1. Pojęcie „system polityczny”
Ogół struktur, procedur i instytucji, które działają wspólnie aby znaleźć rozstrzygnięcie problemów. Całokształt wzajemnych politycznych powiązań istniejących w globalnym systemie. Ogół organów państwowych, partii politycznych, grup interesu, reguł i zasad na podstawie których one funkcjonują, relacji między nimi oraz funkcji jakie wykonują wobec otoczenia.

2. Funkcje systemu politycznego
- regulacyjna (oznacza sterowanie procesami wg reguł przyjętych w danym systemie)
- mediacyjna (rozwiązywanie konfliktów i mediacji dotyczących sprzecznych interesów grupowych)
- adaptacyjna (usprawnienie działania instytucji oraz poszerzenia bazy funkcjonowanie systemu politycznego)
- innowacyjna (wprowadzenie do systemu politycznego nowych reguł i mechanizmów działania)

3. Główne elementy systemu politycznego
Społeczność, której byt jest współzależny, składająca się z grup o interesach zbieżnych i sprzecznych,
Organizacje artykułujące i reprezentujące interesy tych grup poprzez zdobywanie i sprawowanie władzy państwowej bądź wywieranie na nią wpływu,
Instytucje władzy państwowej, dysponujące monopolem uzgadniania interesów zarówno sposobami perswazji, jak przymusu i przemocy,
Formalne i zwyczajowe normy regulujące wzajemne relacje i funkcjonowanie wszystkich części składowych systemu
Ideologie i strategie polityczne, stanowiące oprogramowanie ukierunkowujące działalność systemów państwowych i partyjnych
Instytucje i organizacje międzynarodowe do których są afiliowane państwa i partie polityczne, których rola wzrasta w warunkach integracji kontynentalnych i globalizacji

4. Modele systemów politycznych

5. Charakterystyka modelu systemowego D. Eastona
Żadna część układu politycznego (rząd, władza, organizacje) nie jest samodzielna. Wszystkie te części są powiązane i tworzą spójny system czynności, ponieważ samodzielny układ nie będzie w stanie istnieć bez drugiego. W tej koncepcji system polityczny składa się ze wspólnoty politycznej, reżimu politycznego oraz instytucji politycznych. Elementem wejścia (input) jest pozyskiwanie informacji, elementem konwersji przetworzenie żądań i uzyskanie poparcia, elementem wyjścia (output) ujawnienie decyzji. Występuje również sprzężenie zwrotne polegająca na komunikacji z otoczeniem oraz wykorzystaniem informacji w celu ulepszenia. Wyróżnił otoczenie wewnętrzne systemu (społeczeństwo) oraz zewnętrzne (systemy międzynarodowe).

6. Typologia systemu politycznego wg Arystotelesa
Autor Polityki stwierdziwszy fakt istnienia wielu ustrojów, dokonuje podstawowej klasyfikacji na ustroje właściwe, których celem jest dobro ogółu oraz ustroje zwyrodniałe, które mają na celu dobro jedynie ludzi rządzących. Władza pełniona w ustrojach prawidłowych ma charakter polityczny, tzn. jest władzą nad wolnymi obywatelami i ma na oku bądź pożytek tych, którzy jej podlegają, jak i tych, którzy ją piastują. Natomiast władza w ustrojach zwyrodniałych jest despotyczna, jej celem jest przede wszystkim dobro rządzących. Ustroje DOBRE to monarchia (władzę pełni jednostka), arystokracja (władza nielicznych, najwyższa warstwa społeczna) i politeja (rządy klasy średniej; rządzi wielu). Ustroje ZDEGENEROWANE to tyrania (osoba sprawująca nieograniczoną władzę, zdobytą niezgodnie z prawem), oligarchia (sprawowaniu władzy przez niewielką grupę ludzi pochodzących najczęściej z najbogatszej klasy społecznej) i demokracja (rządy wszystkich obywateli). Za najdoskonalszy ustrój uważa polituję, ponieważ jest mieszaniną demokracji i oligarchii.

1) Demokracje skonsolidowane (partie polityczne, instytucje społeczne, zasady demokracji i władza)
2) Demokracje nieskonsolidowane (brak porozumienia między władzą, elitami społecznymi)
3) Demokracja ograniczona (integracja celów, cenzusy eliminują część ludzi z życia politycznego)
4) Pseudodemokracja (partie polityczne nie rywalizują ze sobą, ograniczony wpływ organizacji)

7. Charakterystyka reżimu wojskowego
Junta jest to określenie pochodzące z języka hiszpańskiego oznaczające pierwotnie związek lub radę współcześnie używane również w odniesieniu do dyktatur wojskowych. Rząd wojskowy zwykle dochodzący do władzy na drodze zamachu stanu, przewrotu, puczu. Rządy junty wiązały się najczęściej z bezprawiem, łamaniem praw człowieka, usuwaniem opozycji, torturami. Ich pojawienie się było zawsze świadectwem kryzysu politycznego. System, w którym profesjonalni wojskowi łączą funkcje dowódcze z głównymi funkcjami w aparacie państwowym, rządzą opierając się na armii i z wykorzystaniem wojskowych metod działania.

• obsadzanie kierowniczych stanowisk w państwie przez profesjonalnych wojskowych, pełniących jednocześnie z funkcjami państwowymi funkcje dowódcze w armii;

• traktowanie armii (ściślej - korpusu oficerskiego) jako głównego oparcia politycznego rządów, przy pomniejszaniu roli partii politycznych lub nawet ich likwidacji;

• wciąganie wojska do sprawowania władzy w większej mierze, niż wynika to z jego naturalnych funkcji, zarówno związanych ze stosowaniem przemocy - wojsko w mniejszym lub większym stopniu przejmuje część funkcji policji i organów wymiaru sprawiedliwości, jak i do pełnienia funkcji o charakterze ewidentnie cywilnym - takich jak np. walka z analfabetyzmem, dystrybucja żywności, wykonywanie funkcji kontrolnych nad administracją cywilną lub zarządzanie przedsiębiorstwami państwowymi.

• podporządkowanie wszystkich czynników kształtujących system polityczny władzom wojskowym;

• występowanie różnej formy reżimu wojskowego, np. klasyczna wojskowa junta, czy też spersonalizowana dyktatura wojskowa wspierana przez armię z charyzmatycznym przywódcą

• nieprzestrzeganie prawa międzynarodowego powodujące sankcje.

8. Islamski system polityczny

9. Wschodnioazjatycki system polityczny
Wschodnioazjatycki system polityczny występuje głównie w krajach Dalekiego Wschodu, takich jak Korea Południowa, czy Singapur. Charakterystyczne cechy wschodnioazjatyckiego systemu politycznego to:

- zorientowanie systemu politycznego bardziej na kwestie ekonomiczne niż polityczne;
- wzrost i budowa dobrobytu;
- aprobata dla liderów silnego rządu;
- ograniczona gotowość asymilacji idei indywidualizmu i praw człowieka;
- szacunek dla państwa.

10. Założenia zasady jednolitości władzy państwowej
Zasada oparta na założeniu, iż cały aparat państwowy winien być podporządkowany jednemu organowi naczelnemu. W praktyce politycznej i administracyjnej prowadzi do hierarchicznego uporządkowania organów państwa. Nadrzędnym organem władzy może być, jak w państwach feudalnych, np. monarcha, zwykle w roli tej występuje parlament, jako wyraziciel woli ludu. Takie rozwiązanie przewidywała w drodze rewolucji francuskiej np. konstytucja jakobińska z 1793 oraz Komuna Paryska z 1871. W państwach systemu realnego socjalizmu wprawdzie formalnie uznawano nadrzędną pozycję parlamentu, faktycznie jednak jednolitość władzy państwowej umożliwiała sprawowanie władzy partii komunistycznej, której podlegały wszystkie organy państwowe i organizacje społeczne. Zasada jednolitości władzy państwowej jest charakterystyczna dla państw niedemokratycznych, przeciwstawna koncepcji podziału władz.

11. Założenia zasady trójpodziału władzy państwowej
Podział sfer funkcjonowania państwa, spopularyzowany przez francuskiego myśliciela oświeceniowego Monteskiusza w dziele „O duchu praw”. Władzę dzielimy na ustawodawczą (tworzy prawo), wykonawczą (wprowadza prawo w życie) i sądowniczą (wydaje wyroki na podstawie ustanowionego prawa i czuwa nad jego przestrzeganiem). Wszystkie trzy rodzaje władzy powinny być równorzędne, niezależne od siebie i jednocześnie nawzajem się kontrolować. Dzięki temu państwo funkcjonuje bez zakłóceń. Powierzenie całej władzy jednej osobie lub instytucji prowadzi do nadużyć.

12. Charakterystyka prezydenckiego systemu politycznego-

występuje w USA
- prezydent wybierany w głosowaniu powszechnym na określoną kadencję
- jeden ośrodek władzy wykonawczej (połączenie funkcji prezydenta i szefa rządu)
- akty wydawane przez prezydenta nie wymagają kontrasygnaty (może wydawać dekrety z mocą ustawy w sytuacjach nadzwyczajnych)
- prezydent jest zwolniony z odpowiedzialności przed parlamentem (odpowiedzialność przed narodem i konstytucją)
- prezydent jest głową państwa, szefem gabinetu, kreatorem polityki zagranicznej, zwierzchnikiem sił zbrojnych, ośrodkiem decyzji politycznych w państwie
- mianuje wyższych urzędników administracji federalnej oraz sędziów; nie posiada inicjatywy ustawodawczej
- istnieje gabinet powoływany przez prezydenta, składający się z sekretarzy (kierują odpowiednimi resortami administracji prezydenckiej; nie posiadają własnych konstytucyjnych kompetencji- realizują wole prezydenta i odpowiadają wyłącznie przed nim)
- prezydenta nie można odwołać do końca trwania kadencji

13. Charakterystyka parlamentarnego systemu politycznego

- opiera się na podwójnej egzekutywie (rozdzielenie funkcji szefa rządu i głowy państwa)
- rząd sprawuje władzę wykonawczą pod kontrolą polityczną parlamentu
- parlament pełni rolę ustawodawcy i uchwala budżet państwa
- rząd zobowiązany jest do ustąpienia po otrzymaniu wotum nieufności w parlamencie
- głowa państwa ma prawo rozwiązać parlament
- system występuje zarówno w republikach jak i w monarchiach
- system parlamentarny dzieli się na parlamentarno- gabinetowy, gabinetowo- parlamentarny; parlamentarno- komitetowy oraz kanclerski

14. Charakterystyka kanclerskiego systemu politycznego

- występuje w Niemczech
- uprawnienia głowy państwa (prezydenta) są bardzo ograniczone- symbol jedności państwa i neutralny arbiter; posiada prawo łaski i reprezentuje kraj na zewnątrz zawierając umowy z innymi państwami; wybierany przez Zgromadzenie Związkowe na 5-cio letnią kadencję; większość działań podejmuje z inicjatywy rządu a wydawane przez niego akty urzędowe wymagają kontrasygnaty; wskazuje kandydata na kanclerza; w określonych przypadkach może rozwiązać parlament
- parlament składa się z Bundestagu (Izba Związku; reprezentacja ogólnopaństwowa; zasiadają deputowani wybrani z terenu całej republiki federalnej; pełni funkcję ustawodawczą, kontrolną oraz kreacyjną- np. wybór kanclerza) i Bundesratu (Rada Związkowa; zasiadają delegaci rządów poszczególnych krajów związkowych; akceptuje ustawy uchwalane przez Bundestag)
- kanclerz samodzielnie tworzy rząd; kieruje pracą ministrów (samodzielnie decyduje o ich liczbie i kompetencjach); kreuje politykę rządu

15. Pojęcie kultury politycznej, rodzaje kultur politycznych
Zbiór postaw, wartości i wzorów zachowań uczestników życia publicznego. W jej składa wchodzą następujące elementy: element poznawczy (zainteresowanie polityką ze strony obywateli), wartościujący (ocena zjawisk politycznych), emocjonalny (odnoszenie się w sposób emocjonalny do działań politycznych). Kultura polityczna może być zaściankowa (brak zainteresowania polityką), podporządkowana (świadomość istnienia władzy; brak zaangażowania), uczestnicząca (duża aktywność obywatelska).

16. Modele zachowań wyborczych
Socjologiczny: każda grupa społeczna głosuje na partię, które służy jej interesom; znaczenie mają klasa społeczna, zawód, pozycja ekonomiczna, styl życia oraz zmienne demograficzne
Identyfikacji partyjnej: grupa identyfikuje się z partią głównie za sprawą socjalizacyjnego wpływu rodziców
Racjonalnego wyboru: człowiek jest istotą racjonalną i dokonuje właściwych wyborów
Ideologii dominujące: rządząca partia ma naturalną przewagę w powstawaniu informacji i kreowaniu określonych postaw
Kontekstu wyborczego: nie wszystkie wybory traktowane są przez wyborców jako równie ważne

17. Główne systemy wyborcze
Wybory to metoda wyłaniania przedstawicieli społeczeństwa lub kandydatów na urzędy publiczne. Czynne (możliwość wybierania) i bierne (możliwość bycia wybieranym)
- Większościowy: kraj jest podzielony na okręgi wyborcze, w których wybiera się 1 kandydata (okręgi jednomandatowe); wyborcy głosują na konkretną osobę; zwycięzcą zostaje jednostka, która otrzymała największą ilość głosów; występuje głownie w USA i Wielkiej Brytanii; zaletą jest silny związek kandydatów z wyborcami a wadą zjawisko „zmarnowanego głosu:
- Proporcjonalny: kraj jest podzielony na okręgi, w których wybiera się po kilku kandydatów; wyborcy głosują na listy zgłoszone przez partie polityczne; występuje głownie w Polsce i Holandii; zaletą jest większa reprezentatywność (szanse mają dostać się małe partie) a wadą rozbicie polityczne parlamentu
- Mieszany: łączy zasady ordynacji większościowej i proporcjonalnej; wyborca dysponuje dwoma głosami (jeden oddaje na konkretnego kandydata w okręgu jednomandatowym a drugi na listę partyjną); do parlamentu wchodzą wszyscy wybrani w okręgach jednomandatowych oraz część kandydatów z list partyjnych; system występuje w Niemczech

18. Istota, typy i funkcje partii politycznych
Partia polityczna to dobrowolna organizacja, występująca pod określona nazwą, stawiającą sobie za cel udział w życiu publicznym poprzez wywieranie metodami demokratycznymi wpływu na kształtowanie polityki państwa lub sprawowanie władzy publicznej. Celem partii jest zdobycie władzy w państwie oraz jej utrzymanie aby mieć wpływ na decyzje polityczne. Funkcjami partii politycznych jest rządzenie (realizacja programu), kształtowanie opinii publicznej (promowanie wyznawanych wartości i programu politycznego), wyborcza (wyłanianie kandydatów na stanowiska). Podstawowe typy PP to: konserwatywne (przywiązanie do tradycji, gospodarka rynkowa, silne państwo), chadeckie (społeczna nauka Kościoła), liberalne (obrona własności prywatnej, walka o prawa i wolności jednostki, gospodarka wolnorynkowa), socjaldemokratyczne (równouprawnienie wszystkich grup, rozbudowana funkcja socjalna państwa, rozdział państwa i Kościoła)

19. Charakterystyka systemu politycznego Wielkiej Brytanii

20. Charakterystyka systemu politycznego Polski

Polski system polityczny, konstytucyjne podstawy ustroju nawiązują do dorobku demokratycznych państw zachodnich. Konstytucyjne zasady ustroju odzwierciedlają wartości i tradycje typowe dla państw naszego kręgu kultury prawnej: suwerenności narodu, suwerenności i niepodległości państwa, demokratycznego państwa prawnego, pluralizmu politycznego i wolności działania partii politycznych, podziału władz, przyrodzonej godności człowieka.
System praw i wolności człowieka wywodzi się ze szczegółowych rozwiązań demokracji zachodnich oraz nawiązuje do międzynarodowych konwencji (Deklaracja Praw Człowieka ONZ, Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności).
Organem państwa w zakresie władzy ustawodawczej jest dwuizbowy parlament składający się z sejmu i senatu. Sejm dodatkowo sprawuje również funkcję kreacyjną i kontrolną - powołuje, odwołuje i nadzoruje politykę rządu.
Władzę wykonawczą sprawują: prezydent RP i Rada Ministrów.
Władzę sądowniczą wykonują sądy (powszechne, rejonowe, wojewódzkie, apelacyjne i szczególne) oraz trybunały (Trybunał Konstytucyjny i Trybunał Stanu).
Organami kontroli przestrzegania prawa są: prokuratura, rzecznik praw obywatelskich, Najwyższa Izba Kontroli i Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji. Lokalne życie publiczne jest zorganizowane w ramach samorządu terytorialnego.
Administrację rządową na obszarze województw sprawują: wojewoda i działający pod jego zwierzchnictwem kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży oraz działający pod zwierzchnictwem starosty kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży.
Podstawową jednostka samorządu terytorialnego jest gmina, tzw. ustawy samorządowe z 1999 wykreowały dodatkowe szczeble samorządu: powiat i samorządowe województwo.
System partyjny ulegał ciągłym fluktuacjom, co spowodowane jest młodością demokracji, kwestie rozłamów, zakładania nowych partii i szerokich koalicji dotyczą zwłaszcza obozu postsolidarnościowego.

21. Charakterystyka systemu politycznego Chin

Chiny są państwem komunistycznym. Niepodzielną władzę w kraju sprawuje Komunistyczna Partia Chin. Niemal wszyscy członkowie parlamentu - Ogólnochińskiego Zgromadzenia Przedstawicieli Ludowych liczącego 2979 osób, należą do KPCh. Członkowie parlamentu wyłaniani są w wyborach pośrednich przez zgromadzenia ludowe na 5-letnią kadencję. Osoby mianowane na najwyższe stanowiska państwowe pochodzą z aparatu partyjnego, swą działalność państwową zwykle wiążą z kierowniczymi pozycjami w KPCh.


Na wielką skalę naruszane są prawa człowieka, m.in. prawo do wolności słowa. Wszelkie przejawy nieposłuszeństwa wobec polityki partii karane są z całą surowością. Według danych Amnesty International, na 20 lat pozbawienia wolności skazywano osoby, które skorzystały z prawa do swobodnej wypowiedzi lub wolności zgromadzeń. Ta sama organizacja oszacowała liczbę egzekucji przeprowadzonych w 1991 na ok. 20 000.

22. Charakterystyka systemu politycznego Białorusi

23. Kampanie wyborcze (pojęcie, strategie, techniki)
Okres przed wyborami, który kandydaci wykorzystują na zdobycie poparcia wyborców. Ogłaszają swe programy, organizują spotkania i wiece, występują w telewizji. Kampania wyborcza może mieć charakter pozytywny (promowanie własnej partii/kandydata) lub negatywny (dążenie do zmniejszenia poparcia dla konkurentów). Przy określaniu strategii należy brać pod uwagę przede wszystkim czynniki takie jak: cele kampanii, elektorat docelowy, sposób przekazania informacji i dotarcia do wyborcy. Technika premodernizacyjna charakteryzowała się decentralizacją działań i niskim stopniem przygotowania. Partie poświęcały czas na realizacje założeń odchodząc od bezpośredniego kontaktu z wyborcą. Technika modernizacyjna skupiała się na skoordynowaniu wszystkich działań i dobrym przygotowaniu technicznym z wykorzystaniem środków masowego przekazu. Powstawały profesjonalne sztaby wyborcze i rozwijał się marketing polityczny co znacznie zwiększało koszty. Technika postmodernizacyjna w pełni wykorzystuje postęp teleinformatyczny włączając w kampanie badania służące segmentacji rynku. Następuje indywidualizacja kampanii (skupienie się na pojedynczym obywatelu)

---