Trzy podstawowe kryteria decydujące o tym, czy daną aktywność możemy nazwać działalnością naukową (tworzeniem nauki); (trzy podstawowe kryteria o podziale nauk):
przedmiot badań
metody badawcze
zadania realizacyjne
Podział nauk ze względu na przedmiot badań:
społeczne
Socjologia
Pedagogika
Historia wychowania
Psychologia
przyrodnicze
Ze względu na metody badawcze:
formalne (dedukcyjne)
filozofia
empiryczne (indukcyjnymi) - nauki szczegółowe
pedagogika
Ze względu na zadania:
teoretyczne
praktyczne
pedagogika
Przedmiot badań historii wychowania
to sposoby i formy organizacji wychowania dzieci i młodzieży w warunkach naturalnych i w instytucjach wychowawczych na przestrzeni dziejów
to geneza i etapy rozwoju myśli pedagogicznej
Cele przedmiotu
ugruntowanie wiedzy historycznej
uświadomienie studentom związków między teorią i praktyką wychowania a ekonomicznym i kulturalnym stanem społeczeństwa
uwzględnienie powiązań między rozwojem nauk i prądami umysłowymi, ideowymi i politycznymi a wychowaniem
umożliwia rozumienie procesu historycznego, rozwoju szkolnictwa i doktryn pedagogicznych, stwarza warunki do wyrabiania zdrowego krytycyzmu i refleksji
Wymienione zagadnienia składają się na realizację naczelnego celu nauczania tego przedmiotu - kształtowanie kultury pedagogicznej
PRACA DOMOWA: Kultura pedagogiczna w kontekście naszych zainteresowań.
Zadania przedmiotu
Wychowanie jest funkcją społeczną.
dostarcza teoretykowi najistotniejszego materiału do rozumienia istoty wychowania jako funkcji społecznej
dostarcza wiedzy kształtującej kulturę pedagogiczną
dostarcza bogactwo doświadczeń dotyczących rozwoju szkolnictwa w kontekście dziejów stosunków społecznych i kulturowych
kształtuje postawy (wiedza, emocje, zachowania) moralne - uświadamia jak wielkie posłannictwo ma do spełnienia nauczyciel, wychowawca
inspiruje do własnych poszukiwań badawczych
Metody badań
analiza źródeł, a więc tych wszystkich dokumentów, opisów i rzeczy, które w sposób bezpośredni lub pośredni dotyczą wychowania w badanym okresie
ważną rolę odgrywają również badania etnograficzne i socjologiczne
Dolną granicą zainteresowań historii wychowanie jest wychowanie u ludów pierwotnych. Nie istnieje górna granica (pod warunkiem zachowania perspektywy historycznej pozwalającej na obiektywny opis faktów).
E. Durkheim - wychowanie ma aspekt historyczny, wychowanie jest funkcją społeczną. Doprowadził do wyodrębnienia historii wychowania z historii filozofii i historii powszechnej pod wpływem myśli socjologicznej Durkheima.
Za prekursora historii wychowania uznaje się Ch. Schwartza, który w 1901 napisał pracę poświęconą historii wychowania.
W Polsce, za prekursora historii wychowania uznaje się Hugo Kołątaja.
Temat: Grecka myśl filozoficzna: Sofiści, Sokrates, Platon, Arystoteles
Zagadnienia:
Wyjaśnienie pojęcia Sofista
Sofiści jako twórcy siedmiu sztuk wyzwolonych i teorii konwergencji (teorii dwóch czynników)
Sofiści jako twórcy nauki o wychowaniu
Metoda heurystyczna Sokratesa
Sokrates jako przedstawiciel intelektualizmu etycznego
Platon i jego dorobek
Platońska koncepcja państwa
Koncepcja wychowania państwowego wg Platona
Platon jako przedstawiciel natywizmu pedagogicznego
Arystoteles i jego dorobek
Arystoteles jako twórca współczesnej nauki
Teoria poznania wg Arystotelesa
Arystoteles jako przedstawiciel pedagogiki empirycznej
Bocheński „Zarys historii filozofii”
czynniki środowiskowe
czynniki genetyczne
Sofista - mędrzec, uczony, filozof; nie wszyscy Sofiści byli mędrcami, znaczna ich część była wędrownymi nauczycielami, którzy pobierali opłaty za prowadzone przez siebie nauki. Do Aten (Sofiści młodszymi) przybyli w V w. p.n.e. z Elei (Sofiści starsi).
Przedstawiciele: Protagoras z Abdery, Hipiasz, Krytiasz, Gordiasz i inni...
Zapotrzebowanie na obywateli pięknie przemawiających w Atenach. Sofiści zaczęli nauczać krasomówstwa. Aby pięknie przemawiać trzeba mieć coś do powiedzenia, uważali, że taka osoba musi zdobyć wiedzę z zakresu następujących dyscyplin naukowych: dialektyki (sztuki przekonywania, argumentowania), retoryki (sztuki przemawiania) oraz gramatyki (reguł języka). Te trzy dyscypliny nazywano tryvium.
Sofiści uważali, że należy zdobyć wiedzę z zakresu arytmetyki, astronomii, geometrii i prawa (kwadrydium).
Sofiści byli twórcami siedmiu sztuk wyzwolonych.
Sofiści uczyli erystyki (zbijania argumentów). Sofiści zauważyli też, że istnieją pojęcia, które są względne.
Spór o naturę (czynniki genetyczne) i ćwiczenie (czynniki środowiskowe). Protagoras: natura i ćwiczenia są równie ważne - twórca dwóch czynników (konwergencji). W ćwiczeniu ważne jest poznanie zmysłowe i z tego powodu należy wiązać teorię z praktyką. Oprócz tego zauważył też, że ćwiczenie jest skuteczniejsze im wcześniej jest rozpoczęte. Ćwiczenie powinno być prowadzone do późnych lat (kształcenie ustawiczne).
Protagoras: Eubulia - jasność myśli (trzeźwość, obiektywność, racjonalność) i stałość woli (determinacja w dążeniu do celu).
Sokrates rozpoczął swój „filozoficzny żywioł” aby dowieść pomyłki wyroczni w Delfach, która ogłosiła go najmędrszym spośród Greków.
Sokrates jednak miał świadomość własnych ograniczeń („poznaj samego siebie”)
Twierdził „wiem, że nic nie wiem, ale oni i tego nie wiedzą”.
Jego celem było nie tyle odkrycie samej prawdy, co raczej pomoc innym samodzielnym jej osiągnięciu. Sokrates posługiwał się w swej dialektyce metodą heurystyczną składającą się niejako z 2 części:
negatywnej (elenktyczna metoda), dzięki której za pomocą ironii wykazywał rozmówcy pozorny charakter jego wiedzy oraz
pozytywnej (majeutyczna metoda /akuszeryjna/), za pomocą której kierując odpowiednio dialogiem (sugerując rozmówcom poprzez pytania właściwe odpowiedzi), pomagał im samym zrodzić prawdę.
Poprzez poznanie (wiedzę teoretyczną) człowiek miał osiągnąć sprawność etyczną (wiedzę praktyczną cnotę) i kierować świadomie sobą samym.
Teoria → Cnotę pojmował Sokrates jako wiedzę (intelektualizm etyczny) i w opozycji do relatywizmu sofistów przedstawiał ją jako jedyną. Zło pochodzi według Sokrates z niewiedzy albo z niewystarczającego poznania dobra („nikt nie popełnia … wbrew własnej woli”).