EUROPA „SCHENGEN“ BEZ GRANIC

Układ Schengen jest umową międzynarodową, zawartą między niektórymi krajami członkowskimi UE, mającą na celu zapewnienie swobody przepływu osób na obszarze składającym się z terytoriów państw sygnatariuszy. Układ jest otwarty dla wszystkich członków Unii Europejskiej. Wynikająca z niego swoboda przepływu osób wewnątrz tzw. strefy Schengen (Schengen area) dotyczy nie tylko obywateli państw sygnatariuszy, ale wszystkich osób wszelkiej narodowości i o dowolnym obywatelstwie, które przekraczają granice wewnętrzne na terenie objętym układem.

Do układu z Schengen należy obecnie trzynaście państw Unii Europejskiej (wszyscy członkowie Unii przed rozszerzeniem w 2004r. z wyjątkiem Wielkiej Brytanii i Irlandii). Islandia i Norwegia, wchodzące w skład Związku Paszportowego Krajów Nordyckich, są z grupą Schengen stowarzyszone. Dania ma prawo stosowania tylko niektórych przepisów Schengen.

Polska, podobnie jak pozostałe nowe państwa członkowskie, stanie się częścią obszaru
Schengen w nieodległej perspektywie. Decyzja o zniesieniu kontroli na granicy wewnętrznej zostanie podjęta przez Unię Europejską indywidualnie w stosunku do każdego nowego państwa.

Do  przekraczania  granic i wjazdu do państw członkowskich Unii Europejskiej zarówno starej  15, jak i do 9 nowo przystępujących oraz państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego  (Lichtenstein, Norwegia, Islandia)  uprawniają następujące dokumenty: paszport (zarówno w okładkach koloru  granatowego - starszej edycji, jak i w okładkach koloru bordowego) lub  dowód  osobisty (zarówno nowego, jak i starego wzoru "książeczkowy"). Posiadacze dowodów starego wzoru winni jednak zwrócić uwagę na jego stan - zaleca  się  jego  wymianę,  jeżeli  jest  zniszczony  lub zawiera zdjęcie (często sprzed wielu lat), które nie pozwala stwierdzić tożsamości osoby. 

By móc bez kontroli granicznej wjechać do Niemiec, będziemy musieli czekać na przystąpienie Polski do Układu z Schengen, które opóźnia się z powodu zaniedbań w dostosowaniu naszego kraju do wymogów układu i oporów po stronie unijnej. Odwleczono utworzenie Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych, które miało kierować polskim systemem informacyjnym, tworzonym na wzór Systemu Informacyjnego Schengen (SIS). Bez niego nie mamy co marzyć o szybkim zniknięciu Grenzschutzu z naszej zachodniej granicy. Bez sprawnej wymiany informacji nie jest możliwe prowadzenie wspólnej polityki wizowej, azylowej, celnej i granicznej. To samo dotyczy współpracy policji i wymiaru sprawiedliwości.

Dopóki Polska nie będzie dysponować systemem wymiaru informacji zdolnym do współpracy z SIS, dopóty łatwiej będzie nam formułować zarzuty o nieszczelności granicy wschodniej. Łatwiej będzie ukrywać brak przygotowania do poszerzenia strefy wraz z przyjęciem nowych członków UE w 2004r. Nawet rok 2006 jest jedynie pierwszą możliwą datą zniesienia kontroli granicznej między Polską a Niemcami. Unia uprzedza, że dochodzenie do pełnego wypełniania standardów Schengen może trwać nawet do 2012r. "

 

Układ Schengen został podpisany 14 czerwca 1985r. (tzw. Schengen I). Ostatecznie zaczął obowiązywać 26 czerwca 1995r. Stało się tak za sprawą Konwencji Wykonawczej do Układu z Schengen podpisanej 19 czerwca 1990r. Własnie ta Konwencja (tzw. Schengen II) ma bezpośredni wpływ na prawa jednostki do swobodnego podróżowania po Europie. Wprowadza cały kompleks przepisów kompensacyjnych (środków bezpieczeństwa) oraz potwierdza intencję zniesienia kontroli przepływu osób i ułatwienia przewozu towarów przez granice wewnętrzne wspólnot europejskich.

U podstaw całego dorobku prawnego Schengen leży zasada, że zniesienie kontroli na granicach wewnętrznych musi pociągać za sobą intensyfikację kontroli na granicach zewnętrznych. Konwencja określa więc warunki, których spełnienie jest wymagane przy wjeździe obywateli państw trzecich na teren Schengen.

Muszą oni posiadać ważną wizę wjazdową oraz środki finansowe wystarczające na pokrycie kosztów pobytu, a w razie potrzeby powinni udokumentować cel podróży. Sygnatariusze Układu z Schengen ustalają wspólną listę krajów, których obywatele podlegają obowiązkowi wizowemu. Granicą zewnętrzną wjazdu na teren Schengen powinna być w zasadzie granica państwa, które wydało wizę. Wiza upoważniająca do wjazdu i poruszania się po obszarze Schengen została ujednolicona zarówno co do wzoru, jak i warunków wydawania. Wprowadzono dwa rodzaje wiz: mogą one być krótko- i długoterminowe. Wizy krótkoterminowe wydawane są na okres trzech miesięcy i obowiązują na całym obszarze Schengen (obecnie na całym terytorium Unii Europejskiej), natomiast wydawanie wiz długoterminowych pozostaje w gestii poszczególnych państw - sygnatariuszy, i taka wiza jest ograniczona do ich terenu. Obcokrajowcy przebywający na terenie Schengen podlegają obowiązkowi meldunkowemu. Przewoźnicy przywożący podróżnych na teren obszaru Schengen są zobowiązani do zabrania z powrotem, do punktu wyjściowego podróży, osoby nie posiadającej wymaganych dokumentów; musza się też liczyć z karą pieniężną. W ramach Systemu Informacyjnego Schengen wymienia się informacje o osobach niepożądanych, którym nie powinno się udzielić wizy.

Państwa - sygnatariusze Układu postanowiły w sposób istotny rozwiązać współpracę swych służb policyjnych. Zintensyfikowano bezpośrednie kontakty pomiędzy policjami sąsiadujących państw, a posterunki i komendy przygraniczne zostały połączone bezpośrednimi liniami telefonicznymi. Zaczęto organizować wspólne, międzynarodowe szkolenia. W tym aspekcie, szczególnie ważnym postanowieniem Konwencji było przyznanie policjom krajowym specjalnych uprawnień operacyjnych o charakterze transgranicznym (obserwacja transgraniczna oraz pościg transgraniczny).

W Konwencji Wykonawczej przewidziano powołanie stałej grupy roboczej, złożonej z przedstawicieli władz policyjnych i celnych poszczególnych państw, w celu wypracowania skutecznej polityki zwalczania handlu narkotykami i środkami odurzającymi oraz w celu uwzględnienia praktycznych i technicznych aspektów współpracy w tej dziedzinie.

Na mocy protokołu B. 2 załączonego do Traktatu Amsterdamskiego, który wszedł w życie 1 maja 1999r. część dorobku prawnego Schengen została włączona bezpośrednio do samego Traktatu Amsterdamskiego i poddana kompetencjom Wspólnoty. Dotyczy to przede wszystkim środków związanych z zapewnieniem swobodnego przepływu osób, współpracy sądowej w sprawach cywilnych, zacieśniania współpracy administracyjnej i organów celnych. Inne postanowienia Schengen, jak np. współpraca sądownicza w sprawach karnych oraz współpraca policyjna znalazły się w zreorganizowanym III filarze UE (funkcjonującym na zasadzie współpracy międzyrządowej). Protokół wyłącza z acquis Schengen Wielką Brytanię i Irlandię, ale umożliwia tym państwom przystąpienie do systemu w dowolnej chwili, za zgodą Rady. Wielka Brytania i Irlandia uznają prawo do swobodnego podróżowania obywateli ze strony UE, ale odmawiają go przyjezdnym z innych państw i dlatego utrzymują kontrole graniczne.

Komisja Europejska zaproponowała natomiast stopniowe wprowadzanie wspólnej kontroli na granicach zewnętrznych Unii Europejskiej, w tym utworzenie w ciągu 4-5 lat "Europejskiego Korpusu Służby granicznej", finansowanego z budżetu unijnego. Takie rozwiązania wydają się być sprzeczne z suwerennym prawem każdego państwa do kontrolowania własnych granic. Zgodnie z projektem, członkowie korpusu mieliby te same uprawnienia co ich koledzy z narodowej straży granicznej państw członkowskich Unii. Zadaniem korpusu nie byłoby całkowite zastąpienie narodowych straży granicznych, lecz ich wsparcie i pomoc we wdrożeniu ujednoliconych do tego czasu standardów kontroli granicznej.

2

---