WYCHOWANIE PRZEZ PRACĘ

Problem wychowania przez pracę nie jest nowy i nadal jest bardzo aktualny ponieważ:

1. dotychczas nie znalazł odpowiedniego do rangi i potrzeb rozwiania;

2. dąży się, aby wychowanie przez pracę stało się powszechnie obowiązującą zasadą wychowania dostosowaną do okresów rozwoju człowieka, jego naturalnych predyspozycji i warunków środowiska;

Z perspektywy rozwoju zawodowego jednostki wynika, że wychowanie przez pracę jest sprawą aktualną w każdym okresie życia człowieka, stąd mówić można o:

• wychowanie przez pracę w rodzinie;

• wychowanie przez pracę w okresie przedszkolnym i wczesnoszkolnym;

• wychowanie przez pracę w szkole ogólnokształcącej ( podstawowej i średniej);

• wychowanie przez pracę w placówkach opiekuńczo-wychowawczych;

• wychowanie przez pracę w organizacji młodzieżowej;

• wychowanie przez pracę i do pracy w okresie kształcenia zawodowego;

• wychowanie przez pracę w okresie studiów wyższych;

• wychowanie przez pracę w okresie aktywności zawodowej człowieka.

Wychowanie przez pracę to zamierzony i celowo zorganizowany rodzaj działalności wychowawczej, którego cechę szczególna stanowi wykorzystanie pracy w procesach oddziaływania na jednostkę i dokonywania zmian w jej osobowości

Istotną rola w wychowaniu przez pracę przypada celowym czynnościom jednostki i zespołów dzięki którym powstają wytwory, pełnione są usługi lub dokonuje się proces badawczy i twórczy. Przyjęto się wyróżniać następujące rodzaje czynności , które wykonywane są w procesie wychowania przez pracę i nazywane są w uproszczeniu pracą:

• czynności samoobsługowe, dzięki którym jednostka obsługuje samą siebie ( może to być np. jedzenie, ubieranie i rozbieranie, czynności fizjologiczne i inne);

• czynności porządkowe, wykonywane w swoim otoczeniu;

• czynności usługowe z myślą o innych;

• czynności wytwórcze nazywane również pracą fizyczną, dzięki którym powstają wartości materialne (wytwory);

• czynności badawcze i twórcze, dzięki którym powstają wartości tzw. duchowe;

• czynności organizacyjne, warunkujące prawidłowy i skuteczny przebieg wszystkich czynności.

Do podstawowych zadań wychowania przez pracę realizowanych w każdym środowisku wychowawczym można zaliczyć:

1. Doprowadzenie dzieci i młodzieży, a także dorosłych do:

• zdobywania podstaw wiedzy o pracy człowieka, o jej istocie i zależności;

• rozumienia roli pracy w życiu każdego człowieka;

• przekonania, iż praca stanowi nieodłączną właściwość, potrzebę i konieczność każdego człowieka sprawnego fizycznie i psychicznie.

2. Włączanie dzieci i młodzieży w nurt codziennej pracy ludzkiej i kształtowania w ten sposób:

• podstawowych umiejętności pracy, w tym szczególnie umiejętności praktycznych;

• właściwej motywacji do uczestniczenia w każdej pracy społecznie użytecznej;

• odpowiedniego stosunku do pracy własnej, do pracy innych i do wytworów pracy.

3. Kształtowanie cech charakterologicznych jednostki, takich jak: pracowitość, systematyczność, dokładność, uczciwość, rzetelność, odpowiedzialność, pomysłowość, zaradność i innych, warunkujących prawidłowy układ oraz funkcjonowanie relacji;

• pracujacy-pracujący;

• pracujący-przełożony;

• pracujący-zadanie do wykonania;

• pracujący-warunki materialne i społeczne pracy.

4. Kształtowanie kultury pracy, będącej składnikiem ogólnej kultury współczesnej człowieka i odpowiadającej wymaganiom naszej cywilizacji.

Relacje te zależą od wielu czynników. Przede wszystkim nauczyciela-wychowawcy-organizatora pracy dzieci i młodzieży a także od systemu motywacyjnego pracujących

Stanisław Tytus w opracować na temat wychowania przedzawodowego i zawodowego wyróżnił cztery kompleksy motywów prawidłowego uczestnictwa młodzieży w procesie pracy.

Są to:

1. Motywy poznawczo-kształcące, w których pojawiają się m.in. oczekiwania uczniów skupione wokół:

• rozwijania własnych zainteresowań;

• pogłębiania wiadomości zdobytych w szkole;

• uczenia się prawidłowej organizacji pracy;

• doskonalenia posiadanych umiejętności;

• uzyskania warunków do przejawiania własnej inicjatywy.

• Motywy moralno-społeczne, dzięki którym uczniowie traktują prace społeczna jako:

• obywatelski obowiązek;

• działalność odpowiedzialną;

• ważny wkład osobisty w rozwój danego środowiska, regionu, kraju itp.

• Motywy ambicyjne, z których przykładowo wynika, że uczniowie biorą udział w pracach ponieważ:

• nie chcą stanowić wyjątku w klasie;

• lubią imponować nauczycielom i kolegom;

• chcą zasłużyć na dobrą opinie w szkole.

• Motywy praktyczno-osobiste, które są następująco interpretowane:

• praca jest obowiązkiem nałożonym przez szkołę;

• istnieje obawa ukarania ucznia przez wychowawcę w razie nie wykonania poleceń;

• z takiej pracy wynikają osobiste korzyści;

• tego rodzaju praca jest nagradzana przez szkołę.

Z badań tego autora wynika, że młodzież włączając się do prac społecznie użytecznych szczególnie wysoko ceni pracę dobrze zorganizowaną, realizowaną na zasadzie dobrowolności, pracę mającą wyraźny i przekonywujący cel.

Wychowanie przez pracę można rozpatrywać w trzech aspektach:

1. aktywizujący;

2. uspołeczniający;

3. wytwórczy

Aktywizujący walor polega na że jej efekty mogą być osiągane tylko poprzez określona działalność.

Uspołeczniający charakter pracy sprowadza się do tego, że za jej pośrednictwem wychowanek (uczeń) zostaje wprowadzony w układ stosunków i zależności występujących w życiu społecznym.

Wytwórczy inaczej produkcyjny aspekt wyraża się w tym, iż poprzez pracę i w toku pracy kształtuje się w wychowanku postawa szacunku do pracy i jej owoców, przekonanie, ze jest ona moralną powinnością każdego człowieka i stanowi źródło jej społecznej wartości.

WYCHOWANIE PRZEZ PRACĘ W RODZINIE

Wychowanie przez pracę powinno odbywać się zdecydowanie jak najwcześniej . Sprzyja temu duża aktywność i ruchliwość dzieci już w najmłodszych latach. To właśnie w rodzinie kształtują się pierwsze wiadomości człowieka o pracy, pierwsze umiejętności wykonywania prostych prac oraz pierwsze przyzwyczajenia do porządku i do pomagania innym. Również w domu rodzinnym kształtują się pierwsze poważniejsze zainteresowania pracą zawodową rodziców i osób z najbliższego otoczenia. W miarę dorastania dziecko jest wdrażane do prac bardziej złożonych wymagających znacznego wysiłku fizycznego i psychicznego. Jeśli tak jest można stwierdzić że jej to sytuacja prawidłowa.

Różnie przedstawia się wychowanie przez pracę w różnych rodzinach:

Wychowanie przez pracę w rodzinie chłopskiej:

• realizowane jest w sposób naturalny, na zasadzie pełnego uczestnictwa każdego członka rodziny w pracach charakterystycznych dla gospodarstwa chłopskiego;

• wykonywane są prace samoobsługowe, porządkowe, umysłowe i wytwórcze;

• znaczna część młodzieży w wyniku takiego zaangażowania w prace w gospodarstwie domowym wiąże się z nim w sposób trwały i pozostaje w nim na stałe;

• większa cześć młodzieży opuszcza dom rodzinny i w odmiennych warunkach określa swój stosunek do pracy na całe życie;

• młodzież z rodzin chłopskich niezależnie od tego gdzie przebywa niezależnie od tego dokąd trafia i co robi , przejawia najbardziej pożądane cechy w stosunku do pracy a więc pracowitość, uczciwość i rzetelność;

WNIOSEK W procesie wychowania przez pracę najlepsze wyniki daje bezpośredni i naturalny udział dzieci i młodzieży w codziennej społecznie użytecznej pracy

Wychowanie przez pracę w rodzinach robotniczych:

• przebiega w sposób zróżnicowany;

• są rodziny najczęściej wielodzietne, w których każdy członek ma ściśle określone zadania ale są też rodziny w których kultywuje się dziwny zwyczaj ochrony dziecka przed pracą;

Rodziny wielodzietne	Rodziny jedynaków
w rodzinach robotniczych wielodzietnych rodzice oczekują pomocy dzieci w różnych pracach domowych;	w rodzinach robotniczych w którym jest jedno dziecko rodzice swoją „troskliwość” usprawiedliwiają powiedzeniem „ Jeśli ja w życiu muszę się tak męczyć, to niech przynajmniej moje dziecko uniknie tych trudów”;
praca ta rozumiana jest przez dzieci jako rzecz naturalna, traktują to jako bezdyskusyjna codzienność;	można przypuszczać że tacy rodzice traktują pracę jako „zło konieczne” a może nawet jako „pokute za grzechy przodków”;
wykształca się w takich dzieciach gotowość do każdej pracy;	w takich rodzinach trudno mówić o zrozumieniu roli pracy;
doskonale znają pracę zawodową rodziców doceniają ich wysiłek, odnoszą się do nich z szacunkiem;	w konsekwencji dzieci niewiele wiedzą o pracy i nie szanują jej;
	chętnie korzystają z owoców pracy innych;

Wychowanie przez pracę w rodzinach inteligenckich:

• można wyróżnić dwie grupy rodzin:

• rodziny które kierują się zasadą poszanowania każdej pracy i nieuchylania się od żadnej pracy;

• rodziny uznające za godne siebie tylko niektóre rodzaje prac, szczególnie prace tzw. umysłowe

• do dziś niema jednoznacznych kryteriów podziału na rodziny inteligencki i nieinteligenckie;

• dawniej kryterium podziału wyznaczał rodzaj wykonywanej pracy zarobkowej;

• dziś od inteligenta wymaga się przynajmniej wykształcenia wyższego, kiedyś wystarczyło wykonywać prace umysłową żeby zaliczyć rodzinę do inteligenckiej;

• są rodziny małe i duże w których klimat wychowania przez pracę jestjak najlepszy, ale są też rodziny dla których podrzędna praca urzędnicza znaczy więcej niż ważna praca wytwórcza;

• wiedza młodzieży z rodzin inteligenckich o pracy ludzkeij jestmała, fragmentaryczna;

• swoje aspiracje życiowe młodzież ta wiąże z pracą umysłową;

Wychowanie przez pracę w rodzinach rzemieślniczych:

• dzieci rzemieślników w sposób naturalny włączają się w proces pracy charakterystycznej dla rzemiosła i w ten sposób opanowują tajniki zawodu, aby po formalnym usankcjonowaniu zdobytych kwalifikacji móc z czasem zastąpić rodziców, przejąć od nich warsztat rzemieślniczy i kontynuować rodzinne tradycje rzemieślnicze;

• zjawisko to występuje w przypadku również górników, hutników, nauczycieli, lekarzy itp.

Wychowanie przez pracę w rodzinach zamożnych:

• warunki wychowawcze w rodzinach zamożnych określa najczęściej stan posiadania i zakres ich wpływów;

• w rodzinach zamożnych raczej trudno jest dopatrywać się odpowiedniego klimatu do wychowania przez pracę;

• w rodzinach tych spotyka się pogardę dla pracy wytwórczej;

W wychowaniu przez prace w rodzinie chodzi o to aby dziecko bez względu na wiek wyrastało w takiej atmosferze rodzinnej która będzie temu zjawisku sprzyjać. Ważne jest aby w następstwie tak organizowanego wychowania, praca od najmłodszych lat stawała się koniecznością, potrzebą i szansą rozwoju zarazem rzeczą godną szacunku i sytuacją wymagającą zaangażowania.

Wg S. Kaczora „Wychowanie przez pracę może być skuteczne, gdy nie będzie działalnością odświętną, lecz codziennom działalnością młodzieży i nauczycieli, rodziców i komitetów opiekuńczych, organizacji młodzieżowych i innych ogniw jednolitego frontu wychowania”

WYCHOWANIE PRZEZ PRACĘ W PRZEDSZKOLU

• dziecko uczestnicząc w różnych pracach zbliża się do rzeczywistości, lepiej ją poznaje i w ten sposób poszerza znacznie swój zasób wiedzy, tworzy własny system pojęciowy i zaspakaja dziecinną ciekawość;

• wykonywana przez dziecko praca wpływa na rozwój motoryki i układu nerwowego oraz na intensyfikacje procesów fizjologicznych;

• praca jest źródłem wielu wartościowych umiejętności praktycznych, rozwijania pożądanych cech charakteru i postaw dziecięcych;

• do najbardziej typowych prac wykonywanych przez dzieci w przedszkolach zaliczyć można:

• czynności „samoobsługowe”(ubieranie, mycie rąk, zębów, czesanie itp.);

• czynności porządkowe i organizacyjne ( np. dyżur);

• pomoc dzieciom młodszym (w ubieraniu się rozbieraniu);

• prace na działce przedszkolnej;

• produkowanie prostych zabawek dla siebie i innych dzieci;

• robienie podarunków dla najbliższych.

W procesie wychowania przez pracę w okresie przedszkolnym, a szczególnie w przedszkolu, wyjątkowe znaczenie mają:

• pokaz i przykład połączone z wyjaśnieniem słownym;

• pokaz i przykład połączone z bezpośrednim wykonywaniem danej pracy przez same dzieci;

• trening w wykonaniu danej czynności przez dzieci, aż do wyrobienia trwałego przyzwyczajenia i nawyku;

• stosowanie doraźnych poleceń;

• wyznaczanie stałych obowiązków dostosowanych do sił i możliwości psychofizycznych dziecka;

• korzystanie z literatury dziecięcej, ukazującej pozytywne przykłady postępowania bohaterów;

• bezpośrednia obserwacja pracy osób dorosłych i zmian zachodzących w otoczeniu w wyniku pracy;

Tak organizowane prace stają się środkiem umożliwiającym:

• przybliżenie dzieciom niektórych zjawisk z otoczenia;

• kształtowanie postaw społecznych przez rozwijanie potrzeby służenia innym i potrzeby uznania społecznego;

• wdrażanie potrzeby pozytywnego działania w stosunku do innych;

• pogłębianie poczucia więzi ze społeczeństwem i przynależności do niego;

• budzenie inicjatywy i nabywanie wiary we własne siły;

K. Kuligowska wskazuje, że stan wiedzy dzieci o pracy i zawodach zależy od pochodzenia społecznego i miejsca zamieszkania dzieci.

Istnieje potrzeba ścisłej współpracy przedszkola z domem rodzinnym.

Wynika z tego że przed przedszkolami i pracującymi w nich nauczycielami stoją następujące zadania:

1. Uczynienie wychowania przez pracę w przedszkolu układem zadań systemowych;

2. Rozpoczynanie procesu wychowania przez pracę od usamodzielnienia dzieci w zakresie samoobsługi;

3. rozwijanie pozytywnej motywacji do pracy poprzez odpowiednie organizowanie miejsca pracy dzieci, wyznaczanie zadań indywidualnych i zespołowych wynikających z potrzeb i całokształtu ich życia w rodzinie, w przedszkolu i z kontaktów ze środowiskiem;

4. Intensyfikowanie współpracy przedszkola z rodzicami w zakresie usamodzielnienia i uspołecznienia dziecka, przygotowanie go do roli członka rodziny oraz zbiorowości przedszkolnej, jak również rozwijania jego zainteresowań i umiejętności;

5. Systematyczne pokazywanie podczas bezpośrednich kontaktów z rodzicami, jak należy wykorzystywać sytuacje naturalne ( zdarzające się w codziennym życiu) oraz celowo organizowane, sprzyjające aktywizacji dziecka w podstawowych zakresach jego działalności w domu, przedszkolu, środowisku społecznym.

WYCHOWANIE PRZEZ PRACĘ W SZKOLE OGÓLNOKSZTAŁCĄCEJ

Ze względu na odmienność procesu wychowawczego mówi się o dwóch okresach o nauczaniu początkowym i nauczaniu systematycznym.

W okresie wczesnoszkolnym wychowanie przez pracę przejawia się w dwóch formach:

1. w dochodzeniu przez dzieci do wiadomości o pracy człowieka;

2. we włączaniu dziecka w nurt prac, głownie porządkowych i wykonywanych na rzecz innych ludzi.

Dzieci nabywają i utrwalają wiadomości o zawodach dominujących w środowisku zamieszkania i o pracy osób z najbliższego otoczenia.

Dzięki oddziaływaniu szkoły, środków masowego przekazu oraz własnym obserwacją i doświadczeniom dzieci w okresie nauczania początkowego poszerzają one znacznie swój zasób wiedzy o zawodach i pracy takich grup robotniczych jak : górnicy, rolicy, budowlani, nauczyciele, lekarze, sprzedawcy itp.

Wychowanie przez pracę w starszych klasach szkoły podstawowej i w liceum ogólnokształcącym jest różnie traktowane i realizowane.

Składniki systemowe podejścia do wychowania przez pracę w szkole ogólnokształcącej (podstawowej i średniej):

1. w zakresie prac „samoobsługowych”, porządkowych i prac na rzecz innych osób:

1. różnego rodzaju dyżury szkolne;

2. systematycznie realizowane prace porządkowe w szkole i w jej otoczeniu;

3. prowadzenie niektórych agend i działań szkolnych (spółdzielnia uczniowska, wypożyczalnia sprzętu, organizacja posiłków itp.);

4. opieka nad miejscami pamięci i zieleńcami miejskimi;

5. świadczenie usług koleżeńskich ( głównie wzajemna pomoc w nauce);

2. w zakresie prac produkcyjnych i wytwórczych:

1. udział młodzieży w wykopkach oraz innych pracach polowych i ogrodowych;

2. udział w sadzeniu lasów;

3. udział uczniów klas starszych w pracach produkcyjnych zakładów pracy ( głównie w ramach OHP) ;

4. wytwarzanie pomocy naukowych na potrzeby własnej szkoły, a niekiedy nawet na potrzeby innych szkół;

5. wytwarzanie zabawek dla dzieci;

3. w zakresie organizacji uczniowskiego życia szkolnego:

1. czynny udział w organizowaniu imprez kulturowo-rozrywkowych i sportowych;

2. praca w organizacjach młodzieżowych i szkolnych;

3. udział w organizacji szerzej rozumianego życia szkolnego.

Podstawą tak określonego wychowania przez pracę w szkołach stanowiła Instrukcja w sprawie organizacji kształcenia i wychowywania w roku szkolnym 1973/74:

„ Wprowadza się obowiązek pracy społecznie-użytecznej na rzecz szkoły, rodziny i środowiska dla uczniów wszystkich typów szkół. Rodzaj i charakter pracy należy dostosować do specyfikacji szkoły i środowiska oraz do możliwości fizycznych uczniów, zwracając uwagę na jej wychowawczy charakter i przestrzeganie przepisów BHP. Obowiązek pracy społecznie-użytecznej uczniowie powinni realizować w sposób zorganizowany, uczestnicząc w różnych formach samoobsługi w szkole, świetlicy, stołówce, internacie, placówce wychowania pozaszkolnego i opiekuńczo-wychowawczej biorąc udział w upiększaniu własnej klasy, porządkowania otoczenia szkoły, budowie obiektów oświatowych, sportowych, turystycznych, porządkowaniu miast, wsi, osiedli, w akcji żniwnej i wykopkach oraz w innych pracach na rzecz społeczeństwa. Roczny wymiar czasu pracy fizycznej uczniów odpowiada tygodniowemu wymiarowi zajęć lekcyjnych”

Niestety w 1981 roku Ministerstwo Oświaty i Wychowania wycofało się z egzekwowania realizacji tego obowiązku.

Wiedza młodzieży o pracy ludzkiej , jak również o sprawach ściśle z tą pracą związanych jest minimalna, stosunek do pracy pozostawia bardzo wiele do życzenia, a myśli młodzieży o przyszłej własnej pracy zawodowej są mało skonkretyzowane.

Przedmioty nauczania szkolnego można podzielić na:

• przedmioty koncentrujące się na treściach kształcenia teoretycznego, tj. umożliwiającego opanowanie wiedzy i umiejętności umysłowych;

• przedmioty obejmujące treści kształcenia praktycznego.

W rzeczywistości na różnych poziomach kształcenia i w różnych typach szkół ów podział przebiega odmiennie.

W szkole ogólnokształcącej przyjęło się wyróżniać:

• przedmioty humanistyczno-społeczne, zdobywanie wiedzy o człowieku i społeczeństwie, kształtowanie uczuć patriotycznych, postaw moralnych, poglądu na świat i całej osobowości;

• przedmioty artystyczno-techniczne, zaznajamianie uczniów ze sztuką i techniką, zdobywanie wiedzy o tych dziedzinach, rozwijanie własnej twórczości artystycznej i technicznej;

Przedmioty nauczania realizowane w szkołach zawodowych w Polsce dzieli się zwykle na:

• przedmioty ogólnokształcące, służące realizacji celów kierunkowych;

• przedmioty ogólnozawodowe, związane z kształceniem szerokoprofilowym;

• przedmioty zawodowe specjalistyczne, związane z teoretycznym przygotowaniem do określonych zawodów i specjalności;

• zajęcia praktyczne i praktyki zawodowe, których celem jest przygotowanie uczniów do pracy produkcyjnej i usługowej;

O pracy można mówić w ścisłym i szerokim znaczeniu.

W rozumieniu ekonomicznym (ścisłym) zastosowanie ma definicja Marksa, według którego „praca jest przede wszystkim procesem zachodzącym między człowiekiem a przyrodą, procesem, w którym człowiek poprzez swoją działalność realizuje, reguluje i kontroluje wymianę materii z przyrodą „

Szerokie rozumienie pracy człowieka upoważnia nas do wyróżnienia trzech podstawowych rodzajów prac:

• pracy wytwórczej związanej z działalnością produkcyjną, której wynikiem są produkty materialne;

• pracy twórczej, której wynikiem są dzieła naukowe, teorie, projekty budowlane i techniczne, a także obrazy, kompozycje muzyczne, dzieła literackie i wytwory należące do innych dziedzin sztuki;

• pracy usługowej, polegającej na tworzeniu warunków do prawidłowego i możliwie najlepszego zaspokajania potrzeb zarówno materialnych, jak i duchowych;

Elementy pracy uczniów występują:

• po pierwsze- tam gdzie, w wyniku czynności uczniów powstają produkty, dobra materialne, które mogą być spożytkowane przez samych uczniów, albo przez kogoś innego, zaspokajając czyjąś potrzebę;

• po drugie- tam, gdzie powstają wytwory, które znów mogą być spożytkowane przez samych uczniów lub kogoś innego i zaspokoić jakąś potrzebę;

• po trzecie- tam gdzie powstają usługi, z których korzystają sami uczniowie lub inni ludzie.

Zadania wychowania przez pracę w szkole ogólnokształcącej:

1. Opanowanie wiedzy o pracy ludzkiej;

2. Zrozumienie istoty i ogólnych właściwości pracy człowieka;

3. Przekonanie o potrzebie i wartości każdej pracy, a więc wytwórczej, twórczej i usługowej;

4. Kształtowanie odpowiedniego stosunku do każdej pracy i jej wyników;

5. Kształtowanie gotowości do podejmowania pracy zgodnie z możliwościami osobistymi i potrzebami społecznymi.

WYCHOWANIE PRZEZ PRACĘ W PLACÓWKACH OPIEKUŃCZO-WYCHOWAWCZYCH

Do podstawowych placówek opiekuńczo-wychowawczych zalicza się:

• domy dziecka;

• internaty;

• świetlice.

Dom dziecka dzięki właściwej organizacji i zasadom funkcjonowania stwarza duże szanse prawidłowej realizacji zadań wychowania przez pracę. Do prac możliwych i najczęściej wykonywanych należą: prace samoobsługowe, porządkowe, usługowe i wytwórcze. Stan wiedzy wychowanków domów dziecka o pracy ludzkiej jest na ogół skromny. Wykonywane prace często traktowane są jako regulaminowe konieczności. Można nawet mówić o niedocenianiu procesu wychowania przez pracę zarówno przez wychowawców, jak i przez organizatorów tej formy opieki nad dziećmi.

Wychowanie przez pracę w internatach jest na ogół realizowane z uwzględnieniem różnych rodzajów prac, lecz najczęściej bez podejścia systemowego. W wychowaniu takim spotyka się jednostkowe przykłady , dobrze realizowanego wychowania przez pracę, brak jest natomiast świadomego i celowego organizowania całej młodzieży internackiej do wykonywania takich prac. Winę za ten stan ponoszą kierownicy i wychowawcy internatu.

W świetlicach szkolnych, w klubach młodzieżowych i w innych placówkach opiekuńczo-wychowawczych możliwości wychowania dzieci i młodzieży przez pracę nie są wcale mniejsze niż w domach dziecka i w internatach, a może nawet większe. I tu mają zastosowanie wszystkie rodzaje prac charakterystyczne dla ogólnego wychowania przez pracę.

Proces wychowania przez pracę we wszystkich placówkach opiekuńczo-wychowawczych przebiega w zbliżony sposób i daje podobne wyniki. Ważne jest, aby realizowane w placówkach opiekuńczo-wychowawczych wychowanie przez pracę miało charakter działań ciągłych, systemowych i w pełni przemyślanych, tak ze strony wychowawców jak i wychowanków.

WYCHOWANIE PRZEZ PRACĘ W ORGANIZACJACH MŁODZIEŻOWYCH

Interesującymi inicjatywami i rozwiązaniami w zakresie wychowania przez pracę poszczycić się mogą organizacje młodzieżowe, w tym głownie Związek Harcerstwa Polskiego. Znaczenie wychowania przez pracę w całokształcie działalności ZHP wynika z charakterystycznych dla harcerstwa funkcji, z właściwości systemu wychowania realizowanego w ZHP.

W programie działania ZHP pod hasłem „Harcerska służba ojczyźnie” szczególnie wysoką rangę uzyskały :

• harcerska akcja obozowa;

• ogólnopolska akcja ZHP „Frombork”;

• ogólnopolska akcja ZHP „Bieszczady”;

• doroczne akcje pod nazwą „Młodzież swojemu miastu”;

• doroczna „Harcerska wiosna”;

• Alert Naczelnika ZHP;

• Akcje „O uśmiechu dziecka”, „Niedziela czynu harcerskiego” i inne

Harcerstwo dopracowało się interesującej metodyki wychowania przez pracę, w której ważną role spełniają m.in. następujące zasady:

1. Lepiej wykonać mnie pracy, ale dokładniej; liczą się przy tym różne potrzeby środowiska, regionu, kraju;

2. Zadanie zostaje przyjęte i jest realizowane, jeśli wynika z rzeczywistych potrzeb większości wykonawców;

3. Każdy harcerz zdaje sobie sprawę z tego, dlaczego wykonuje daną pracę i jaki ma osiągnąć efekt;

4. Każda drużyna i każdy harcerz mają odpowiedni do możliwości front pracy i szanse wykazania się inicjatywą;

5. Ocena wykonywanej pracy zależy od całego zespołu wykonawców;

6. Wyniki pracy harcerzy maja wysoką rangę społeczną;

W działalności innych organizacji młodzieżowych liczyły się najbardziej i liczą nadal Ochotnicze Hufce Pracy, które każdego roku skupiały setki tysięcy młodzieży pracującej w ramach akcji żniwnej i wykopkowej, w zakładach przemysłowych i na innych stanowiskach pracy

WNIOSKI KOŃCOWE:

Omówione dotychczas sprawy i środowiska wychowania przez pracę, związane z okresem kształcenia przedzawodowego, utwierdzają nas w przekonaniu że mamy do czynienia z problemem wielce znaczącym dla współczesnych teorii wychowania oraz podstawowym dla pedagogiki pracy. Chodzi o ten swoisty proces wychowawczy, charakterystyczny dla całego okresu kształcenia przedzawodowego, w wyniku którego następuje:

1. założenie trwałych postaw stosunku obywatela do pracy, stanowiącego jeden z głównych elementów moralności człowieka, a wyrażającego się szacunku do pracy i jej wytworów;

2. rozwijanie pozytywnej motywacji w stosunku do każdej pracy, a szczególnie do pracy rolników, robotników kawalfikowanych i pracowników równorzędnych;

3. rozwijanie pozytywnej wytrzymałości fizycznej, umiejetności współdziałania, umiejętności organizacyjnych, sumienności, wytrwałości, zaradności i pomysłowości oraz wiary we własne siły;

4. rozszerzenie poznania prac ludzkich dla celów orientacji zawodowej;

5. opanowanie umiejętności władania prostymi narzędziami pracy;

Realizacja tych celów wychowania przez pracę ma przyczynić się do ukształtowania człowieka, który lubi pracować, ceni każdą pracę, rozumie jej sens moralny, ekonomiczny i społeczny.

1

---