1. Pojęcie i przedmiot prawa pracy

Pojęcie: zespół norm pr. regulujących stos.społ. o pewnych cechach (stosunki pracy oraz inne stosunki prawne, ściśle, „życiowo” z nimi powiązane: zbiorowe, procesowe, poprzedzające powstanie stos.pracy; dawniej zaliczano też ubezpieczeniowe, jako zastępcze stosunki pracy). Kryteriami są rodzaj stosunku oraz metoda jego regulacji;

Przedmiot: w najszerszym tego słowa znaczeniu - wszystkie stosunki społ. zw. z pracą podporządkowaną; najważniejszą częścią są stosunki pracy między pracodawcami i pracownikami w procesach pracy podporządkowanej; prawo pracy nie normuje wszelkiej pracy człowieka, tylko taką, która odpowiada określonym cechom, tj.: praca podporządkowana, na warunkach dobrowolnie przyjętych, wykonywana osobiście w celach zarobkowych przez os.fiz. zwaną pracownikiem na rzecz i pod kierownictwem drugiej strony, zwanej pracodawcą, na ryzyko produkcyjne pracodawcy;

2. Cechy stosunku pracy

Cechami stosunku pracy, pozwalającymi na odróżnienie go od innych, zbliżonych do niego stosunków prawnych, są następujące zasady:

• osobistego świadczenia pracy <własnym wysiłkiem, bez wyręczania się inną osobą>,

• odpłatności pracy <pracownikowi przysługuje wynagrodzenie odpowiednie do rodzaju, ilości oraz jakości jego pracy>,

• podporządkowanie pracownika przełożonym w procesie pracy <obow.pracow.wykonywania poleceń przełożonych dot.pracy>,

• ryzyka pracodawcy <ryzyko produkcyjne osobowe i techniczne, gospodarcze, socjalne / nieosiągnięcia rezultatów pracy, niedostępności prac, szkody>

3. Podstawy nawiązania stosunku pracy

• umowa o pracę <najczęstsza podstawa>

• powołanie

• wybór, jeżeli wynika z niego obow.pracy w charakterze pracownika

• mianowanie

Niezależnie od wybranej podstawy, wymaga zgodnego oświadczenia woli pracodawcy i pracownika - zasada swobody nawiązania stosunku pracy, art.11; jest to przesłanka nawiązania stosunku pracy.

4. Umowa o pracę a inne umowy o świadczenie usług

Najistotniejsze przykłady innych umów: o dzieło, zlecenia (kc)

Różnice między nimi a umową o pracę:

• (umowa o dzieło) celem określony rezultat (umowa rezultatu) A NIE świadczenie pracy w sposób ciągły, powtarzający się jak jest przy umowie o pracę (umowa starannego działania)

• brak wymogu osobistego świadczenia pracy

• co do zasady, wykonywane na ryzyko pracownika A NIE pracodawcy

• brak organizacyjnego podporządkowania pracownik - pracodawca

• odpłatność NIE JEST istotą innych umów

5. Funkcje prawa pracy

1. Ochronna:

• zasadniczy cel - ochrona pracownika jako słabszej strony stosunku pracy,

• aspekt formalny: niemożność odejścia od przepisów pp na niekorzyść pracownika, czego konsekwencją jest określanie przez pp minimum upr. i maksimum ob.pracow.,

• aspekt materialny: narastanie przepisów ograniczających ob.pracow., np. przepisy o czasie pracy, oraz poszerzające jego upr., np. dotyczy to zwłaszcza ochrony życia i zdrowia;

• w ostatnim okresie pp obejmuje nowe aspekty ochrony pracow., takie jak np. ochrona godności pracownika;

2. Organizacyjna:

• mniejsze znaczenie niż f.ochronna,

• wyznaczanie ram organizacji oraz świadczenia pracy przez pracownika,

• gwarantowanie wykonywania obowiązków pracowniczych,

• przepisy wydawanie w interesie pracodawcy mają również funkcję organizacyjną np. zakaz konkurencji

6. Uniformizacja i dyferencjacja prawa pracy

Uniformizacja:

• jednolitość regulacji prawnych i nadanie im charakteru powszechnego, w celu realizacji postulatu równego traktowania wszystkich pracujących oraz uzyskania zgodności norm pp z rzeczywistą różnorodnością warunków pracy etc.,

• przedmiotem u. NIE MOŻE być ogół przepisów pp,

• kp jest regulacją o zastosowaniu powszechnym, o ile nie ma uregulować szczególnych (pragmatyk służbowych); w zakresie nieuregulowanym tymi przepisami szczególnymi, zastosowanie znajduje kp;

Dyferencjacja:

• zróżnicowanie pr. i ob. pracow. ze względu na warunki wykonywania pracy oraz pewnych właściwości dot.os.pracownika,

• d.wewnętrzna - zróżnicowanie względem os.podlegających jednemu aktowi (kp), np. regulacje dot. ochrony macierzyństwa,

• d.zewnętrzna- zróżnicowanie w kp i innych aktach, występuje w powszechnym pp, np. U. o pracownikach urzędów państwowych

• operuje kryteriami podmiotowymi <np. wiek, płeć> i przedmiotowymi <np. szczególnie uciążliwe warunki pracy>

7. Źródła prawa pracy - powszechne i autonomiczne

Powszechne:

• Art.87 Konstytucji (konstytucja, ustawy, ratyf.um.m., rozp.) *ustawy - szczególna rola: kp, pragmatyki służbowe (art.5 kp: lex specialis względem kp - lex generalis), pomocniczo kc (art.300 kp)

Autonomiczne:

• Celem podwyższenie standardów zawartych w powszechnych ródłach

• tworzone przez podmioty zbiorowego prawa pracy, ale dotyczy także podmiotów indywidualnych: uzp, porozumienia zbiorowe oparte na ust. inne niż uzp, regulaminy, statuty

Hierarchia - art.9

1. KP, ustawy, akty wykon.

2. Uzp, porozumienia zbiorowe inne niż uzp

3. Regulaminy, statuty

8. Podstawowe zasady prawa pracy

• katalog kodeksowy

• rola wskazówek interpretacyjnych i wytycznych legislacyjnych

• kryterium dopuszczalności stosowania kc do stosunków pracy na gruncie art.300 kp\

1. z. wolności pracy (10,11 - swoboda nawiązania stosunku pracy)

2. pr. do wynagrodzenia za pracę (10§2 pr. do minimalnego wynagrodzenia za pracę okreslanego przez państwo, 13 - godziwe wynagrodzenie za pracę)

3. obowiązek pracod. szanowania godności i innych dóbr osobistych pracow. (11¹)

4. z. równości pracowników (praw i traktowania) (11²)

5. zakaz dyskryminacji w zatrudnieniu (11³)

6. prawo do wypoczynku (14)

7. obowiązek pracod. zapewnienia bhp (15)

8. obowiązek pracod. zaspokojenia bytowych, socjalnych i kulturalnych potrzeb pracow. stosownie do swych możliwości (16)

9. obowiązek pracod. ułatwienia pracow. podnoszenia kwalifikacji zawodowych (17)

10. z. uprzywilejowania pracownika (18)

• z.automatyzmu §2 in fine stosowanie ex lege odpowiednich przepisów prawa w miejsce mniej korzystnych dla pracownika postanowień umownych

11. z. wolności zrzeszania się pracowników oraz pracodawców (18¹)

12. z. uczestnictwa pracowników w zarządzaniu zakładem pracy (18²)

9. Relacja przepisów prawa cywilnego do prawa pracy

• Art.300 kp: w sprawach nieunormowanych przepisami pp do stosunku pracy (chodzi o tylko indywidualne sp!) stosuje się odpowiednio przepisy kc, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami pp. - NORMA OGÓLNIE ODSYŁAJĄCA; stosowanie posiłkowe przepisów nadających się do tego a nie całego kc,

• odpowiednie stosowanie - z modyfikacją przepisu stosowanego bo jak nie, to stosowanie wprost <znaczenie węższe> ; bez modyfikacji <znaczenie szersze>

• dopuszczalność stosowania kc do stosunku pracy uzależniona od 2 przesłanek:

1. istnieje luka <brak uregulowania danej sytuacji> w pp

2. przepis kc nadający się do jej wypełnienia nie jest sprzeczny z zasadami pp

10. Równe traktowanie w zatrudnianiu i zakaz dyskryminacji

Z. równości pracowników (praw i traktowania) (11²); zakaz dyskryminacji w zatrudnieniu (11³)

• rozbudowana regulacja kp oparta na sformułowaniach dyrektyw unijnych oraz orzecznictwie TS UE,

• niedyskryminowanie z przyczyn określonych w art.11³ i 18^3a <płeć, wiek, niepełnospr.,rasa, religia, narod.,przekonania polit., przynależność związkowa, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientacja seksualna, czas pracy, wymiar pracy> - zdaniem SN traktowanie nie spowodowane tymi przyczynami, NIE JEST dyskryminacją!

• d. bezpośrednia i pośrednia <pozornie neutralne działanie jest przyczyną pogorszenia warunków zatrudnienia jednej z grup pracowników wyróżnionych n.p. jednego z w/w kryteriów>

• nakaz równego traktowania w zakresie: nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansu, dostępu do szkolenia,

• Uzp, inne akty autonomiczne, postanowienia umów o pracę i innych aktów, n.p. których powstaje stosunek pracy naruszające z.równego traktowania - NIEWAŻNOŚĆ

• NIE KAŻDE odmienne traktowanie = dyskryminacja (musi być krzywdzące z pktu widzenia sprawiedliwości)

• TS UE: Workers who are alike should be treated alike

• Kp przewiduje sytuacje nie będące naruszeniem tej zasady, choć zachodzi różnicowanie pracowników; obiektywnie uzasadnione i proporcjonalne do prawnie dopuszczalnego celu; np. przewidziane prawem różnicowanie sytuacji ze względu na ochronę rodzicielstwa,

• Naruszenie z.r.t. pr. do odszkodowania <wysokość ≥ minimalne wynagrodzenie za pracę CHYBA ŻE pracod. udowodni, że kierował się obiektywnymi powodami,

• Odmowa zatrudnienia NIE rodzi roszczenia o przywrócenie do pracy,

• Dyskryminacyjne rozwiązanie umowy o pracę odp. pracod.z tytułu bezprawnego rozw.um.o pracę,

• Dyskryminacja ze względu na przynależność zw.zawod. itd. odp. U. o zw.zawod.

• Pracownik wskazuje przyczynę oraz okoliczności dowodzące nierównego traktowania z tej przyczyny,

• Skorzystanie z tych upr. NIE może wywołać negatywnych skutków dla pracow., zwłaszcza NIE MOŻE stanowić przyczyny zwolnienia z pracy *dotyczy także pracownika, który w jakiejkolwiek formie wsparł pracownika dyskryminowanego*

11. Nawiązanie stosunku pracy

• na mocy zgodnych oświadczeń woli stron/innych zdarzeń <np. zastępującego ośw.woli orzeczenia sądowego>, z którymi ustawa łączy jego powstanie,

• bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy,

• przez nawiązanie sp pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracod., pod jego kierownictwem, w miejscu i czasie przez niego wyznaczonych; pracod. zobowiązuje się zaś do zatrudnienia pracow. za wynagrodzeniem,

• w terminie określonym w umowie jako dzień rozpoczęcia pracy/w dniu zawarcia umowy gdy tego terminu brak,

• podstawy: umowa o pracę <najczęstsza podstawa>, powołanie, wybór, jeżeli wynika z niego obow.pracy w charakterze pracownika, mianowanie;

12. Pojęcie pracownika

Definicja kodeksowa: (art.2.): os.zatrudniona n.p.umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę;

• Ukończony 18 r.ż., ale pod rządami kp pracownikami mogą być także młodociani *zatrudniani n.p. umów w celu przygotowania zawodowego bądź, w drodze wyjątku, przy lekkich pracach n.p. umów na ogólnych zasadach*

• Pracownicy urzędów państwowych - status prawny urzędników pań. pod mocą U. o pracow.urz.pań. `82

• Pracownicy samorządowi - U. o pracow.samorz. `90

• Pracownicy sezonowi <wykonują trwającą określony czas pracę uzależnioną od pory roku i warunków atmosf.>

• z niektórych upr.pracown. korzystają os.niepozostające w stos.pracy, np. os.wykonujące pracę nakładczą;

13. Pracownicza zdolność do czynności prawnych

• częściowo regulacja inna niż w kc

• 22§3 os. ograniczone w zd.do cz.pr. - małoletni, którzy ukończyli 13 r.ż., osoby ubezwłasn.cz. - mogą bez zgody przedst..ust. nawiązać sp oraz dokonywać czyn.z nim zw. *gdy sp sprzeciwia się dobru tej os.,przedst..ust. za zezwoleniem sąd.opiek.może go rozwiązać*

• os.ubezwłasn.całkowicie, os. poniżej 13 r.ż. - BRAK zd.do czyn.pr. również w zakresie sp

• zatrudnienie młodocianego wbrew ust.zakazowi zatrudniania młodocianych ze względu na wiek NIE OZNACZA bezwzględnej nieważności umowy; umowa taka jednak nie powinna być kontynuowana a pracod. powinien wypłacić odszkodowanie młodocianemu

14. Pojęcie pracodawcy i zakładu pracy

Definicja ustawowa pracodawcy: (art.3) - <znaczenie podmiotowe> j.org. choćby nie posiadała osob.pr. a także os.fiz., jeśli zatrudniają one pracowników;

• j.org. np. spółki handlowe i cywilne, przedsiębiorstwa pań.,org.społ.

• także j.niebędące odrębnymi samoistnymi j.w świetle innych działów pr.,będące częścią tych podmiotów i upoważnione do samodzielnego zatrudniania pracowników <np. filie, oddziały>

• także j.org. dużych spółek wyposażone w określoną samodzielność,

• zatrudnianie W SENSIE FAKTYCZNYM nie decyduje samo przez się o posiadaniu przez dany twór organizacyjny zd.do nabywania pr. i zaciągania zob.z zakresu pp; zd.taką mają j.zatrudniające pracowników W SENSIE PRAWNYM

Zakład pracy

• w kp znaczenie zp w znaczeniu przedmiotowym, ujęte w paru miejscach <nie ma def.jako takiej>:

• j.techniczno-organizacyjna będąca placówką zatrudnienia, w której odbywa się proces pracy

• j.gospodarcza stanowiąca przedmiot zarządzania lub przejścia na innego pracod.

15. Transfer zakładu pracy na inny podmiot (art. 23¹ kp)

• art. 23¹ kp - NORMA BEZWZGLĘDNIE OBOWIĄZUJĄCA, w szczególności nie można wyłączyć jej obowiązywania umową cywilnopr.

• w razie przejścia zp/jego części na innego pracod. staje się on z mocy pr. stroną w dotychcz.stos.pracy Z ZASTRZEŻENIEM §5 <dot. os.świadczących pracę n.p. innej niż umowa o pracę> ergo:

1) stosunki pracy trwają nadal, zmienia się tylko pracodawca jako strona <powstaje sp z nowym pracod.na poprzednich warunkach, chociażby strona przekazująca zakład i strona go przejmująca inaczej się umówiły>

2) nie zmienia się treść stos.pracy w zakresie świadczeń pracown.

• przez rok stosuje się do pracowników uzp., którym byli wcześniej objęci

16. Zawarcie i forma umowy o pracę

• sposoby zawarcia:

1. w drodze negocjacji <z. następuje z chwilą uzgodnienia wszystkich postanowień>(72kc w zw. z 300kp)

2. przez złożenie oferty i jej przyjęcie <z. następuje z chwilą ośw.wyrażającego wolę zawarcia um. oraz przyjęcia tego ośw.przez 2gą str.>(66-71kc w zw. z 300kp)

3. przez przystąpienie do świadczenia pracy <zachowanie wyrażające wolę zawarcia um.o pracę> (61kc w zw. z 300kp)

• Art.25: na czas nieokreślony, na czas określony <także w celu zastępstwa nieobecnego pracownika, na czas tej nieobecności>, na czas wykonania określonej pracy; każda z nich może być poprzedzona um. na okres próbny nie przekraczający 3 mies.;

• zgodnie z podzielaną przez kp teorią umowy, um.o p. jest konieczna i wystarczająca dla powstania stos.p <sp nawiązuje się w terminie określonym w um./w dniu zawarcia umowy, jeśli nie określono tego terminu>;

• Art. 29§2: forma pisemna ALE NIE POD RYGOREM NIEWAŻNOŚCI <rygor nieważności przy umowach o zakazie konkurencji w trakcie trwania sp i po jego ustaniu>; brak formy pisemnej pisemne potw.przez pracod.pracownikowi ustaleń co do stron, rodzaju i warunków umowy - najpóźniej w dniu rozpoczęcia pacy przez pracow.

17. Treść umowy o pracę

Art.29§1:

1. Strony umowy,

2. Rodzaj umowy - ESSENTIALIA NEGOTII

3. Data zawarcia umowy,

4. Warunki pracy i płacy, a w szczególności:

- rodzaj p.,

- miejsce wykonywania p.,

- wynagrodzenie za p. odpowiadające rodzajowi p., ze wskazaniem jego składników,

- wymiar czasu p.,

- termin rozpoczęcia p.

Ważność umowy o pracę NIE ZALEŻY od podania wszystkich uzgodnionych warunków p. i płacy; wystarczy podanie składników przedmiotowo istotnych, tzw. essentialia negotii - RODZAJU PRACY

Powołany wyżej przepis NIE MOŻE być traktowany jako wyszczególnienie wszystkich przedmiotowo istotnych składników umowy o pracę.

18. Pozyskiwanie przez pracodawcę danych osób ubiegających się o zatrudnienie

19. Rodzaje umów o pracę (szczególnie umów na czas określony)

• Art.25: na czas nieokreślony, na czas określony <także w celu zastępstwa nieobecnego pracownika, na czas tej nieobecności>, na czas wykonania określonej pracy; każda z nich może być poprzedzona um. na okres próbny nie przekraczający 3 mies.;

+ 1) um. o pracę w celu przygotowania zawodowego,

2) um. o pracę w innym celu niż przygotowanie zawodowe, przy pracach lekkich;

1,2 - młodociani

20. Zmiana treści umowy o pracę (art.42)

---