polityki, partia komunistyczna sprawuje autorytarne rządy odwołując się do nacjonalizmu, tępiąc ruchy opozycyjne i próbując budować gospodarkę opartą na wiedzy na wzór krajów sąsiednich m.in. Japonii, Korei Południowje a także Singapuru.Chiny to także jeden z najstarszych ośrodków cywilizacyjnych świata, o odrębnej i bogatej tradycji muzycznej, teatralnej, literackiej, filozoficznej oraz historycznej, a także naukowej. Tak więc zagrożeń upatruje się raczej w konfliktach etnicznych, konfliktach o surowce naturalne- jakie obecnie dominują na świecie i najbardziej wpływają na postrzeganie i poziom bezpieczeństwa międzynarodowego

Zdecydowanym zagrożeniem dla Chińczyków jest zanieczyszczenie środowiska. Problem wyrasta bezpośrednio z niesamowicie szybkiego rozwoju gospodarki- najszybszego na świecie. 75% wód rzecznych nie nadaje się do użytku domowego, 1/3 terytorium Chin dotknięta jest kwaśnymi deszczami, ziemie uprawne stepowieją, gdyby nie te problemy, dochód roczny Chin byłby większy o ok. 8-12%.

W dziedzinie strategii Chiny rozwijają strategię aktywnej obrony zakładającą, że militarną odpowiedź Pekin da tylko na agresję innego państwa. Wytyczne wskazują, że Chiny mają być zdolne do wygrywania lokalnych wojen w warunkach informatyzacji. Wymaga to przyspieszenia budowy odpowiednich sił oraz reform strukturalnych. W wypadku konfliktu działania armii mają być powiązanie z działaniami ekonomicznymi i dyplomatycznymi, a także kulturalnymi. Wojsko ma mieć pełną zdolność do prowadzenia MOOTW (military operations other than war). Autorzy zwracają tutaj uwagę głównie na pomoc na wypadek katastrof naturalnych i współpracę międzynarodową w celu utrzymania pokoju. Takie stwierdzenie wskazuje, że dzisiaj chińska armia nie jest w pełni przygotowana do prowadzenia takich działań. Należy pamiętać, że Chińska Armia Ludowo-Wyzwoleńcza (ChAL-W) podlega kontroli partii komunistycznej, a nie rządu

26. Jaki jest charakter polityki obronnej Chin? Przedstaw założenia rozwoju Chińskiej Armii Ludowo-Wyzwoleńczej.

W dziedzinie strategii Chiny rozwijają strategię aktywnej obrony zakładającą, że militarną odpowiedź Pekin da tylko na agresję innego państwa. Wytyczne wskazują, że Chiny mają być zdolne do wygrywania lokalnych wojen w warunkach informatyzacji. Wymaga to przyspieszenia budowy odpowiednich sił oraz reform strukturalnych. W wypadku konfliktu działania armii mają być powiązanie z działaniami ekonomicznymi i dyplomatycznymi, a także kulturalnymi. Wojsko ma mieć pełną zdolność do prowadzenia MOOTW (military operations other than war). Autorzy zwracają tutaj uwagę głównie na pomoc na wypadek katastrof naturalnych i współpracę międzynarodową w celu utrzymania pokoju. Takie stwierdzenie wskazuje, że dzisiaj chińska armia nie jest w pełni przygotowana do prowadzenia takich działań. Należy pamiętać, że Chińska Armia Ludowo-Wyzwoleńcza (ChAL-W) podlega kontroli partii komunistycznej, a nie rządu.

. ChALW dzieli się na: siły lądowe, marynarkę wojenną łącznie z piechotą morską i lotnictwem morskim, siły powietrzne, II Korpus Artylerii.w skład lotnictwa wchodzi obrona przeciwlotnicza. Lotnictwo charakteryzuje się głęboko zaczerpniętą myślą techniczną z ZSRR i współcześnie Federacji Rosyjskiej. Chińczycy kupują duże ilości dobrego i relatywnie taniego sprzętu z Rosji. Kupują też technologię na licencyjną produkcję myśliwców. Federacja Rosyjska nie sprzedaje swojej najnowszej myśli technicznej z oczywistych powodów.Siły zbrojne są sukcesywnie rozwijane, przy czym kładzie się duży nacisk na ich modernizację oraz nowoczesność. Ostatnia wersja strategii bezpieczeństwa narodowego ChRL zakłada zwiększenie nakładów na ten cel.

27. Przedstaw zasady pokojowego współistnienia w polityce Chin i datę ich utworzenia.

Mamy pięc zasad pokojowego współistnienia, zawartych w preambule chińsko-indyjskiego traktatu w sprawie Tybetu z 29 kwietnia 1954roku. Zasady te to:

a) wzajemne poszanowanie integralności terytorialnej i suwerenności;

b) wzajmna nieagresja;

c) wzajemna nieinterwencja w sprawy wewnętrzne;

d) równość i obupulne korzyści;

e) pokojowe współistnienie.

28 czerwca 1954 roku premier ChRL i Indii we wspólnym komunikacie wyrazili zamiar uczynienia z pięciu zasad podstawy pokoju i bezp.międzynarodowego. Zasady te zostały przyjęte i rozwinięte przez Ruch Państw Niezaangażowanych na konferencji w Bandungu w kwietniu 1955 roku oraz przez państwa uczestniczące w procesie KBWE w Akcie Końcowym z 1975 roku, stając się tym samym powszechnie akceptowanymi zasadami stosunków międzynarodowych.

28. Przedstaw i omów komponenty bezpieczeństwa wg chińskiej polityki.

a) bezpieczeństwo powszechne

Struktura powinna zapewniać bezpieczeństwo wszystkim krajom czy grupom krajów w regionie. W tym świetle tracą użyteczność sojusze wojskowe. Obecna struktura opart jest n sojuszach, co prowadzi do braku zaufania, niestabilności i może powodować wyścig zbrojeń;

b) bezpieczeństwa kooperatywnego. Negocjacje i kompromisy są kluczowymi elementami bezpieczeństwa regionalnego. Niezbędne jest poszanowanie różnorodności regionu, aby uniknąć promowania jakiegokolwiek kanonu wartości i aby budować porozumienia zgodę poprzez osiąganie kompromisów krok po kroku, uznając równość wszystkich sił w regionie. Jakkolwiek potęgi (Chiny, Japonia, USA i ewentualnie Rosja mają szczególną odpowiedzialność, to żadne państwo nie powinna aspirować roli regionalnego policjanta;

c) bezpieczeństwa kompleksowego. Bezpieczeństwo zawiera komponenty zarówno militarne, jak i ekonomiczne co jest niezbędne do uniknięcia tworzenia się zależności.

Powyższe doskonale odzwierciedla dążenie do zastąpienia dominacji USA na arenie międzynarodowej modelem wielobiegunowym, w którym wszyscy uczestnicy mieliby jednakową lub chociaż porównywalna siłę. Polityka ta zrodziła się po zimnej wojnie.

29. Przedstaw instytucje regionalnej współpracy ChRL.

Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej.

AESAN organizacja polityczno-gospodarcza, powstała na gruzach Association of South-East Asia utworzonego przez Malezję, Filipiny i Tajlandię w 1961 roku. Założona 8 sierpnia 1967 w Bangkoku. Jej siedzibą jest Dżakarta.

Organy

• Spotkanie Szefów Rządów - jego zadaniem jest podejmowanie najważniejszych decyzji i określenie głównych kierunków rozwoju organizacji;

• Konferencje Ministerialne - organ naczelny, obradujący regularnie; zbiera się raz w roku, a w jego skład wchodzą ministrowie spraw zagranicznych państw członkowskich. Do jego kompetencji należy nadzorowanie prac niższych organów, a także akceptowanie i tworzenie nowych programów współpracy.

• Stała Komisja (organ zajmujący się działalnością bieżącą)- składa się z ministra spraw zagranicznych kraju, w którym ma siedzibę (która zmienia się co rok), oraz z ambasadorów pozostałych państw.

• Sekretariat - organ administracyjny, na którego czele stoi Sekretarz Generalny, sprawujący tę funkcję przez 3 lata.

Cele

Deklaracja ASEAN stwierdza, że główne cele i zamiary stowarzyszenia to:

• Przyspieszanie wzrostu ekonomicznego, rozwoju socjalnego i kulturalnego w regionie: fundacja ma budować pokojową i dobrze współpracującą wspólnotę narodów południowoazjatyckich.

• Promowanie regionalnego pokoju i stabilizacji poprzez trwałe respektowanie sprawiedliwości i reguł prawa w stosunkach między krajami w regionie i dochowywanie zasad Karty Narodów Zjednoczonych.

Traktat o wzajemnych stosunkach i współpracy (The Treaty of Amity and Cooperation, TAC) w Południowej Azji został podpisany na pierwszej konferencji ASEAN 24 lutego 1976. Stwierdzał on, że we wzajemnych stosunkach członkowie będą się kierować następującymi fundamentalnymi zasadami: wzajemny szacunek dla niezależności, suwerenności, równości, terytorialnej niepodzielności i narodowej tożsamości wszystkich narodów; prawo każdego kraju do prowadzenia niezawisłej polityki, wolnej od zewnętrznej ingerencji, przewrotu lub przymusu; nieingerowanie w wewnętrzne interesy, rozstrzyganie różnic lub sporów w pokojowy sposób; zrzeczenie się gróźb lub siły jako sposobu rozstrzygania sporów, prowadzenie efektywnej współpracy.

Głównym zadaniem ASEAN jest współpraca gospodarcza, kulturalna, naukowo-techniczna i kulturalna w swoim regionie. ASEAN dąży również do utworzenia strefy pokoju, neutralności i wolności, pozbawionej broni jądrowej. Kraje ASEAN podejmują działania na rzecz pokojowego rozwiązywania sporów, normalizacji na Półwyspie Koreańskim.

Siłą tej organizacji jest postępujący dynamicznie od przełomu lat 80 i 90. rozwój gospodarczy ("azjatyckie tygrysy"), atrakcyjny rynek, liczący ponad 180 mln ludności i tania siła robocza.

SZANGHAJSKA ORGANIZACJA WSPÓŁPRACY SOW regionalna organizacja międzynarodowa, powołana 15 czerwca 2001 przez Rosję, Chińską Republikę Ludowa, Kazachstan, Kirgistan i Tadżykistan (istniejącą od 1996 tzw. Szanghajską Piątkę), w 2001 dołączył do niej Uzbekistan. Jej celem jest umacnianie bezpieczeństwa regionalnego w Azji Centralnej, poprzez wielopłaszczyznową współpracę Rosji i Chin. Jakkolwiek istnieją projekty przekształcenia SOW w sojusz wojskowy, to organizacja ta pozostaje na razie paktem politycznym państw.

Początki

Szanghajska Piątka powstała jako nieformalne forum konsultacyjne państw chcących uregulować spory graniczne, pomiędzy państwami powstałymi po rozpadzie ZSRR. Z czasem w orbicie zainteresowań tego gremium znalazły się sprawy bezpieczeństwa. 26 kwietnia 1996 w Szanghaju strony podpisały Umowę o umocnieniu środków zaufania w kwestiach wojskowych na obszarze pogranicza. 24 kwietnia 1997 w Moskwie podpisano Umowę o wzajemnej redukcji sił zbrojnych w rejonie granicy, co umożliwiło delimitację 4 000 km chińskiej granicy. Podczas negocjacji rząd chiński poczynił dość duże ustępstwa wobec państw postsowieckich. Zgodził się na odzyskanie jedynie 22% spornych terenów od Kazachstanu oraz 32% od Tadżykistanu. W zamian otrzymał jednak obietnicę pomocy w zwalczaniu ujgurskich separatystów, przebywających i działających w tych państwach i którzy stanowią poważne zagrożenie dla jedności terytorialnej Chin.

Utworzenie SOW

Na szczycie w Szanghaju (w dniach 14-15 czerwca 2001, utworzono SOW, podpisując Deklarację o utworzeniu Szanghajskiej Organizacji Współpracy. Członkowie zobligowali się w niej przede wszystkim do dbałości o wzajemne relacje, przyjaznej współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa, gospodarki, kultury itp., wzmocnienia zaufania, a także poszanowania równości oraz niemieszania się w sprawy wewnętrzne państw. Zaznaczono również, iż organizacja nie jest skierowana przeciw jakiemukolwiek innemu podmiotowi stosunków międzynarodowych.

7 czerwca 2002 na szczycie w Sankt Petersburgu przyjęto Kartę Szanghajskiej Organizacji Współpracy, dokument ramowy określający cele, zadania, strukturę instytucjonalną oraz sposoby przystąpienia lub wystąpienia z SOW.

W historii Szanghajskiej Organizacji Współpracy nie dochodziło do zmian w ilości państw członkowskich i cały czas ich liczba wynosi 6.

Organy

a) Rada Głów Państw Jest to najwyższy organ SOW. Ma określać priorytety oraz wypracowywać podstawowe kierunki działania Organizacji.

b) Rada Szefów Rządów

Głównym jej zadaniem wynikającym z artykułu 6 Karty SOW jest ustalenie budżetu Organizacji. Rozpatruje ona również i decyduje w konkretnych aspektach działalności SOW. Są to przede wszystkim sprawy współpracy gospodarczej. Rada Szefów Rządów zbiera się na kolejne posiedzenia, podobnie jak Rada Głów Państw, raz do roku.

c) Rada Ministrów Spraw Zagranicznych

Jej zadania to rozpatrywanie kwestii związanych z bieżącą działalnością organizacji, przygotowywanie posiedzeń Rady Głów Państw oraz prowadzenia konsultacji w sprawach międzynarodowych.

d) Narady Kierowników Ministerstw i/lub Resortów

W zgodzie z decyzjami Rady Głów Państw oraz Rady Szefów Rządów szefowie odpowiednich ministerstw i/lub resortów państw-członków mogą prowadzić konsultacje w celu rozpatrzenia konkretnych problemów w rozwoju współpracy w ramach działalności w SCO.

e) Rada Narodowych Koordynatorów

Jest to organ odpowiedzialny przede wszystkim za koordynację i kierowanie bieżącej działalności SOW. Prowadzi on przygotowania do posiedzeń Rad: Głów Państw, Szefów Rządów oraz Ministrów Spraw Zagranicznych.

f) Regionalna Struktura Antyterrorystyczna (RATS)

Organ ten rozpoczął swoją działalność od momentu ogłoszenia Szanghajskiej Konwencji o Walce z Terroryzmem, Separatyzmem i Ekstremizmem z 15 czerwca 2001 r.Jednym z najważniejszych osiągnięć RATS było opracowanie przez nie listy osób oraz organizacji zakazanych w SCO oraz zidentyfikowanie wielu działaczy organizacji terrorystycznych oraz ekstremistycznych.

g) Sekretariat

Sekretariat Szanghajskiej Organizacji Współpracy jest stale działającym organem administracyjnym, zajmującym się przede wszystkim aspektami organizacyjno - technicznymi. Zajmuje się przygotowaniem spotkań przedstawicieli państw członkowskich, corocznym przygotowywaniem projektu budżetu organizacji.

Decyzje wydawane przez organy SOW są przyjmowane przez konsensus. Ich wdrożenie w poszczególnych państwach, zależy od jego procedur wewnętrznych.

30. Co składa się na architekturę bezpieczeństwa europejskiego według założeń Doktryny Obronnej Rosji?

Interwencje zbrojne USA bez sankcji Rady Bezpieczeństwa ONZ w Kosowie

i Iraku Rosja wskazywała dotąd jako naczelną przyczynę destabilizacji

bezpieczeństwa międzynarodowego. Przyjęta 5 lutego br. „Doktryna wojskowa

FR” dopuszcza jednak użycie Sił Zbrojnych Rosji „w celu odparcia agresji na nią

i (lub) jej sojuszników, utrzymania (przywrócenia) pokoju na mocy decyzji

RB ONZ, innych organizacji bezpieczeństwa zbiorowego, a także w celu obrony

swoich obywateli, znajdujących się poza granicami FR (...)”. Formalizuje to

rozwiązania zastosowane przez Kreml w sierpniu 2008 r. w Osetii Płd.

Należy się spodziewać, że Moskwa będzie traktować sojusze wojskowe na

przestrzeni poradzieckiej (przede wszystkim Organizację Układu

o Bezpieczeństwie Zbiorowym), jako instrument budowy swojej dominacji

w regionie. Warto o tym pamiętać, gdy strona rosyjska zgłosi np. propozycję

rozmieszczenia sił OUBZ w ramach misji obserwacyjnych czy pokojowych

w Naddniestrzu lub wokół Górskiego Karabachu.

7

Uderzającym świadectwem traktowania przez Rosję obszaru

poradzieckiego jako strefy własnych wpływów jest zaliczenie do głównych

zewnętrznych zagrożeń wojskowych (na drugim miejscu po NATO!) „prób

destabilizacji sytuacji w poszczególnych państwach i regionach oraz podważenia

stabilności strategicznej”. Zapis ten odzwierciedla przekonanie rosyjskich elit

o zachodniej inspiracji kolorowych rewolucji na obszarze WNP.

Tym samym „Doktryna wojskowa FR” współgra z zabiegami Moskwy

o przyjęcie nowego traktatu o bezpieczeństwie europejskim (tzw. inicjatywa

Miedwiediewa), który zatwierdziłby dominującą rolę Rosji w Eurazji i prawo

współdecydowania o bezpieczeństwie Europy Środkowej. Uwagę zwraca fakt, że

inicjatywa Miedwiediewa była centralnym punktem wystąpień rosyjskich

uczestników monachijskiej konferencji o polityce bezpieczeństwa 6 lutego br.

Stosunki Unia Europejska-Rosja zostały po raz pierwszy sformalizowane 24 czerwca 1994 r., gdy podpisano układ o partnerstwie i współpracy, który wszedł w życie 1 grudnia 1997 r. i obowiązywał przez 10 lat. Regulował on sprawy gospodarcze i handlowe, liberalizując przepływ kapitału, towaru i usług, rozszerzał współpracę naukowo-techniczną, dotyczącą ochrony środowiska i korzystania z przestrzeni kosmicznej, regulował sprawy związane z wymiarem sprawiedliwości i walką z przestępczością oraz ustalił formę dialogu politycznego. W jego wyniku zaczęto odbywać spotkania na szczycie, a od 1998 r. także spotkania ministerialne Rady Współpracy UE-Rosja, której zadanie to coroczne opracowywanie planów współpracy. Utworzono również Parlamentarny Komitet Współpracy, obradujący w składzie przedstawicieli parlamentów.

Jeśli spojrzeć dziś na Rosję to może się wydawać, że kraj ten obawia się wyłonienia zbyt silnej Unii Europejskiej, bo to mogło by ją wykluczyć z ładu europejskiego, ale jednocześnie nie docenia siły Europy na dziś dzień.

Choć Rosja to mocarstwo z kilkusetletnimi tradycjami, a UE to nowy typ wspólnoty międzynarodowej istnieje między nimi podobna wizja ładu międzynarodowego o charakterze policentrycznym z dominującą rolą Organizacji Narodów Zjednoczonych i prawa międzynarodowego. Jednak, jak zauważa Marcin Kaczmarski, autor książki poświęconej polityce zagranicznej prowadzonej przez Włodzimierza Putina, sam werbalny sprzeciw przeciwko unilateralizmowi Stanów Zjednoczonych nie jest w stanie zastąpić konkretnych działań w celu polepszania współpracy między Unią a Federacją, takich jak czasem podkreślana między dwoma organizacjami współpraca z islamskim terroryzmem.

W 2005 roku doszło nawet do przyjęcia przez Europę i Rosję tak zwanej mapy drogowej na rzecz czterech wspólnych przestrzeni współpracy: ekonomicznej, bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego, wolności oraz edukacji i nauki.

Z jednej strony widać po między oboma graczami politycznymi próby wspólnych działań, jednak z drugiej wciąż pojawiają się konflikty. Konflikty te wypływają głównie z tego, że UE jest mocarstwem wschodzącym i rozszerzającym swoje wpływy, Rosja zaś jest mocarstwem upadłym i ze wszystkich sił stara się bronić swojej strefy wpływów w tak zwanej ,,bliskiej zagranicy'' odpowiadającej zasięgiem terytorialnym wszystkim byłym republikom.

W 2011 r. zainicjowano rozwój dwustronnej współpracy w ramach Obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, co doprowadzić ma do liberalizacji reżimu wizowego.

Przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości zapewnia:

10. swobodny przepływ osób i brak kontroli na granicach wewnętrznych,

11. wspólną politykę w dziedzinie azylu, imigracji i kontroli granic zewnętrznych,

12. walkę z przestępczością, rasizmem i ksenofobią poprzez koordynację i współpracę organów policyjnych (m.in. w ramach Europolu) i sądowych (m.in. w ramach Eurojustu) oraz innych właściwych organów, a także za pomocą wzajemnego uznawania orzeczeń sądowych w sprawach karnych i, w miarę potrzeby, zbliżanie przepisów karnych,

13. ułatwianie obywatelom dostępu do wymiaru sprawiedliwości, w szczególności przez wzajemne uznawanie orzeczeń sądowych i pozasądowych w sprawach cywilnych.

31. Wyjaśnij stanowisko Rosji wobec użycia broni jądrowej oraz jej postawę wobec NATO.

Rosja prowadzi ostatnio -pod rządami W. Putina: prezydenta, a teraz premiera zdecydowaną, bezkompromisową politykę w ogóle, a w stosunku do NATO w szczególności. Nie ukrywa, że Sojusz Północnoatlantycki jest dla niej przeciwnikiem. Tak ujmuje to wprost w swojej najnowszej strategii bezpieczeństwa narodowego do 2020 roku. Musi zatem stosunki z NATO traktować jak stosunki z przeciwnikiem, którego po prostu trzeba dyskredytować, zwalczać, a najlepiej w ogóle wyeliminować jako liczącego się gracza. Dlatego można się spodziewać, że w ewentualnej agendzie dalszych rozmów i kontaktów chciała będzie raczej umieszczać problemy dla NATO trudne, kontrowersyjne, sporne, aby zmuszać sojusz do mówienia „NIE". W ten sposób może wykazywać swojemu społeczeństwu i społeczności międzynarodowej, że Sojusz Północnoatlantycki jest przeszkodą i dezorganizatorem bezpieczeństwa międzynarodowego. NATO z natury rzeczy -jako organizacja międzynarodowa, czyli podmiot zbiorowy, działający w dodatku na zasadzie consensusu -jest bardziej nastawione na pozytywną, kompromisową politykę. Skłonne byłoby traktować Rosję jako partnera strategicznego, a nie jako przeciwnika. Ale jednocześnie ma wyraźne -wynikające z jego misji i zasad politycznego istnienia zbiorowego -granice kompromisu w obszarach o szczególnym znaczeniu dla Rosji. Wymieniłbym trzy najważniejsze. Po pierwsze -jest to obszar decyzji w sprawach wewnętrznych. NATO w żadnym wypadku nie może sobie pozwolić nawet na stworzenie wrażenia, że Rosja może mieć na nie jakiś wpływ. Stąd też nie może dopuścić do rozpatrywania tego typu kwestii na forum Rady NATO-Rosja. Nie może np. ustąpić w sprawie swoich planów rozbudowy infrastruktury sojuszniczej, także na terytoriach członkowskich państw graniczących z Rosją, co dla niej z kolei jest szczególnie drażliwe. Myślę, że ta granica kompromisu nie jest specjalnie zagrożona. Rosja zdaje sobie sprawę, że nie ma praktycznych szans na wymuszenie tutaj jakichkolwiek ustępstw. Po drugie -NATO nie może godzić się na ograniczenia w jego stosunkach zewnętrznych z innymi krajami, w tym oczywiście także z krajami sąsiedzkimi Rosji. Wiąże się z tym perspektywa ewentualnego przyjęcia do sojuszu takich krajów, jak Ukraina i Gruzja. Problem ten będzie ciągle zakłócał wzajemne stosunki NATO-Rosja. Można spodziewać się ciągłych ataków dyplomatycznych i informacyjnych Rosji na tym kierunku i nie są one pozbawione szans. I wreszcie po trzecie -NATO nie może akceptować faktów politycznych dokonanych przy pomocy siły. Idzie tu o faktyczny rozbiór Gruzji przez Rosję w wyniku ubiegłorocznej wojny i uznania państwowości Abchazji i Osetii Południowej. Spór na tym tle będzie bez przerwy komplikował międzynarodowe wysiłki zmierzające do uregulowania kryzysu na Kaukazie i przez to pogarszał warunki bezpieczeństwa w tym regionie. Przykładem jes praktyczne zerwanie misji pokojowych ONZ i OBWE na terytorium Gruzji z uwagi na sprzeciw Rosji, domagającej się włączenia w proces decyzyjny Abchazji i Osetii Południowej jako pełnoprawnych państw. Można oczekiwać, że na tym polu obydwie strony będą poszukiwać jakiegoś rozwiązania kompromisowego, dającego szansę wyjścia z twarzą z obecnego klinczu politycznego na tym tle.

32. Przedstaw cechy kultury politycznej współczesnej Rosji.

- zasada mocarstwowości

- autorytaryzm -

- polityka historyczna oparta na swoistej integracji historii;

- skłonność do ingerencji wobec państw słabszych w jej sferze wplywów;

- swoisty dobór środków i metod w polityce zagranicznej m.in.:

* groźby;

* udzielanie tzw.dobrych rad;

* korupcja

33. Przedstaw zmiany w koncepcjach rozwoju Ukrainy od uzyskania niepodległości do chwili obecnej

Ukraina jest drugim od względem wielkości państwem Europy. Z historycznego, a nawet geograficznego punktu widzenia zajmuje szczególne miejsce w tej części kontynentu.

W relacjach zewnętrznych Ukrainy zasadnicze miejsce zajmuje Rosja, która pozostaje jej najważniejszym partnerem gospodarczym. Czynnikiem determinującym ścisłą współpracę tych dwóch państw są więzi kooperacyjne, wynikające za zintegrowanego systemu gospodarczego byłego ZSRR.

W sferze politycznej Ukraina deklaruje integrację ze strukturami euroatlantyckimi. Dlatego jej głównymi partnerami politycznymi są USA oraz kraje Europy Zachodniej. Wielokrotnie też podkreśla się, że „ukraińska droga do Europy wiedzie przez Polskę” a stosunki z Rzeczpospolitą określa się jako strategiczne. Ukraina jest członkiem Rady Europy, Inicjatywy Środkowoeuropejskiej oraz innych.

Ukraińska polityka bezpieczeństwa uzależniona jest od sytuacji wewnętrznej kraju. Historyczne zróżnicowanie, jakie ma miejsce w tym kraju, dzieli go na dwie części: wschodnia i zachodnią. We wschodniej części dominuje czynnik rosyjski, prawosławie i w większym stopniu tendencje powrotu czy nawet zjednoczenia z Rosją. Z kolei, zachodnia część, utożsamiona z Ukrainą Zachodnią, była zawsze kolebką ukraińskich ruchów nacjonalistycznych. Sytuacja ekonomiczno-społeczna na Ukrainie pozostawia wiele do życzenia. Skutkiem tego wszechobecna jest tu korupcja oraz przypadki przestępczości gospodarczej. Ma to zasadniczy wpływ na poziom zaufania społeczeństwa do władzy oraz mylnie rozumianej demokracji. Na Ukrainie powoli kształtuje się społeczeństwo obywatelskie, świadome swoich praw i znaczenia w procesach politycznych kraju.

Na początku lat dziewięć dziesiątych Ukraina wyszła ze strefy relacji obowiązujących w Związku Radzieckim dotykających wszystkich dziedzin aktywności państwa, społeczeństw i wyznawanych wartości. Wyznaczenie kierunku rozwoju kraju, podjęcie się reform wewnętrznych, zaznaczenie swojego miejsca na arenie między narodowej okazało się dla Kijowa niezwykle trudne. Nie zawsze sprzyjało temu środowisko zewnętrzne, które, jak na przykład Rosja początkowo negowało zasadność istnienia państwa ukraińskiego. Poparcie, jakie Ukraina uzyskiwała ze strony państw zachodnich, w tym Polski, częstokroć było poparciem deklaratywnym. Największe znaczenie miały jednak piętrzące się problemy wewnętrzne, które hamowały konceptualizacje polityki zagranicznej i polityki bezpieczeństwa. Trudna sytuacja gospodarcza popychała Kijów w ramiona współpracy z Rosją, co nie było korzystne z punktu widzenia strategii samowystarczalności.

Z trzech zasadniczych elementów polityki bezpieczeństwa, czyli neutralności, opcji poza-blokowej oraz wyrzeczenia się arsenału jądrowego, tylko ostatni został zrealizowany. Wydarzenia związane ze zbliżeniem Rosji do Zachodu w atmosferze walki z terroryzmem uświadomiło Kijowowi, że jeżeli nie podejmie bliższych kontaktów z Zachodem, to skaże się na izolację międzynarodową.

34. Jakie inicjatywy/działania podejmuje UE w kierunku przybliżenia państw WNP do swych struktur?

Unia Europejska rozwija stosunki z krajami WNP za pomocą różnych instrumentów. Podstawy prawne dają tzw. Porozumienia o Partnerstwie i Współpracy (Partnership and Cooperation Agreement - PCA) zawarte z większością państw WNP w połowie lat 90. XX w. Na ich postawie powołano wspólne organy i fora do rozmów Instrumentami politycznymi były wspólne strategie - jedna dla Rosji (czerwiec 1999) i jedna dla Ukrainy (grudzień 1999). Określały one w sposób całościowy relacje UE z adresatami wspólnych strategii i nakładały obowiązek ich realizacji przez państwa członkowskie UE. Do instrumentów finansowych można natomiast zaliczyć program TACIS (Technical Assistance for the Commonwealth of Independent States), które stanowiło w latach 1991-2006 wsparcie techniczne dla państw WNP. Od stycznia 2007 r. dla Rosji i państw sąsiadujących z Unią Europejską powołano Europejski Instrument Sąsiedztwa i Partnerstwa (European Neighbourhood & Partnershp Agreement - ENPI), który dla krajów najbliżej Unii zastąpił TACIS. Dotyczy to państw tzw. Partnerstwa Wschodniego obejmującego: Armenię, Azerbejdżan, Białoruś (na poziomie technicznym), Gruzję, Mołdawię i Ukrainę. Z krajami tymi negocjuje się ponadto umowy o stowarzyszeniu, dające tym krajom możliwości stworzenia z UE strefy wolnego handlu.

35. Co odróżnia region Azji Południowej od pozostałych części świata w kontekście bezpieczeństwa?

REGION AZJI obejmujący kraje subkontynentu indyjskiego na południe od Himalajów, czyli: Indie, Nepal, Bhutan, Bangladesz oraz wyspiarskie państwa Sri Lankę i Malediwy.

Region ten, obok regionu Dalekiego Wschodu, jest jednym z najludniejszych regionów świata: na obszarze 3,564 mln km² zamieszkuje ponad 1,3 mld mieszkańców (2006).

UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-EKONOMICZNE AZJI POŁUDNIOWEJ

Niewątpliwym hegemonem w Azji Południowej są Indie. Są drugim państwem na świecie, zaraz po Chinach, pod względem liczby ludności. Również Bangladesz to ludnościowa potęga. Z perspektywy Europy nawet kraje takie jak Sri Lanka czy Nepal wydają się być sporymi krajami. Z tego powodu w Azji Południowej skupiają się wszystkie najpoważniejsze problemy globalne:

Ludnościowy: mieszka tu 22 procent (ponad 1,62 miliarda) światowej populacji. Przyrost ludności ma charakter lawinowy, ponieważ w odróżnieniu od Chin państwa regionu nie wprowadziły strategii jego zahamowania,

Biedy: ponad 43 procent ludności regionu żyje w skrajnej biedzie, niemal połowa dzieci jest niedożywiona,

Urbanizacyjny: ściśle związany z eksplozją demograficzną. W 2015 roku aż pięć państw regionu będzie liczyć ponad 10 mln mieszkańców, przy czym Bombaj zamieszkiwać będzie 22,6 mln ludzi,

Migracyjny: dysproporcje rozwojowe pomiędzy miastem, a wsią oraz poszczególnymi regionami, występowanie licznych konfliktów wewnątrzpaństwowych zwiększają tempo i skalę przemieszczeń ludności,

Dysproporcji rozwojowych w ramach gospodarki światowej: region zamieszkany przez 22 procent ludności świata ma zaledwie dwuprocentowy wkład w wytwarzanie światowego produktu,

Zdrowotnościowy: główny problem stanowi epidemia AIDS. W państwach regionu żyje około 6 milionów ludzi zarażonych wirusem HIV, duża liczba populacji w miastach pozbawionych infrastruktury sanitarnej sprzyja rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych,

Ekologicznych: związany z zanieczyszczeniami urbanizacyjnymi i przemysłowymi, wylesianiem, niekontrolowaną eksploatacją ziemi i zasobów naturalnych oraz częstym występowaniem katastrof naturalnych,

Energetyczny: wynikający z szybkiego rozwoju gospodarczego państw regionu i niedostatku rodzimych surowców naturalnych,

Narkotykowy: region Złotego Półksiężyca (łącznie z Afganistanem) jest głównym eksporterem narkotyków do Europy i USA,

Terroryzm: w regionie Azji Południowej działa wiele grup terrorystycznych, których skala i zasięg działania są bardzo zróżnicowane,

Proliferacja broni masowego rażenia.

36. Z czego wynikają i jakie są zagrożenia regionu Azji Południowej? Przedstaw.

UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-EKONOMICZNE AZJI POŁUDNIOWEJ

Niewątpliwym hegemonem w Azji Południowej są Indie. Są drugim państwem na świecie, zaraz po Chinach, pod względem liczby ludności. Również Bangladesz to ludnościowa potęga. Z perspektywy Europy nawet kraje takie jak Sri Lanka czy Nepal wydają się być sporymi krajami. Z tego powodu w Azji Południowej skupiają się wszystkie najpoważniejsze problemy globalne:

Ludnościowy: mieszka tu 22 procent (ponad 1,62 miliarda) światowej populacji. Przyrost ludności ma charakter lawinowy, ponieważ w odróżnieniu od Chin państwa regionu nie wprowadziły strategii jego zahamowania,

Biedy: ponad 43 procent ludności regionu żyje w skrajnej biedzie, niemal połowa dzieci jest niedożywiona,

Urbanizacyjny: ściśle związany z eksplozją demograficzną. W 2015 roku aż pięć państw regionu będzie liczyć ponad 10 mln mieszkańców, przy czym Bombaj zamieszkiwać będzie 22,6 mln ludzi,

Migracyjny: dysproporcje rozwojowe pomiędzy miastem, a wsią oraz poszczególnymi regionami, występowanie licznych konfliktów wewnątrzpaństwowych zwiększają tempo i skalę przemieszczeń ludności,

Dysproporcji rozwojowych w ramach gospodarki światowej: region zamieszkany przez 22 procent ludności świata ma zaledwie dwuprocentowy wkład w wytwarzanie światowego produktu,

Zdrowotnościowy: główny problem stanowi epidemia AIDS. W państwach regionu żyje około 6 milionów ludzi zarażonych wirusem HIV, duża liczba populacji w miastach pozbawionych infrastruktury sanitarnej sprzyja rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych,

Ekologicznych: związany z zanieczyszczeniami urbanizacyjnymi i przemysłowymi, wylesianiem, niekontrolowaną eksploatacją ziemi i zasobów naturalnych oraz częstym występowaniem katastrof naturalnych,

Energetyczny: wynikający z szybkiego rozwoju gospodarczego państw regionu i niedostatku rodzimych surowców naturalnych,

Narkotykowy: region Złotego Półksiężyca (łącznie z Afganistanem) jest głównym eksporterem narkotyków do Europy i USA,

Terroryzm: w regionie Azji Południowej działa wiele grup terrorystycznych, których skala i zasięg działania są bardzo zróżnicowane,

Proliferacja broni masowego rażenia.

37. Na czym opiera się regionalny system bezpieczeństwa Azji Południowej i jaki ma charakter?

1. Południowoazjatyckie Stowarzyszenie Współpracy Regionalnej (SAARC) - organizacja polityczna i gospodarcza, w skład której wchodzi osiem krajów Południowej Azji.

Zostało ono utworzone 8 grudnia 1985 r. przez Indie, Pakistan, Bangladesz, Sri Lankę, Nepal, Malediwy i Bhutan. W kwietniu 2007, na szczycie Stowarzyszenia, Afganistan stał się jego ósmym członkiem. Siedziba stowarzyszenia znajduje się w Kathmandu od 16 stycznia 1987. Poza oficjalnymi członkami stowarzyszenie posiada też obserwatorów są nimi: Australia, Chiny, Unia Europejska, Iran, Japonia, Mauritius, Mjanma, Korea Południowa,Stany Zjednoczone

Cele stowarzyszenia

- dążenie do poprawy jakości życia narodów Azji Południowej;

- dążenie do przyspieszenia wzrostu gospodarczego, postępu społecznego i kulturalnego rozwoju w tym regionie oraz do zapewnienia wszystkim osobom możliwość godnego życia;

- propagowanie i wzmacnianie współpracy między państwami Azji Południowej;

- przyczynianie się do wzmacniania więzi i dążenie do wspólnego rozwiązywania problemów;

- promowanie aktywnej współpracy i wzajemnej pomocy w dziedzinie gospodarczej, społecznej, kulturalnej, technicznej i naukowej;

- wzmocnienie współpracy z innymi krajami rozwijającymi się;

- zacieśnienie współpracy między sobą na forum międzynarodowym w sprawach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania;

- wzmacnianie współpracy z organizacjami międzynarodowymi i regionalnymi o podobnych celach

2. SAFTA

6 stycznia 2004 roku w Islamabadzie podpisano porozumienie ramowe o wolnym handlu SAFTA, które ma być krokiem prowadzącym do utworzenia unii celnej, wspólnego rynku oraz unii gospodarczej. Komitet ekspertów, którego zadaniem było stworzenie ram traktatowych dla porozumienia, przy uwzględnieniu dysproporcji w rozwoju gospodarczym państw regionu, został powołany już podczas 10. Szczytu SAARC w lipcu 1998 r. SAFTA zakłada stopniowe obniżanie ceł i podatków w obrocie wewnątrz Stowarzyszenia od 1 stycznia 2006 r. Program liberalizacji handlu w regionie państw SAARC ma zostać zakończony w 2016 r.

3. ASEAN (Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo- Wschodniej)

Jest regionalną instytucją bezpieczeństwa o charakterze multilateralnym powstałą jeszcze w okresie zimnej wojny tj. w 1967 r. w Bangkoku. Jej siedzibą jest Dżakarta.

Główne cele i zamiary stowarzyszenia to:

- przyspieszanie wzrostu ekonomicznego, rozwoju socjalnego i kulturalnego w regionie: fundacja ma budować pokojową i dobrze współpracującą wspólnotę narodów południowoazjatyckich.

- promowanie regionalnego pokoju i stabilizacji poprzez trwałe respektowanie sprawiedliwości i reguł prawa w stosunkach między krajami w regionie i dochowywanie zasad Karty Narodów Zjednoczonych.

38. Jakie państwa dominują w regionie Azji Południowej i jaki jest ich stosunek względem siebie?

Indie- Indie są demokratyczną republiką federacyjną i zajmują większość subkontynentu indyjskiego. Stolicą jest New Delhi. Głową państwa jest prezydent, a organem ustawodawczym jest dwuizbowy parlament - Sansad. Indie są podzielone na stany, gdzie każdy z nich posiada własne organy władzy, na czele których stoi gubernator mianowany przez prezydenta. Indie uzyskały niepodległość w 1947 r. W Indiach istnieje ponad 700 języków jednak językami urzędowymi są hindi i angielski. Podstawą gospodarki Indii jest rolnictwo, które zatrudnia około 60% ludności kraju, jednak nie jest już tak dochodowe jak kiedyś, ponieważ wytwarza zaledwie 20% PKB. Najdynamiczniej rozwijającym się sektorem jest sektor usług, który zatrudnia 28% siły roboczej i wytwarza około 60% PKB. Stopa bezrobocia w Indiach wynosi 7,2%. Dominującą religią jest hinduizm - około 78%.

Nepal (Federalna Demokratyczna Republika Nepalu) - Nepal jest republiką federalną. Głową państwa jest prezydent. Na czele rządu stoi premier. Stolicą jest Katmandu. Nepal dzieli się na 5 regionów, które podzielone są na 14 stref, a te na 75 dystryktów. Językiem urzędowym jest nepalski. Dominującą religią jest hinduizm, ok. 75%. Nepalczycy żyją właściwie w warunkach gospodarki naturalnej. Około 75% dochodu naturalnego płynie z rolnictwa (17% terenów to użytki rolne). Kraj posiada dość znaczne, ale słabo zbadane bogactwa mineralne. Dopiero w latach trzydziestych XX wieku pojawiły się pierwsze ośrodki przemysłowe (gł. to przemysł drzewny, tytoniowy i cukrowniczy). W ostatnich latach na szeroką skalę rozwinęły się tu usługi turystyczne związane z turystyką himalajską.

Bhutan- Królestwo Bhutanu (Królestwo Smoka)- Bezpartyjna monarchia konstytucyjna. Głową państwa jest król, który kieruje pracami rządu. Organem doradczym jest 3-osobowa Królewska Rada Doradcza. Dwa razy do roku zbiera się parlament - Zgromadzenie Narodowe liczące 150 parlamentarzystów wybieranych na 3-letnią kadencję. Partie polityczne nie istnieją. Na mocy traktatu z 1949 polityką zagraniczną kierują Indie. Stolicą jest Thimphu. Jedno z najsłabiej zurbanizowanych państw świata. Bhutan jest podzielony na 20 prowincji zwanych Dzongkhag. Językiem urzędowym jest dżongkha (forma języka tybetańskiego), w użyciu język angielski i inne dialekty tybetańskiego. Bhutan należy do państw o najniższym poziomie rozwoju społeczno- gospodarczego. Dopiero w 1956 zniesiono niewolnictwo. Religią dominującą jest buddyzm.

Bangladesz (Ludowa Republika Bangladeszu)- Jest republiką i członkiem Wspólnoty Narodów. Stolicą jest Dhaka. Podstawą funkcjonowania państwa jest konstytucja z 16 grudnia 1971 roku. Głową państwa jest prezydent, pełniący funkcje głównie reprezentacyjne. Władzę ustawodawczą sprawuje 330-osobowe Zgromadzenie Narodowe. Od 1991 roku rządzi Nacjonalistyczna Partia Bangladeszu. Bangladesz jest podzielony na 4 prowincje. Językiem urzędowym jest bengalski, w użyciu angielski. Bangladesz jest jednym z najgęściej zaludnionych i zarazem najbiedniejszych państw na świecie. Podstawą gospodarki jest rolnictwo, a przede wszystkim uprawa ryżu. Rolnictwo stanowi jednak najbardziej zacofany dział gospodarki. W Bangladeszu dominującą religią jest islam - około 86%.

Sri Lanka (Demokratyczno- Socjalistyczna Republika Sri Lanki)- Sri Lanka jest demokratyczno- socjalistyczną republiką, w ramach Wspólnoty Narodów. Zgodnie z konstytucją z 16 sierpnia 1978 głową państwa jest prezydent, który stoi na czele rządu i jest naczelnym dowódcą armii. Sri Lanka podzielona jest na 25 dystryktów i 9 prowincji. Sri Lanka jest 53 państwem pod względem ludności, a największa gęstość zaludnienia występuje na zachodzie kraju. Głównym źródłem utrzymania na Sri Lance stanowi rolnictwo, ale rozwija się także handel i przemysł. Jest to jeden z niewielu krajów, w których licznie występują szlachetne kamienie. Na Sri Lance dominującą religią jest buddyzm - około 70%.

Malediwy (Republika Malediwów)- W 1965 roku Malediwy uzyskały niepodległość, wcześniej były sułtanatem, najpierw pod protektoratem holenderskim, później brytyjskim. Po trzech latach proklamowano republikę. Obowiązuje konstytucja z 1998. Władzę wykonawczą sprawuje prezydent, który powołuje rząd odpowiedzialny przed parlamentem. W skład państwa wchodzi 19 atoli, składających się z ok. 2000 wysp. Stolicą jest Male. Język urzędowy to malediwski w użyciu także język angielski. Gospodarka Malediwów oparta jest głównie na turystyce i rybołówstwie (tuńczyk). Rolnictwo to uprawa głównie palmy kokosowej, drzewa chlebowego i bananów. Przemysł jest bardzo słabo rozwinięty. Malediwy są krajem muzułmańskim.

39. Jakie konflikty/spory mają miejsce w regionie Azji Południowej? Krótko scharakteryzuj.

Konflikt indyjsko- pakistański

Konflikt ten sięga korzeniami jeszcze 1947, kiedy po rozpadzie Imperium Brytyjskiego powstał niepodległy Pakistan oraz Indie. Brytyjska koncepcja podziału posiadłości kolonialnych zakładała utworzenie dwóch państw w miarę jednolitych religijnie. Indie miały być w większości hinduistyczne, a Pakistan muzułmański. Wtedy rozpoczęły się masowe migracje muzułmanów i hinduistów. Wówczas doszło do pierwszych potyczek. Kaszmir był w 80% zamieszkiwany przez muzułmanów, natomiast maharadża (władca królewski) był Hindusem.

I wojna o Kaszmir (pierwsza wojna indyjsko- pakistańska 1947- 1948)

Hari Singh (hinduski władca królewski) zaproponował Indiom i Pakistanowi kompromis pozostawiający na pewien czas status quo, dający niezależność księstwu. Ugoda podpisana została przez Pakistan, Indie zaś nie chciały takiego obrotu sprawy. Jednak 22 października 1947 Pakistan złamał porozumienie, stosując blokadę ekonomiczną. Wtedy Hari Singh podjął decyzję o przyłączeniu się do Indii, podpisując 26 października akt przyłączenia się do Indii. Po wstąpieniu do Indii maharadża nie mógł odzyskać pełnej władzy w Kaszmirze, tak jak planował. Indyjski premier Jawaharlal Nehru podjął decyzję o interwencję na zajęte tereny przez pakistańskich bojowników. Interwencja przerodziła się w I wojnę o Kaszmir. Wojna zakończyła się zawieszeniem broni, osiągniętym przy udziale ONZ, oraz planowanym plebiscytem, do którego jednak nie doszło. Rada Bezpieczeństwa podjęła decyzję o utworzeniu Komisji Narodów Zjednoczonych do spraw Indii i Pakistanu.

II wojna o Kaszmir (druga wojna indyjsko- pakistańska 1965)

Druga wojna indyjsko- pakistańska wybuchła w sierpniu 1965. Wojna była wynikiem licznych incydentów granicznych, a jej bezpośrednią przyczyną była, zakończona porażką, próba wzniecenia antyindyjskiego powstania w Kaszmirze, przez pakistańskie grupy dywersyjne. Spotkało się to z szybką odpowiedzią armii indyjskiej. Natomiast już 1 września Pakistan wypowiedział Indiom wojnę i przeszedł do regularnych działań zbrojnych. W wojnie udział brali ochotnicy z Indonezji, gdyż Pakistan uzyskał poparcie ze strony krajów muzułmańskich. Turcja i Iran dostarczyły natomiast broni i amunicji. Wojna zakończyła się zawieszeniem broni 23 września 1965 osiągniętym przy udziale ONZ oraz podpisaniem w 1966 roku deklaracji taszkienckiej, w której obie strony zobowiązały się do wycofania wojsk poza linię demarkacyjną oraz do pokojowego rozwiązania sporu o Kaszmir.

Trzecia wojna indyjsko- pakistańska w 1971

Wojna wybuchła po serii incydentów związanych z jawnym udzielaniem pomocy przez Indie Mukti Bachini (bengalskiej organizacji wyzwoleńczej) podczas wojny o niepodległość Bangladeszu. Wojska pakistańskie szybko przeszły do ofensywy i pacyfikacji zbuntowanej prowincji. Na masową skalę rozpoczęły się ucieczki mieszkańców Bengalu. Do zaognienia sytuacji doprowadziły naloty pakistańskie na tereny przygraniczne, niektóre z nich miały miejsce na terytorium Indii. Indie uznały to za argument do wojny, która rozpoczęła się 3 grudnia. Zawieszenie broni zostało przyjęte 16 grudnia. Konflikt zakończył się zdecydowanym zwycięstwem armii indyjskiej, która w ciągu kilkunastu dni rozbiła wojska pakistańskie w Pakistanie Wschodnim. Skutkiem wojny było powstanie niepodległego Bangladeszu. Na terenie Kaszmiru przewagę osiągnęło wojsko hinduskie. Rokowania pokojowe zakończyły się 2 lipca 1972 podpisaniem przez premiera Indii Indirę Gandhi i prezydenta Pakistanu Zulfikara Ali Bhutto porozumienia w mieście Simla. Porozumienie z Simli przewidywało m.in. zaniechanie wrogiej propagandy, rozwiązywanie sporów drogą pokojową, wznowienie łączności między obydwoma krajami.

XXI wiek

Po zamachach na indyjski parlament 13 grudnia 2001, oba kraje znów postawiły swoje armie w stan najwyższej gotowości. Indie oskarżyły swojego sąsiada o współudział w zamachach. Nad granicą w Kaszmirze doszło do koncentracji wojsk. Wówczas do mediacji przystąpiły Stany Zjednoczone, dzięki czemu doszło do złagodzenia napięcia. W maju 2003 przywrócono stosunki dyplomatyczne, a w listopadzie tego roku weszło w życie zawieszenie broni w Kaszmirze. Po trzęsieniu ziemi w Kaszmirze w 2005 w którym zginęło 89 000 osób, oba kraje sprawnie działały w niesieniu pomocy ofiarom. Nawiązano później dialog na szczeblu ministrów spraw zagranicznych. We wrześniu 2008 doszło do spotkania prezydenta Asifa Ali Zardariego z premierem Manmohanem Singhiem. 21 października 2008 Indie i Pakistan otworzyły nieczynny, od pierwszej wojny międzypaństwowej, szlak handlowy łączący obie części Kaszmiru.

40. Zdefiniuj koncepcję bezpieczeństwa ludzkiego i podaj jego cechy.

41. Wyjaśnij wpływ gospodarczy, polityczny i społeczny korporacji transnarodowych na państwa.

Wielkie korporacje wielonarodowe wywołują niesłuchanie gwałtowne spory. Mając zarówno zagożałych zwolenników i przeciwników. Argumenty przemawiające za pozytywną rolą korporacji to:

• powodują napływ kapitału,

• poprawiają bilans płatniczy,

• wprowadzają zaawansone technologie,

• tworzą miejsca pracy,

• oszczędzają nakłady na badania i wdrożenia,

• podnoszą poziom umiejętności technicznych, produkcyjnych i organizacyjno-zarządzjących miejscowych pracowników,

• stale wpływają na pozytywny bilans płatniczy zarówno poprzez podniesienie zdolności eksportowych jak i zmniejszenie potrzeb importowych dzięki produkcji na miejscu,

• wprowadzają wyższe standardy płac mieszkań i opieki społecznej

Argumenty przemawiające za negatywną rolą korporacji:

-są instrumentem neokolonializmu, kapitalizmu poszukującego tylko zysku

- zużywają więcej kapitału miejscowego niż go wwożą

-dokonują transferu już przestarzałych technologii mniej efektywnych w warunkach drogiej siły roboczej krajów rozwiniętych lecz równocześnie w niewielkim znaczeniu dla rzeczywistych potrzeb biedniejszych krajów

Współcześnie sądząc przynajmniej z dokonujących się zmian przepisów prawnych większośc państw akceptuje wielkie korporacje wielonarodowe starając się przeciągnąć je na swoje tyretorium. Równocześnie świadome różnicy interesów starają się oddziaływać stosując także różnego rodzaju ograniczenia (dotyczące kapitału, wywozu waluty, technologii i embarga).

Zwraca się uwagę że państwo posiada większą siłe przetargową w sytuacji gdy korporacja jest już na miejscu niż wtedy gdy stara się ją przyciągnąć. Można sie zgodzić zarówno z postulatem by umieścić korporacje ponadnarodowe w centrum sceny jak i z propozycją dodania dwóch stron dyplomacji:

-między państwem a firmą

-między firmą a firmą

Korporacje dysponują arsenałem silnej broni ekonomicznych takich jak:

-posiadanie technologii

-dostęp do globalnych źródeł kapitału

-gotowy dostęp do wielkich rynków w Ameryce, Europie i często w Japoni

42. Jakie zagrożenia mieszczą się w obszarze bezpieczeństwa społecznego? Krótko scharakteryzuj.

-         podział etniczny i wyznaniowy;

-         bezrobocie

-         nieprzestrzeganie swobód obywatelskich;

-         róznice w statusie materialnym

-         spadek poszanowania praw

-         zagrożenia ekologiczne

-         katastrofy i awarie

-         wzrost przestępczości

-         zagrożenia naturalne takie jak powodzie, trzęsienia ziemi itp.

-         Wojny

-         Patologie

43. Podaj definicje narodu wg znaczenia pierwotnego, modernistycznego oraz symbolicznego.

44. Jaki jest związek między tendencją do zamykania się w mniejsze społeczności (wspólnoty) a globalizacją? Wyjaśnij.

45. Wyjaśnij pojęcie nacjonalizmu. Przedstaw jego pozytywne i negatywne cechy.

---