Charakterystyka wybranych obiektów turystycznych Dolnego Śląska

1.Wstęp

Nazwa Dolny Śląsk pochodzi najprawdopodobniej od nazwy plemienia Ślężan zamieszkujących tereny nad rzeką Ślężą. Województwo dolnośląskie powstało w 1999 roku i znajduje się w południowo-zachodniej części Polski. Od zachodu sąsiaduje z Niemcami i przez Sudety z Czechami oraz z województwami: lubuskim, wielkopolskim, opolskim. Dolny Śląsk zajmuje obszar 19 948 km2, co stanowi 6,4% powierzchni Polski. Liczba ludności w 2010 wyniosła prawie 2 mln 900 tys. Gęstość zaludnienia to 145 osób na km2 co jest wartością większą niż średnia krajowa. Stolicą regionu jest Wrocław, w którym zamieszkuje 636 tys. osób. Wrocław jest dobrze rozwiniętym ośrodkiem przemysłowym, akademickim, naukowym i kulturalnym. Oprócz Wrocławia największe miasta dolnośląskie to: Wałbrzych (127 tys. mieszkańców), Legnica (106 tys. m.), Jelenia Góra (88 tys. m.). Na województwo dolnośląskie składa się 169 gmin, 26 powiatów i 4 miasta na prawach powiatu. Województwo to posiada bardzo dobrze rozwiniętą sieć drogową (najważniejsza arteria - autostrada a4). Za transport lotniczy odpowiada Port Lotniczy Wrocław S.A., który obsługuję 5mln pasażerów rocznie. W 2008 roku PKB na mieszkańca wynosiło 107,6% średniej krajowej, co plasowało dolnośląskie na trzecim miejscu względem innych województw. Pod względem przeciętnego wynagrodzenia w 2011 roku Dolny Śląsk ulokował się na czwartym miejscu w kraju z wynikiem 3455,20 zł. W 2011 roku stopa bezrobocia wyniosła 12%. W regionie rozwinięte jest górnictwo węgla brunatnego (Bogatynia) oraz ród metali (Lubińsko - Głogowskie Zagłębie Miedziowe), bogate złoża tych surowców naturalnych eksploatują przetwarzają największe przedsiębiorstwa w regionie - KGHM Polska Miedź S.A., Kopalnia i Elektrownia Turów.
Dolny Śląsk jest regionem atrakcyjnym turystycznie. Obok zabytków kultury materialnej znajdują się również inne atrakcje turystyczne. Przykładowymi atrakcjami mogą być: Sanktuarium w Krzeszowie, Zamek Książ w Wałbrzychu, Stawy Milickie, Zapora Wodna na jeziorze bystrzyckim, Ostrów Tumski, tajemnicze podziemne miasto Głuszyca - kompleks Osówka.

2. Stolica województwa dolnośląskiego - Wrocław

Historyczna stolica Dolnego Śląska położona jest nad Odrą w centrum Niziny Śląskiej. Wrocław powstał już na początku X w., kiedy na przecięciu dwóch dużych szlaków handlowych zaczęła rozwijać się osada handlowa. W kolejnym stuleciu Wrocław stał się największym grodem śląskim i jednym z największych w Polsce. Proces rozbudowy miasta rozpoczął w XIII w. Henryk Brodaty. Mając na uwadze usytuowanie Wrocławia, wyznaczył w centrum nowe miejsce przeznaczone do prowadzenia handlu. Oprócz tego przy Rynku usytuowano drugi plac, na którym odbywał się handel solą. Prawa miejskie Wrocław uzyskał w 1241 r. Pod koniec XIV w. obwarowane miasto było jednym z większych w Europie, a jego obszar porównywalny był do obszaru Wiednia. Rozkwit trwał aż do wybuchu wojny trzydziestoletniej. Odbudowany po wojnie Wrocław funkcjonował bez zakłóceń do czasu zajęcia go przez Prusaków. W 1742 r. zyskał on rangę miasta królewskiego. Wiek XIX przyniósł rozwój przemysłowy oraz kulturalny. W 1811 r. z dawnego kolegium jezuickiego utworzono Uniwersytet Wrocławski. Pod koniec XIX w. rozpoczęto także prace nad regulacja i kanalizacją Odry oraz budowę portu miejskiego. Terytorium miasta powiększono po włączeniu do jego granic terenów podmiejskich. W roku 1910 powstał kompleks gmachów politechniki, a w trzy lata później oddano do użytku Halę Stulecia. Po I wojnie światowej po raz kolejny zostają rozszerzone granice miasta. Powstały wtedy wielkie osiedla mieszkaniowe na Sępolnie, Biskupinie, Popowicach i Książu Małym. Po drugiej wojnie światowej zniszczenia Wrocławia - w zależności od dzielnicy - sięgnęły 75 - 100 %. Całe miasto legło w gruzach - zniknęły domy i ulice. Prace remontowe prowadzone na wielką skalę przyniosły nie tylko odbudowę zniszczeń wojennych, lecz również kolejną rozbudowę miasta, które powiększyło się o dzielnice Zakrzów, Ołtaszyn, Muchobór i Sołtysowice. W latach siedemdziesiątych Wrocław rozrastał się, zyskując dzielnice Psie Pole, Leśnicę. Obecnie wciąż rośnie i pięknieje dzięki nowym inwestycjom.

Perełką Wrocławia jest niewątpliwie Rynek - jeden z największych w Europie. Do najcenniejszych obiektów miasta należą ponadto zabudowa Ostrowa Tumskiego i Wyspy Pisakowej (XII - XVI w.), Katedra Św. Jana Chrzciciela (XII w.) z Kaplicą Mariacką z XIV w. i wspaniałymi kaplicami barokowymi, kościół NMP na Piasku, a na Rynku gotycki, staromiejski Ratusz zaliczany do najważniejszych zabytków gotyckiej architektury mieszczańskiej w Polsce. W pobliżu Muzeum Sztuki Mieszczańskiej, kościół Marii Magdaleny z XVI w. z XII - wiecznym portalem romańskim oraz gotycki garnizonowy kościół św. Elżbiety z wieżą o wysokości 86 m, na której znajduje się taras widokowy. Zwiedzając Wrocław nie możemy pominąć barokowego gmachu Uniwersytetu Wrocławskiego, wiszącego Mostu Grunwaldzkiego, jednego z symboli miasta i wpisanej na Listę UNESCO Hali Stulecia z roku 1912, pierwszej na świecie budowli z betonu.

3. Zabytki i miejsca w województwie dolnośląskim

Na terenie województwa dolnośląskiego zachowało się najwięcej obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Architektury w Polsce. W regionie znajduje się aż 7641 zabytków, w tym m.in. 1301 świątyń i zespołów klasztornych różnych wyznań, 767 zamków, pałaców i dworów oraz 821 założeń parkowo - ogrodowych.

3.1. Sanktuarium w Krzeszowie

Krzeszów to mała miejscowość położona w Kotlinie Kamiennogórskiej na Dolnym Śląsku. Od czasu powstania Diecezji Legnickiej jest jej głównym sanktuarium i miejscem pielgrzymkowym. Krzeszów to zabytek najwyższej światowej klasy, znajdujący się na Liście Prezydenta RP i będącym żelaznym kandydatem do UNESCO, tedy przebiega również główny Europejski Szlak Cysterski oraz Sudecka Droga św. Jakuba. Dominujący swoją wielkością klasztor oraz bazylika jest charakterystycznym elementem krajobrazu widzianym z wielu okolicznych miejscowości. Obecnie kompleks jest śląskim zabytkiem klasy „0”. Sanktuarium Matki Bożej Łaskawej to przede wszystkim Bazylika Mniejsza p.w. Wniebowzięcia NMP - piękna późnobarokowa świątynia z przebogatym wnętrzem, nazywana Europejską Perłą Baroku, w której na szczególną uwagę zasługuje ołtarz główny z monumentalnym obrazem Wniebowzięcia NMP, zespół fresków o tematyce biblijnej i zakonnej oraz organy koncertowe - przez wielu uważane za najlepiej zachowane organy barokowe w tej części Europy. Na placu sanktuarium znajduje się również kościół p.w. św. Józefa z cyklem fresków „Śląskiego Rembrandta” M. Willmanna „Radości i troski św. Józefa” - prezentującym w niespotykany sposób sceny z życia św. Rodziny. W tylnej części bazyliki znajduje się Mauzoleum Piastów Świdnicko-Jaworskich, w którym w gotyckich sarkofagach spoczywają szczątki fundatorów krzeszowskiego opactwa. Poza murami w pięknym krajobrazie rozsiane są kaplice Kalwarii Krzeszowskiej liczące 33 stacje służące rozważaniu męki Chrystusa. Jednak największym skarbem sanktuarium jest XIII-wieczna ikona Matki Bożej Łaskawej - najstarszy wizerunek maryjny w Polsce, ukoronowany 2 czerwca 1997 roku w Legnicy przez Papieża błogosławionego Jana Pawła II.

3.2. Stawy Milickie

Stawy Milickie są największym w kraju rezerwatem chroniącym ptaki (5324,31 ha) i wielkim zespołem stawów rybnych (m.in. Krośnice, Potasznia, Radziądz, Ruda Sułowska i Stawno) położonym w kotlinowatych rozszerzeniach doliny Baryczy, w okolicach Milicza i Żmigrodu.

Stawy Milickie należą do światowej sieci Living Lakes co oznacza „żyjące jeziora”. Jest to miejsce dobrego życia i tradycyjnych smaków  Doliny Baryczy. Jeden z najbardziej malowniczych regionów Dolnego Śląska, gdzie wśród stawów i lasów można wspaniale wypocząć spacerując, jeżdżąc na rowerze czy konno. Na terenie stawów milickich organizowane są również wycieczki FotoSafari - przygotowane dla osób ciekawych milickich krajobrazów, przyrody, a  przede wszystkim życia ptaków i innych zwierząt zamieszkujących okolice stawów. FotoSafari rozpoczyna się w Rudzie Sułowskiej, gdzie wsiadamy na wozy konne i wyposażeni w lornetki czy aparaty fotograficzne udajemy się na spotkanie z przyrodą na jednej z trzech tras.

Stawy Milickie to nie tylko ptaki i ryby, ale całe bogactwo fauny i flory. Pachnica dębowa, kozioróg dębosz oraz wiele innych unikatowych gatunków znajduje się właśnie na tym terenie. Bogactwo tego obszaru zachęca do spotkania z przyrodą, dlatego warto uczestniczyć w warsztatach przyrodniczych.

Nie powinniśmy zapominać, że  Stawy Milickie to dzieło ludzkich rąk i  bez ciągłej pracy człowieka, to wyjątkowe miejsce na mapie Europy nie przetrwa pozostawione samo sobie. Stawy Milickie to największy kompleks stawów hodowlanych w Europie i wyjątkowe dziedzictwo kultury materialnej. 

3.3. Jezioro Bystrzyckie- zapora wodna

Na początku XIX wieku u stóp zamku Grodno znajdowała się wieś Schlesierthal - dzisiaj na jej miejscu, w dolinie przełomu rzeki Bystrzycy znajduje się malownicze Jezioro Bystrzyckie. Powstanie jeziora wymusiły powodzie jakie nawiedzały Śląsk przez wieki. Początkowe projekty z 1907 r. uwzględniały jedynie retencyjną funkcję zbiornika lubachowskiego, jednak skorygowano je, aby móc wykorzystać spiętrzenie wody do produkcji prądu. Tak więc pojemność jeziora zwiększono z 2 do 8 mln m3. Zapora wodna zbudowana w latach 1911-1914 na Jeziorze Bystrzyckim stanowi zabytek techniki. Wymiary zapory to 44 m wysokości i 230 m długości. Jezioro ma ok. 3,3 km długości przy szerokości nie przekraczającej średnio 200 m (w najszerszym miejscu ok. 480 m).

Jezioro Bystrzyckie jest świetnym miejscem na letni wypoczynek. Dookoła jeziora można długo spacerować, nieopodal jeziora znajduje się piękny zamek Grodno, a przy ośrodku "Wodniak" jest wypożyczalnia kajaków i rowerów wodnych. Po tamie również można spacerować. Na dole zapory jest dużo miejsca na ognisko czy biwak. Jezioro Bystrzyckie, mimo iż woda nie jest w nim za czysta i tak jest świetnym miejscem na odpoczynek.

3.4. Zamek Książ

Największy zamek na Śląsku, Książ, zbudowany został w XIII wieku. Zamek położony jest wśród wzgórz Pogórza Wałbrzyskiego stanowiących tereny Książańskiego Parku Krajobrazowego. Jest jednym z elementów Szlaku Zamków Piastowskich. Położony jest na skalnym cyplu i otoczony naturalnym wąwozem, w którym płynie rzeczka Pełcznica. Zamek otacza 300 hektarowy park - rezerwat dendrologiczny. Wiosną otoczenie zamku rozkwita tysiącami kwiatów azalii i rododendronów. Ozdobę zamku stanowią trasy obsadzone różami i tryskające fontannami i kaskadami wodnymi. Zamek jest konglomeratem różnych stylów w architekturze, na przestrzeni wieków był bowiem wielokrotnie przebudowywany i modernizowany. Należy również, do największych w Polsce. Posiada ponad 400 pomieszczeń. Najwspanialszym wnętrzem zamku jest XVIII wieczna Sala Maksymiliana. W zamku mieści się też siedziba Wałbrzyskiej Galerii Sztuki. W dawnych zabudowaniach stajni zamkowych zlokalizowana jest obecnie hodowla ogierów typu śląskiego znana na całym świecie. Nieopodal zamku, w Palmiarni Lubiechowskiej, hoduje się kwiaty do dekoracji wnętrz zamkowych. Ściany obiektu wyłożone są skałą wulkaniczną pochodzącą z Sycylii.

3.5. Tajemnicze podziemne miasto Głuszyca - Kompleks Osówka

Dolny Śląsk to prawdziwy raj dla miłośników historii oraz turystów, których fascynuje odkrywanie dawnych tajemnic. Jednym z takich miejsc są podziemia Osówki. Prace nad projektem rozpoczęte w połowie 1943r. doprowadziły do powstania ogromnego systemu betonowych korytarzy, umocnień i hal. Cały ten system miał być prawdopodobnie podziemną fabryką tajnej broni Hitlera. Do prac wykorzystywano więźniów z obozu koncentracyjnego w Gross Rosen. 1700 m podziemnych korytarzy i hal jest obecnie udostępnionych do zwiedzania. Część naziemną obiektu stanowią betonowe pomieszczenia o niezbadanym przeznaczeniu. W zboczach gór w okolicach pobliskiego Walimia powstał pod koniec wojny olbrzymi kompleks podziemnych sztolni i korytarzy znanych pod kryptonimem „Riese” (Olbrzym). Ich funkcja militarno-strategiczna nie budzi wątpliwości: prawdopodobnie miały tu być zainstalowane podziemne zakłady przemysłowe i doświadczalne, a także stanowiska dowodzenia Wehrmachtu. W kompleksie „Rzeczka” trzy zagadkowe sztolnie położone w odległości kilkudziesięciu metrów od siebie prowadzą do podziemnego centrum. Niektóre komory dochodzą do 110 metrów długości i 12 metrów wysokości. W podziemiach prezentowane są wystawy dotyczące m.in. kwater głównych Hitlera, podziemnego przemysłu zbrojeniowego III Rzeszy.

3.6. Ostrów Tumski

Ostrów Tumski jest najstarszą, zabytkową częścią Wrocławia, powstałą na obszarze przepraw na Odrze, pomiędzy ujściem rzek Oławy na południu, Ślęzy i Widawy na północy. Na Ostrowie Tumskim znajduje się wiele zabytków m.in.,: Orphanotropheum, Pomnik św. Jana Nepomucena, Kolegiata Świętego Krzyża i św. Bartłomieja, Archikatedra św. Jana Chrzciciela czy też Most Tumski.

3.6.1.Orphanotropheum i Pomnik św. Jana Nepomucena

Orphanotropheum to dawny sierociniec dla szlachetnie urodzonych. Przed budynkiem można podziwiać największy we Wrocławiu barokowy pomnik. Jest to figura Nepomucena z 1732 r. Był on spowiednikiem królowej Zofii, żony króla czeskiego Wacława. Legenda głosi, iż król zgładził go za odmowę zdradzenia tajemnicy spowiedzi małżonki. Król kazał go utopić, zrzucając z mostu Karola do Wełtawy. Podobno w miejscu, gdzie rzeka pochłonęła jego ciało, utrzymywało się przez wiele dni pięć gwiazd symbolizujących pięć cnót męczeńskich, które dziś można podziwiać wokół głowy Nepomucena.

3.6.2. Kościół Świętego Krzyża i św. Bartłomieja

Kolejny zabytkowym budynkiem jest Kościół Świętego Krzyża i św. Bartłomieja. Jest to dwupoziomowa świątynia (górny kościół nosi wezwanie świętego Krzyża, dolny - św. Bartłomieja). Pierwsza świątynia wzrosła tutaj w latach 1288 - 1295 jako mauzoleum narodowe (wybudował ją Henryk IV Probus). W tej chwili stanowi prezbiterium. Nawy zostały dobudowane w latach 1320 - 1350. Nad wejściem do nawy południowej górnego kościoła znajduje się górna część portalu przedstawiającego Trójcę Świętą i fundatorów świątyni - Henryka IV i jego żonę Matyldę (ok. 1360 r.). Ołtarz główny mieści gotycki tryptyk (XV w.).

3.6.3. Archikatedra św. Jana Chrzciciela

Archikatedra Wrocławska pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela jest to rzymskokatolicki gotycki kościół parafialny a także katedralny biskupów wrocławskich. Uchodzi za pierwszą w pełni gotycką świątynię na ziemiach polskich. Budowę katedry rozpoczęto w 1244 r. i trwała ona etapami, aż do XV w. Obecnie wewnątrz tej wspaniałej budowli znajdują się bezcenne zabytki z wielu epok, po części przeniesione tu także z innych kościołów. Uwagę zwraca ołtarz prezentujący Zaśnięcie Najświętszej Marii Panny, ambonę będącą dziełem J. Urbańskiego, nagrobek św. Elżbiety z 1680 roku, a także na 20 kaplic znajdujących się wewnątrz katedry.

3.6.4. Most Tumski

Dwuprzęsłowy stalowy, nitowany most zbudowany w roku 1889, który łączy Ostrów Tumski z wyspą Piasek.. Jego długość wynosi 52,19 m, szerokość pomostu - 6,84 m, wysokość portalu - 6,90 m, przęsło - 25,19 i 25,93 m. Dookoła znajdują się ręcznie obsługiwane i sprawne zabytkowe lampy gazowe. Most Tumski jest miejscem magicznym dla zakochanych wrocławian. Masowo przypinają tu oni kłódki z imionami swoimi i „drugich połówek”, po czym wrzucają klucze do Odry. Zapewnić to ma trwałość i szczęście ich miłości.

4. Tajemnice Dolnego Śląska

Dolny Śląsk kryje przed nami wiele tajemnic o których warto wiedzieć. Jedną z takich ciekawostek jest dzwon ukryty w 67 - metrowej wieży wrocławskiego ratusza który jest najstarszym zegarowym dzwonem w Polsce. Napis na dzwonie głosi: Roku Pańskiego 1368. Spójrz, ja dzwon rzadko dzwonię na próżno. W noc i za dnia ogłaszam czas i godzinę. Ciekawostką jest również to, że w tym pięknym regionie występują najmłodsze góry w Polsce - Góry Stołowe, są to również góry jedyne w kraju o budowie płytowej.

Na Dolnym Śląsku jest wiele ciekawych miejsc bez których ten region nie byłby taki niezwykły. W Zaworach koło Gorzeszowa istnieje bajkowy świat stworzony ze skał. Jak sama nazwa wskazuje głazy tam się znajdujące przypominają kształtem krasnoludki. Poza nimi znajdziemy również kształty zwierząt, grzybów czy bajkowych postaci. Niektóre z nich osiągają wysokość nawet do 30 m. W Henrykowie Lubańskim rośnie najstarsze drzewo w Polsce. To cis pospolity, który liczy sobie około 1300 lat.

Zaskakujące jest także to, że Dolny Śląsk także ma swoją krzywą wieżę. Budowla znajduje się w Ząbkowicach Śląskich, ma 34 m wysokości, a obecnie jej odchylenie od pionu wynosi 2,12 m.

Najwyżej położony Zamek w Polsce znajduje się na Dolnym Śląsku. Rogowiec to szczyt w Górach Sowich wznoszący się 870 m n.p.m. Zamek mający taką samą nazwę został zburzony, a na wzgórzu pozostały tylko jego ruiny.

Na Dolnym Śląsku oprócz licznych „tradycyjnych” muzeów odwiedzić można także te niezwykłe. I tak, w podziemiach byłej Kopalni Złota w Złotym Stoku, znajduje się Muzeum Przestróg, Uwag i Apeli, a w Szklarskiej Porębie możemy zwiedzić Muzeum Tanich Win. W Kudowie - Zdroju znajduje się natomiast jedyne w Polsce Muzeum Żab. W swojej kolekcji posiada ono około 3000 przedmiotów codziennego użytku związanych z tymi płazami. Jaskinia Niedźwiedzia w Kletnie jest największą jaskinią Sudetów - długość korytarzy to 2,5 km2.

Będąc na Dolnym Śląsku możemy przejechać przez prawdopodobnie najbardziej różowy most w Polsce. To znajdujący się na Odrze w Głogowie most, zwany Mostem Tolerancji. Wcześniej zwano go zwyczajowo Różowym Mostem.

PIŚMIENNICTWO:

1. www.euroreg.uw.edu.pl

2. www.michalkowa.pl

3. www.opactwo.eu

4. www.stat.gov.pl

5. www.stawymilickie.pl

6. www.turystyka.dolnyslask.pl

7. www.wikipedia.org

8. www.wpolske.com

http://www.turystyka.dolnyslask.pl/content/view/163/500/lang,polish/ z 12.05.2012 r.

http://www.opactwo.eu z 12.05.2012 r.

http://www.stawymilickie.pl/ z 10.05.2012 r.

http://dolnyslask.org/jeziora/obiekty/jeziorobystrzyckie/index.php z 12.05.2012 r.

http://www.turystyka.dolnyslask.pl/ z 10.05.2012 r.

http://www.turystyka.dolnyslask.pl/content/view/71/66/lang,polish/ z 12.05.2012 r.

http://www.turystyka.dolnyslask.pl/ z 10.05.2012 r.

http://www.wpolske.com z 08.05.2012 r.

http://www.turystyka.dolnyslask.pl/content/view/106/101/lang,polish/ z 12.05.2012 r.

http://www.turystyka.dolnyslask.pl / z 10.05.2012 r.

http://www.turystyka.dolnyslask.pl/content/view/920/564/lang,polish/ z 12.05.2012 r.

---